In de pilots ligt de prioriteit bij de veiligheid in de wijk. Privacy lijkt daarbij van minder groot belang. Dat uit zich op twee manieren: deurbellen filmen straten en personen, en de fabrikanten van de bellen hechten niet allemaal dezelfde waarde aan privacy. Dat is goed te zien aan de bel die werd uitgekozen voor de eerste pilots in Almere en Nissewaard: de Skybell; het model is onbekend. De motivatie achter die keuze is summier. "Voor de pilot in Almere hebben we gekozen voor de Skybell, aangezien voor het gebruik van de bijbehorende app geen abonnement afgesloten diende te worden, wat bij andere merken wel het geval was", is het enige dat er te schrijven is. Vooral het budget was belangrijk, bevestigt Van Rooij van het CCV. "Er was een budget van twintigduizend euro voor de pilot."
Geen privacystatement (update)
In het privacystatement van de gekozen Skybell staat niets over verzamelde beelden
Dat het privacyaspect amper is meegenomen in de afweging, is ook wel te zien op de website van Skybell. Die gebruikt om te beginnen geen https, maar belangrijker: in het privacybeleid staat niets over wat er met de opgeslagen beelden gebeurt. Het beleid is sinds juni 2015 actief, maar wanneer het voor het laatst is bijgewerkt, staat er niet. Door de url lijkt het erop dat dit al sinds oktober 2016 niet meer is gebeurd, maar dat is niet zeker. Ook Skybell zelf weet het niet, schrijft het bedrijf in een reactie aan Tweakers: "Dat moeten we uitzoeken." In dezelfde reactie zegt het bedrijf dat het beelden zeven dagen lang opslaat op een Amazon Web Services-server, waarna ze automatisch worden verwijderd. Het bedrijf verwijst naar een blogpost over de AVG-compliance van AWS voor meer informatie.
In Eindhoven is wel meer gekeken naar het privacyaspect. Daar was het aanvankelijke plan om in de afgelopen zomer al met een proef te beginnen. Dat liep vertraging op, wat te maken had met zorgen of het project aan de AVG voldeed. "Het project was al bijna klaar, totdat de gemeente ineens mogelijke obstakels zag", zegt Van Rooij van het CCV. De gemeente koos uiteindelijk voor de Ring van Amazon in plaats van de Skybell. Dat was deels vanwege de kosten, maar ook vanwege de privacy. "Vanwege de AVG is besloten om de digitale deurbel zonder data-abonnement aan te bieden", schrijft een woordvoerder van de gemeente. "Ring maakt gebruik van de servers van Amazon (die veelal in de VS staan). Hiermee hebben we bijvoorbeeld geen zicht op wat er met de beelden gebeurt, hoe er gehandeld wordt in geval van een datalek en hoe lang de beelden worden bewaard." De gemeente werkte voor het project samen met een leverancier van iot-producten. Dat bedrijf, 50Five, adviseerde mee over de Ring en installeerde die bij mensen.
Niet op straat gericht
In Den Haag moeten deelnemers toestemming van hun buren hebben
In het project in Den Haag, dat ongeveer tegelijk startte met dat in Eindhoven, speelde privacy ook gedeeltelijk mee in de besluitvorming. Een belangrijke voorwaarde is bijvoorbeeld dat de camera's alleen in portieken worden opgehangen en niet direct op de straat zijn gericht. Belangrijker is dat de buren vooraf schriftelijke toestemming geven voor het ophangen van de bel. Wat het privacyaspect betreft is het op die manier afgekaderd, zegt een ambtenaar. Opvallend is dat Den Haag het project niet alleen begon om de veiligheid te vergroten, maar ook om de sociale cohesie in de buurt te verbeteren. Het idee is dat burgers gemakkelijker met elkaar in gesprek komen als ze elkaar moeten vragen om deurbellen te plaatsen. Dan is het meteen ook gemakkelijker praten over opvallende zaken in de wijk.
Ring als dubieuze partner
Toch is er nog wel iets aan te merken op het plan. Gegevens over de camera's, zoals waar ze specifiek hangen, worden bijvoorbeeld gedeeld met de politie én de buurtwhatsappgroep die aan het project is gekoppeld. Belangrijker is de specifieke keuze voor de Ring-deurbel. Het bedrijf is sinds 2018 onderdeel van Amazon en benadert actief politiekorpsen voor samenwerkingen. In augustus van dit jaar werkte het bedrijf samen met zo'n 400 lokale korpsen, inmiddels zouden dat er zo'n 650 zijn. Ring laat politiediensten in de VS beelden opvragen die gebruikers op de Neighbors-portal van de dienst hebben geplaatst. Dat is een soort sociaal netwerk in de app waarop burgers beelden kunnen delen met hun buren om zo verdachte zaken in de buurt te spotten. Ook was er een tijd lang een heatmap beschikbaar waarop de politie kon zien waar camera's hingen.
In Nederland bestaat zo'n samenwerking niet, in België evenmin. Toch lijken gemeenten de discussie over datagebruik van de Ring niet te hebben meegenomen in hun overwegingen. Dat gebeurde in ieder geval niet in Almere en Nissewaard, en in Den Haag evenmin."Gebruikers kunnen er aan het eind van de pilot zelf voor kiezen of zij hun abonnement behouden. Daarbij gaat het om het premiummodel bij Ring waarbij gebruikers video's langer kunnen bewaren. Over Eindhoven zijn de exacte afwegingen niet bekend, maar bij het project werd ná een privacyonderzoek toch voor de Ring gekozen. In Gouda mogen buurtbewoners hun eigen bel kiezen.
Camera in straatbeeld
Een wat onderbelicht onderdeel van de pilot is dat de deurbellen automatisch worden aangemeld bij Camera in Beeld. Dat is een project van de politie waarbij burgers hun eigen particuliere beveiligingscamera's kunnen aanmelden. Als er dan een incident in de buurt plaatsvindt, weet de politie waar zij kan aankloppen om de aangemelde camera's op te vragen voor onderzoek. De politie mag die beelden overigens altijd vorderen, maar met Camera In Beeld is sneller te zien waar de camera's hangen. Dat gebeurt dus ook met de slimme deurbellen.
Bellen mogen niet zomaar op de straat gericht worden, maar dat is wel het doel van de pilot Digitale Deurbel
De juridische kant van beveiligingscamera's in de publieke ruimte is een heet hangijzer. Een particuliere beveiligingscamera mag bijvoorbeeld gewoon worden opgehangen en valt daarmee niet onder de privacywetgeving. Als de camera echter op de openbare weg is gericht, wordt dat een ander verhaal. Dan is zo'n camera wél aan AVG-regels onderhevig. Dat betekent dat de eigenaar duidelijk moet aangeven dat er een camera hangt en moet een camera bij de privacytoezichthouder worden aangemeld. "In het algemeen moeten beelden zo kort mogelijk worden bewaard", zegt een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens. "Daarbij wordt een richtlijn aangehouden van maximaal vier weken." Of de toezichthouder dat echter ook actief handhaaft, is een andere vraag.
De AP verwijst naar de regels rondom camerabeelden in de privacywet. Daarin staat dat camera's alleen op de openbare weg mogen worden gericht als er 'serieuze veiligheidsproblemen zijn waarbij het gebruik van een camera noodzakelijk en onvermijdelijk is'. Of een pilot waarbij de bellen specifiek worden uitgedeeld, 'noodzakelijk' is, is aan discussie onderhevig.
Ook voor de politie betekenen camerabeelden een ethische spagaat. Technisch gezien, schrijft de politie, mogen burgers niet zomaar de openbare weg filmen. Maar laat dat nou uitgerekend het doel zijn van de pilot Digitale Deurbel. "Voor Camera in Beeld zeggen we altijd dat een stukje van de openbare weg filmen onvermijdelijk is, zolang je het doet met het doel je eigendommen te beschermen en je dit kenbaar maakt, met bijvoorbeeld sticker of bordje", schrijft een woordvoerder. Volgens hem zijn die waarschuwingen ook opgehangen bij de eerdere pilots. Tweakers kon dat niet direct verifiëren.
Conclusie
De politie maakt al jaren dankbaar gebruik van het toenemende aantal particuliere beveiligingscamera's. Met digitale deurbellen lijkt daarmee een nieuwe informatiebron te zijn aangeboord. Het biedt voor de politie, gemeenten en andere veiligheidsinstanties het beste van beide werelden: wel de vruchten ervan plukken door beelden op te kunnen vragen, maar de inzet ervan bij de burger laten liggen. Intussen is echter slechts één pilot geëvalueerd en daaruit blijkt dat de deurbellen maar weinig toevoegen aan de veiligheid op straat. Bovendien blijft de regelgeving voor deurbellen achter bij die voor camera's.
Update: de reactie van de gemeente Eindhoven is op deze pagina toegevoegd.