Intel 13th Gen Core Raptor Lake Review

Core i5 13600K, i7 13700K en i9 13900K getest

Conclusie

Intels dertiende generatie Core-processors is wel heel snel, maar verbruikt ook heel veel stroom en wordt daardoor erg warm. Iets zegt me dat ik zo'n zin niet al te lang geleden ook al eens heb neergepend. AMD en Intel drijven elkaar tot het uiterste, wat tot mooie stappen in de prestaties leidt, maar ook lelijkere kanten kent.

Prestaties in games

Met de Ryzen 7000-processors wist AMD weliswaar de gameprestaties van de Alder Lake-processors te evenaren, maar geen echte voorsprong te pakken. Intel maakt vooral dankzij de hogere kloksnelheden en vergrote caches een bescheiden stap. Daardoor staat de volledige nieuwe line-up weer fier bovenaan onze CPU Gaming Prestatiescore. In combinatie met de nieuwe snelste videokaart, de RTX 4090, loopt Intel soms nog wat verder uit op AMD.

Prestaties in overige taken

In onze 'reguliere' CPU Prestatiescore houdt AMD echter nipt de overhand. Dat komt vooral door de benchmarks die AVX512-instructies gebruiken. Die heeft AMD bij de Zen 4-core toegevoegd, terwijl Intel ze sinds Alder Lake juist niet meer ondersteunt. In veel andere tests is het stuivertje wisselen tussen AMD en Intel. Een echte winnaar aanwijzen kunnen we niet; de nieuwe line-ups zijn over het algemeen erg competitief met elkaar.

Stroomverbruik

Intels vorige topmodel was al een heethoofd en ook AMD's Ryzen 7000-serie is hevig bekritiseerd om zijn hoge stroomverbruik en warmteproductie. Met de Core i9 13900K laat Intel echter zien dat het nog veel erger kan. Onder volle belasting meten we een astronomisch hoog verbruik van 343 watt, maar ook in games is hij hartstikke inefficiënt. De i7 en i5 verbruiken eveneens significant meer dan hun voorgangers.

Goed om te weten

We hebben Intel 13th Gen Core-processors getest met DDR5-geheugen. Het prestatieverschil tussen DDR4 en DDR5 hebben we vorig jaar onderzocht met een i9 12900K. De impact die we daarin maten, zal goed vergelijkbaar zijn met die bij de i7 13700K. Bij de i9 13900K zullen de percentages iets hoger liggen, bij de i5 13600K iets lager.

Zoek je een moederbord voor bij een van de nieuwe Intel-processors? Zeker bij de Core i5 13600K ligt een B660-moederbord met (je bestaande) DDR4 voor de hand. Let er dan op dat je een bord uitkiest waarvan je het bios kunt updaten zonder compatibele cpu of koop bij een winkel die het nieuwste bios voor je flasht. Hieronder linken we al onze round-ups van socket 1700-moederborden; later dit jaar mag je van ons ook een vergelijkende test van de nu nog beperkt verkrijgbare Z790-moederborden verwachten.

• Intel Z690-moederborden met DDR4 Round-up
• Intel Z690-moederborden met DDR5 Round-up
• Intel B660-moederborden met DDR4 Round-up
• Mini-ITX-moederborden voor socket 1700 Round-up

De i9 is een fiasco, de i7 al leuker, de i5 het leukst

Maar alles in overweging nemende, zouden we je aanraden om een van de nieuwe Intel-processors te kopen?

De Core i9 13900K in ieder geval niet. Het mag dan wel een van de snelste processors en dé snelste gamingprocessor van dit moment zijn, het stroomverbruik maakt hem praktisch onkoelbaar. Ook voor je energierekening en vanuit het oogpunt van duurzaamheid kunnen we hem niet aanbevelen.

Voor de Core i7 13700K valt veel meer te zeggen. Wat specificaties betreft is het eigenlijk een iets hoger geklokte i9 12900K, maar dan voor minder geld. Hij verbruikt nog altijd veel stroom en wordt heet, maar dat geldt voor zijn directe Ryzen 7000-concurrenten net zo goed. Bovendien kan hij in een goedkoper moederbord worden geplaatst en als je al een leuke DDR4-kit hebt, kun je die hergebruiken. De prijs-prestatieverhouding van de processor zelf is vergelijkbaar met die van de Ryzen 7 7700X en Ryzen 9 7900X, maar de kosten van je totale upgrade kunnen zo veel lager uitvallen.

We vinden de Core i5 13600K echter de leukste processor van het nieuwe drietal. Oké, 180 watt onder full load is nog steeds niet niets, maar tijdens het gamen is dat gelukkig alweer een stuk minder. En juist in games presteert deze chip uitstekend; hij verslaat voor zijn prijs van 419 euro álle Ryzen 7000-processors en de 5800X3D. En ook in andere tests levert hij waar voor zijn geld; hij is sneller dan de duurdere 7700X en tikt zelfs bijna het prestatieniveau van het topmodel van de vorige generatie aan.

Uiteindelijk sturen we de Core i7 13700K en Core i5 13600K huiswaarts met een Excellent-award op zak. In het topsegment blijft onze voorkeur uitgaan naar de AMD Ryzen 9 7950X, die juist in taken die goed multithreaded zijn, vaak net zo goed presteert als de Core i9, maar dan met een lager energiegebruik.

• Intel Core i9-13900K
• Intel Core i7-13700K
• Intel Core i5-13600K

Pluspunten

• Zeer goede prestaties

Minpunten

• Extreem stroomverbruik onder volle belasting
• Ook in games erg inefficiënt
• Praktisch onkoelbaar

Getest

Intel Core i9-13900K Boxed

Prijs bij publicatie: € 769,-

Vanaf € 633,01

Vergelijk prijzen

Pluspunten

• Uitstekende prestaties in games
• Goede prestaties in overige software
• Te gebruiken met goedkoper mobo en DDR4

Minpunten

• Zeer hoog stroomverbruik
• Lastig te koelen

Getest

Intel Core i7-13700K Boxed

Prijs bij publicatie: € 519,-

Vanaf € 449,-

Vergelijk prijzen

Pluspunten

• Uitstekende prestaties in games
• Goede prestaties in overige software
• Scherpe prijs-prestatieverhouding
• Te gebruiken met goedkoper mobo en DDR4

Minpunten

• Stroomverbruik nog wat aan de hoge kant

Getest

Intel Core i5-13600K Boxed

Prijs bij publicatie: € 419,-

Vanaf € 339,-

Vergelijk prijzen

Reacties (313)

hangt een vreemde nasmaak aan deze review

Extreem stroomverbruik onder volle belasting
Ook in games erg inefficiënt
Praktisch onkoelbaar

waarom zien we deze comments niet bij een amd release van vorige week?
zwaarste luchtkoeler krijgen de 7950x en 7700x niet gekoeld (96° en throttle)

maar bij een intel moet de naduk gelegd worden op "inefficient"
dat is net hetzelfde als met een ferrari gaan winkelen ...
vreemd dat zowel de I9 als I7 nr 2 en 4 zijn in de prestatiescore met iedere keer minder stroomverbruik

nee, tegenwoordig wordt er niet meer met 2 dezelfde maten en gewichten getest , of toch allessinds verkeerd verwoord naar het algemene publiek.

Omdat Intel het nog veel bonter maakt dan AMD? De 7950X zit op max 226 watt en de 13900k op 338 watt.

Is nogal een verschil, zeker aangezien de AMD in veel workloads nog sneller is ook, enkel met gaming is de Intel ietsjes sneller.

Aan de andere kant doet deze Intel het bij idle dan wel weer heel goed. Als programmeur zit ik meestal op iets van 3% CPU gebruik, en iedere paar minuten mag die even 5 seconden hard z'n best doen voor compilatie. Dan ben ik benieuwd welke CPU daarin efficienter is.

Nou ben ik van deze CPU generatie sowieso niet erg onder de indruk, dus ik zal nog even niet upgraden. Laat ze eerst dat verbuik maar weer omlaag krijgen.

Ik zie in de benchmarks trouwens niet dat de AMD overal (behalve gaming) sneller is. Intel doet het bij veel benchmarks iets beter:
- Photoshop
- Premiere
- Cinebench
- Keyshot (nagenoeg gelijk hier)
- Video encoding

[Reactie gewijzigd door Wolfos op 20 oktober 2022 18:41]

Dat is altijd het probleem van reviews.. ik bekijk er 4 en geen 1 lijkt op elkaar qua scores

Persoonlijk ga ik af van de scores van Hardware Unboxed en Gamers Nexus omdat die veel dieper ingaan met hun reviews dan bijvoorbeeld een Tweakers of Linus Tech Tips

Als voorbeeld, ja de 13900K is in Cinebench sneller, maar alleen voor de eerste paar runs, daarna wordt ie zo heet en terug klokt dat hij opeens langzamer wordt als de 7950x (en dit geld voor meer all core applicaties)

Zulke informatie vind ik vele male meer nuttig, dan hem 1/2 keer draaien en dan zeggen hij is sneller

[Reactie gewijzigd door Sinester op 21 oktober 2022 09:53]

Dit ben ik compleet met je eens. Als ik een spelletje speel is dat ook snel voor 1-3 uur.
Met een non-stop verbruik van rond de 300w zal een koeler het ook niet lang volhouden.

Mee eens, ik keek ook meteen naar de idle gebruik. Wat voor mij belangrijk is is het verbruik tijdens idle / min load en of het ding herrie maakt bij een hogere / maximale load. Dat is ook de reden waarom ik privé weer een desktop gebruik met een grote CPU fan en een BeQuiet kast. M'n laptop begon naar me te blazen.

Het verschil is ongeveer mijn i7 4790k @ 4.8ghz.

Precies wat ik dacht. Flashback naar Netburst en Tualatin

“Waarom bij intel wel?”

uhm, omdat intel 100 watt meer trekt dan amd? Specifiek de i9

Bij amd zijn er ook alineas gewijd aan de hoge temperatuur tijdens zware all core loads als cinebench en blender door allerlei review sites

Later heeft tweakers tests gedaan met lichtere koelers en kwamen ze erachter dat je met een lichte koeler, ondanks de hoge temperaturen, bijna geen performance inlevert. Dan zijn ze dus niet onkoelbaar, ze worden gewoon heet en zijn daar op ontworpen. Als je koeler in staat is om 99% van de prestaties van een cpu onder volle load te kunnen koelen op een acceptabele temperatuur, dan heeft hij zijn werk gedaan. AMD stelt dat 95 graden perfect oke is voor Zen 4 en dat de cpu’s dat prima aankunnen op lange termijn, dus is 95 graden een acceptabele temperatuur.

En anders zet je de nieuwe amd chips in eco mode, ook daarvan is uit tests gebleken dat dat bijna geen performance kost en de heat load sterk vermijdert

[Reactie gewijzigd door youridv1 op 20 oktober 2022 17:02]

100w verbruiken is een keuze ,een setting net zoals amd de eco modus kan activeren.
13900 @ 65 watt geeft dezelfde performance als een 12900k @241w
is toch al een mooie besparing in 1 gen ...

wil je de performance kroon dragen, dan zet je de power limieten af ...

"bijna geen performance inleveren" is niet hetzelfde als " geen thermal throttle"
betere koelers geven betere performance ... dus zo klaar als een klontje boter .
zodra 95°c is bereikt worden niet dezelfde snelheden meer bereikt (definitie van thermal throttling)

Als je nou even de review met lichtere koelers op Ryzen 7000 van tweakers gaat lezen, dan zie je dat je bijna nul performance inlevert met AMD 7000 met een 30 euro 120mm Gelid Tranquillo.

Als je daarna de review hier boven opnieuw leest, zie je dat de 13900K enorm moet inhouden met alles behalve een super dikke waterkoeler.

Dat is toch wel even wat anders, significant throttlen of eigenlijk bijna niet veranderen in performance

review: AMD Ryzen 5 7600X en Ryzen 9 7900X - Mét Eco-Mode en koelertests zie bijvoorbeeld op deze pagina hoe de 7900X maar een paar honderdste van een GHz terugklokt als je de koeler downgrade van een Dark Rock Pro 4, een van de dikste luchtkoelers op de markt, naar een 30 euro 120mm alternatief
En zie ook hoe de Cinebench multicore score niet daalt, maar zelfs stijgt met de lichtere koeler omdat er meer run to run onnauwkeurigheid zit in cinebench dan er verschil door toedoen van de koelers is. Noem jij dat thermal throttling, als het stroomverbruik, de performance en de temperatuur binnen variance zitten ondanks dat je de koelcapaciteit meer dan halveert?

zodra 95°c is bereikt worden niet dezelfde snelheden meer bereikt (definitie van thermal throttling)

Dus deze zin is simpelweg incorrect, maar jij noemt het "zo klaar als een klontje boter". Het core clock verschil tussen de twee is 25 Mhz op een totaal van meer dan 5000MHz, dat is een halve procent. En het performance verschil is effectief nihil, gezien de lichtere koeler beter scoort door variance.

Als we dan even bij intel gaan kijken, in de review hier boven, dan zie je als je de verbruikstests met de temperatuurtests vergelijkt, het stroomverbruik van de 13900K met 66 watt daalt. Dat is 20 procent! En dat is met een Kraken X62 vs een Dark Rock Pro 4. Kun je nagaan wat er gebeurt als je de 30 euro luchtkoeler op de 13900K zou schroeven. Dan houd je nauwelijks performance over. En kom je, zeer waarschijnlijk, onder de 13600K met een dikkere koeler uit.

Dus je reactie dat het allebei hetzelfde liedje is, is gewoon dikke onzin. Bij AMD verlies je met een 30 euro luchtkoelertje op een 12 core cpu géén performance bij een zware all core render load en bij intel lever je al 20% van je wattage in als je ook maar durft te downgraden van waterkoeling naar een van de dikste luchtkoelers op de markt....

Again, 30 euro luchtkoeler op de AMD, 150 euro waterkoeler op de Intel.

Wat hier "zo klaar als een klontje boter" is, is dat jij zonder je in te lezen uit je nek lult.

[Reactie gewijzigd door youridv1 op 24 oktober 2022 19:42]

Vergeet ook niet dat je 95% van de tijd waarschijnlijk minder stroom verbruikt omdat je niet op volle belasting draait maar juist gebruik maakt van de zunige e-cores.

op windows 11 misschien en je krijgt dan ook de navenante performance ervan... dat ga je natuurljk hier nergens vinden in een review en kan je beter even naar ander niveau van reviews gaan kijken zoals op anandtech.

https://www.anandtech.com...-brings-hybrid-complexity

een hint in het verhaal, je gaat terug richting intel 6000 series kwa performance.

[Reactie gewijzigd door d3x op 20 oktober 2022 16:44]

Leuke review, maar niet helemaal representatief meer voor Raptor Lake aangezien er bij Raptor Lake meer cache is voor de e-cores.

Performance van de e-cores is natuurlijk niet hoog als je ze per core bekijkt, maar dat is ook niet het doel van de e-cores, het gaat om het totale pakketje. Waardoor je dus een cpu krijgt met sterke single core, maar door de extra e-cores ook snelle multi core. Waardoor een cpu als de 13600k aardig in de buurt komt van vorige generaties i9s en r9s en ze af en toe ook nog verslaat

dat klopt, maar het zou goed zijn om opnieuw een review te krijgen op dezelfde manier om te zien in hoeverre het nieuwe e-core design al of niet ook hogere verbruik heeft, op den duur ga je gewoon richting zelfde power budget en met aantal , extra cache, extra boost kan je afvragen wat toegevoegde waarde nog is buiten een poging doen om toch maar multithread benchmarking hoger te krijgen. Voor general purpose heb je mogeljiks niet meer dan 6-8 e-cores nodig met een goede scheduler.

Behalve dan dat de 7000 serie niet throttled en zelfs met een boxed cooler op 95c draait op nagenoeg exact dezelfde snelheid als een waterkoeling. Is by design.

De 7000 serie throttled wel degelijk, zie ik o.a bij den bauer.

als xx performance kan gehaald worden tot 95°C
en bij 95°C is performance xx-03%
thermal throttling is hier letterlijk de beschrijving voor

Huh? Exact dezelfde opmerkingen werden over de AMD processoren gemaakt door de reviewers. Lees het artikel nog eens een keertje zou ik zeggen.

Overigens is het verbruik van deze Intel CPU's nóg dramatischer dan die van AMD. Ook dat vermelden ze gewoon in de review.

Extreem stroomverbruik onder volle belasting

Die je in normaal gebruik (zelfs als hardcore gamer) gewoon nooit zal gebruiken.

Ook in games erg inefficiënt

Maar veel mensen die dit geld uitgeven aan een CPU zijn geen hardcore gamers. Dit is een 'number cruncher'. Ik snap best dat tweaker veel aandacht moet geven aan gamers maar het feit is dat op dit moment de meeste van deze series CPU's naar firma's gaan die lange berekeningen maken.
Als ik de twaalf rendering machines die we gebruiken vernieuw met deze generatie CPU's win ik 22% efficiency en bespaar 10% stroom (per berekening zijn dit gewoon de meest efficiënte CPU die je kopen kan)

Praktisch onkoelbaar.

Als jij de hele tijd benchmarks doet, correct. In vrijwel alle andere applicaties is een 65 euro prima bruikbaar.

Dat durf ik te betwijfelen, de serverprocessoren zijn in prestaties per watt veel efficiënter dan desktopprocessoren, wanwege de grote hoeveelheid kernen die erop de processor zitten, die op lagere kloksnelheden draaien. Iets als een Epyc 7543 zou gehakt van deze processoren moeten maken voor de renderingmachines die je beschrijft en dan is nog maar Milaan, terwijl Genua begin november al uitkomt.

Man man man, Intel gebruikt de laatste generaties steevast 100W meer dan AMD, en NOG ga jij klagen dat het niet eerlijk is?

waarom zien we deze comments niet bij een amd release van vorige week?

De titel van de Ryzen 7000 reviews is letterlijk "Is Zen 4 pijlsnel of bloedheet?".

maar bij een intel moet de naduk gelegd worden op "inefficient"

Intel's nieuwste generatie is dan ook rete-inefficient, als je de cijfers bekijkt zie je dat meteen.

nee, tegenwoordig wordt er niet meer met 2 dezelfde maten en gewichten getest , of toch allessinds verkeerd verwoord naar het algemene publiek.

Sorry, maar dat is echt dikke vette onzin. Jij klaagt heir dat AMD niet even hard wordt afgerekend als Intel, maar Intel verbruikt gewoonweg 50% meer dan AMD, voor marginaal betere prestaties.
Ik zou de hand even in eigen boezem steken als je het over partijdigheid hebt. Daarnaast weerhoud niemand je ervan om gewoon intel te kopen hoor

waarom zien we deze comments niet bij een amd release van vorige week?
zwaarste luchtkoeler krijgen de 7950x en 7700x niet gekoeld (96° en throttle)

Naar wat ik van begrijp is throttlen op 95 graden exact de bedoeling bij de ryzen 7000 series, AMD heeft het ding zodanig afgesteld dat ie er gewoon power in blijft pompen tot ie de 95 graden haalt, en beweert dus ook dat dat verder geen probleem is.

Kwa efficientie kan je trouwens ook naar de perf/watt scores kijken, en daar doet Zen 3/4 het doorgaans gewoon stukken beter.

Persoonlijk vind ik al dit spul overigens compleet idioot, 340 watt voor een consumenten CPU.... ik ben zelf wat dat betreft helemaal content met de 88w die mijn 5700g maximaal trekt.

Ik hoor verschillende mede tweakers vaak over het undervolten van hun GPUs om een heel klein beetje prestatie in te wisselen voor heel veel minder verbruik. Is dat ook te doen met de 13900? En zo ja, hoe is de efficiëntie dan?

Ik kan dit wel beantwoorden, zie deze video. Laat perfect zien hoe de performance schaalt met het verbruik.
https://youtu.be/P40gp_DJk5E?t=1116

Ik vind de Power Scaling test die ze hier doen altijd heel interessant. Geeft echt aan hoe goed de chip ontwikkeld is om bij elk vermogen zoveel mogelijk prestatie te halen. Het zou een goede toevoeging zijn voor de efficiëntie testen van tweakers.

DerBauer haalt ook interessante resultaten:

https://youtu.be/H4Bm0Wr6OEQ?t=860

Der8auer heeft ondertussen een hele goede review als het gaat om efficiëntie.
De 13900K is in zijn handen een van de de meest efficiente CPU als het gaat om gamen, zelfs in vergelijking met de 5800X3D.

Edit: verkeerd verwoord: "een van de"

[Reactie gewijzigd door kpt_moody op 20 oktober 2022 17:11]

Je bedoeld:
https://www.youtube.com/watch?v=dSjCBcnMjQM
Thanks, dit is exact waar ik naar opzoek was, jammer dat Tweakers.net dit niet meeneemt!

@procyon In jou filmpje beperken ze alleen de stroom verbruik en dan is een 5800X3D veel efficiënter, als je echter ook gaat rotzooien met undervolten/underclocking (waar ik eigenlijk naar op zoek was), dan doet de 13900k het veel beter tov. de rest (met stock waardes). Bijna de helft aan stroom verbruik en nog geen 10% slechtere prestaties.

@Tomas Hochstenbach Waarom doet Tweakers.net geen tests met undervolten/underclocking, wat ik juist zou verwachten van een site dat Tweakers.net heet... Want klagen over het enorme verbruik van de recentere generaties hardware doet Tweakers.net maar al te graag, echter het daadwerkelijk 'tweaken' van de hardware om dat veel meer efficiëntie te behalen laat Tweakers.net tegenwoordig achterwegen. We moeten bij de 'concurrentie' dergelijke informatie gaan opzoeken (in een taal die ik absoluut niet beheers, Duits ;-) om die hier mee te nemen in de discussies...

[Reactie gewijzigd door Cergorach op 20 oktober 2022 18:01]

Helemaal mee eens, Tweakers is aan het veranderen. Langzaamaan dekt de naam de lading niet meer.

Dat derBauer met een Golden Sample Review Unit van Intel goede undervolts haalt mag niemand verbazen. Maar of je dat in de praktijk met een consumenten CPU ook kan halen is maar zeer de vraag. Over stabiliteit en dergelijke niet te beginnen.

En het is natuurlijk ook zo dat hij in beginsel 4 games kiest die allemaal met Intel beter lopen. Dat dan een 13900K na een undervolt op een golden sample een van de beste is, is natuurlijk niet gek. Als je naar een bredere selectie aan games kijkt, dan valt meteen op dat zowel de 7950X als ook de 5800X3D er regelmatig met net zo forse winsten vandoor gaan als de 13900K in deze enorm beperkte selectie.

En een 13900K manueel tunen en dan vergelijken met stock AMD CPUs is natuurlijk ronduit belachelijk. Op die manier kan je elke CPU er goed uit laten zien.

De 90watt die hij gebruikt in het grootste deel van de review is een simpele turbo mode power limit, zonder undervolting oid. Dat gaat op mindere CPU's geen stabiliteit problemen geven.

Dat maakt niks beter aan die erg beperkte en voor Intel enorm voordelige selectie aan games.

Ik begrijp je reactie niet. Zou je kunnen toelichting wat de game selectie te maken heeft met je claims over stabiliteit problemen door instellen van powerlimits.

De selectie aan games die altijd al zwaar in het voordeel van Intel leunen doen de 13900K (met of zonder PL) efficiënter lijken dan ie in de praktijk is (tenzij je specifiek alleen deze games speelt).

Maar echt in de buurt van AMD komt de 13900K pas wanneer hij de CPU handmatig undervolt (echte tuning. PL Limits zijn gewoon toggles). Maar hij laat het dus na om dat zelfde ook voor de AMDs te doen die natuurlijk met specifieke UV tuning natuurlijk ook nog een stuk efficiënter kunnen worden. En in de tussentijd zit hij er en haalt een lang verhaal uit over hoe de 13900K met manuele tuning de meest efficiënte CPU is.

[Reactie gewijzigd door Darkstriker op 21 oktober 2022 23:15]

En een 13900K manueel tunen en dan vergelijken met stock AMD CPUs is natuurlijk ronduit belachelijk. Op die manier kan je elke CPU er goed uit laten zien.

Actually... Als je het filmpje had gekeken, dan had je in het grafiekje gezien dat hij ook de 7950X op 90W (AMD's eigen ECO modus) mee nam. In het verleden lijkt hij dit ook gedaan te hebben met bv. een 5800X3D...

ECO modus is nou niet echt tuning te noemen. Hij doet een UV sectie en pas daar wordt de 13900K echt competitief met de 7950X qua efficiëntie. Maar de 7950X is dus gewoon in de simpele ECO modus. En dat is gewoon een belachelijke vergelijking.

Komt mede door de fusie met HW.info.... kwalitiet is zowiezo al belabberd geworden als het gaat om echte Tweakers nieuws.. het is gewoon een simpele tech site aan het worden met een heel sterke commonity...

Je meent het, ik heb het idee dat dat al ongeveer 10 jaar aan de gang is.
Maar ik ik kan me vergissen.
Als je een goede review wil: Gamers Nexus.

Wees wat nederiger in je reactie.

Zoals ik zij: Ik kan me vergissen.

I approve this message

Het zou inderdaad leuk zijn als tweakers.net dat ook doet maar dat staat los van dat ze klagen over het hoge verbruik. Ze testen toch de hardware in de situatie waarin de meeste mensen het gebruiken en dan is de hardware helaas veel inefficiënter dan je zou willen.

P.s. De rtx 4090 werdt trouwens toch ook niet afgeraden bij de review vanwege het verbruik... Wel vreemd dat ze dat bij deze cpu dan wel doen.

Omdat de RTX4090 weliswaar een absoluut hoog verbruik heeft, maar qua efficiëntie zeker niet slechter presteert dan de vorige generatie of de concurrentie van AMD: review: Nvidia GeForce RTX 4090 - Olifant in de porseleinkast

Deze 13e generatie chips zijn zowel idle, tijdens een gaming load en bij een 100% load zoals cinebench slechter dan de 12e generatie qua prestaties per Watt.

M.a.w. , als een nieuw product 50% meer verbruikt maar wel 100% sneller is zou ik daar vrede mee hebben omdat de hoeveelheid energie die nodig is om een taak te verrichten dan beter is ondanks een absoluut hoger verbruik. Maar 30% meer verbruiken en dan maar 10% beter presteren niet

[Reactie gewijzigd door !mark op 20 oktober 2022 20:03]

Intel heeft altijd de neiging om op het moment dat het in procestechnologie achterloopt met een fabrieksovergeklokte processor op de markt te komen, alleen om maar ten koste van heel veel ellende de prestatiekroon in benchmarks te pakken. Het iconische voorbeeld is hiervan een Pentium 4 Emergency Edition, maar je zag het recenter met Rocket Lake en deze Raptor Lake is gewoon het volgende voorbeeld in een lange traditie. De reden puur imago: AMD zit nu op 5nm, door nu met een emergency edition benchmarks te winnen geven ze markt de indruk dat ze maar beperkt achterlopen, of een ongeïnformeerde ziel zal wellicht zelfs denken dat ze voorlopen, terwijl de achterstand in procestechnologie en het nog altijd niet hebben van een chipletarchitectuur, best wel ernstig is.

Intel heeft altijd de neiging om op het moment dat het in procestechnologie achterloopt met een fabrieksovergeklokte processor op de markt te komen, alleen om maar ten koste van heel veel ellende de prestatiekroon in benchmarks te pakken. Het iconische voorbeeld is hiervan een Pentium 4 Emergency Edition, maar je zag het recenter met Rocket Lake en deze Raptor Lake is gewoon het volgende voorbeeld in een lange traditie. De reden puur imago: AMD zit nu op 5nm, door nu met een emergency edition benchmarks te winnen geven ze markt de indruk dat ze maar beperkt achterlopen, of een ongeïnformeerde ziel zal wellicht zelfs denken dat ze voorlopen, terwijl de achterstand in procestechnologie en het nog altijd niet hebben van een chipletarchitectuur, best wel ernstig is.

Dat zijn dus alleen maar extra redenen om die achterstand hardop te noemen voor tweakers. De 13900K is een stuk inefficiënter. Dat Intel een lange traditie heeft dit te doen is niet gek maar ook niet iets wat je als reviewer wilt belonen. Het is immers (zeker in de huidige economie) nogal een kostenpost om over het ecologische perspectief niet eens te beginnen.

Het is niet dat de nieuwe Ryzens lekker koel draaien. 95c is de nieuwe norm daar. Het is echt niet dat AMD voor prestaties geen gekke dingen doet.

Er is alleen nogal een groot verschil tussen beide

AMD loopt op 95 graden maar thottled niet, Intel loop op 100 graden en gaat meteen thottlen waardoor de performance al snel naar beneden gaat

Daarbij doet AMD het met een stuk minder verbruik

Het probleem met verbruik is niet alleen de stroomkosten, maar ook de temperatuur. De rtx4090 videokaarten kunnen zichzelf prima koelen. Maar voor de 13900k is een luchtkoeler, of zelfs een AIO waterkoeler, niet goed genoeg.

Ik snap je punt wel! Maar om dat te bereiken hebben ze er wel een peperdure kaart van moeten maken met een vaporchamber koeler (zeker de aib) die zo groot is dat de kaart niet meer in de redelijk gangbare pc behuizingen past .
Maar goed hij koelt wel prima

Het verschil tussen luchtkoelers en AIO waterkoelers is helemaal niet zo groot.
Sterker nog, de beste luchtkoeler presteert beter dan de beste waterkoeler:
https://www.youtube.com/watch?v=hr0qLLv3dKc

Een AIO is eigenlijk alleen beter als je een kleinere kast hebt.

[Reactie gewijzigd door hooibergje op 21 oktober 2022 11:30]

Die ervaring heb ik ook een beetje. Een AIO met 360 radiator maakt een hoop herrie als hij goed wil koelen. Met een beetje redelijke towerkoeler met lucht en een knappe airflow haal ik net zo'n goede resultaten voor minder geld en met minder herrie.

Maar goed, da's persoonlijke ervaring met een lading intel core 1st t/m 9th gen en Ryzen 1st t/m 5th gen, diverse betaalbaardere AIO's en diverse zeer goedkope tot best prijzige aftermarket luchtkoelers.

Bij tweakers hoef je dat echt niet te verwachten.
Lang geleden heeft men dat al aan de wilgen gehangen.
Je komt hier voor mobiele telefoons.

En de pricewatch.
De artikelen hebben inderdaad allang niet meer het niveau van toen. Jammer wel, want dat was ooit de kracht van tweakers en trok veel professionele ICT'ers, maar dat hebben ze nu ingeruild voor betaalde abbo's in combinatie met advertentieinkomsten. Gevolg: het is nu de zoveelste 13-in-een-dozijn-site met enkel nog mainstream-meuk die je ook bij veel andere sites vindt.
Winstmaximalisatie is tegenwoordig het nieuwe toverwoord.

Zolang gebruikers de mogelijkheid hebben om een lager gebruik in te stellen, waarbij bovendien deze nieuwe CPUs en GPUs een stuk effcienter zijn op dat niveau dan hun voorgangers, vind ik dat Tweakers dat beter mee moet nemen. Ik draai mijn 3090ti ook op 250 watt, niet 350.

Der8bauer heeft ook gewoon een Engels kanaal:
https://www.youtube.com/watch?v=H4Bm0Wr6OEQ

Wauw, dit was een fantastische review van hem!!

[...] als je echter ook gaat rotzooien met undervolten/underclocking (waar ik eigenlijk naar op zoek was), dan doet de 13900k het veel beter tov. de rest (met stock waardes).

Klopt, het is heel jammer dat hij de overige CPU's niet dezelfde undervolt/underclock behandeling heeft gegeven. Het was heel interessant geweest om te zien wat de resultaten zouden zijn als hij dit ook had gedaan bij bijv. de 12900K en AMD's 5800X3D / 7900 / 7950X!

Mee eens, ik zou graag zo een overzicht willen zien. Niet alleen zou dat het power issue kunnen 'verhelpen', maar mogelijk dat ook een veel goedkopere processor een gelijke of betere efficiëntie kan behalen...

We weten al dat Ryzen 7000 serie bijna geen prestatieverlies heeft op eco-modus.

FYI, Der8auer upload voor zover ik weet al zijn video's in zowel Duits als Engels. De Engelse versie is wel vaak iets later.

.

[Reactie gewijzigd door Jan Smit op 30 oktober 2022 14:27]

Beste is om wat youtube kanalen/reviews af te wachten. (misschien dat ze het niet gelijk op launch doen door tijdsdruk)
Zullen er geheid een paar zijn die een speciale video hier aan toewijden.

[Reactie gewijzigd door The Chosen One op 20 oktober 2022 15:43]

Ik ben er alweer een tijdje tussenuit met nieuwe hardware, maar is 420 euro voor een i5 niet bizar veel geld? Dit zijn toch mid-range processors? Hierbij zou ik eerder een prijs van 250-300 verwachten.

Nu begrijp ik dat ze qua performance meekomen met de Ryzen 7's, maar had hem dan gewoon i7 genoemd.

De i5's beslaan een redelijk breed segment. Bij de 12de generatie zit er al een enorm gat tussen de 12400 en de 12600K. Die laatste heeft dan ook meer cores en een hogere snelheid.

"Vroeger" was het aantal cores lager bij consumenten-CPU's dus dat gaf binnen een segment weinig ruimte voor variatie. een i3 op 2 cores, een i9 op 8 cores, etc. dus dan kun binnen het i5-segment alleen nog wat spelen met kloksnelheid en cache. Dat is tegenwoordig natuurlijk wel anders.

[Reactie gewijzigd door bwerg op 20 oktober 2022 15:32]

Adviesprijzen he, Ryzen 5 adviesprijs was ook vergelijkbaar en als je naar de huidige prijzen kijkt, valt het nu ook wel mee.

die prijs is voornamelijk het gevolgd van een zwakke euro tov de dollar.

Dat zou niet hoeven, Intel maakt processoren in Ierland, eurogebied.

Die processoren onstaan ook niet spontaan, natuurlijk. Kosten van import van grondstoffen en de kosten van R&D worden dan in euro's gewoon duurder. Nog los van dat Intel geen liefdadigheidsinstelling is en geen genoegen zal nemen met dezelfde hoeveelheid euro's winst als vroeger als die winst in dollars dan een stuk minder is.

[Reactie gewijzigd door bwerg op 21 oktober 2022 08:48]

Over het algemeen is het onderscheid i3/i5/i7/i9 dat van core en/of thread-counts, niet hoeveel euro's je er voor neer moet tellen. Kan ook niet echt met alle fluctuaties in de economie/vraag aanbod. Helaas, maar waar.

Bij de i5 12400 en i5 12600 geldt dat overigens niet, zoals hier ook al aangegeven wordt.

Dat gezegd hebbende zou het zeer fijn zijn als er ook nog een i3 en een 'pentium' variant komt. Maar dat zal heus wel op den duur. Of op zijn minst een i5 13400k.

[Reactie gewijzigd door A Lurker op 20 oktober 2022 17:49]

Vroegâh kon je de duurste i5 (2500K) kopen voor €170 ~ €180 euro...

€359,90 betaald voor mijn 8 jaar oude i7-5820K (in 2014)... Maar in die 13600k zitten nu wel 8+6 cores (in een i5) tov van mijn 6 cores van toen (een i7)...

[Reactie gewijzigd door Cergorach op 20 oktober 2022 18:10]

Vraagje:

Concluderend kun je de i5 13600K dus nog goed koelen met een luxe luchtkoeler of een standaard waterkoeler. De i7 13700K heeft een wat luxere waterkoeler nodig om hem maximaal te laten presteren. Voor de Core i9 13900K zou je moeten kijken naar een serieuze waterkoeler, liefst een custom loop. Lang niet iedereen zal zelf aan de slag willen gaan met het zelf bouwen van een waterkoelsysteem, dus in de praktijk zal deze processor voor velen onkoelbaar zijn.

Waarom wordt er voor de i9 een custom loop aangeraden en voor de i7 niet, terwijl in de grafiek van de koeling test staat dat de i9 minder warm wordt?

Het temperatuurverschil tussen de heetste en de koelste 13000 cpu in de test is maar 3 graden, dus ik vind de uiteenlopende koeler adviezen een beetje vreemd.

De i9 throttlet duidelijk onder een DRP4, dat zie ik, maar jullie publiceren geen testresultaten met een luxere waterkoeler, die jullie meerdere keren benoemen. Testresultaten publiceren mét die luxere waterkoeler, om zo aan te tonen dat de i9 13900K ook daarmee nog steeds throttlet, lijkt me dan toch wel het minimum qua onderbouwing van het advies. Op deze manier raden jullie voorzichtig een custom loop aan, een investering van honderden euro's met een enorme hoeveelheid eigen verantwoordelijkheid voor de eindgebruiker en een veel grotere risico factor, terwijl je geen data publiceert van een luxe 360-420mm all in one waterkoeler, die je voor een vijfde van de prijs van custom spul kunt kopen.

[Reactie gewijzigd door youridv1 op 20 oktober 2022 15:33]

De crux zit 'm in twee alinea's eerder:

De Core i7 13700K mag officieel tot 5,3GHz klokken en schommelt in deze test tussen de 5,2 en 5,3GHz. Bij dit model is dus sprake van lichte throttling. De i9 13900K heeft daar veel meer last van, want die haalt zijn allcoreturbo van 5,5GHz alleen in de eerste seconden van de test. Binnen de kortste keren wordt de kloksnelheid beperkt tot 5,1 à 5,2GHz.

Dat ze alle drie +- even warm worden komt gewoon omdat ze blijkbaar naar die temperatuur throttlen. Maar intussen presteert de i5 maximaal, de i7 kantje-boord en is de i9 zwaar aan het throttlen - die heeft dus een duidelijk betere koeler nodig.

Ik zet dit even bovenaan, want mijn comment komt heel bot over, maar dat is meer omdat ik het alleen heb over de dingen die ik wat minder vind aan de review. Het is absoluut geen slechte review als totaalplaatje. Hij is best compleet namelijk. Mijn comments zijn nu al lang, dus als ik er beleefd omheen ga draaien zit iedereen die het interessant vindt een half artikel extra te lezen...

Ja, duidelijk beter, dat vat ik, maar daar meten jullie in deze review niet mee. Althans dat publiceren jullie niet.

Jullie schrijven

Wat heb je dan wel nodig om de i9 13900K continu op de maximale snelheid te laten lopen? Met onze NZXT Kraken X62-waterkoeler lukt dat net. Met een package power van 330W en dus een allcore-kloksnelheid van 5,5GHz, wordt de processor 98 graden. Dat is eigenlijk te warm, zeker als je bedenkt dat het ook weleens warmer is dan in deze tijd van het jaar. Een ander aandachtspunt is de vrm. Die van de voor deze test gebruikte Gigabyte Z690 Aorus Pro is zeker niet mis, maar de temperatuur ervan loopt wel op tot 79 graden.

Oke, het lukt net met een kraken x62. Specifiek leuk voor mij om te weten, want die heb ik in gebruik, maar voor de rest. Een vergelijkingsgrafiek staat er echter niet, zelfs niet alleen onderling voor 13000 serie.
De volgende logische stap lijkt me dan een uitvoering: Arctic Liquid Freezer II 420 met anderhalf keer de radiateur. Niet custom. Er staan in de pricewatch nog veel meer waterkoelers die zwaarder zijn dan de X62. Die zouden dus zomaar voldoende kunnen zijn

Bovendien heb ik hier ook moeite mee:

Dat is eigenlijk te warm, zeker als je bedenkt dat het ook weleens warmer is dan in deze tijd van het jaar.

Ja, het is momenteel geen zomer, dat klopt, maar dat is niet per se relevant voor de processor temperatuur. Om daarover te redeneren dien je of de omgevende lucht temperatuur ook te publiceren, of te meten in delta tov de omgeving. Anders heeft de gebruiker geen idee of zijn kamer in de zomer potentieel te heet wordt. Is de plek waar jullie testen temperatuur gecontroleerd? Hoe warm was het daar tijdens de test? Nam de temperatuur soms toe door de hitte uitstoot van de 13900K?
Zou zomaar kunnen dat jullie dit testen in een testruimte met een relatief groot intern volume en/of een airco. Die zijn tegenwoordig vrij standaard in bedrijfspanden. In een kleinere slaap- of studeerkamer kan zelfs een 200 watt systeem de lucht temperatuur al 6 graden omhoog krijgen bijvoorbeeld... 340 watt is heel vergelijkbaar met een momenteel gangbare game pc en dat is alleen de processor.

[Reactie gewijzigd door youridv1 op 20 oktober 2022 15:50]

Om te beginnen, bedankt voor je compliment!

We kunnen nu eenmaal niet álles testen, ook al zouden we dat wel graag willen. Voor je idee: het laatste woord aan deze review is pas om 15 minuten voor drie geschreven . Op basis van mijn ervaring durf ik best wat te extrapoleren in dit geval. Er bestaan uitzonderlijk goede aio-koelers en ook slechte custom koeling, dus ik probeer daar een algemeen beeld te geven. De kanttekening die je citeert maakt volgens mij exact jouw punt, namelijk dat de omstandigheden in de praktijk nog wel eens slechter kunnen zijn/worden dan in onze testomgeving (gewoon een kantoor met klimaatbeheersing, overigens).

Even een vraag over de toekenning van de labels:

De 13600K krijg een Excellent label. Als ik echter naar de gaming testen kijk, dan kan ik jullie conclusies echt niet rijmen.

In vergelijking met de 5800X3D (een CPU die qua prijs vrijwel gelijk is), zie ik dat de 13600K in de prestatiescore games maar liefst 6(!)% sneller is, voor +118% verbruik...Van 36W naar bijna 80W.

Dat staat toch in geen enkele verhouding? Wat mij betreft zeker geen Excellent, maar eerder belabberd.

Er is meer dan alleen gaming. En de processor verslaat de 5800x3d op alle vlakken en is een veel betere allrounder. Daarbij is de single core performance van Intel bijzonder goed te noemen.

Ik vind het persoonlijk raar dat er nog awards naar AMD zijn gegaan. Misschien kunnen ze bij tweakers een duurzaamheids award geven, voor de rest verbleekt de hele lineup van AMD op het topmodel na bij de nieuwe intel generatie.

Met dit verbruik verbleekt de lineup toch niet? Ik vond het verbruik bij AMD al absurd, maar Intel spant hier niet alleen de prestatie kroon.

Ik ben dan ook vooral geïnteresseerd in de benchmarks tussen beide lineups met eco-mode en undervolts van toepassing. Wat dan de beste prijs/kwaliteit en prijs/watt gaat zijn.

Bedankt voor de mooie en uitgebreide review, maar 1 ding mis ik:

Welke CPU heb je nodig voor 4Kp60 gaming? Ik denk dat deze CPU's dan aardig overkill zijn. Zelf heb ik een Ryzen 5800x en die kan mijn RTX3080 makkelijk bijbenen. Ik game op 4K en ik kan niet altijd alle details op maximaal zetten, maar als we dan kijken naar de RTX4090 die 4K op 100fps plus doet; zijn deze processores dan nodig?

Ga je streamen, encoden en zware taken doen dan komen deze processoren wel in zicht en die i9 zul je moeten koelen met een peltier-element en water. Dit maakt de uitrusting ook stukken duurder.

Maar zeg ik het goed als ik zeg dat je voor 4Kp60 gaming deze lijn niet per sé nodig hebt? De Ryzen 5800x kwam 2 jaar geleden ook uit de bus als een zeer goed game-maatje.

Ook als ik kijk naar de huidige energieprijzen lijken deze CPU's niet de beste. In de winter is die extra warmte mooi meegenomen, maar ik de zomer kunnen deze jongens nog wel eens flink heet gaan lopen. Op een zolderkamertje met 30+ graden heb je goede middelen nodig om ze koel te houden<>tenzij dit mogelijk is. Zelf heb ik airco in huis en daar heeft mijn PC mazzel mee. Warmer als 24 graden wordt het hier niet. Dit kan nog goed te doen zijn.

Ik kijk er tweeledig tegenaan mits je bezig gaat met undervolten.

Haha, 350W voor alleen de CPU. Het gaat nu wel erg ver. Dit krijg je met een luchtkoeler inderdaad gewoon niet meer weg.

Leuk marketingding, maar in de praktijk een beetje misleidend. Ik ben wel benieuwd naar tests met een top-of-the-line en median luchtkoeler, kijken wat er dan overblijft van de prestaties tussen de beide kampen.

Hoezo niet? Dat krijgt een GPU ook met luchtkoeler weg.

GPU koelers hebben een grotere surface area dan CPU koelers, en Surface Area wint het over Surface Density. Als je vervolgens ook kijkt naar de koelers van de 4090 dan zijn die bijna even groot als een Playstation 5 en dat gaat met een CPU koeler bijna niet lukken.

Ook de pricewatch laat het mooi zien, er zijn 2 consumenten koelers te vinden met een rated TDP van 300 watt (niet eens 350), en dan neem ik dat nog met een korrel zout omdat het niet echt populaire koelers zijn van een gerennomeerd merk zoals Noctua die het op 250 heeft gehouden.
categorie: Processorkoeling

Het moment van waterkoelen is er nu wel echt, je kan de warmte immers beter wegkrijgen en op een meer gunstigere plek met een radiator met een grote surface area eruit blazen. Voordeel is ook dat de warmte direct je kast uit is. (als je het goed plaatst)

dus jij wilt ook met een 2,5kg zware luchtkoeler ter grote van je kast naast je gpu koeler koeler hangen ter grote van je kast? mag je wel een grotere kast gaan aanschaffen

Wat zeg je nou allemaal?
De radiator - fans van m'n CPU is nu ook al groter dan die van m'n 3070.

ik reageerde op de combinatie met een 4090 ;-)

Maar ik mag niets zeggen, ik heb 3x 360rad in mn loop(waar zowel CPU als GPU als ram inzit).

Als die 350watt nou echt lekker schaalde had ik het er voor over, maar met 100watt minder kun je bijna hetzelfde. En je energie rekening zal je daar maandelijks aan herinneren.

+3 Dit hoor ik veel te weinig en daarom deze hoge waardering. De efficiency is belachelijk met 350watt. Puur en alleen gedaan om de snelste te kunnen zijn, tegen elke kosten. belachelijke kosten. Undervolten word de nieuwe toekomst, hoop ik. Overklokken word waardeloos.

Serieuze vraag: is alle warmte die door de koeler van de I9 wordt afgevoerd op een of andere manier her te gebruiken? Bv om je kamer te verwarmen.
In dat geval heb je er nog iets aan, in deze energiecrisis.

Serieuze vraag: is alle warmte die door de koeler van de I9 wordt afgevoerd op een of andere manier her te gebruiken? Bv om je kamer te verwarmen.

Ja en nee, je kamer verwarmen is zo ongeveer het enige wat je er mee kan. Dat gaat vanzelf. Energie gaat immers niet verloren. Alle energie die je computer gebruikt komt vrij als warmte (en een klein beetje licht). Die komt vanzelf in je kamer.

In de winter kun je een bescheiden woonkamer warm stoken door flink te gamen. In de zomer is het misschien slim om je game PC juist /niet/ in je woonkamer te zetten.

Maar het is lastig om andere dingen te bedenken die je met die warmte kan doen. Een ei koken zal ook nog wel lukken maar veel meer niet want je CPU blijft typisch onder de 100 graden en is dus niet genoeg om echt mee te koken. Even los van de vraag hoe je die warmte in de keuken krijgt. Een eitje breken direct op je CPU zou technisch gezien wel werken maar slechts 1 keer

En tja, wat kun je nog meer met warme lucht van 30-90 graden? Verf strippen? Je haar drogen? Je tropisch aquarium op temperatuur houden? Veel verder kom ik niet.

Zelf heb ik nog wel de fantasie dat ik ooit de vloerverwarming gebruik als radiator voor de waterkoeling van m'n PC. Ik vermoed dat het in praktijk te veel nadelen heeft om serieus te overwegen.

Eind jaren 90 was er een medestudent van mij die verwarmde zijn aquarium met zijn custom water loop

Nice

Als je warm water hebt van een graad of 70-80 kan je een ei koken. Duurt wel (veel) langer.

De warmte die je afvoert blijft gewoon in je kamer. Doe de deur dicht en het is gewoon een kachel. Hoef je verder niets voor te doen.

Jazeker. Alle warmte van elektronica verdwijnt uiteindelijk in je huis. Als je de oven gebruikt, verwarmt die ook eventjes je huis.. Een fornuis ook, maar in mindere mate, omdat de afzuiging ook weer veel warme lucht weghaalt.

Enfin, het is wel een strategie om je computer op een kleine kamer te zetten en die zonder CV op te laten stoken. Het is "efficienter" dan een elektrische kachel die direct kostbare 'hoge kwaliteit energie' (elektriciteit) omzet naar warmte. Een PC doet er in ieder geval eerst nog werk mee.
Maar reken je er niet rijk mee. Het gebruiken van "elektrische kachels" is nog altijd duurder dan een CV. Dus zie het echt als bijproduct wat je niets heeft gekost wanneer je actief gebruik maakt van je PC. Ik zou niet je PC aan laten staan zodat die nog wat warmte afgeeft..

Maar hoe efficient die z'n werk doet, zien we wel terug in de efficientie charts van CB23. Daar staat de 13900K bijna onderaan, en dus kan je concluderen dat het voor een PC een zeer inefficiente heater is. De Ryzen 5500 doet het dan iets beter

[Reactie gewijzigd door Hans1990 op 20 oktober 2022 15:15]

Dat mes snijdt aan twee kanten natuurlijk. Sure, in de winter warmt je huis op. Maar in de zomer ook. Hoe ga je al die warmte weer uit je huis krijgen als het wekenlang warm weer is?

Je PC verwarmt je kamer toch al? Zo goed als 100% van het energiegebruik wordt omgezet in warmte, dus in feite is je PC inderdaad een kachel die toevallig nog iets meer kan dan een echte elektrische kachel.

Ja, maar met COP van 1.0 is de efficiëntie waardeloos net als een 'echte' elektrische kachel. Als je verwarmd met je airco zit je bijvoorbeeld al op COP 3.5.

Cyberpunk doet het niet op de gemiddelde airco, niet op die van mij

Doom vast wel

Skyrim werkt wel prima trouwens.

Toch is de cop niet 1. De warmte is een restproduct dus de cop is zowiezo hoger dan 1.

De warmte is geen restproduct, 100% van het energieverbruik van een processor wordt omgezet in warmte.

Maar als je hem gebruikt om te gamen is dat je primaire proces. De warmte is dan weldegelijk een restproduct.

Dat zou je denken maar toch heeft ie een punt, theorie zegt dat berekeningen een netto verandering in entropie tot gevolg kunnen hebben waardoor dus niet noodzakelijk alle elektrische energie naar warmte wordt omgezet.

https://en.wikipedia.org/wiki/Landauer's_principle

Praktisch waarschijnlijk compleet onmeetbaar maar toch leuk om over na te denken.
Las hier voor het eerst over in een artikel dat berekende dat vanaf een bepaalde lengte paswoord (of aantal bits sleutel) er niet genoeg energie in het universum bestaat om die nog te kunnen brute-forcen.

linkje gevonden:
https://seirdy.one/posts/2021/01/12/password-strength/
TLDR:
A password with 327 bits of entropy is nearly impossible to crack even if you burn the whole observable universe trying to do so.

[Reactie gewijzigd door _Hans op 20 oktober 2022 17:20]

Puur volgens de fysica uiteraard wel. Doorgaans zetten we zo'n processor aan om er iets mee te doen. Voor die 150W die het dan verstookt kan het wel een enorm leger aan menselijke rekenkundigen vervangen.

Dat wordt in de CoP niet meegenomen, maar het is wel een resultaat dat je niet had zonder het zand te laten denken.

Eens, als je het op die manier bekijkt zou je warmte als bijproduct kunnen zien van 'werk' dat verzet wordt. Maar ik zie het niet als een proces dat iets produceert. De ideale processor heeft verbruik 0 en produceert dus ook geen warmte.

Is de COP niet lager dan 1 als je niet alle ingevoerde energie terugkrijgt als warmte, in plaats van hoger dan 1?

Nee. Als je bijvoorbeeld naast de warmte ook de koude van een warmtepomp gebruikt mag je dit ook optellen bij je cop.

Ik meende dat het bij COP 1 ging over de CPU en niet over de warmtepomp.

Dat klopt. Als je je pc gebruikt om te gamen en dat kost 500W dan heb je naast die 500W die je gebruikt om te gamen ook 500W aan verwarming. Imho is je cop dan 2 Je gebruikt die 500W namelijk 2x

[Reactie gewijzigd door jbhc op 21 oktober 2022 09:25]

En lekker bij de benen (als ie onder je bureau staat). Scheelt een graadje verwarmen 's avonds.

Met een 13900k en een 4090 heb je een 1000W space heater onder je bureau staan...

Als je gamed zal de gpu meer verbruiken als je cinebench draait dan de cpu. Het is maar zelden dat cpu en gpu voor een langere periode op 100% draaien op hetzelfde moment.

Maar inderdaad, het zal je kantoor of woonkamer een stukje verwarmen

Maar goed dat hij niet in SLI staat...

Nooit onder je bureau, dan wordt het een stofmagneet

Goed dat je het zegt, ff het filter weer swifferen.

Zo goed als 100% van het energiegebruik wordt omgezet in warmte

Correctie: gewoon letterlijk 100%.

Dat is leuk in de winter. Minder leuk in de zomer, als je behalve het stroomverbruik van deze CPU ook nog mag gaan investeren in een airco om die warmte weer naar buiten te dumpen.

Volgens mij toch wel 'zo goed als 100%', een heel klein beetje energie gaat naar de luchtverplaatsing en LED verlichting.

En die luchtverplaatsing veroorzaakt weer wrijving wat weer warmte veroorzaakt, en die verlichting raakt de muur die daardoor opwarmt. Zolang je kamer een gesloten systeem is maakt het allemaal niks uit.

Oke, het licht uit je LED dat door het raam naar buiten gaat en de luchtverplaatsing die door je ventilatieroostertjes naar buiten gaat zijn inderdaad "energieverlies". Als dat samen een milliWatt is lijkt het me veel, maar je hebt gelijk: het is geen 100%.

Bedenk ook dat je in de praktijk niet constant zware applicaties, benchmarks of games loopt te draaien.

Waarschijnlijk zit de gemiddelde gebruiker meer dan 90% van de tijd in de desktop waar men profijt heeft van die iets zuinigere e-cores.

Het gemiddelde praktijkverbruik zou best nog wel eens mee kunnen vallen onder de streep...

Goed inzicht! en ik maak je verhaal nog mooier als je gaat undervolten.

Ik game zo'n 1 a 1,5 uur per dag en dat is slechts een klein deel van de dag. Voor de rest doe ik werk, internetten, YouTube en zo meer en dan kost het bijna niets aan stroom; althans spuugt mijn systeem geen merkbare warmte uit.

De energienota is aangekomen en het verbaast me nog hoeveel minder ik heb verstookt dan ik had begroot. En al ben je aan het gamen, dat wil niet zeggen dat je GPU constant op 100% staat. Ik heb een 4K 60Hz monitor en als mijn GPU er 72 fps kan leveren en er 60 nodig zijn bespaar je al. Hier is alles undervolted. De CPU kun je dan wel eens goed horen, maar de videokaart is nagenoeg stil onder load

Ja zo ziet mijn gebruik er ook ongeveer uit.

Hoe cap jij jouw framerate trouwens? Dat wil ik ook gaan doen maar vsync werkt niet altijd lekker (heb een 144hz scherm)

Je kunt een framecap toepassen in het Nvidia controlescherm. Kijk of dat lukt.

Echte gamers houden de rolluiken toch dicht??

Het zal een weinig merkbaar verschil maken. Mocht dat toch onjuist zijn dan ga ik mijn huis verwarmen met PC's

De kleinste straalkacheltjes die je kan vinden zijn typisch in de orde van 500W-800W. Daar kun je natuurlijk geen hele villa mee opwarmen maar een klein kamertje krijg je daar echt prima meer warm. Dus een PC met een CPU + GPU van dit kaliber kan dat net zo goed want die doet niets fundamenteel anders.

Dat betekent ook dat een middagje gamen tijdens een hittegolf je kamertje nog een paar graden gaat opwarmen.

Je huis verwarmen met PC's is trouwens alsnog niet zo'n best idee want een warmtepomp/airco doet dat veel efficiënter.

[Reactie gewijzigd door bwerg op 20 oktober 2022 15:28]

Ik heb hier een airco, en mijn bureau is zo een 10m² 4 lang op 2,5 zoiets. En ik game niet veel en heb meestal lage loads, programmeren in python/golang/react is nu niet echt zo cpu intensief. Maar zelfs in de winter zet ik de pc hele dag aan + 2 schermen klimt de temperatuur toch echt wel een graadje. In de zomer zet ik de airco wel aan om de temperatuur hier op 24-25° te houden. Maar dan gaat het snel hoor. En als ik dan eens game (3700x met dark rock pro, 2660 super) dan gaat de temperatuur toch sneller omhoog. IK heb wel een titanium voeding, dus die is al effeciënter dan de meeste ook bij lage loads. Dus geeft ook minder warmte af.

IK heb wel een titanium voeding, dus die is al effeciënter dan de meeste ook bij lage loads. Dus geeft ook minder warmte af.

Alle beetjes helpen maar zelfs een slechte voeding zit tegenwoordig wel op de 80% efficientie onder load, dat betekent dat grofweg 20% van je verbruik de voeding is en de rest is gewoon de hardware als de CPU en GPU.

Als perfectionist vind ik het ook fijn als het rendement van de voeding zo hoog mogelijk is maar de overige hardware maakt toch veruit het meest uit voor het verbruik en de warmteproductie.

Onder load ... Ik heb het over de 95% van de tijd dat ik mijn pc gebruik dat misschien 5% max is is terwijl ik aan het programmeren ben, daar win je enorm bij als je een titanium voeding neemt. Betere componenten, minder restwarmte want je hebt minder verlies

daar win je enorm bij als je een titanium voeding neemt

Nou nou .. 'enorm', dat is wellicht wat hyperbolisch.

Ik neem aan dat we allemaal wel snappen dat je het prijsverschil tussen een Platinum/Titanium en Gold PSU zowiezo bij lange na nooit zult terug verdienen (energiecrisis of niet), dus laten we maar even temperatuur als motivatie aanhouden.

Zullen we even de Corsair RM850x (Gold) erbij pakken?

Die doet op 10% load 87.701%, dus voldoet niet aan de Titanium vereiste. Dat is dus 2.299% verspilde energie in dat domein. 2.299% van 10% van 850W is ~2watt per uur. Dat is ... 1/30e van een lamp die je vergeet uit te zetten in de hal?

Zelfs al zou je het meest extreme geval van de volledige range van de efficiency domain pakken (91.619% - 82.843% = 8.776%), dan heb je het nog steeds over 7.5 watt per uur in de 10% load.

Nee, de upper ranges is waar je het meeste uit haalt; als je een flinke CPU en GPU tegelijkertijd zit te draaien met 4k/ray tracing @ 60-120fps in Hitman 3 (gekozen vanwege CPU cost), dan haal je toch snel zeker 50% van je 850w supply met een CPU en GPU die deze perf metrics uberhaupt aan kan.

Het verschil tussen Gold & Platinum zit em dan op 2% van 50% van 850w, wat zo'n 8.5 watt/uur is .. en daar schept Titanium nog een extra ~4 watt/uur bij. Zelfs dat is eigenlijk niet zo heel indrukwekkend, maar toch wel een order-of-magnitude meer dan de 10% load scenario die Titanium toevoegt bij de meeste voedingen.

Sorry, als mede-tweaker snap ik echt wel de aantrekkingkracht van tweaking-to-perfection en dat saaie dingen als diminishing returns in de enthusiast class (pro-tip: never become an audiophile ) een party-pooper zijn .. maar aan de andere kant hebben veel tweakers ook weer plezier aan spreadsheet min-maxing.

Wellicht wat constructiever/positiever: dit is wellicht een mooi artikel op dit onderwerp

Je moet ook bekijken hoe je een pc gebruikt. Ik gebruik een pc bij lage loads cpu staat op meestal op 1-2%, videokaart dient om de schermen aan te sturen, en gewoon m2 ssd, dus helemaal niks. en zo een 10/12u per dag. En daar haal je dan winst uit. Het is pas vanaf 20% dat er regels opgelegd zijn. En bij een titanium voeding is dat 90% onder de 20% verbruik. Ik gebruik een 650 (heb slechts een 2060 super) en ik kom dus meestal onder de 130w voor de computer terwijl ik aan het werken ben. VSCode (Python, golang, react) is nu niet bepaald de cpu vreter. Dus ik zit bijna constant onder de 20%, en daar heb ik een garantie dat deze minstens 90% effectief is. De rest van de voedingen heeft daar dus niet naar te kijken en doet maar wat. Dit kan beter zijn, maar ook een pak minder.

Nu moet je dus ook kijken naar het gebruik per dag. Bij mij dus zo een 10/12u per dag. Dat is al wat anders dan 4u per dag in de avond wat gamen. Af en toe zal er ook wel eens een game gespeeld worden. Maar dat hoort bij die andere tijd. Nu jij zegt 7,5 watt onder lage load. Doe dat x10 is 75 watt per dag. Doe dat x 300 dagen dan kom je uit op 22,5 kwh op een jaar. Dat is niet inderdaad niet zoveel. Maar aan de huidige gemiddelde prijs die momenteel zo een 0,75 cent is, is dat 16-18. Neem 20 euro per jaar, dus op 4 jaar tijd heb ik de meerkost van die voeding eruit gehaald. Als je dan ook nog even rondkijkt kan je wel een titanium "scoren" aan een lagere prijs. Als ik de vorige seasonic gekocht heb, was de titanium tov de platinum 20 euro duurder en tov de gold een 40 euro. Dus na 2 jaar heb ik eigenlijk "winst", ok het gaat hier om 40 euro. Daar hoef ik niet van wakker te liggen (althans voorlopig toch niet, je weet nooit), maar op 4 jaar tijd heb ik zo een 40 euro extra over.

Bijkomstig is er minder restwarmte die in de kast gaat, dus koeling moet minder hard draaien, dus ook minder geluid waar je dan ook iets op wint. Ik heb genoeg helikopters gehad om het zo te zeggen de afgelopen 30 jaar. Maar hoe meer je die pc gebruikt hoe meer voordeel je er uit zal halen. En gewoon elke avond van 19 tot 23u dan zal je dit er met moeite uithalen. Maar als je daar de hele dag op "werkt" (en meer dan 8u meestal), en bij extreem lage loads, tsja dan kan je dit er wel uithalen. Een exact bedrag ga je nooit kunnen berekenen (spijtig genoeg), maar bij een andere voeding weet je het niet, en moet je dus een meter kopen en zou je een weekje voeding x moeten testen en dan de titanium versie om het verschil te zien. En dan nog, je doet niet de hele week exact hetzelfde. Ik ga er zeker op winnen, maar dat is mede ook door het vele gebruik.

Goede toevoegingen, bedankt. Die 0.75 euro cent per uur shockeerde me eerlijk gezegt wel een beetje, aangezien ik hier nog op 0.28 euro cent per uur zit.

Maar zelfs dan: herrinner je dat ik zei dat 7.5 watt/uur het meest extreme geval van de volledige range van het efficiency domein is voor de 10% load aanname? Dat is een theoretische situatie (die ik presenteerde in het voordeel van jouw argument), niet een praktische. In de praktijk zit je waarschijnlijk dichter bij op 2 watt per uur besparing in die 10% load range. Dus dat zou enkel zo'n ~6-7 euro zijn op 4 jaar voor 12 uur per dag, 365 dagen.

Mijn kernpunt was meer dat die "4u per dag in de avond wat gamen" gewoon wiskundig bewijsbaar meer bespaart in +3% Titanium vs Gold @ gaming load dan 12 uur per dag @ 10% load. Specifiek:

• 4 (uur per dag gaming) * 455W (~70% load @ 650W) * 0.03 (3% besparing) = 54.6 watt besparing per dag
• 12 (uur per dag coding) * 65W (10% load @ 650W) * 0.02299 (2.299% besparing (kan wat meer zijn, maar met meeste 80-PLUS PSUs echt niet veel meer) = 17.9322 watt besparing per dag

Dus in principe geef ik je hier een mooi excuus om wat meer in de avond te gamen, aangezien je dan sneller 'winst' (met goede reden tussen aanhalingstekens) haalt uit de Titanium

Dezelfde principes gelden voor temperatuur: conceptueel gezien bespaart een 80-PLUS Titanium hier inderdaad ook op, maar de echte cijfers vallen uiteindelijk in het afrondingsdomein (zoals @bwerg al zei: "de overige hardware maakt toch veruit het meest uit voor het verbruik en de warmteproductie")

Terzijde, 40 euro prijsverschil tussen Gold & Titanium is zeker een hele mooie vondst, zeker als dit ook echt een apples-to-apples vergelijking is. Ik heb even snel op de Tweakers Pricewatch de prijzen binnen wattage-klasses vergeleken, en ik kom toch heel consistent uit op 100% gemiddelde extra prijs voor Titanium vs Gold .. dus met 40 euro verschil had je blijkbaar een mooie deal gevonden! Bij 40 euro ben ik het er dan ook wel over eens dat je dat met een paar uurtjes gamen per dag (+ flink wat uren werk per dag) het er na een paar jaartjes wel eruit krijgt.

Uiteindelijk moet ik ook toegeven dat het een beetje geneuzel is of je nou wel of niet een paar tientjes winst maakt, en of je kamer temperatuur nou wel of niet 1/20e graadje lager stookt of dat je PSU fans wel of niet 10 RPM meer draaien. Uiteindelijk hebben we allemaal verschillende interesses qua onderzoek voor een mooie PSU, en het onderzoek zelf is de helft van de fun van het bezit!

Mocht het interessant voor je zijn, mijn persoonlijk consideraties voor mijn recente PSU (vandaar de Corsair RM850x link) was:
- Het moet Transient Power Spikes aankunnen; mijn oude 650W klapte er precies vanwege deze reden sinds mijn RTX 3080 aanschaf zo nu en dan uit; 3080 draait max 350W, dus met zo'n 95W TDP oude 3600x en verscheidene andere componenenten (mobo, 3xSSD, DVD, soundcard, CPU cooler, case fans) zat ik al snel aan 500-600W under full load (maximum), waardoor de Transient Power Spikes toch wel eens richting de overload protection konden neigen.
- Aangezien ik een silence-built PC heb (zit in me slaap-/werkkamer), gaat mijn voorkeur er naar uit dat de voeding passief gekoelt wordt voor mijn gemiddelde gebruik. Als ik mijn 13600k binnen krijg zit mijn gemiddelde 'full' load waarschijnlijk (conservatief) ergens rond de 70% van volle capaciteit (~600W): op dat moment is mijn PSU fan net aan het draaien (passieve koeling tot ~525W) en komt ie niet boven de onhoorbare 20 decibel grens uit.

Op 70% load is de power efficiency ~89%, wat zo'n 2.6% onder de max power efficiency van deze PSU ligt .. dus qua efficientie ben ik over een jaar of 4-8 ws wel iets van 10-20 euro extra kwijt? Boeit me dat? Joh, nee .. ding was al duur genoeg om 850W voor hoogste kwaliteit stabiliteit + passieve koeling tot 525W te krijgen, dus die 10-20 euro extra is me de quality-of-life ook wel waard :-)

Anyway, fascinerend onderwerp, PSUs. Zoals je al ziet kan ik er uren over doorpraten

[Reactie gewijzigd door CarloVloet op 22 oktober 2022 02:17]

Ik had in mijn studentenkamer mijn compu gekoeld op de buitenlucht, en daardoor werd mijn kamer 's zomers dragelijk, ipv sauna. Dus het helpt echt.

Harddisks maken stiekem ook een hoop hitte. ;-)

Mijn twee 12900k’s met water koeling houden mijn werkkamer prima op temperatuur ,heb de verwarming voor het laatst afgelopen januari een paar dagen aangehad.

(Staan niet de hele dag 100% te loeien)

En zijn zakelijk in gebruik waar een paar % performance zich meteen terug verdiend.

[Reactie gewijzigd door CrazyBernie op 20 oktober 2022 18:20]

Mijn twee 12900ks met water koeling houden mijn werkkamer prima op temperatuur ,heb de verwarming voor het laatst afgelopen januari een paar dagen aangehad.

intel i9-12900ks release date 05/04/2022

ja je post is heel geloofwaardig.

Best eens kans dat er een ' mist, 12900k's

Heb het aangepast was een type fout moet inderdaad 12900k’s zijn.
De 12900ks heb ik ook getest maar die upgrade was niet substantieel voor onze specifieke toepassing. Net zoals dat ddr5 vorig jaar nog niet veel extra performance opleverde.

13900k ziet er goed uit en ga ik begin december benchmarken met ddr5 . Is dat snel genoeg dan gaan we die overal inzetten.

Het idee klinkt leuk, net zoals LTT zijn buitenbad verwarmt met rest warmte van zijn servers.

Je moet wel een aantal dingen voor af bereken,
hoeveel energie stop je er in om bijvoorbeeld 1 kuub 1 graad op te warmen.

Het is hetzelfde idee als een kleine ventilator kachel. Als je de warmte niet nodig hebt is het zonde.
Het voedingsblok van de Amiga was altijd wel lekker warm in de winter.

[Reactie gewijzigd door bouwfraude op 20 oktober 2022 15:12]

e = c*m*t

Water 1.000.000 gram
Soortelijke warmte per ml water = 4,3 J
Delta temperatuur is 1 graad

Dus om 1 kuub water 1 graad te verwarmen is er:

1.000.000 * 4,3 * 1 = 4.300.000 joule ofwel 1.000.000 cal = 1.000 Kcal

Klinkt niet als veel, maar dat valt tegen

Met een deftige custom loop en rads pomp je echt enorm veel hitte in de kamer.
Mijn custom loop Threadripper en 1080ti sli setup die ik had eens bij wijze van test in men bureau laten draaien met belasting gedurende kleine 24u en de kamertemperatuur was 35! graden celcius.

Met deftige waterkoeling voer je sowieso een pak efficienter de warmte af en stuur je ze vlotjes de kamer in

Waterkoeling of luchtkoeling maakt niets uit qua hoe en hoeveel warmte je in de kamer krijgt. De warmte die is er en of je dat afvoert naar de lucht in de kamer met waterkoeling of luchtkoeling maakt niets uit. Met customwaterkoeling kan het stiller en met lagere CPU/GPU temps, maar voor het opwarmen van de kamer is het 0 verschil.

Met lagere temps kan je wel weer overclocken en daarmee meer laten verbruiken.

Maar op gelijke snelheid zou het weinig uit maken, watercooling verbruikt zelf wel meer dan enkel luchtkoeling.

[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 20 oktober 2022 16:15]

Aanvullend op SHiNeye;
Ik heb vorige winter mijn kachel eigenlijk niet aan hoeven doen, en dat is nog met een 3070 en een 3gen Ryzen 7. Het is misschien geen tropische warmte maar wellicht dat met een i9 13gen en 4090 je dit wel kan bereiken.

Ik ga mij eerder zorgen maken om de zomer, wat doet dat met je kamer? Als je al geen AC had dan is dat extra reden voor aanschaf...

Edit: Toevoeging, het is niet alleen mijn computer. Ook een server en computer van mijn vriendin. Dat maakt uiteraard verschil.

[Reactie gewijzigd door Xm0ur3r op 20 oktober 2022 15:12]

Ik zit hier in mijn vuistje te lachen met mijn 12100F

Op 4.1 Ghz (full load) = 52 Watt
Op 3.2 Ghz gecapped = 28 Watt (is momenteel vaak snel genoeg en daar staat hij momenteel op).
Op 2.5 Ghz kan hij het met slechts 15 Watt doen.

Er komt een einde aan het te hoge verbruik, er moet dringend een soort energielabel komen voor computer componenten...

Ik zit hier in mijn vuistje te lachen met mijn 12100F

Tja, mijn Apple Air gebruikt ook heel weinig, en daar kan ik vrijwel alles op doen. Dat is echter geen argument. Jij hebt blijkbaar geen behoefte aan een snelle CPU, ik wel.

M1?

Het is net maar wat je er mee doet. De ene gebruiker is de andere niet.

Aangezien ik tegenwoordig niet meer in NL woon, ben ik toch wel heel benieuwd na dit soort frappante uitspraken: is electriciteit in NL dezer dagen ZO duur dan? Man, had ik vroegah ook maar een energiecrisis toen ik een arme student was, dan had ik ook zo lekker in me vuistje kunnen lachen, zeg!

Terzijde, kan de specs/wattages niet helemaal plaatsen bij de 12100F ARK info , maar je zult TurboBoost under full load wel uit hebben staan vanwege milieu/energierekening redenen, nietwaar? Ben dan toch benieuwd waarom niet de 12100T? ;-)

wat is je punt? op 2.5ghz met je 4 cores heb je amper nog een systeem en wordt je verkant kwa performance voorbijgestoken door power optimised cpu /platform met lager verbruik. mijn 5700U laptop draaid cirkeltjes rond jouw performance en verbruik. Hoef je echt geen tech voor te wezen om net een intel van de laatste generaties te nemen en hem te cappen op power ... het is net power dat ze nodig hebben om prestaties te hebben.

Behalve dan dat een 12100F nog meer dan prima meekomt in games, en je dus eigenlijk nauwelijks inlevert.

Misschien een soort belasting zoals bij auto's die veel CO2 uitstoten

Breng Den Haag nou niet op ideeen.

Waarom wordt de 7700x zo warm in deze tests terwijl het stroomverbruik de helft is van de andere cpu's die rond de 96 graden worden. Is dat een fout? Koeler verkeerd gemonteerd oid? Vreemde temperatuur, zeker kijkend naar de andere 7xxx cpu's.

Dat heb ik toevallig recent nog uitgelegd, dus ik ben even zo vrij om die tekst te kopiëren

Dit is tevens de reden waarom de Ryzen 7 7700X de heetste processor van de nieuwe line-up zal zijn, net zoals de 5800X dat bij de vorige generatie was. Deze processor heeft weliswaar een lager tdp dan de topmodellen, maar produceert die hitte wel met maar één ccd - nog eens de helft van de oppervlakte dus.

Of om het nog iets simpeler te stellen: temperatuur != warmte productie, een naald van 1000 graden produceert veel minder warmte dan een stoeptegel van 30 graden, om maar een voorbeeld te noemen…

Dit heeft o.a met het ontwerp (dikke heatspreader) te maken, AMD wilde dat iedereen z'n AM4 koeler ook weer voor AM5 kon gebruiken, en dat kan nu ook

Er zijn al verschillende Ryzen 7000's gedelid, waardoor de temp zomaar 20 graden koeler is, puur door deze keuze van AMD.

Anders hadden we weer allemaal andere koelers en/of mounting brackets nodig, maar was wellicht toch een betere keuze geweest....achteraf....

De 5800X3D heeft hier ook last van, maar dit komt door het extra cache geheugen wat er in zit, hij "lijkt" heel snel heel heet te worden, (door de temp sensor in de cpu) maar eigenlijk valt het mee, en in gaming is hij veel efficienter.

Dat laatste kan ik een beetje ontkrachten.. Want mijn X3d draait anders gewoon best koel..

En heb er verder niks aan afgesteld.

Althans is zelfs beetje koeler als mijn normale 5800x.

[Reactie gewijzigd door Robin4 op 21 oktober 2022 00:49]

Interessant dat de 12-serie bij 1440p+ en Ultra steevast hogere fps levert dan de 13-serie...
Wat is de verklaring hiervoor?

Ik zie in de resultaten eigenlijk niet echt terug wat je schrijft. Maar op hogere resoluties en instellingen worden de verschillen tussen cpu's doorgaans kleiner en vallen ze vaker binnen de foutmarge van de test, waardoor de volgorde soms wat 'gek' kan zijn.

Op deze resoluties draait de game vooral op de gpu, niet meer op de cpu, deze heeft dus minder invloed op de max fps.
Een cpu benchmark doen ze op 1080p om te zien wat de verschillen zijn, daarboven heeft het eigenlijk weinig nut, omdat je daarvoor de gpu gebruikt

Misschien toch eens tijd om voor 'de hippe koeler' over te stappen naar de Noctua NH-D15. Hij is niet voor niks door jullie als Ultimate getest. (en is eigenlijk mijn goto CPU koeler)

€89 voor een after-market koeler met fans van 140mm en een TDP-capaciteit van 250W.

Waar zijn we in godsnaam mee bezig? In de jaren 90 hadden we computers die hadden niet eens een koeler op de CPU nodig. Gewoon één 80mm fan in en één uit in je kast, op 1000 RPM, en je was klaar. De gloeiendhete Thunderbird 1400 had een redelijk dikke koeler nodig (naar de standaarden van toen; die koelers zouden nu minder zijn dan de stock coolers van een paar jaar terug) en dat werd al gezien als absurd.

Mijn oude i7-6700K heeft een TDP van 91W, en die draait met een 80mm fan op 800 RPM en 2x 80mm fans in en uit, ook op 80 RPM, met ee n Arctic cooler van een euro of 25. Die CPU wordt niet warmer dan 30 graden boven de omgevingstemperatuur; die komt op de heetste dagen niet over de 65 graden.

Nu hebben we het over processoren die 350+ watt gebruiken (Intel), die standaard 95 graden worden (AMD) en die niet meer te koelen zijn met de grootste en zwaarste koelers op de markt.

WAAR zijn we in hemelsnaam mee bezig?

Het enige dat ik nodig heb, zou een i7-6700K met 16 kernen zijn, met een TDP van 95W. Het lijkt erop dat de 7950X daaraan kan voldoen, als ik de Boost-functie uitzet en het ding in ECO-mode draai (en misschien een stukje undervolt). Dan verlies ik wel de boost naar 5.-weet-ik-hoeveel gigahertz, maar de i7-6700K gaat met all-core-boost (enkel mogelijk met sommige moederborden) toch al niet harder dan 4.2 GHz. (In idle stand kan hij terugzakken naar 800 MHz met speedstep.)

Als ik dus een 7950X kan instellen die van 800 tot 4.5 GHz gaat (en dus niet boost naar het 5.x GHz bereik), op al zijn 16 cores tegelijk, en daarbij onder een TDP van 105W blijft, dan ben ik dik tevreden... max performance be damned. In mijn workloads is zelfs schommelende frequentie tussen 4.5 en 5.x GHz zeer onwenselijk.

WAAR zijn we in hemelsnaam mee bezig?

Met natuurkunde. Op dit moment weten we geen betere manier om CPU's te maken die sneller zijn en tegelijkertijd minder stroom gebruiken. Er is absoluut een markt voor dergelijke CPU's. Voor ons zijn ze een prima investering omdat de rendering stappen die we doen sneller gaan. Van vier per dag, kunnen we er nu vijf doen. Dat is een 25% verhoging van de output die de investering meer dan waard is.

Veel tweakers willen gewoon het snelste hebben wat er is. Niet zozeer omdat het moet maar omdat ze dat op prijs stellen. De meer gewone consument heeft een keuze, niet zo snel als kan maar goedkoper en zuiniger of zo snel als kan maar duur en onzuinig. Net zoals je die keuze hebt in auto's bijvoorbeeld. Toch hoor je vrijwel nooit iemand zich afvragen waar Maserati mee bezig is.

Daarom word het tijd dat deze markt afgeremd word. Energieverbruik en zeker deze zeer inefficiënte moet de kop worden ingedruk. 100watt extra voor 5procent meer performance iszo,n muur

Dat is exact hoe wij er ook naar kijken. Eens per jaar na de nieuwe cpu releases worden Intel en amd vergeleken binnen onze use case (software ontwikkeling van vrij grote complexe projecten) en dan draaien we een aantal benchmarks om te kijken of de investering het waard is om iedereen te laten overstappen.

Alder lake was vorig jaar de winnaar en dit jaar zal raptor lake denk ik ook winnen, want voor ons is burst single core performance de grootste bottleneck (multi core performance is ook belangrijk maar levert iets minder tijd op ).

En omdat we vooral kortdurend borsten valt het stroom verbruik ook wel mee.

We zijn bezig met keihard tegen de lamp genaamd natuurkunde aan lopen en dus maar het vermogen van de chips op te voeren om competitief te blijven.

Als dat je niet bevalt, kun je de vermogensgrenzen van de processoren op de meeste moederborden netjes instellen. Uit reviews blijkt telkens weer dat deze grootverbruikers in performance per watt het helemaal niet zo slecht doen. Meestal is het zo dat als je ze begrenst, ze juist nog effcienter worden, omdat ze dan buiten het “deminishing return” gebied blijven.

Dit zie je bij videokaarten ook. Als je de 4090 op 60% power zet, zit je op 95% performance. Zie der8auers tests

Oh man, Thunderbird .. wat een Nostalgie: voor de gezelligheid er maar gelijk even mijn oude benchmarks van mijn Asus geforce 2 gts 32 mb deluxe met detonator 3 7.58 beta drivers @ t-bird 1.2ghz bij gepakt ...

.. oh, wacht ... Q3 demo 2 @ 30.7 FPS voor 1600 x 1200 .. weet je wat, je mag je good old days (samen met je autoexec.bat/config.sys en multi-minute boots on BSODs) houden, hoor.

Terzijde, ik vind de koeltechnologie van tegenwoordig echt beyond prachtig! Wat er al niet in een RTX 30/40 series gaat qua technologie, enkel voor koeling: kijk hier bijvoorbeeld maar eens naar. Al die high-end technologie gaat ongetwijfeld ook voor verbetering in de low-end koeler markt zorgen (passive cooling?).

Je bekijkt het met de bril van vroeger. Toen moesten processoren een vooraf bepaalde vaste snelheid en bijhorend vermogen kunnen halen en was ons doel de processor daarin bij te staan door voldoende koeling te voorzien zodat die dat doel comfortabel kon bereiken.

Toen waren er veel overclockers die vonden dat ze nog genoeg marge in de koeling over hadden om er wat meer te proberen uitpersen, met eventuele instabiliteit of oververhitting vandien, volledig op verantwoordelijkheid van de overclocker.

De huidige processoren gaan ver voorbij die oude vooraf bepaalde vaste snelheid en gaan zichzelf zo hoog mogelijk clocken binnen de budgetten die ze aangeboden krijgen. Het gevolg is dat de CPU's nu veel hoger clocken en boosten en veel meer vermogen aan warmte afgeven, zo lang de CPU meent dat er budget voor is. Het gevolg dáárvan is dat de CPU nog veel warmer wordt dan vroeger, want nu perst die er alles uit wat eruit te halen valt.

Jij ziet daar een probleem in, want vanuit het oude idee van je CPU een ruime marge te geven is het een dikke faal, omdat de CPU nu vlak tegen de grens loopt, bijna ongeacht de capaciteit van de koeling. Begrijpelijk, want moest zoiets vroeger gebeuren, zaten we te knarsetanden en te zweten, koppen breken over wat er nu toch fout kon zijn gegaan, want niet normaal. Maar helaas is dit nu wél normaal.

Beter nog, het is béter zo dan vroeger! Want in plaats van een vaste snelheid waarbij je dan zelf moest overclocken, doet de CPU nu al dat werk voor jou en op een veel intelligentere wijze waardoor stabiliteit wél gegarandeerd is.

Jouw taak: niet meer hetzelfde belang hechten aan de temperatuur en aan het feit dat de CPU throttlet, want dat zál die hoogstwaarschijnlijk dankzij de agressieve boost.

Edit: ik spreek hier voornamelijk voor Zen 4 die agressief boost, maar weinig last ondervindt van minder capabele koeling. De 13900K is een ander geval, want die krijg je zelfs niet met de beste AIO genoeg gekoeld om niet massief te throttlen en je merkt ook dat die effectief 300W nodig heeft om in de buurt te komen van z'n piek in prestaties, waarbij Zen 4 eigenlijk quasi even snel kan zijn met een veel lagere vermogenslimiet.

[Reactie gewijzigd door RuddyMysterious op 21 oktober 2022 09:15]

Als we alles van nu gaan vergelijken met hoe we het in de jaren 80 deden, dan is het eind zoek.

En de hoeveelheid rekenkracht per Watt is echt mindblowingly vooruit gegaan.

Toen kon je met je Opel Kadett naar de winkel om een maandsalaris neer te leggen voor een Intel 386. Nu zit er duizenden keren meer rekenkracht in een processor, voor heel veel minder dan duizenden keren het stroomverbruik.

[Reactie gewijzigd door hooibergje op 20 oktober 2022 21:38]

Maandsalaris? Ik herinner me de eerste IBM PS/2 met een 386; die kostte destijds 25.000 gulden. Dat was een jaarsalaris in die tijd.

Auw, dat hakt er in, ja!

Asking The Real Questions: Hoeveel pret-per-watt is Duke Nukem Forever op een 13900 vs E.T. op de Atari 2600, dan..?

Jij hebt zeker een geldboom in de tuin!

Ik bou gewoon niet zo heel vaak compu's.
En als ik het een keer doe, doe ik het graag goed. Een CPU is al snel een paar honderd euro.
Dan wil ik daar ook goed voor zorgen.