Aan de slag met Starlink van SpaceX

Hoe goed werkt Elon Musks satellietinternet?

Snelheid, latency en stroomverbruik getest

Voordat we overgaan op de meetresultaten moeten we een paar kanttekeningen plaatsen. Om te beginnen gaat het hier om resultaten vanaf één locatie. Waar je er bij een kabel- of glasinternetverbinding enigszins van kunt uitgaan dat de resultaten op verschillende locaties vergelijkbaar zijn, geldt dat voor Starlink niet. Naast de geografische locatie van de schotel speelt de omgeving een grote rol. Bij onze testopstelling zijn gelukkig weinig obstructies aanwezig, waarmee de testomstandigheden relatief gunstig zijn. Ergens anders in Nederland zou het echter nog beter of juist slechter kunnen zijn, waarbij dat laatste waarschijnlijker is. Tot slot is Starlink nog in bèta; zoals eerder beschreven zullen er nog duizenden extra satellieten bijkomen en SpaceX sleutelt nog veel aan andere aspecten van het netwerk.

Het netwerk waarbinnen we de metingen uitvoeren, wordt beheerd door een Ubiquiti Edgerouter X met daarop OpenWRT geïnstalleerd. De systemen met de meetsoftware zijn via gigabitethernet aangesloten op de router. Zo konden we eenvoudig van verbinding wisselen door ofwel de Ziggo-modem ofwel de Starlink-schotel op de router aan te sluiten. Het grondstation waarmee we in verbinding staan, bevindt zich, afgaande op referenties naar Frankfurt in de hostname, hoogstwaarschijnlijk in Usingen, Duitsland.

Bandbreedte

Om de kwaliteit van de verbinding te testen, hebben we twee tools ingezet. De eerste is Internet Pi, een verzameling van verschillende softwarepakketten die je op een Raspberry Pi kunt draaien, samengesteld door Jeff Geerling en te vinden op GitHub. Via de deploymenttool Ansible wordt een aantal scripts geïnstalleerd die zowel Speedtest-data als statistieken van Starlink zelf verzamelen en dit vervolgens in een Prometheus-database stoppen, waarna de data in Grafana-dashboards wordt weergegeven. Op die manier kan de verbinding eenvoudig over tijd gemonitord worden.

Starlink belooft tijdens de bèta doorvoersnelheden van 50 tot 150Mbit. In de praktijk halen we dat ruimschoots. De laagste downstreamsnelheid die we tegenkwamen gedurende een periode van twee weken, was 18,8Mbit, maar dat was een duidelijke uitzondering. Gemiddeld lag de downloadsnelheid op 150Mbit en de upload op 20Mbit. Opvallend is wel de grote variatie in de snelheden. De gebruikte monitoringtools voerden elke vijftien minuten een snelheidstest uit en tussen twee opeenvolgende tests zat geregeld meer dan 100Mbit verschil in de downstreamsnelheid. Upstream waren de verschillen kleiner.

In onderstaande grafiek is duidelijk het punt te zien waarop we overschakelden van Starlink naar de Ziggo-verbinding. Waar de eerste grote pieken en dalen in de bandbreedte toont, is de kabelverbinding helemaal strak. De maximale snelheden die we gedurende twee weken mochten noteren, waren 313Mbit downstream en 43,5Mbit voor de uplink.

Download- en uploadsneheden op Starlink (tot en met 19:00u) versus Ziggo (vanaf 19:00u)

We hebben ook gekeken of we bepaalde trends konden ontdekken, zoals invloed van het weer of het moment van de dag. Vanwege die eerdergenoemde fluctuaties bleek dat erg lastig en hierover valt dan ook uiteindelijk niets concreets te zeggen. In theorie kunnen zware regenbuien en bliksem een satellietsignaal verstoren, maar tijdens de testperiode zijn die niet voorgekomen, dus ook daarover kunnen we uit eigen ervaring niets zeggen. Ook durven we over verschil in snelheid overdag en 's nachts vanwege de grote fluctuaties geen harde uitspraken te doen. Voor periodes dat het sneeuwt, is Dishy uitgerust met Snow Melt Mode, waarbij de hitte van de schotel de neergevallen sneeuw smelt.

Latency

Zoals eerder uitgelegd staan satellietverbindingen bekend om hoge latency's. Zelfs met de lage baan van de Starlink-satallieten is het onvermijdelijk dat de latency's hoger zijn dan bij bijvoorbeeld een glas- of kabelverbinding. SpaceX belooft op dit moment latency's van '20ms to 40ms in most locations'.

Omdat de latencystatistieken vanuit Internet Pi nogal basaal zijn, draaien we daarnaast een test van Smokeping, waarmee we verschillende domeinen over de hele wereld met een vaste interval pingen. Hierbij worden latency's en de hoeveelheid packetloss bijgehouden en geplot in grafieken. Smokeping stuurt per meting verschillende pakketjes, sorteert de roundtrip-tijden en pakt vervolgens de mediaan. De andere resultaten worden donker in de grafieken weergegeven: de 'smoke'. Hoe meer smoke, hoe meer fluctuatie.

Smokeping-stats van Starlink richting de servers van Tweakers

Ook hier zien we net als bij de bandbreedtetest grote verschillen tussen de individuele datapunten. Afhankelijk van welk tijdvak we meten, komt de gemiddelde latency uit rondom de 50ms, soms wat eronder, soms wat erboven. De packetloss zit ergens tussen vijf en tien procent, alweer afhankelijk van wanneer we meten. De stabiliteit van het netwerk is duidelijk iets wat na de bètaperiode verder moet worden verbeterd. Vergelijken we dit opnieuw met de Ziggo-verbinding, waar we een gemiddelde ping noteren van rond de 15ms, dan legt Starlink het duidelijk af.

In de praktijk is een ping van 50ms, ook met uitschieters boven 100ms, geen probleem voor de meeste dingen die je met je internetverbinding doet. Zelfs online gamen is te doen, al hangt dat sterk af van het type game. Een simpel potje Among Us met vrienden gaat prima en iets als een strategiespel ook, maar bij een competitief potje Counter-Strike ben je duidelijk in het nadeel ten opzichte van spelers met een ping van tussen 10 en 20ms. Toch zijn er ook genoeg landen waar dit soort pings normaal zijn en mensen online gamen; het heeft erg te maken met je referentiekader.

Omdat alleen het stuk naar het grondstation via de satelliet gaat en het gros van de communicatie zoals eerder genoemd via land, zien we relatief gezien geen verschillen in de latency's naar servers wereldwijd ten opzichte van de Ziggo-verbinding. Als de latency naar een server hoog is over de kabel, dan is dat ook zo over Starlink en vice versa.

Drop-outs

Een 'goede' en een 'slechte' dag wat outage betreft

Wat tijdens onze testperiode veel storender was dan de hogere pingtijden, waren de momenten dat de verbinding even compleet wegviel. Hier viel geen peil op te trekken: van enkele dagen zonder enige problemen, tot verscheidene drop-outs per dag. Lang waren die nooit, van enkele seconden tot een minuut of twee. In de Starlink-app worden die netjes bijgehouden en waar mogelijk voorzien van een verklaring. Dat kan zijn 'Obstructed', 'No satellite signal', 'Unknown' of 'Other', waardoor je er uiteindelijk ook niet heel veel wijzer van wordt.

Afgaande op ervaringen van Starlink-gebruikers in de Verenigde Staten, waar de bèta al langer loopt, is de frequentie van dit soort uitval in de afgelopen maanden al flink teruggelopen. Tijdens een bèta kunnen we hier prima mee leven, maar richting het uiteindelijke product moet Starlink dit wat ons betreft verder terugdringen.

Stroomverbruik

Om te kijken hoeveel stroom Dishy nodig heeft om zijn ding te doen, hebben we het voedingsblok op een Z-Wave-powerplug van Fibaro aangesloten en die in een al bestaand Z-Wave-netwerk gehangen. Net als de bandbreedte kan ook het stroomverbruik behoorlijk fluctueren. Bij de eerste keer starten van Dishy zien we een opgenomen vermogen van rond de 130W. Dat is dus enkel voor de schotel zelf; de modem hebben we niet in gebruik en zal daar nog enkele watts aan toevoegen. Dat hoge verbruik komt waarschijnlijk doordat de schotel zichzelf moet oriënteren en daarbij het maximale zendvermogen gebruikt en ook nog eens de motoren activeert om de juiste kant op te wijzen.

Vrij snel zakt het opgenomen vermogen in naar om en nabij de 50W; het gebruik per dag kwam uit op ongeveer 1,17kWh. Dat is fors en kost je op jaarbasis iets meer dan 100 euro. Pak je gewoon een standaard Ziggo-modem met router, dan zit je rond de 0,25kWh per dag en een kleine 20 euro per jaar. Dat komt dus nog eens boven op de 99 euro die je per maand betaalt en de aanschaf van 500 euro plus 60 euro verzending. Goedkoop is Starlink dus allerminst.

Opgenomen vermogen Starlink over verscheidene uren. De pieken komen na een reboot van de schotel.

• Volgende pagina 5. In de dagelijkse praktijk