'TSMC zal deze week instemmen met bouw chipfabriek in Duitsland'

TSMC gaat volgens bronnen van Handelsblatt akkoord met de bouw van een chipfabriek nabij de Duitse stad Dresden. Het bestuur van de chipmaker stemt daar op dinsdag 8 augustus over. Naar verwachting stemt het bestuur vóór het voorstel.

TSMC's raad van bestuur gaat binnenkort in het voordeel van de fabriek stemmen, melden anonieme bronnen van de Duitse overheid aan Handelsblatt. Daarmee gaat het bedrijf zijn eerste chipfabriek in Europa bouwen. De fabriek komt nabij Dresden te liggen en gaat volgens eerdere berichten tot tien miljard euro kosten. De Duitse overheid zou vijf miljard euro subsidie beschikbaar stellen voor de bouw, meldt Handelsblatt op maandag. Dat komt overeen met eerdere berichten van Bloomberg.

De Taiwanese chipmaker TSMC is al twee jaar in gesprek met Duitsland over de mogelijke bouw van een chipfabriek. De fabriek gaat naar verwachting chips en microcontrollers voor auto's produceren op een 28nm-procedé. TSMC zou de fabriek neerzetten in samenwerking met partnerbedrijven Bosch, Infineon en NXP, zo luidden eerdere geruchten en zo wordt bevestigd door Handelsblatt.

Kevin Zhang, senior vice president bij TSMC, meldde eerder al aan media, waaronder Tweakers, dat het bedrijf 'op zijn vroegst' in augustus een besluit zou nemen over de bouw van een Duitse chipfabriek. De topman bevestigde toen ook dat de fabriek 'in eerste instantie' 28nm-chips zou gaan produceren, hoewel de fabriek in de toekomst een upgrade kan krijgen naar nieuwere nodes.

TSMC wordt niet de enige chipmaker die naar Europa komt. Ook Intel gaat een chipfabriek bouwen, nabij de Duitse stad Maagdenburg. Die fabrikant was van plan om in eerste instantie voor 18 miljard euro twee fabrieken neer te zetten met uitbreidingsmogelijkheden naar acht fabrieken op de locatie. De scope van Intels initiële investeringen werd onlangs opgehoogd naar 30 miljard euro. De chipmaker kreeg daar extra subsidie voor terug.

Reacties (56)

[Hrishikesh]

Als er meer chipfabrieken in Europa komen vind ik fantastisch!

Echter snap ik niet hoe deze subsidies in elkaar zitten.
- Is dit een soort gift naar de bedrijven die dit opzetten?
- Zo niet, wordt dit bedrag weer terug overgemaakt?
- Wie betaald hier (subsidie) uiteindelijk voor?

Verder heb ik twijfels over de haalbaarheid van de chipproductie in Dresden aangezien er ook derde partijen hierbij betrokken moeten zijn om te voorzien in de grondstoffen, energie, water, deskundigheid etc.
Graag een uitleg van de tweakers die hier meer van afweten

[Reactie gewijzigd door Hrishikesh op 25 juli 2024 15:48]

[wirrbeltier]

Verder heb ik twijfels over de haalbaarheid van de chipproductie in Dresden aangezien er ook derde partijen hierbij betrokken moeten zijn om te voorzien in de grondstoffen, energie, water, deskundigheid etc.

Juist daarom is de regio rondom Dresden uitermate geschikt, daar worden al sinds de 70s chips gemaakt (toen het nog onderdeel van Oost-duitsland was en dus achter het ijzeren gordijn). Halfgeleiders zijn ook na de val van de muur een bestuurlijke prioriteit gebleven, dus er zitten al best veel chipfabrieken. Onder meer van Global Foundries en Bosch. Zie wikipedia: Silicon Saxony

Mocht je goed duits kunnen kan ik deze podcastepisode aanraden. Het is een soort oral history van de chipproductie in de DDR, met als kernvraag: Heeft de race om de productie van het megabit-geheugenchip eind jaren 80 de DDR failliet laten gaan? Besser Wissen Podcast

[natural colour]

Chips, ic's uit de jaren zeventig.. toen werkte men ook al met Germanium..
(en achter het ijzer gordijn met Ferro

[mad_max234]

We hoeven niet helemaal terug naar de jaren 70. AMD had altijd een fabriek in Dresden, die nu in handen is van GlobalFoundries. Volgens de wiki is het een fabriek met 300 mm wafers en gebruiken ze een productieproces van 12 nm.

[Omnicron1]

Grondstoffen ? het enige wat ze nodig hebben zijn process-gassen, zoals N2,Argon,Helium XCDA en wat exoten zoals BBr3,ASF3,Ph3 ed naast enorme hoeveelheden oplosmiddelen. Hoofdbestand deel is vaak Silicium, die wordt ingekocht als kant en klare wafer al dan niet gedoteerd met fosfine asrseen of Boor, i.v.m. de elektrische geleiding. Een Si rooster is nl een zeer goede isolator, maar door het lokaal te doteren kan je elektrische eigenschappen aanpassen.
Elektriciteit, water ed komt van lokale voorzieningen, en anders levert Linde gassen of Hoekloos wel bulk voorraad O2 en H2, verder is het dan een fabriek uit de grond stampen infra aanleggen machines erin en eerst een jaartje draaien,en puzzelen voordat er werkende die's uitkomen. Daarna worden de processen get-weaked en getuned, en gaat de productie in gang.
Lijkt veel maar stelt niet veel voor.Processen om chips te maken zijn vaak standaard, zoals de ode C100 en C10 processen voor transistoren en diode's, Zoals bij NXP nijmegen. Infineon,Texasinstruments en ga zo maar door eigenlijk doen die allemaal het zelfde alleen de layout logica en process stappen zijn anders.

Duurste van alles is de geavanceerde machinerie, Ovens atmosferisch en LPCVD ( Tokyo electron of ASMI) Litografie;(ASML, en zijn concrurenten, zoals Canon, ed.) nat en droog metaal etsen, depositie
( Applied materials, Balzer ed) en wat ander meet en regel werk. zoals partivle meters, spindel machines voor lak bedekking, wat ontwikkelmeuk... Ioen implanters ed. anneal eq.verder eigenlijk niets speciaals.

Echte probleem is de receptuur, Hoe bakken we welk chippie, wat met het allemaal kunnen kloppen de elektrische parameters,zoals we het bedacht hebben. Duurtest... Klopt alles. blijft het ook onder afwijkende omstandigheden werken.

Dan de dies elders op een leadframe plakken , bonderen met aluminium draad en dekseltje erop en in zwarte behuizing persen, testen en indien oke naam entype erop. Da's alles...

[Reactie gewijzigd door Omnicron1 op 25 juli 2024 15:48]

[Maurits van Baerle]

Soms zijn dit soort bedragen een gift (maar wel onder allemaal strenge voorwaarden, je mag er bijvoorbeeld geen dividend van betalen, vaak ook geen managementsalaris en je moet uitgebreid rapporteren waar alles aan besteed is) maar niet altijd.

Vooral bij EU subsidies kom je nog wel eens een constructie tegen dat het bedrag van een gift naar een lening wordt omgezet als het project succesvol is en geld oplevert voor de subsidieaanvrager. Dan is het voornamelijk om een financieringsgat te vullen waar de markt niet genoeg bij springt en niet veel anders dan een lening die je niet terug hoeft te betalen als het mislukt, alleen als het lukt (wat natuurlijk een enorme impact heeft om projectrisico te verkleinen). Het is vooral handig om andere financiers over de streep te trekken als je al Letters of Intent voor 90% van het geld hebt maar je nog iets mist en niemand de eerste wil zijn die de LoI om zet naar een definitieve investering.

Voor vrijwel al dit soort constructies geldt dat het totaal aangevraagde bedrag nooit meer dan een bepaald percentage van de totale financiering mag zijn. Meestal tot een maximum van 45% waarbij de rest dan eigen geld of private investeerders zijn (subsidie stapelen wordt vaak expliciet verboden).

Dat rapporteren is overigens soms zo streng dat er niet alleen consultancies bestaan die je helpen met zo'n aanvraag, je hebt ook partijen die je kunnen helpen met het terugrapporteren nadat het geld ontvangen is omdat het zoveel werk is. Nou zal dat op TSMC niveau iets anders verlopen dan voor een gemiddeld bedrijf dat misschien maar een paar miljoen subsidie aanvraagt maar het geeft wel aan dat het niet zomaar een kwestie is van een formuliertje invullen en je rekeningnummer vermelden. Ik heb ook wel verhalen gehoord van bedrijven die ooit een subsidie hebben gekregen maar dat nooit meer zullen doen omdat de energie die je moet steken in het aanvragen, goedgekeurd worden, en terugrapporteren zo groot is dat het niet de moeite waard is. Het komt, in ieder geval op EU niveau, wel eens voor dat er meer geld in de pot gestopt is dan er ooit uitgehaald wordt, waarschijnlijk om die reden. Het is geen makkelijke bron van inkomsten.

Het doel van al dit soort subsidies en investeringen is altijd om iets mogelijk te maken dat anders niet, of heel veel later, van de grond was gekomen en dat van strategisch belang voor een regio, land of EU is.

[Reactie gewijzigd door Maurits van Baerle op 25 juli 2024 15:48]

[needankje]

Het is in zekere zin een gift ja, het is subsidie net zoals bijvoorbeeld landbouwsubsidie. De EU doet dit om de eigen markt te beschermen, puur op wereldprijs zouden bijvoorbeeld de eigen boeren het ook al lang niet meer volhouden. Dat geld betalen wij als inwoners van de EU, om ons land en onze unie relevant te houden binnen de wereldmarkt, en niet zo afhankelijk van landen als China en de VS die met allerlei trucs/moderner slavernij de prijs onredelijk drukken.

[BlueBird022]

Als ik meer inspraak had over mijn belastinggeld zou ik daar absoluut niet mee akkoord gaan.

[JackBol]

Binnenkort kun je weer je inspraak uitoefenen

[Manderlay1]

Waarom niet? Hoe zou je het dan wel aanpakken?

[mbbs1024]

In plaats van zomaar domweg een gift te doen, zou men dat geld als kaptitaal inbreng kunnen doen, zodat de overheid over aandelen in het bedrijf beschikt, en op die manier ook meedeelt in de winst van het bedrijf.
Op die manier heeft de overheid, en bij uitbreiding de burger/belastingbetaler een return on investment.

[Manderlay1]

En dan de overheid ook het risico laten alles kwijt te geraken als het bedrijf het niet goed doet? Mee moeten aan kapitaalsverhogingen enz verder?

[mbbs1024]

Als de overheid gewoon een hoop geld schenkt, is het dat geld toch ook gewoon kwijt, terwijl als ze aandeelhouder worden, ze meedelen in de winsten, en natuurlijk, er de beleggingsrisico's moeten bijnemen.
En aan kapitaalsverhogingen is niemand verplicht om aan mee te doen.

[Manderlay1]

Als ze hoop geld geven komen er jobs in die regio die er anders niet zouden zijn, hierdoor meer belastingen binnen, meer consumptie enz

[mbbs1024]

Inderdaad, maar als de overheid diezelfde hoeveelheid geld ter beschikking stelt als deelname in het kapitaal van het bedrijf, delen ze ook in de winsten, kunnen ze achteraf eventueel de aandelen met een meerwaarde verkopen, wat allemaal niet het geval is als je die centen zomaar weggeeft.

[Manderlay1]

En bij falliet gaan de overheid ook laten mee betalen aan de schuldeisers?

Risico's zijn gewoon groter.

[mbbs1024]

Neen, aandeelhouders kunnen enkel het door hen ingebrachte bedrag verliezen, aangezien de aandelen bij failliet waardeloos worden, bovendien is de overheid per definitie al een prioritaire schuldeiser, die als eerste geld krijgt bij een failliet.
Als ze het geld zomaar weggeven, zijn ze het evengoed kwijt bij failliet.

[Manderlay1]

Ze geven het niet weg, ze verankeren jobs in de regio.

[mbbs1024]

Dat kan evengoed door een kapitaalsinbreng, en dan deelt de belastingbetaler ook nog eens in de winst, en hebben ze een invloed in de raad van bestuur als ze zoveel miljarden inbrengen, waardoor die verankering nog meer gegarandeerd is.

[Manderlay1]

Brengt weer extra kosten mee dat er iemand al die firma's moet opvolgen en dergelijke.

En bedrijven zullen niet willen dat de overheid zich inkoopt, dus zal niet gebeuren.

[mbbs1024]

Die extra kosten zijn peanuts tegenover het geinvesteerde bedrag, en wat de overheid als dividenden kan vangen.

Als je als bedrijf enkel op die manier een aantal extra miljarden kan binnenrijven, wil ik nog zien dat ze dat weigeren, bovendien zijn aandelen vrij verhandelbaar, een bedrijf kan zich dus niet echt verzetten dat iemand aandelen heeft.

Het ontbreekt hem eerder aan politieke wil, omdat een aantal partijen vooral spreekbuizen van het bedrijfsleven zijn, ipv de burger/kiezer te vertegenwoordigen.

[Manderlay1]

En waarom zou een bedrijf in uw regio een bedrijf opstarten als het geen enkele subsidie krijgt en in de regio er naast wel?

Voor de overheid brengt het meer op dat enkele 100den mensen werken dan de winst op wat aandelen daarbij het gaat ook niet over miljarden.

En geen enkel bedrijf zal aandelen in ruil geven voor subsidies.

[mbbs1024]

Als ze geen andere keuze hebben zullen ze dat wel degelijk doen, de EU is tenslotte een grote afzetmarkt die je niet zomaar wil missen.

Het is de politiek die te meegaand is voor zulke multinationals, die zo al bijna geen belastingen betalen, en nu ook nog eens op kosten van de belastingbetaler hun bedrijf financieren.

[Manderlay1]

Omdat ze het anders buiten de EU maken en hier importeren. Voor hun maakt het niet uit waar iets gemaakt wordt. Liefst zo goedkoop mogelijk

[BlueBird022]

Je zou bedrijven en aandeelhouders het zelf kunnen laten betalen of alle Europese lidstaten laten bijdragen. Zo kun je het risico spreiden en zo scheelt het nog. Ik vind het belachelijk dat ik zou moeten werken om bij te dragen aan een fabrikant.

[Manderlay1]

Wat denk je dat hier nog zal zitten van bedrijven in Europa zonder subsidies?

[BlueBird022]

Wat voor voordeel hebben zoveel bedrijven voor ons ? In feite heb je maar een aantal grote en goede werkgevers nodig zoals in Scandinavië. Als je doelt op werkgevers.

[Manderlay1]

Creëren van jobs, zorgen dat er arbeid is. Niet afhankelijk zijn van anderen

[needankje]

Daarom hebben we gelukkig gewogen vertegenwoordiging met heel veel vaak verstandige mensen uit de hele unie. We vergeten snel hoe goed we het hier hebben en hoeveel machten van buitenaf dat kapot zouden willen maken. Waar zou je liever ter wereld wonen dan in de EU, alles beschouwd? In China, in de VS? Nee man, we zitten hier goed en dat moeten we beschermen.

[uselessbrain]

Dat zou je wel moeten doen, hierdoor blijven de prijzen van je producten lager;)
Als er meer vraag is naar andere landen en we zijn minder relevant zullen ook onze verkoopprijzen zien stijgen.
Grappig dat het allemaal nu van de grond komt net dat China hun export regels scherper hebben gesteld.

[BlueBird022]

Ja, eerst belastinggeld afdragen voor fabrikanten en dan ook nog eens hun producten kopen met mijn verdiende geld. Wel een beetje dubbelop vind je niet ?

[BlueBird022]

Dat de prijzen dalen is maar net op ze daar zin in hebben. Geen zekerheid voor ons dus.

[nobraininvolved]

Het is ook meer dan 'de eigen markt beschermen'.
Door het gedonder in Oekraine en het gedoe tussen China en Taiwan, zijn de VS en de EU er gewoon achter gekomen dat het niet handig is dat 90 % + vd chips die wereldwijd gemaakt worden, uit 1 land komen (Taiwan). Zonder chips heb je tegenwoordig niets meer, geen militair apparaat, geen inlichtingen, geen huishoudapparaten, geen infrastructuur, etc etc. Dus als er 'iets' zou gebeuren daar in de regio waardoor de chips niet meer onze kan of die van de US op komen, dan stopt feitelijk gewoon de voortgang van de hele beschaving zoals wij 'm kennen.
Nou lang verhaal kort: hier gaan ze iets aan doen. Er zijn investeringsfondsen opgezet in de EU en in de US en er worden voor miljarden aan chipfabrieken gebouwd in zowel de VS als de EU.

Bijkomend strategisch handigheidje is natuurlijk dat ASML wereldwijd ver voorop loopt qua chip maakmachines en het zou me niet heel erg verbazen als er ooit een dag komt dat zij de hoogwaardige machines alleen nog maar binnen de VS en EU mogen verkopen terwijl b.v. Taiwan (wat ook chips levert aan China), de wat oudere machines alleen nog maar krijgt. Maar dat is speculatie...

[Sissors]

Zoveel grondstoffen heb je onder de streep niet nodig voor chipproductie, gezien een chip behoorlijk klein is. Energie heb je nodig, maar neem aan dat ze hebben gekeken dat het net het daar aan kan. Water is nodig, en zoals iemand anders schreef is water soms een beperking daar, tegelijk Taiwan heeft ook zat problemen met water, en dat lukt ook, dus dat zal allemaal wel op te lossen zijn. Het is ook niet alsof ze het water opmaken.

Deskundigheid, ja dat is een probleem. Tegelijk hebben we ook puur Europese 28nm fabs (STM), dus dat zal allemaal nog wel gaan hierbij. Bij een 5nm fab wordt dat heel ander verhaal, maar dat is dus waarom je bedrijven met subsidies hierheen wil lokken, dat zodra die deskundigheid hier ook is, er meer kan komen.

[Jerie]

- Wie betaald hier (subsidie) uiteindelijk voor?

De (Duitse) belastingbetaler.

[Omnicron1]

Ik vermoed wij allemaal !

[formant]

Dresden is al voorzien van halfgeleider productie waarbij de nodige vendor bedrijven dus al aanwezig zijn.
De grondstoffen zijn niet echt probleem te noemen en in dresden heb je het voordeel een hoop tijd te kunnen besparen omdat de oa de reticles ook in Dresden gemaakt worden (photronics). Die werden vroeger nog per taxi door europa vanuit dresden afgeleverd.

Jena ligt in de buurt, daar zit o.a. Carl Zeis samen met een x aantal bedrijven (veelal ex staatsbedrijven) die inmiddels al zijn overgenomen door o.a. Brooks Automation etc.

[KeesGo]

Dresden en andere plekken in duitsland hebben soms wel te maken met water tekorten (bron).
Dat zou dus inderdaad een issue kunnen zijn.

[Cyclonic]

28 nm

Waarom niet meteen dan 16nm dat die chips wat zuiniger zijn en niet zo heet worden.

Toch echt raar dat wij (ASML) alle machines maken en zelf in Europa met oude zooi moeten gaan zitten.

[reneflo]

Voor auto's is de betrouwbaarheid en levensduur veel belangrijker dan een klein beetje energie besparen. Daarom is het niet erg om een iets grotere chip te hebben.

[dmantione]

Niet helemaal: De behoefte aan rekenkracht in auto's stijgt, door autonoom rijden, maar ook door andere technieken die door kijkende computers mogelijk gemaakt worden. Er is voor dat soort chips nu geen alternatief voor Taiwan en als het over een paar jaar niet meer mogelijk is een auto zonder dat soort vernuft te verkopen, is dat een serieus probleem voor de strategische onafhankelijkheid van de Europese industrie.

[andreetje]

In Duitsland zal de autoindustrie flink krimpen. VAG kan niet concurreren met de Chinese EV-fabrikanten, en brengt steeds meer productie naar China.

Ik vraag me af hoe zinvol alleen een chipfabriek is. Europa moet daarnaast gerobotiseerde autofabrieken en accufabrieken hebben.

[helldogbe]

Wat doet je denken dat de autofabrieken nu nog niet sterk gerobotiseerd zijn?
Het is echt verbazingwekkend hoeveel flexibeler de mens is dan een robot en hoe vaak zo'n productieproces bijgestuurd moet worden.
Zelf werk in in een deel van zo'n fabriek waar meer robots dan mensen aan het werk zijn en dus de voor- en nadelen van beide zie. Wat er zeker aankomt is het die casting proces waar Tesla nu mee voorop loopt.

[andreetje]

Tesla kon al veel sneller een auto assembleren dan bijvoorbeeld VAG (10 vs 30 uur), en dat verschil wordt nog groter met dat nieuwe casting proces.
VAG heeft robots, maar toch lopen ze ver achter. Tesla neemt steeds meer afstand. Angstaanjagend gewoon.

[dmantione]

Het beste wat NXP momenteel in hun eigen fabrieken kan maken is 90m, En alhoewel ik liefst zou zien dat NXP weer als echte mannen eigen topfabrieken neer gaat zetten, een fabriek van TSMC waar NXP bij in zit, is nog niet zo slecht, het zijn beide oude Philips-broeders die weer bij elkaar komen. Via TSMC kan de benodigde kennis veel makkelijker worden verworven. 28nm is voor NXP een enorme sprong voorwaarts en er staat "initieel" 28nm, het is dus niet gezegd dat het daar bij zal blijven.

[BlueBird022]

Hele slechte zaak dat er zoveel belastinggeld wordt uitgedeeld aan commerciële partijen met aandeelhouders en een CEO. Het geld waar anderen voor werken wordt zo letterlijk verplaatst naar vermogenden.

[CivLord]

Een commerciële partij met flinterdunne winstmarges. He is niet alsof die subsidies op de bankrekening van de CEO worden bijgeschreven.
Na de bouw zal de chipfabriek werk bieden aan honderden of duizenden hoogbetaalde technici. En waarschijnlijk een veelvoud daarvan bij de toeleveranciers. Die subsidies zijn binnen 10 jaar volledig terugverdiend aan loon- en omzetbelasting alleen. Daarna is het verdienen voor de overheid. En ondertussen heb je een bloeiende regio waar veel goedbetaalde mensen werken en hun geld uitgeven en veel grotere en kleinere bedrijven werk bieden aan heel veel mensen.

[JackBol]

Die subsidies worden uitgereikt om ons als EU meer zelfvoorzienend te maken vanwege de geopolitieke verschuivingen rondom China en Taiwan. We willen niet zonder chips komen zitten, want dan stort onze economie in. Vandaar dat we vooruit moeten investeren in dit soort faciliteiten om de risico's af te dekken. En daarvoor moet je de bedrijven met kennis aantrekken, want dit vanuit de overheid zelf gaan doen is een missie zonder einde (en eindeloos budget).

Om het even kleiner te maken, als een persoon elke keer weer opnieuw het dreigement verspreid dat hij de gemeentelijke watervoorziening gaat vergiftigen, dan ga je toch ook gewoon water bij de Appie halen? En dan ben je dus Appie aan het sponsoren, maar je hebt wel een existentieel risico gemitigeerd.

[LukasvR]

Die fabrikant was van plan om in eerste instantie voor 18 miljoen euro twee fabrieken neer te zetten met uitbreidingsmogelijkheden naar acht fabrieken op de locatie.

Dat moet 18 miljard zijn geloof ik.

[AverageNL]

Klopt! Is gefikst, dank

[Zynth]

Ik vind het toch bijzonder dat TSMC hier aan wil mee werken.
Hoe meer goede chipfabrieken er buiten Taiwan komen, hoe lager de afhankelijkheid van Taiwan.
En laat dat nu het enige zijn dat China in de weg staat om dat eiland op te eisen.

[CivLord]

Voordat we totaal onafhankelijk van Taiwan voor wat betreft chipproductie, zijn we nog wel een paar dozijn chipfabrieken verder.

[Sylph-DS]

TSMC is tegelijkertijd meerdere nieuwe fabrieken aan het bouwen in Taiwan zelf. Uiteindelijk is de economie niet alleen afhankelijk van qualiteit, maar ook van kwantiteit. Dus, tenzij we met z'n allen op chiprantsoen gaan, zal het gros van de high-end chips toch nog bij TSMC uit Taiwan vandaan komen, en zal het grote economische gevolgen hebben als daar iets mee zou gebeuren.

Tevens: Economische afhankelijkheid is niet het enige wat China in de weg staat. De militaire operatie om Formosa (eiland waar Taiwan hoofdzakelijk uit bestaat) binnen te vallen zou geen kleintje zijn, en het vervolgens onder de duim krijgen van een bevolking die al tientallen jaren in een moderne en vrije democratie leeft is denk ik ook geen eitje. Heel duur en waarschijnlijk niet zo heel waardevol. Ik denk dat de CCP uiteindelijk meer heeft aan een (al dan niet officieel) onafhankelijk Taiwan, om als politiek gespreksonderwerp aan te halen (zoals ze dat al 70 jaar doen).

[nobraininvolved]

Ik denk dat je op middelange termijn wel gelijk hebt hoor, maar op lange termijn zie ik 't persoonlijk somber in voor Taiwan.
Je ziet op dit moment (door het gedonder met China en Taiwan) dat de VS en de EU de chipfabrieken naar hun eigen continenten aan 't halen zijn. Dat is stap 1 in een proces om China op achterstand te zetten.
ASML mag al geen nieuwere machines meer aan China verkopen. 't zou mij persoonlijk niet verbazen dat ASML in de (verre?) toekomst ook geen machines meer aan Taiwan mag leveren, waardoor je dus een verschuiving van de high tech chips richting de VS en EU zou krijgen en de oudere chips richting Taiwan zouden verplaatsen (ofwel; VS en EU in de lead en Taiwan als productiefaciliteit voor de bulk). Als die transitie daadwerkelijk plaats zou vinden, wordt Taiwan opeens een heel stuk minder belangrijk voor de VS en de EU en ik vraag me heel erg af of er dan nog wel zou worden ingegrepen als China Taiwan in zou willen lijven....(want laten we wel zijn, 't gaat nooit om de mensen helaas, maar altijd om de 'belangen')...

[NicoJuicy]

Waar gaan ze genoeg werknemers vinden

[ezakimak]

Wat kleine correcties/aanvullingen:
Het wordt een joint venture (ESMC) waarbij TSMC weliswaar de grootste aandeelhouder is (70%), maar Bosch, Infineon en NXP worden dus wel mede-eigenaar.
(Fun fact: TSMC zelf is ooit begonnen als joint venture van Philips met de Taiwanese overheid)
Verder zou er naast 28/20 nm planar ook 16/12 nm FinFET geproduceerd moeten gaan worden. Op 300 mm wafers.