Het leek met een sisser af te lopen: de Amerikaanse regering wilde TikTok verbieden, maar het kon ook zijn Amerikaanse tak verkopen aan een bedrijf uit de VS om daaraan te ontkomen. Dat lijkt nu alsnog te gebeuren: niet in de VS, maar in India.
Het centrale punt in de VS en in India is hetzelfde. TikTok is een steeds populairder sociaal medium, maar eigenaar ByteDance is Chinees en dus komt gebruikersdata in Chinese handen terecht. Dat is onwenselijk, en dus is een constructie nodig om ervoor te zorgen dat bedrijven uit eigen land de koers kunnen bepalen van TikTok en toe kunnen zien op waar data heen gaat.
Een nieuw punt is dat niet in techpolitiek. Sterker nog: het is hoe China zélf werkt. Als een westers bedrijf de Chinese markt wil betreden, gebeurt dat vaak in samenwerking met een Chinees partnerbedrijf. Dat is niet verplicht in elke sector, maar in sommige wel.
:strip_exif()/i/2004164598.jpeg?f=imagenormal)
Wat er gebeurde met TikTok
TikTok, voor wie het niet kent, is een app met fullscreen vertical video's. De video's, die van enkele seconden tot een minuut kunnen duren, zijn veelal grappig bedoeld en tonen vaak een dans, truc, meme of sketch, hoewel dat geen verplichting is. Voor het maken van video's zitten in de app veel filters en effecten, onder meer om gezichten te vervormen of delen van het beeld stil te zetten.
Hoewel het mogelijk is om andere gebruikers te volgen en video's daarvan in een feed te krijgen, opent de app op de For You-pagina, een algoritmisch samengestelde pagina met video's van accounts die gebruikers vaak niet volgen. Op basis van hoe lang gebruikers video's blijven kijken, probeert de app te achterhalen of gebruikers meer van zulke video's willen zien. Wie bijvoorbeeld dansvideo's snel wegveegt maar stil blijft staan bij kookfilmpjes, zal meer culinair getinte content krijgen. NOS Jeugdjournaal zette een paar maanden geleden de populairste Nederlandse TikTokkers op een rij. ByteDance verdient geld met advertenties die tussen de video's door aan bod komen.
Hoewel de pogingen van oud-president Donald Trump om TikTok te verbieden de meeste aandacht trokken, ging een ander land hem voor: India. In India is er een groot wantrouwen tegen alles wat Chinees is en vorig jaar trok de overheid die lijn door naar Chinese apps. Naast TikTok werden ook tientallen andere apps verboden. Dat deed het ministerie voor elektronica en ict onder wetsbepaling 69a van de Indiase informatietechnologiewet uit 2000. Die bepaling geeft de regering rechtstreekse macht om diensten te blokkeren als dat in belang is van de veiligheid of soevereiniteit van India.
India is een niet te onderschatten markt voor smartphonebedrijven en appmakers. Er wonen 1,3 miljard mensen en de markt is nog niet verzadigd. Er zijn door de armoede nog veel mensen zonder of met een heel basale telefoon. India wil zich bovendien ontwikkelen; het wil productie van onder meer elektronica naar zich toetrekken met het Make in India-programma.
:strip_exif()/i/2004164600.jpeg?f=imagegallery)
Dat heeft al impact gehad: Apple begon met produceren van iPhones in India. Het maakte onder meer al de iPhone SE, SE (2020) en iPhone 11 in het land. Indiaas marktleider Xiaomi is Chinees en apps van de fabrikant staan op de lijst van verboden apps, maar toch klopt het zichzelf op de borst met kreten als 'made in India'. Het legt daarbij zwaar de nadruk op hoeveel Indiase mensen er werken en hoeveel van de r&d en productie gebeurt in het land. Andere merken hebben bovendien naast productie ook producten alleen voor de Indiase markt. OnePlus verkoopt zijn smart-tv's alleen daar en Samsung heeft de Galaxy F-serie smartphones alleen in India in de schappen liggen.
Na de ban in India volgde een paar maanden later de VS. Eerst ging het nog om een dreigement van Trump, vlak daarna bleek dat Microsoft onderhandelde met ByteDance over een overname van de Amerikaanse tak van TikTok. Vervolgens kwam er een deadline in september.
Toen er uiteindelijk een voorstel lag, was het niet Microsoft dat de boel zou overnemen, maar Oracle en drie andere Amerikaanse bedrijven. Het was een ingewikkelde constructie met een dochterbedrijf van ByteDance, dat een joint venture is met de Amerikaanse bedrijven, maar het leverde niet de goedkeuring op die nodig was.
Sterker nog: niet alleen de VS was ontevreden, de Chinese regering had inmiddels een regel opgesteld dat voor de export van algoritmes voor het personaliseren van content toestemming nodig is. Die regel ging officieel niet over TikTok, maar op die manier kon de Chinese regering het opzetten van het dochterbedrijf natuurlijk wel blokkeren.
Intussen kreeg ByteDance respijt, maar in november zou TikTok uit de App Store en Play Store moeten verdwijnen. Een Amerikaanse rechter stak daar een stokje voor: makers van TikTok-video's beargumenteerden succesvol dat een verbod niet zou mogen.
Inmiddels was wel een andere deadline genaderd; Trump verloor de presidentsverkiezingen en moest dus in januari het veld ruimen. Hoewel zijn opvolger Joe Biden ook kritisch staat tegenover China, zou uitstel in dit geval dus kunnen leiden tot afstel.
Waarom overheden kritisch zijn over TikTok
In beide gevallen, in de VS en India, zijn de pogingen om TikTok te verbieden onderdeel van een veel groter politiek conflict. Beide landen hebben ruzie met China om heel andere redenen en het dwarszitten van elkaars succesvolle techbedrijven is daarbij een strategie om de ander pijn te doen.
In het geval van de VS is dat al een keer eerder succesvol verlopen. De regering van Trump stelde een handelsverbod in voor Huawei en dat heeft grote gevolgen gehad voor het bedrijf. De smartphonemaker heeft nu naar verluidt een tekort aan componenten, omdat het op veel plekken geen onderdelen meer kan inkopen. Dat er geen Google-diensten meer op Huawei-smartphones kunnen staan heeft ook grote gevolgen gehad. Volgens IDC leverde Huawei in 2020 42 procent smartphones minder dan in 2019. Huawei is een van de kroonjuwelen van de Chinese techindustrie.
Dat geldt ook in steeds grotere mate voor TikTok. In Nederland groeide het dagelijkse gebruik vorig jaar met 555 procent ten opzichte van het jaar ervoor, becijferde Newcom. In 2020 waren er 836.000 dagelijkse gebruikers. Wereldwijd loopt dat vermoedelijk in de tientallen miljoenen, terwijl er inmiddels honderden miljoenen gebruikers te vinden zijn in de filmpjesapp.
Daarbij is TikTok niet zo'n grote dataverzamelaar als Facebook-apps, maar het verzamelt desondanks behoorlijk wat datapunten op, blijkt uit het privacylabel in de App Store. Het gebruikt daarbij ook gegevens om reclames te personaliseren en om gebruikers te tracken.
De vraag is waar die data heen gaat. Westerse overheden zijn uiteraard bang dat ByteDance de gegevens in China opslaat, waar de Chinese regering er makkelijk bij kan. Wat daarbij ook niet helpt, is dat de app vooral populair is onder minderjarigen; data van kinderen ligt gevoelig in het Westen. Daarom willen ook Europese toezichthouders dat TikTok strenger optreedt.
:strip_exif()/i/2004164608.jpeg?f=imagegallery)
Hoe het nu gaat met de TikTok-bans
Van uitstel lijkt in de VS inderdaad afstel te komen. Nu de nieuwe president aan de macht is, is de joint venture met Walmart voor onbepaalde tijd van de baan. De South China Morning Post citeert een bron die zegt dat de reden van de deal was om de regering-Trump tevreden te stellen en dat die reden dus nu is verdwenen. Er kan nog altijd iets van een deal komen, maar die ziet er vermoedelijk anders uit.
In India ligt het anders. Daar zou volgens geruchten ByteDance in gesprek zijn met InMobi om de Indiase tak van TikTok te verkopen. Ook Bloomberg meldde dat gerucht al. Softbank, het Japanse bedrijf dat een belang heeft in ByteDance en in InMobi, zou de gesprekken leiden. Door de stap zou TikTok weer actief kunnen worden in India. Saillant is daarbij dat InMobi heeft geprofiteerd van het verbod van TikTok in India. Het heeft met Glance een concurrent in handen dat sinds het verbod honderd miljoen keer is gedownload. De app doet niet precies hetzelfde, maar het zit wel in hetzelfde straatje.
De vraag blijft hoe een scheiding per land technisch zou werken. Zien gebruikers van een land dan alleen video's uit dat land bijvoorbeeld? Want bij het bekijken van video's uit een ander land gaat er immers mogelijk gebruikersdata naar een server in een ander land. Het doorknippen van die lijntjes en waar dat precies gebeurt, is met een wereldwijd sociaal medium lastig.
Daarmee hadden de bans van India en de VS in de afgelopen zomer wel degelijk een grote impact. Het forceerde ByteDance om te spreken met Microsoft, een deal te sluiten met onder meer Oracle en op zoek te gaan naar een koper in India. Hoge techbomen vangen de laatste jaren steeds meer politieke wind en bij TikTok is dat zeker ook het geval gebleken.
/i/2004607064.png?f=fpa)
/i/2004636488.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2001073909.jpeg?f=fpa)
/i/1300720051.png?f=fpa)
/i/2002534036.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1406206049.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2003766032.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/1201638628.gif?f=fpa)
:strip_exif()/i/1317812597.gif?f=fpa)
:strip_exif()/u/31303/HMC2.gif?f=community){kind=small}
maar ik acht de kans hoger in ieder geval.
:strip_icc():strip_exif()/u/390489/crop5fe25e5835a84_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/20205/IconMindGames.jpg?f=community){kind=small}
/u/94702/klein.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/149304/crop64b8f94834d22_cropped.jpg?f=community){kind=small}