Wie wil er een internetsnelheidsverhoging met een factor 43? Voor de meeste adressen in bijvoorbeeld Nederland is dat ondenkbaar en onnodig. Maar het is een heel ander verhaal als je woont in een afgelegen gemeenschap met weinig voorzieningen, de nodige sociaal-economische problemen en een weinig stabiele internetsnelheid van 3Mbit/s of soms nog veel lager. Tot voor kort was dat de realiteit in het in het westen van Canada gelegen, besneeuwde Pikangikum First Nation. Deze afgelegen, jonge gemeenschap van zo'n drieduizend inwoners was volgens het Canadese technologiebedrijf FSET een van de 'meest technologisch benadeelde' in de wereld. Inmiddels is het 'een van de meest technologisch ontwikkelde gemeenschappen', stelt het bedrijf.
Render van een Starlink-satelliet, gemaakt door het Erc X-account op Twitter
Dat is nogal een ommezwaai en wellicht een iets te positieve beschrijving, maar voor Pikangikum heeft de komst van Starlink-satellietinternet in ieder geval op het vlak van connectiviteit een groot verschil gemaakt. Deze gemeenschap werd de eerste in Canada met toegang tot deze internetdienst van SpaceX. Dat was bepaald geen overbodige luxe. Het aanleggen van een fatsoenlijke verbinding over land bleek heel duur, mede omdat Pikangikum enkel per vliegtuig is te bereiken, of als de meren bevriezen, ook per voertuig. Daardoor was het halen van snelheden als 130Mbit/s via de normale manier onhaalbaar. Nu dat door de Starlink-internetdienst wel realiteit is geworden, zijn ineens onderwijs, medische diensten en rechtspraak op afstand mogelijk.
Het zal niet meevallen om in Nederland of België een gemeenschap te vinden die net zo afgelegen en verstoken van voorzieningen is, maar toch gaat Starlink ook hier beginnen. Dit in de VS en Canada zogeheten Better Than Nothing Beta-programma van Starlink, waarbij de eerste klanten een schotel en wifirouter krijgen om gebruik te maken van satellietinternet van SpaceX, komt later dit jaar ook beschikbaar in Nederland en België. De belofte van dit testprogramma is dat er snelheden van tussen de 50 en 150Mbit/s worden gehaald, met een latency van tussen de 20 en 40ms. Elon Musk, de topman van SpaceX, beloofde onlangs nog dat die datasnelheid later dit jaar nog eens aanzienlijk omhooggaat en de latency verder omlaag. Hoe gaat het bedrijf dat realiseren, hoe staat Starlink er momenteel voor en hoe gaat het gebruik van lasers het satellietnetwerk verbeteren?
Stand van zaken
Zestig opgestapelde satellieten voorafgaand aan lancering
SpaceX begon in februari 2018 met de lancering van twee Starlink-demo-testsatellieten, waarna in mei 2019 de eerste zestig Starlink-testsatellieten volgden en in november 2019 de eerste zestig operationele Starlink-satellieten. Sindsdien voert het bedrijf van Musk in een behoorlijk tempo lanceringen uit, wat steevast gebeurt door de neuskegel van een Falcon 9-raket vol te hangen met zestig van de ongeveer 250kg wegende satellieten. Die komen allemaal in een lage baan om de aarde, veelal zo rond een hoogte van 550km.
Ze arriveren daar niet direct nadat ze door de raket zijn afgezet. McDowell zei eerder tegen Ars Technica dat SpaceX de zestig satellieten doorgaans opsplitst in drie gelijke groepen. "De eerste groep bereikt zijn doelhoogte na ongeveer 45 dagen, de tweede en derde na respectievelijk 90 en 135 dagen", aldus McDowell. Vaak gaan ze in 'konvooien' op weg naar de bedoelde hoogte, wat vanaf aarde te zien kan zijn als een soort lichtsliert. Tot op heden heeft SpaceX zo'n 1145 Starlink-satellieten in een baan om de aarde gebracht. Niet al die satellieten zijn nog daadwerkelijk in gebruik. Jonathan McDowell, een astrofysicus van het Amerikaanse Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, berekende dat er zich nog 1082 in een baan om de aarde bevinden, waarvan er nog 1064 functioneren.
Dat zijn er in ieder geval al ruim genoeg om de dienst te kunnen testen. De eerste gebruikers konden vorig jaar al beginnen in landelijke gebieden in de Amerikaanse staat Washington en in middels zijn daar meer plekken in het noorden van de VS bijgekomen, maar ook locaties in Canada en het Verenigd Koninkrijk. Spanje behoort sinds kort ook tot dit rijtje, Frankrijk staat op het menu en bij de komende Tesla-fabriek vlakbij Berlijn lijkt een Starlink-verbinding ook al mogelijk. De eerste gebruikers in België en Nederland kunnen op zijn vroegst ergens in de tweede helft van dit jaar hun schotelantenne en wifirouter verwachten, waarbij waarschijnlijk gebruik zal worden gemaakt van Franse grondstations als downlink. Simpel gezegd is door die schotelantennes communicatie via radiosignalen mogelijk met de Starlink-satellieten. Die maken vervolgens via grondstations verbinding met het aardse internetnetwerk en zenden uiteindelijk de data terug naar de gebruiker, waar het signaal wordt omgezet in IP en via de wifirouter is te gebruiken.
Volgens Musk kan het grootste deel van de wereld tegen het einde van dit jaar gebruikmaken van zijn satellietinternetdienst. Daarna is het doel om de dekking te verbeteren. Musk benadrukt wel dat mobiel internet in drukke gebieden altijd een voordeel zal hebben en dat Starlink-satellieten het geschiktst zijn voor gebieden waar de bevolkingsdichtheid niet al te hoog is.
Snelheid en latency
Waar kunnen gebruikers nou eigenlijk op rekenen als ze later dit jaar de hardware voor het Starlink-internet thuisgestuurd krijgen? De website van Starlink houdt het op snelheden van 50 tot 150Mbit/s en een latency van 20 tot 40ms. Uit een recent Starlink-document gericht aan de Amerikaanse telecomtoezichthouder FCC blijkt dat er inmiddels wereldwijd meer dan tienduizend gebruikers zijn, die zich onder meer in bepaalde delen van de VS, Canada en het Verenigd Koninkrijk bevinden. SpaceX zegt in het document dat het al heeft laten zien een snelheid van 100/20Mbit/s of meer en een latency van onder de 31ms mogelijk te maken. Vorig jaar zijn in de VS al verschillende downloadsnelheden van boven de 200Mbit/s gehaald, waarbij 209Mbit/s het record was. Voor uploaden was 47,7Mbit/s het record en voor de latency een ping van 15ms.
Pizzadoosschotel
Elon Musk zou Elon Musk niet zijn zonder hoopvolle beloften te doen en gunstige vooruitzichten te geven. Aldus kwam hij onlangs met de korte opmerking dat de snelheid later dit jaar naar ongeveer 300Mbit/s zal gaan en de latency naar ongeveer 20ms. Over de uploadsnelheid zei hij niets en die zal voorlopig nog wel achterblijven. Daarvoor zullen hoogstwaarschijnlijk gewoon dezelfde phased array antenna-terminals ter grootte van een pizzadoos worden gebruikt, die overigens door SpaceX gekscherend met de naam Dishy McFlatface worden aangeduid. Of door Musk als een 'UFO on a stick'.
Deze schotels hebben motoren aan boord om de optimale hoek ten opzichte van de hemel te bereiken en moeten zonder nadere instructies al werken. Het feit dat de motoren nog aanwezig zijn, betekent dat deze terminals waarschijnlijk nog niet zijn te beschouwen als volledige antennearrays. Anders zou er geen rotatie nodig zijn; antennearrays kunnen radiogolven uitsturen in de gewenste richting zonder de noodzaak van rotatie. Wellicht heeft SpaceX gekozen voor een hybride oplossing, al dan niet om de kosten te drukken. Hoe dan ook, volgens SpaceX zijn de terminals 'geavanceerder dan wat er in jachtvliegtuigen zit'. Een teardown van een gebruiker laat in ieder geval zien dat de schotelantenne en de elektronica behoorlijk geavanceerd zijn, zeker vanuit het oogpunt dat het 'slechts' bedoeld is voor consumentengebruik.
Hoe kan de snelheid naar 300Mbit/s?
Hardwarematige vernieuwingen zijn voor de satellieten ook niet op korte termijn te verwachten. Hoe wil SpaceX de aangekondigde snelheid- en latencyverbeteringen dan bewerkstelligen? Dat kan op verschillende manieren, maar het updaten van de satellietsoftware lijkt een voor de hand liggende methode.
Rudolf Saathof, voorheen onderzoeker bij TNO en nu bij de TU Delft, met een specialisatie in optomechatronics, zegt dat voor een echt specifiek antwoord inzicht in de architectuur van Starlink nodig is, maar volgens hem zijn er wel manieren om zonder nieuwe hardware de snelheden te verhogen. "Je hebt een bepaalde frequentieband tot je beschikking, waarbij je in het geval van RF voor het gebruik moet betalen. Er zijn methodes om die spectrale efficiëntie te verhogen. Dan ga je naar andere modulatieformaten toe, maar dat is niet gratis en dan heb je ook meer vermogen nodig. Wat ik ervan begrijp, is dat ze een update willen doen aan de satellietsoftware, wat vanaf de aarde mogelijk is. Het zou kunnen dat de satellieten nu nog draaien op een bètaversie van de software en dat ze die optimaliseren, waardoor een hogere throughput en een lagere latency zijn te behalen. Het is wel lastig om te interpreteren of die hogere bandbreedte gaat over één link tussen twee satellieten of dat dat de weg tussen twee grondstations is. De latency zou al omlaag kunnen als je meer satellieten hebt, omdat je dan voor het signaal een beter pad kunt vinden van het ene naar het andere grondstation."
Bart Root, een docent aan de TU Delft die een trackingsysteem voor satellieten heeft gebouwd, bevestigt de lezing van het updaten van de software, waarbij hij ook vooral benadrukt dat het bij het praten over snelheden gaat om twee soorten snelheden. "De eerste is de downloadsnelheid in Mbit/s. Deze hangt vooral af van de frequentie, het vermogen van de satelliet en het type datamodulatie dat SpaceX gebruikt. Maar ook de hoeveelheid gebruikers per satelliet heeft invloed op je downloadsnelheid. Dit is hetzelfde als wanneer je met honderd man op een router werkt; dan zul je merken dat je wificonnectie of de downloadsnelheid naar beneden gaat. Vooral die laatste twee effecten kun je aanpassen met bijvoorbeeld software-updates. Wellicht dat Musk een nieuwe update gaat aankondigen. De frequentieband is moeilijker aan te passen. Het aanwezige vermogen in de satelliet zou je nog efficiënter kunnen verdelen, maar vaak is dat een ontwerpparameter. Verder vraag ik me af of het Starlink-systeem al aan de maximumcapaciteit gaat zitten in deze bètatest. Vaak wordt er eerst een nominaal scenario getest voordat het maximum wordt getest. Dat verkoopt natuurlijk ook mooi, om je getallen eerst lager te houden totdat het volledige systeem er is."
De tweede soort snelheid is de fysieke snelheid van het radio- of lasersignaal en dat heeft te maken met de latency. "Het gaat vooral om de de afstand die het signaal van gebruiker naar grondstation moet afleggen. Afstand is lichtsnelheid maal latency [ongeveer 3e8m/s x 20ms = 6000km]. Hier ga ik er even van uit dat de elektronica bijna meteen het signaal doorgeeft, maar er zal wat onboard processing nodig zijn. Dat deel zou Musk ook nog kunnen versnellen met software-updates, in de vorm van nieuwere protocollen. Maar de fysieke afstand blijft de bottleneck, vandaar de keuze voor een lage baan om de aarde. Dit betekent als een gebruiker en een grondstation direct onder de satelliet liggen, het signaal 600 tot 1000km moet afleggen. Dit is minder dan de 6000km van de latencyberekening, maar vaak is er een elevationhoek, die dus zorgt voor meer afstand. Meer satellieten betekent meer dekking en je zult dus betere elevationhoeken hebben, die de latency zeker naar beneden kunnen halen. De weg van het signaal wordt er gewoon korter van", aldus Root. Volgens hem zal dan het gemiddelde signaal ook meer vermogen hebben, omdat er een gunstiger pad door de atmosfeer kan worden afgelegd. Daardoor is er minder verlies en dat kan de downloadsnelheid verhogen, al denkt Root dat dit niet niet het grootste effect zal hebben voor de verhoging naar 300Mbit/s.
Spacelasers
De snelheidsverhoging is niet de enige verbetering die SpaceX bij Starlink op de planning heeft staan. Eind januari lanceerde het bedrijf de eerste Starlink-satellieten die uitgerust zijn met systemen om via lasers optische communicatie met andere Starlink-satellieten mogelijk te maken. Het ging om tien Starlink-satellieten met een polaire baan, waarbij beide polen bediend kunnen worden. Dat maakt onder meer internet in Alaska mogelijk. Elon Musk lichtte kort toe dat deze satellieten zijn uitgerust met 'laser links', waardoor de noodzaak van grondstations in de poolgebieden komt te vervallen. Volgens LaserFocusWorld gaat het om vier links, twee met de satellieten voor en achter in dezelfde baan, aangevuld met nog eens twee optische verbindingen voor de twee dichtstbijzijnde satellieten in andere banen. Daarmee zou per satelliet in totaal zo'n 30 tot 60kg aan gewicht worden toegevoegd.
Afbeelding van de rideshare-missie van januari, waarop de tien Starlink-satellieten onderaan te zien zijn
Waarom lijkt SpaceX flink te gaan inzetten op deze toch vrij complexe technologie? In principe kun je met grondstations ook toe. Dan moeten die wel eerst in behoorlijke aantallen worden opgetuigd, iets wat bijvoorbeeld in afgelegen gebieden, en zeker op zee, niet zo eenvoudig is. Daarnaast moeten nationale autoriteiten eerst toestemming geven. Bijvoorbeeld in Rusland zal die er niet komen. Sterker nog: het gebruik van Starlink kan zomaar een strafbare activiteit worden in dat land. En in theorie kan verzet van de lokale bevolking ook nog roet in het eten gooien. Hoe dan ook, er zullen ook altijd plekken blijven waar weliswaar dekking is vanuit de lucht, maar waar grondstations niet of niet voldoende aanwezig zijn. Als een Starlink-satelliet een klant 'ziet', maar geen grondstation binnen zijn bereik 'ziet' en dus niet de verbinding met internet kan maken, dan is er een probleem. Eerder zei MIT-onderzoeker Inigio del Portillo al dat Starlink een extreem groot grondsegment nodig heeft om op maximale doorvoersnelheid te kunnen opereren.
Het gebruik van optische communicatie tussen de Starlink-satellieten is hier een oplossing voor. Zonder die verbindingen zijn de Starlink-satellieten eigenlijk slechts te beschouwen als tussenstations voor eindgebruikers en de grondstations. Daarmee zijn de prestaties van de constellatie automatisch sterk afhankelijk van de aardse infrastructuur en de plaatsing van grondstations relatief dicht bij de gebruikers. Met laserverbindingen tussen de satellieten verandert dat. Als een satelliet boven een gebruiker hangt, maar geen grondstation ziet, worden de laserverbindingen ingeschakeld om de data door te sluizen naar een andere Starlink-satelliet die wel een verbinding met een grondstation kan maken.
Een lagere latency
Misschien een nog belangrijke verbetering die deze optische communicatie met zich meebrengt, is een lagere latency. De Britse hoogleraar en computerwetenschapper Mark Handley laat in een simulatie zien dat een verbinding tussen Londen en New York sneller kan verlopen dan via aardse glasvezelverbindingen. Voor bijvoorbeeld beurshandelaren kan dat heel interessant zijn. Het idee is dat het signaal vanuit London met radiogolven de eerste Starlink-satelliet bereikt, waarna de data via lasers van satelliet naar satelliet wordt doorgesluisd en zodoende de Atlantische oceaan oversteekt, om eenmaal boven New York weer via radiogolven omlaag te gaan. Dat zou gepaard gaan met een latency van zo'n 46ms, terwijl dat via de huidige glasvezelverbindingen met een latency van 76ms gepaard gaat. Dit kan onder meer verklaard worden doordat de lichtsnelheid in het vacuüm van de ruimte zo'n vijftig procent hoger is dan via glas. Hierdoor is het volgens Handley ook mogelijk om twee locaties die pakweg 1900km uit elkaar liggen, sneller met elkaar te verbinden via een enkele satelliet als tussenstation dan rechtstreeks via een glasvezelkabel.
Links de situatie met alleen optische verbindingen (geel) tussen de satellieten, daarnaast de situatie met een combinatie van lasers en verbindingen van en naar de grond (oranje)
Hij speculeerde ook dat het denkbaar is dat grondstations en zelfs niet actief gebruikte schotelantennes van gebruikers, dus de pizzadoosschotels, ingezet kunnen worden als nodes. In dat geval vervullen ze dus een brugfunctie voor het doorgeven van signalen naar de volgende satellieten, in de situatie dat laserlinks geen optie zijn of er te weinig satellieten in elkaars nabijheid zijn voor een directe onderlinge optische verbinding. Handley denkt dat een combinatie van dit soort ground relays en laser interlinks voor bepaalde, relatief lange verbindingen, bijvoorbeeld tussen Londen en Johannesburg, de minste latency oplevert. Soms zou het zelfs sneller kunnen zijn dan als de weg puur wordt afgelegd via laserlicht tussen de satellieten. Dat hangt onder meer samen met het feit dat afgelegde weg bij alleen het gebruik van lasers een stuk langer kan zijn. Door de draaiing van de aarde en de beweging van de satellieten zal het optimale pad overigens steeds veranderen. Hoe dan ook, in het voorbeeld van Londen naar Johannesburg is de traditionele verbinding via glas altijd de verliezer, met een latency van 164ms. Via alleen laserlinks zou dat 99ms kunnen zijn en via de combinatie van lasers en grondstations zelfs 75ms.
Afbeelding van Mynaric, een bedrijf dat terminals maakt voor verbindingen tussen satellieten
Haalbaarheid van de spacelasers
De potentie van optische verbindingen tussen Starlink-satellieten is dus groot. Daar komt ook nog bij dat de hogere frequentie van licht een grotere bandbreedte mogelijk maakt. Bovendien krijg je door de hogere optische frequentie en de lagere golflengte een veel kleinere divergentie. Dat maakt het afluisteren ervan een stuk lastiger. Dan is er ook nog eens minder interferentie en is betalen voor het gebruik van deze golflengten niet aan de orde. Saathof zegt dan ook dat hij niet voor niets meer dan eens mensen van SpaceX is tegengekomen op conferenties, waar ze luisterden naar hoe de rest van de wereld bezig is met optische communicatie. SpaceX test er dus al mee, en de interesse en potentie zijn duidelijk, maar is het ook haalbaar? Tenslotte is nog maar een handjevol satellieten van Starlink ermee uitgerust.
Volgens Root staat deze technologie nog in de 'babyschoenen', maar hij zegt dat het in theorie zeker haalbaar is en dat er veel onderzoek plaatsvindt om het mogelijk te maken. Hij wijst daarbij ook op de diepe zakken van Musk, die de ontwikkeling ervan in een stroomversnelling kunnen brengen. Root wijst hierbij op een van de lastigste aspecten: de pointing van de laser. "Attitude control, of standregeling, van een cubesat is erg moeilijk en voor een laserlink heb je veel strengere voorwaarden voor het richten dan voor radiogolven. Dit omdat laserlicht een veel kleinere cone vormt dan een radiotransmissie. Probeer maar eens met je laserpointer de deurbel van je overburen te raken, of gebruik een zaklamp, wat meer op de kegel van een radiotransmissie lijkt. De relatieve snelheden van de satellieten zijn ook een technisch probleem, al is de natuurkundige wet achter dit probleem, het dopplereffect, goed bekend. Daardoor kan het goed gemodelleerd worden als je de posities en snelheden van de satellieten weet", aldus Root. Het berekenen van de posities en snelheden van satellieten is ook nog lastig, iets waar Roots vakgroep veel onderzoek naar doet.
Saathof deelt de mening dat de optische verbindingen tussen Starlink-satellieten zeker mogelijk zullen zijn. Ook hij stipt de uitdaging aan van het veel preciezer moeten mikken van laserbundels, maar Saathof stelt dat dat zeker niet onmogelijk is, ook niet bij kleinere satellieten. "Bij TNO en ook de NASA zijn ze zelfs al bezig om terminals voor de optische communicatie te maken voor cubesats van 10x10x10cm, dus voor Starlink moet dit gewoon kunnen. Er is dan wel een bepaalde uitrusting nodig. Een van de ontwikkelingen die bijvoorbeeld bij TNO zijn bereikt, is die van een fast steering mirror. Dat is een spiegeltje dat met een heel hoge bandbreedte bestuurd kan worden om alle microvibraties van een satelliet te kunnen wegregelen. Daarbij heb je dan ook een sensor nodig die de afwijking kan meten, dus een trackingsensor in de satelliet. Die maakt gebruik van een zogeheten beaconsignaal dat van de communicatiepartner wordt weggestuurd om het richten te optimaliseren. Zodoende kun je zo'n bundel heel precies richten."
Slot: bezwaren en onzekerheden
"Dat er een stelletje van die spacecowboys bijkomt, vind ik buitengewoon treurig", zei Vincent Icke in een BNR-podcast in 2019. Deze Nederlandse hoogleraar Astrofysica staat niet bepaald te juichen bij het idee van vele internetsatellieten die boven ons zullen cirkelen. Hij stipt aan dat de beschikbare radiobandbreedte schaars is en dat internationale regulering ontbreekt, waardoor 'de grootste ellebogen en de dikste kop gaan winnen'. Heino Falcke, hoogleraar radioastronomie en astrodeeltjesfysica, en vooral bekend van het project van de eerste afbeelding van een zwart gat, valt Icke bij op dit punt: "Het is een nieuwe vorm van kolonisatie. Er wordt ruimte ingenomen met macht en geld, en dan domineer je het en ben je de baas. De technologie wordt in Amerika ontwikkeld en zij worden steeds groter. Het gaat om macht en dominantie in de ruimte."
Ruimtepuin
Icke maakt zich echter vooral zorgen over de hoeveelheid apparatuur en schroot die nu al om de aarde zweeft en dat we die rommel eigenlijk zouden moeten opruimen. Hij benadrukt dat de ruimte beperkt is. "Al die banen vormen een kluwen rondom de aarde en de aarde is door die kluwen behoorlijk stevig ingepakt. Als je daar ook nog eens duizenden van die ongerichte dingen bij doet… Deze aanpak is ook heel goedkoop voor die mensen. Je gooit er gewoon een paar tienduizenden in, dan hoef je niet zo op te letten wat de exacte baan is van ieder individueel ruimtevaartuig. Juist dat maakt het heel kwalijk."
De zorgen over het toenemende ruimtepuin en dat de geplande duizenden Starlink-satellieten hier ook weer een flinke duit in het zakje zullen doen, worden al langer geuit. Volgens Musk zullen de huidige Starlink-satellieten een levensduur van drie tot vier jaar hebben voordat ze uit hun baan om de aarde worden gehaald. In principe zullen ze dan hoogte verliezen en met hun snelheid van 7km/s in de atmosfeer komen en volledig opbranden, maar dat is moeilijk waterdicht te maken. Onderdelen zoals roestvrijstalen reactiewielen en spiegels van het zeer harde siliciumcarbide kunnen de reis naar de grond overleven. Als het gaat om enkele kilogrammen of meer, levert dat volgens de NASA voldoende energie op, bijvoorbeeld 15 joule, om iemand op de grond flink of zelfs dodelijk te verwonden. Het siliciumcarbide kan een groter risico gaan vormen, doordat het waarschijnlijk ook gebruikt zal worden voor de spiegels in de lasers op de satellieten. SpaceX claimde echter al in 2019 dat door hun Starlink-satellietontwerp de kans op doden op aarde nul is, omdat ze volledig zullen opbranden in de atmosfeer. Botsingen zullen echter ook een steeds groter risico worden naarmate het aantal satellieten toeneemt.
Astronomische waarnemingen verstoord
Opnames van de Blanco-telescoop en de lichtsporen van de Starlink-satellieten.
En dan zijn er nog de zorgen dat astronomische waarnemingen vanaf de aarde verstoord worden door de Starlink-satellieten, omdat ze licht kunnen reflecteren. Gelet op hun relatief lage hoogte kan dat goed zichtbaar zijn. Er zijn al de nodige voorbeelden van waarnemingen vanaf aarde die verstoord zijn door de lichtsporen van de satellieten. Falcke stelde eerder dat hij zijn werk steeds minder goed kan doen. "In veel grote programma's speuren wij de ruimte af naar near earth objects en supernova-explosies. Als er voortdurend satellieten voorbijkomen, wordt de kans om gevaarlijke objecten te ontdekken kleiner." De International Astronomical Union waarschuwde eerder zelfs dat satellietconstellaties zoals die van SpaceX waarnemingen van aardse telescopen bedreigen.
Musk leek in 2019 nog niet zo gevoelig voor de kritiek. Hij wees er toen op dat er op dat moment in totaal zo'n 4900 satellieten in een baan om de aarde zaten en dat mensen daar niets van merken. "Starlink zal niet gezien worden door iemand, tenzij je heel zorgvuldig gaat kijken. En het zal nul procent impact hebben op de vooruitgang in de astronomie. We moeten de telescopen toch al naar de ruimte manoeuvreren, want de atmosferische verstoring is vreselijk."
VisorSat
Deze geharnaste houding lijkt inmiddels toch wat te zijn losgelaten. Zo lanceerde SpaceX begin vorig jaar een Starlink-satelliet met een antireflectiecoating. Deze satelliet heeft een donkere coating die reflecties in ieder geval deels moet tegengaan. Deze coating is inmiddels ook al toegepast bij enkele nieuwere satellieten. Astronomen blijven echter kritisch. De zichtbaarheid wordt door deze coating weliswaar gehalveerd, maar dat is minder effectief op bepaalde golflengten. Dat maakt dat astronomische waarnemingen vanaf de aarde nog altijd gehinderd worden als er satellieten voorbijkomen. Bovendien leidde de zwarte kleur tot problemen om de temperatuur in balans te houden. Zonnekleppen die de antennes van zonlicht voorzien, moeten tot betere resultaten leiden. Sinds juni vorig jaar zijn Starlink-satellieten met deze VisorSat-schermen uitgerust en dat lijkt het probleem zeker nog niet weg te nemen, maar wel een aanzienlijke verbetering te zijn.
Grote gok
Saathof zegt weleens de grap te maken dat Starlink in de 'SpaceX-approach' past: "Gewoon hardware meenemen naar een baan om de aarde en maar kijken wat er gebeurt. Dat staat een beetje aan de andere kant van het traditionele space engineering, waarbij je tot de laatste komma uitrekent wat je nodig hebt, zodat je zeker weet dat het blijft vliegen." Voorlopig blijven de Starlink-satellieten nog wel even vliegen en anders gaan er gewoon weer zestig nieuwe de lucht in. SpaceX timmert behoorlijk aan de weg met Starlink en loopt voorlopig ver voor op concurrenten als Amazon met zijn Project Kuiper.
Maar het is en blijft een gok. Het netwerk moet zo'n tien miljard dollar gaan kosten en uiteindelijk dertig miljard dollar per jaar aan inkomsten opleveren, met als grote doel om de Mars-plannen van SpaceX te kunnen financieren. Dan zal de Starlink-constellatie wel genoeg klanten moeten trekken. Voor afgelegen gebieden als Pikangikum en regio's waar traditioneel internet matig en/of heel duur is, kan Starlink zonder meer een uitkomst zijn. Voor de meeste gebruikers in ontwikkelde landen zal hun bestaande internetverbinding echter afdoende zijn en er wordt nog altijd veel glasvezel aangelegd om het aardse internet verder te verbeteren. Daar zal Starlink lastig tegen kunnen opboksen.
Voorlopig lijkt SpaceX de zorgen over waarnemingen en ruimtepuin nog te kunnen negeren of verminderen en de Amerikaanse toezichthouder FCC is vooralsnog ook geen spelbreker, maar wellicht dat een andere heel rijke man nog roet in het eten kan gooien. Jeff Bezos, de topman van Amazon, is met Project Kuiper weliswaar nog lang niet zo ver als Starlink, maar het juridische gevecht om elkaar tegen te werken, is al volop gaande. Volgens Amazon levert het plan van SpaceX om een aantal Starlink-satellieten nog lager te laten vliegen dan eigenlijk de bedoeling was, een grotere kans op botsingen op en leidt het tot meer radio-interferentie. Terwijl het Kuiper System volgens Amazon juist ontworpen was om interferentie met Starlink te voorkomen. Ook andere partijen als Viasat, SES en Kepler Communications hebben zich bij dit verzet aangesloten. Musk kon het in deze kwestie niet laten om Amazon een sneer te geven. Het zou dus zomaar kunnen dat niet zozeer de technologie of de financiën een probleem vormen voor Starlink, maar juridisch bekvechten en een machtsstrijd tussen de twee rijkste mannen op aarde.
Uit het artikel: "Het is een nieuwe vorm van kolonisatie. Er wordt ruimte ingenomen met macht en geld, en dan domineer je het en ben je de baas. De technologie wordt in Amerika ontwikkeld en zij worden steeds groter. Het gaat om macht en dominantie in de ruimte."
Los van het puur verkennen van de ruimte (Maan, Mars en verder) zal het succes van SpaceX de VS ook op allerlei andere vlakken een enorm voordeel (lees: monopolie) bezorgen. Niet alleen op het gebied van communicatie (Starlink), maar bijv. ook op het vlak van allerlei militaire toepassingen (waar Starlink ook weer om de hoek komt kijken). Als ze Starship voor elkaar krijgen, en daar twijfel ik eigenlijk niet aan, dan zijn de mogelijkheden haast eindeloos. Door de extreem goedkope toegang tot de ruimte zullen er dan ineens wapen- en observatiesystemen mogelijk zijn die tot voor kort volstrekt ondenkbaar waren. Denk aan kinetische bommen (mogelijke gamechanger in conflict met Iran en Noord-Korea) of een Starlink-achtig netwerk van Keyhole satellieten waardoor je elke uithoek van de wereld 24/7 tot in detail in de gaten kunt houden.
Vergeet ook niet dat Elon Musk er al lange tijd geleden op gehint heeft om hierna Starship 2.0 te ontwikkelen, met een diameter van 18 meter i.p.v. de huidige 9 meter, wat de payload inhoud met nog eens een factor 4 zou verhogen, waarmee je een compleet ruimtestation in één keer zou kunnen lanceren.
En als je de ruimte beheerst, dan beheers je de aarde. Zeker in de 21e eeuw. Ze zullen het nodig hebben in de concurrentiestrijd met China, die alle zeilen zullen moeten bijzetten om nog enigszins aan te kunnen haken.
Deze ontwikkeling is trouwens al een tijdje zichtbaar voor degenen die SpaceX op de voet volgen. Wat er momenteel op die vierkante kilometer tegen de Mexicaanse grens gebeurt zal ontzettend veel gaan veranderen in de wereld. Dit is veel groter dan Gemini, Apollo en Spaceshuttle bij elkaar. De droom van Werner von Braun lijkt er eindelijk van te komen, met dank aan Musk. Toch hoor je er maar bar weinig van in de reguliere media. Ik zou denken dat het komt door een gebrek aan voorstellingsvermogen / visie bij journalisten, waar deze bij enthousiastelingen juist wel aanwezig is.
In dit opzicht is het ontzettend jammer dat Europa de afgelopen decennia zo heeft beknibbeld op ruimtevaart. Als ESA een vergelijkbaar budget als NASA had gehad, dan hadden we de VS misschien nog een beetje kunnen bijbenen. Nu moeten we maar hopen welke kruimels er voor ons overblijven in dit grote spel. Het blijkt wel weer dat bèta R&D zich op de lange termijn altijd uitbetaald. Hoe meer, hoe beter. Het is niet voor niets dat megabedrijven als Apple, Microsoft, Google, Amazon, Facebook en opkomende megabedrijven als Tesla en SpaceX in de VS zijn ontstaan. En nee, SpaceX is geen NASA, maar het is wel een spin-off die zonder NASA nooit had kunnen bestaan.
[Reactie gewijzigd door GlobalHawk op 23 juli 2024 01:27]
En wat heeft NASA de laatste 10 jaar gepresteerd in vooruitgang mbt lanceersystemen met dat grotere budget? Niet veel. SLS loopt jaren achter op planning, de eerste lancering was voorzien in 2016 en staat momentee gepland voor November van dit jaar, en gaat ver boven budget.
ESA zit zelf ook niet stil natuurlijk en werkt aan de Ariane 6 die een lanceerprijs zal hebben gelijkwaardig aan deze van een Falcon 9. SpaceX had trouwens zonder NASA ook kunnen overleven. Het grootste deel van hun lanceringen gebeuren voor andere klanten, niet voor NASA. Voor NASA doen ze enkel CRS en CCP.
Dat grote techbedrijven in de VS zijn ontstaan mag ook niet opmerkelijk zijn. Niet alleen had je daar veel vroeger een eengemaakte, homogene afzetmarkt, je bent er ook nog eens veel vrijer dan hier in de EU. En eenmaal je die voorsprong hebt kan je die gebruiken om die voorsprong te behouden. Concurentie die koop je op of concureer je kapot.
Het moeilijkste moment voor SpaceX om als bedrijf te overleven was in de opstartfase toen ze nog met de Falcon 1 bezig waren en de eerste lanceringen aan het mislukken waren. Ze hadden nog 1 enkele lancering die ze konden doen voordat het geld op was, een lancering die moest slagen om aan te tonen dat ze wel degelijk iets konden lanceren. Die lancering lukte en bracht het nodige vertrouwen mee. Het heeft hen de mogelijkheid gegeven om mee te dingen naar het CRS programma om vracht naar het ISS te brengen.
Maar het is onmogelijk om te zeggen wat er met SpaceX zou zijn gebeurd als het CRS programma niet had bestaan. Zouden ze het overleefd hebben of zouden ze toch ten onder zijn gegaan? Dat zijn van die dingen die je nooit zult weten want je kan de klok niet terugdraaien en de parameters aanpassen.
SpaceX heeft geen enkel levensnoodzakelijke functie, en zoals de onlangs ontplofte racket opnieuw bewijst zorgt het voor ontoelaatbare en hoge milieuvervuiling.
Dan komen we bij Starlink. Ik weet niet goed wat ik hierover moet denken. De gevolgen van de huidige infrastructuur zonder Starlink lijken me al meer dan genoeg biologische schade toe te dienen aan het leven op aarde: https://controlc.com/85f7...oolbar=true&linenum=false
Tja, 99% van de bedrijven hebben geen levensnoodzakelijke functie en de hele mensheid heeft geen noodzaak voor de voortbestaan van de aarde. Los nog van of je stelling klopt, wat is je punt?
De visie van Starship is om een honderd procent herbruikbare raket te bouwen en deze te laten vliegen op basis van methaan dat dmv sabatierreactie uit de lucht gehaald kan worden. Oftewel (zo goed als) volledig klimaatneutraal na productie van de raket en de brandstoffaciliteiten. Dat is een wereld van verschil met de traditionele raketten die voor eenmalig gebruik zijn, veelal zwaar kankerverwekkende brandstoffen gebruiken, na lancering (inclusief giftige en/of vervuilende brandstoffen) neerstorten in de oceaan of op dorpen (China) en ook nog puin in de ruimte achterlaten. Calculeer dan nog eens in dat de closed cycle raketmotoren zo'n 98,5 tot 99% efficient moeten zijn en dus zo goed als alle energie benutten die uit de brandstoffen gehaald worden, wat echt uniek is en er blijft zo goed als geen vervuiling over wanneer deze raketten eenmaal de standaard zijn.
Daarnaast ben ik benieuwd waarom je denkt dat deze mislukte landingen überhaupt een hoge milieu impact hebben. Kun je dat toelichten?
Bovendien vind ik persoonlijk dat als er een sector is die toch CO2 mag uitstoten dan moet het wel de ruimtevaart zijn. Je kunt ruimtevaartuigen nu eenmaal niet op elektriciteit laten vliegen en je moet dus een brandstof gebruiken. Ik denk met oog op de toekomst dat de schade die SpaceX momenteel aanricht het zeker waard gaat zijn.
De uitstoot van een wekelijkse SpaceX lancering valt in het niet bij die van vlieg- en autoverkeer. Daar een punt van maken of er iets tegen ondernemen is een schijn-actie, geen structurele oplossing met een aanwijsbaar resultaat.
En weet je waar die 5G-profeten allemaal mank gaan? 5G bestaat uit meerdere soorten signalen. Welke radiogolf van welke sterkte, frequentie en golflengte veroorzaakt welk gezondheidsprobleem? Als je een probleem ziet bij telecomnetwerken, gebruik die term dan niet want 5G-straling is geen concrete oorzaak van een vermeend gevaar. Het moet nader gespecificeerd worden.
Ik zeg ook dat we de VS dan nog "een beetje hadden kunnen bijbenen", aangezien de VS over unieke voordelen beschikken zoals inderdaad de single market en in de ruimtevaart natuurlijk het voordeel van het winnen van WO2, de pioniersgeest, het ondernemersklimaat en de ligging (Cape Canaveral met Atlantische Oceaan aan de oostelijke kant).
Echter, op het gebied van pioniersgeest en ondernemersklimaat had Europa de afgelopen decennia ook best wat kritischer naar zichzelf mogen kijken. En die oorlog heeft Duitsland (= groot deel van Europa) ook zelf veroorzaakt, terwijl ze juist goud in handen hadden door het hoge wetenschappelijke niveau (o.a. op gebied van raketten). Net zoals Duitsland ook nu weer naar zichzelf mag kijken, aangezien ze op het gebied van IT een ramp zijn.
Trouwens, die Ariane-6 zal SpaceX met gemak weg kunnen concurreren, zoals het er nu uitziet. Met Falcon-9 moet dat al kunnen, maar zeker als Starship een succes wordt. Die eerste vlucht in 2022 kan zomaar meteen de laatste vlucht worden of het blijft hooguit bestaan als back-up systeem. ESA kan zich beter meteen richten op het kopiëren van de filosofie van SpaceX.
NASA is essentieel voor SpaceX en heeft de ontwikkeling van de Falcon 9, de Falcon Heavy en de Dragon 2 mogelijk gemaakt naar het niveau waar ze nu zitten. Er wordt nog steeds door-ontwikkeld op Falcon 9 en Falcon Heavy, gefinancierd via NASA, en SpaceX plukt daar straks de vruchten van.
Ook voor Starship krijgt SpaceX ontwikkelingsgeld van NASA uit het maanprogramma (met een paar andere bedrijven) hoewel dat de huidige kosten waarschijnlijk niet dekt.
De SLS is iets dat NASA door de politiek is opgelegd (in de VS hebben ze het over het Senate Launch System) en waar ze nu eenmaal aan moeten meewerken.
...de zogenoemde 'Rods from Space'. Weet je waarom deze nog niet bestaan? Omdat het meer kostenefficiënt is om een ICBM op de grond te hebben dan loodzware objecten in de ruimte te krijgen en te houden.
Dit is veel groter dan Gemini, Apollo en Spaceshuttle bij elkaar.
Ik denk dat je een beetje de plank misslaat. Nasa heeft met bovengenoemde geschiedenis de basis gelegd voor heel veel wetenschappelijke vooruitgang, iets waar Elon Musk nog een puntje aan moet gaan zuigen.
[Reactie gewijzigd door DeArmeStudent op 23 juli 2024 01:27]
Omdat het meer kostenefficiënt is om een ICBM op de grond te hebben dan loodzware objecten in de ruimte te krijgen en te houden
Daar komt Starship nu juist om de hoek kijken. Als je lanceerkosten 100x zo laag liggen dan wordt het ineens aantrekkelijk om een paar honderd van die staven in verschillende omloopbanen in de ruimte te brengen, die je op dan op elk gewenst moment kunt inzetten. Met traditionele raketten als de Delta IV was dit een veel te dure grap geweest. Een ICBM is verder niet krachtig/groot genoeg om dit soort staven te lanceren, ervan uitgaande dat je daar op doelde en niet op kernkoppen (die door het nucleaire aspect een enorm nadeel hebben t.o.v. deze staven).
Ik denk dat je een beetje de plank misslaat. Nasa heeft met bovengenoemde geschiedenis de basis gelegd voor heel veel wetenschappelijke vooruitgang, iets waar Elon Musk nog een puntje aan moet gaan zuigen.
Gemini en Apollo hebben inderdaad de basis gelegd, maar de vluchten met die raketten zijn snel gestaakt nadat het politieke doel was behaald en daarna heeft de techniek 40 jaar zo goed als stilgestaan. De Space Shuttle heeft ook niet gebracht waar bij de start van het project op gehoopt werd (een ruimteveer dat voor goedkope en snelle toegang tot de ruimte zou zorgen). Het was allemaal veel te duur, doordat de raketten steeds werden weggegooid of doordat het onderhoud veel te duur was. Bij Starship is dat een compleet ander verhaal, waarvan natuurlijk nog moet blijken of het gaat lukken, maar ik geef ze gezien hun successen met Falcon 9 en Falcon Heavy een goede kans. Het is in ieder geval iets compleet nieuws, wat hoog nodig was in deze sector.
Vergeet ook niet dat Musk een echte internationalist is. Geboren in Zuid-Afrika en ook in Canada gewoond. Hij is geen nationalist, waardoor hij ook in China als eerste buitenlands bedrijf een vergunning kreeg om 100% buitenlands te zijn. Dit was nog niet eerder gebeurd.
Een sterke ESA zou ik helemaal voor zijn, maar eigenlijk liever nog cohesie tussen landen opbouwen. Dus een NASA via de Verenigde Naties, want daar moeten we uiteindelijk toch heen, nationalisme zorgt alleen maar voor haat.
Elon Musk roept wel meer, betekend niet dat het ook gaat komen (in die hoedanigheid). Voorbeeld was de betere batterij voor de tesla auto's die 50% meer capaciteit hadden... bleek de nieuwe batterij ook ongeveer 50% groter was dan de vorige.
Het werkt erg prettig. Download ~150-180Mbps en upload ~30-50Mbps. Ping is ~50-100ms.
Af en toe een korte outage, maar die worden steeds minder naarmate er meer satellieten en grond stations bijkomen. Wel laatst probleem dat we een verkeerd IP adres kregen toegewezen van een ander land waardoor online streaming niet meer werkte, maar dat was gelukkig niet van lange duur.
[Reactie gewijzigd door R_Rabbit10 op 23 juli 2024 01:27]
Vooralsnog $/€500 voor de sattelietontvanger/zender (DishyMcFlatface) + verzendkosten van €60,- en vervolgens $/€100,- per maand.
Klinkt als veel, maar vergeleken met de kosten van glasvezel in buitengebieden is het (iig voor bedrijven) echt een heel betaalbare optie. Particulier weet ik het niet.
Ter referentie: M'n voorlaatste werkgever moest €500,- in de maand betalen voor puur de afname en exploitatie van glasvezel in een dorpje vlak buiten Utrecht. Aansluitkosten liep in de vele duizenden euro's, ook als de aansluitkosten door zes bedrijven gesplitst werden. Het alternatief was internet over de koperkabel, maar de lijn tussen de centrale en het lokale aansluit/verdeelpunt was ongeveer twee keer zo ver als dat KPN zelf adviseert. Resultaat, veel packet loss.
Ironische was dat ook nog dat er zelfs al een glasvezelkabel tot in ons kantoor liep, aangevraagd door een voormalige huurder, maar dat deze niet opnieuw in gebruik genomen kon worden door de glasvezelaanbieders
Het is wel afhankelijk van wat je met internet wil gaan doen en hoelang je het internet gaan gebruiken. Als je een paar duizend euro aanleg geld moet betalen en je hebt dan net als ik 1000/1000 mbit up/down met een ping van 6 ms voor 45 euro dan bespaar ja al een 500/600 euro per jaar en heb je echt snel internet wat ook nog eens rete stabiel is.
Afhankelijk van waar je naartoe pingt natuurlijk. Als ik een nabije server ping is dat ook iets van 20ms tot 30ms. Als ik een server in de US ping kom je al snel boven de 100ms uit. Met Starlink is die laatste mogelijk sneller dan via bekabeld internet
Dat is afhankelijk van je provider en het soort vaste lijn (glasvezel, coax, ADSL, inbel), drukte en de routing die ze kiezen naar je bestemming (mijn routing op de vaste lijn is bijv van hier naar Vancouver om vervolgens weer terug te gaan de de grote stad 30 km hiervandaan. In de middag/avond als alle kinderen thuiskomen van school schiet de ping omhoog en de download snelheid omlaag). Maar grofweg vanaf 20ms to ver over de 100ms heb ik gezien.
Pff 100 ms het is mooi dat je zo op afgelegen gebieden internet kunt krijgen. Maar ik zou er niet aan moeten denken dat ik een ping heb van 100 ms als ik aan het gamen ben. Met snelle spellen merk je dat toch wel. Ik zit zelf op glas met een ping in Rocket League van rond de 6 ms. Als we ooit op een Amerikaanse server terecht komen en de ping rond de 100 wordt dan is het toch wel even slikken
Starlink is ideaal voor in boten en andere grote voertuigen die heel mobiel zijn en daarom niet altijd even goed internet hebben. Veelal hoor ik dat veel mensen die op een boot leven naar de kust moeten om filmpjes te uploaden en iets meer internet te kunnen doen dan alleen kaarten bekijken. Ook zet het Afrika op de kaart, en aangezien leren tegenwoordig ook met een videoverbinding gedaan wordt, kan dit ook voor het onderwijs in Afrika een uitkomst zijn.
Ik vraag mij wel af wat de kosten van het aanleggen van bijvoorbeeld glasvezel zijn en bij welke afstand het rendabel wordt om over te gaan op starlink.
[Reactie gewijzigd door DeArmeStudent op 23 juli 2024 01:27]
Goede vragen, ik ben zelf ook benieuwd of starlink werkt op mobiele lokaties, zoals jou voorbeeld: op een boot. Weet het bassistation dat de lokatie steeds verandert. En in het geval van een boot, bij stormachtig weer, of hij ook rekening houdt met het heen en weer golven.
Zodra het huidige basisstation verplaatst is de verbinding meteen weg en duurt het ongeveer 10 minuten voordat die terug is als je weer stil staat. Starlink heeft onlangs een vergunning aangevraagd voor gebruik op bewegende objecten zoals een boot of vrachtwagen. Daar moet dan wel een nieuwe terminal voor gemaakt worden die gebruikt kan worden wanneer het in beweging is.
Gedurende de beta kan je Starlink alleen gebruiken op het adres dat je hebt opgegeven. Zodra je buiten de cell komt die je toegewezen hebt gekregen ben je de verbinding kwijt. Nu dus nog geen oplossing voor mobiel of verplaatsbaar gebruik maar dat gaat in de toekomst mogelijk worden.
Het is sommige opgevallen dat de stream van de landing van de falcon 9 booster op de droneships stabieler is geworden en minder uitvalt.
De speculatie is dat starlink schotels al op beide droneships zijn geïnstalleerd maar dat is volgens mij nooit bevestigd door spaceX.
Dat ze geïnstalleerd zijn is een gegeven, zie foto in dit topic.
Nooit iets gelezen of er goedkeuring voor gebruik van de ontvangers/zenders is, maar gezien hoe snel SpaceX veel zaken voor elkaar krijgt bij de FCC, en de verbeterde stabiliteit kan het bijna niet anders dan dat dit deze in gebruik zijn genomen inmiddels.
Daar bestaan zelf-corrigerende systemen voor, dit wordt doorgaans al gebruikt voor zaken als tv-ontvangers en satelliettelefoon op schepen. Daarmee blijft de schotel uitgericht naar de correcte richting zolang het schip geen extreme schommelingen maakt.
High Frequency Traders kunnen hun handel hiermee globaliseren, en dat is rampzalig. Het project zal vast wat ongelijkheid wegnemen (toegang tot internet), maar tegen de prijs dat het een andere ongelijkheid nog veel verder zal doen toenemen (dat is immers waar het geld verdiend wordt).
De hoeveelheid technologische complexiteit die hiermee aan de bestaande infrastructuur wordt toegevoegd zal het voor bepaalde gevestigde partijen nog makkelijker maken 'to game the system'. Er is hier geen enkele sprake van 'fixing the system'.
Je moet ook niet traden maar investeren.
Verwachten dat je beter bent dan duizenden bots die met een glasvezelkabel direct aan de beursservers zijn gekoppeld is niet verstandig.
Mijn familie in Indonesië zou hier goed gebruik van kunnen maken, over het algemeen is daar alleen een 2G verbinding en die is nogal onbetrouwbaar. Maar als ik dan ga kijken naar de prijzen, dan kost het een klein maandloon per maand voor een dergelijke verbinding. En dan moet er nog apparatuur aangeschaft worden om het mogelijk te maken. Het eerste jaar kost dan $1687, wat voor een dergelijk gebied een vermogen is en waar nooit geld in geïnvesteerd zou worden omdat het niet tot de eerste levensbehoefte hoort.
Dat soort gebieden hebben er dus weinig aan. Waar de bevolking wel meer geld heeft, zijn er ook meerdere alternatieven, van snellere 4G verbindingen tot glasvezel. Juist in die afgelegen gebieden is een goede internetverbinding nodig, al is het alleen al voor school want ook daar zijn scholen nu gesloten en worden lessen online gegeven.
Dit is dan ook de eerste beta en ook nog maar beschikbaar in een klein deel van de wereld. Bedoeld om de eerste gebieden waar deze kosten wel betaald kunnen worden te voorzien van internet en ervaring op te bouwen en het netwerk te testen en verbeteren. Niet om meteen de hele wereld te voorzien van internet.
Dat komt nog en het is zeker niet nutteloos. Er zijn hele volkstammen in bijv. de VS en Canada waar heel slecht en heel duur internet beschikbaar is die nu met Starlink tientallen dollars per maand minder gaan betalen en er gigantisch op vooruit gaan wat betreft snelheid. Lees de ervaringen in /r/starlink op reddit maar eens door.
De eerste ontwikkeling zal betaald moeten worden en de zakken van investeerders is in dit geval diep maar niet onbeperkt. Het alternatief is om het niet te ontwikkelen i.p.v. het tegen voor het westen te betalen kosten in de markt te zetten.
Dit soort techniek ontwikkelen met als doel om het meteen betaalbaar te maken voor de armste gebieden in de wereld is gedoemd te mislukken en daar kom je niet mee voorruit en schiet dat gebied in Indonesië dus ook niks mee op. Door het te doen zoals ze het nu doen is er wel vooruitgang en is het op een gegeven moment ook betaalbaar voor de armere plekken op de wereld.
De schotel wordt ver onder kostprijs verkocht in de beta. Die kostprijs kan wel naar beneden gebracht worden door schaalvergroting en optimalisaties in de techniek. Het zal alleen nooit een goedkoop ding worden door de techniek die er in zit. Op sommige plekken wordt nu al centraal 1 schotel neergezet en vervolgens via WiFi de rest van dat dorpje voorzien van internet. Dan kan je de aanschaf en het abonnement spreiden over de inwoners. Misschien een oplossing voor de armere gebieden in de wereld.
Zelf heb ik een pre-order geplaatst terwijl ik, in het buitengebied, beschik over een prima glasvezelverbinding. Puur als backup verbinding en omdat ik de grotere missie van SpaceX wil steunen.
Door het te doen zoals ze het nu doen is er wel vooruitgang en is het op een gegeven moment ook betaalbaar voor de armere plekken op de wereld.
Ik hoop dat het lukt, goed internet is daar echt wel nodig. Persoonlijk vind ik dan Starlink weer niet ideaal, maar het heeft op zich dan nog wel de beste papieren. Ik ben al jaren aan het kijken voor internet daar, maar eerst werd er nog ADSL aangeboden voor €30 in de maand (maar dat heeft dat gebied nooit bereikt), nu is dat glasvezel voor iets van €50 in de maand geloof ik maar ook dat is nog beperkt tot de steden. En hoe dan ook is ook dat voor een enkel huishouden in dat dorp te duur.
Op sommige plekken wordt nu al centraal 1 schotel neergezet en vervolgens via WiFi de rest van dat dorpje voorzien van internet. Dan kan je de aanschaf en het abonnement spreiden over de inwoners. Misschien een oplossing voor de armere gebieden in de wereld.
Ik had eerlijk gezegd niet eens zo ver gedacht. Ja, wel als het delen van de verbinding maar dan op basis van 1 particulier die dan die hele zwik afneemt en dan een soort lokaal abonnement aanbied. En dat werkt daar niet. Maar als het officieel als dorp gedaan zou worden, zou er misschien wel iets mogelijk zijn, als er maar voldoende kennis van zaken is (wat ik eigenlijk nog wel in twijfel trek, maar goed...)
[Reactie gewijzigd door yodeluxe op 23 juli 2024 01:27]
De gemeenschap waar ik aan refereerde waar ze 1 centrale Starlink schotel hebben is de Pikangikum First Nation. Die gaan van 60 kbps dialup naar Starlink. Installatie is verzorgt door een bedrijf. Ze hebben daar ook een filmpje over gemaakt: https://www.youtube.com/watch?v=61PNQQ1vFBw
Vergeet niet dat er naast Starlink heel veel partijen met een dergelijk systeem bezig zijn. Op werk ontwikkelen en bouwen we onderdelen voor dit soort satellieten. Er is erg veel interesse uit de markt van min of meer alle grote techbedrijven die je kunt bedenken. Ik zie niet hoe die straks allemaal zo'n netwerk in een baan om de aarde zouden moeten brengen zonder dat dat voor allerlei vervelende bijeffecten gaat zorgen.
En tegen die tijd dat we regulering komt dan is SpaceX al de grootste. Niet het probleem van spacex maar de VN ( of welke instantie dat dan moet regelen) zit wel te slapen
Precies, 300mbit met 20 gezinnen (zeg zo'n 50 man) te delen is op zich te doen. Niet dat je allemaal tegelijk 4k kan streamen natuurlijk, maar niet alle diensten hebben evenveel snelheid nodig natuurlijk. Wikipedia, belastingaangifte, contact met een dokter, contact via Ebay om te handelen, allemaal zaken die weinig bandbreedte vereisen. En als het echt een factor wordt zou je kunnen kijken of bepaalde zaken die niet realtime hoeven, een keer 's nachts kunnen draaien. Ik zou mijn werk, op het videobellen na, echt prima op een brakke verbinding kunnen doen.
Ik denk dat de latency te hoog is om het met zo veel mensen te delen. 300Mbit naar 1 client is wel een groot verschil met 6mbit over 50 clients, als de hardware al zo veel concurrent connecties aan kan.
Dat zou nog wel eens 1 van de grootste uitdagingen kunnen worden denk ik dan, het betaalbaar krijgen van het systeem. In het westen, waar de prijs ook al niet goedkoop is maar nog doenbaar, is de noodzaak een stuk kleiner. Terwijl in dezel van de wereld waar de infrastructuur achter loopt het voor bijna iedereen onbetaalbaar is.
Eerst 1 GB verdingen zijn hier ook duur, en destijds waren 128 Kb kabel verbindingen ook relatief duur maar nu kosten ze niks meer, zodra het systeem een vaste inkomsten stroom heeft zal het langzaam aan kwa prijs zakken.
En je kan die dure verbinding met heel veel mensen delen. Die 128kb verbinding was toen ik op de middelbare school zat echt een uitkomst. Je kon er onbeperkt mee MSNen, dingen opzoeken, bestanden delen met je klasgenoten et cetera. En bijvoorbeeld een developer kan makkelijk met een trage verbinding op github loeren. En een commit doen kan lekker 's nachts als het netwerk overdag vol zit. Niet ideaal uiteraard maar er is altijd een mouw aan te passen.
Mijn familie in Indonesië zou hier goed gebruik van kunnen maken, over het algemeen is daar alleen een 2G verbinding en die is nogal onbetrouwbaar.
Dat is niet zo hoor, kom heel regelmatig in Indonesie, ben net 3 dagen terug van een trip van 4 maanden, 4G is algemeen goed aanwezig in Indonesie. Zeker de grotere/bekende eilanden als Sumatra, Java en Bali hebben goed 4G.
Met name Telkomsel heeft een goede landelijke dekking van 4G, zo'n 90%-95% van de stedelijke gebieden heeft 4G. Buiten dat is vast snel internet ook op veel plekken aanwezig. Ik kan heel talloze linkjes plaatsen naar online rapporten die dit bevestigen. Bijvoorbeeld: 27 april 2020: Telkomsel 4G coverage reaches more than 95% of population
Nuja, ook hier bij ons zijn er mensen die afgelegen genoeg wonen dat snel internet niet mogelijk is. Als we dat hier hebben in landen die zo dicht bevolkt zijn, dan kan het bijna niet anders dan dat je daar ook mensen krijgt in zo een situatie.
Bij ons is het zeker wel mogelijk, alleen ben je een paar duizend euro aan graafwerkzaamheden kwijt per huis. Er is toch ook ooit stroom aangelegd? En dan wordt het een economische vraag, maar 100 euro per maand + hardware aanschaf voor Starlink is ook niet goedkoop.
E-Fiber heeft hier de hele gemeente aangesloten inclusief boeren die achteraf wonen, iedereen heeft toegang tot 1000/1000mbit internet, dat is echt wel een stuk toekomst vaster en robuster dan internet via satellieten. En met 37 euro per maand ook nog een stuk goedkoper
Vergeet niet dat in veel landen zoals onder andere Amerika je vaak te maken hebt met afknijpen van je verbinding door bv. at&t als je bepaalde platforms bezoekt ook hebben ze daar vaak een datalimiet.
Leuk dat je gewoon mijn eigen ervaring als onwaar bestempeld Blijkbaar kom je alleen in die gebieden waar 4G is. En dan mag Telkomsel zo leuk melden dat 4G bij 95% van de bevolking kan komen, maar dan mogen ze nog wel de nodige zendmasten erbij plaatsen. Theorie en praktijk kunnen flink verschillen.
Op Java zijn gewoon nog flink veel witte vlekken, ook dus waar mijn familie woont. Daarom zijn ze ook slecht bereikbaar, er gaan soms dagen voorbij zonder dat we ze kunnen bellen omdat de verbinding te slecht is. Als ik er zelf ben, dan zie ik toch echt regelmatig dat er een enkel streepje 2G is. Onder ideale omstandigheden komt er heel af en toe een streepje 3G of 4G in beeld, maar vaak is dat te zwak om te gebruiken. En ja, mijn telefoon ondersteunt alle 2G, 3G en 4G banden die in Indonesië gebruikt worden, plus het is de verbinding via Telkomsel wat dan nog de "beste" verbinding heeft.
Op het moment is de antenne nog reteduur, volgens schattingen kost die op het moment ruim meer dan de 500$ die ze er voor vragen en maken ze pas na anderhalf tot twee jaar winst op abonnementen. De huidige prijzen (en de maandelijkse opzegbaarheid) zijn echt ambitieus.
Het idee is dat met deze schaalvergroting ze de kosten van de antenne rap naar beneden kunnen brengen, waardoor op de lange termijn de prijzen verder naar beneden zouden kunnen.
Tot die tijd zou het zoals anderen al zeggen mogelijk kunnen zijn om Starlink te gebruiken voor gedeelde verbindingen. Hetzij als backhaul infrastructuur voor 4G, hetzij in de vorm van internetcafes of lokale reseller netwerken.
het is natuurlijk mogelijk (en gebeurt al op veel plekken) om 1 starlink aan te schaffen met meerdere mensen. de bandbreedte is immers genoeg om een dozijn 4k streams tegelijk af te draaien.
Van Londen naar New York (beurs naar beurs) kan je al onder de 59ms op dit moment. De 74ms is een normale route, niet een ultra low latency (waar je een forse premium voor betaald).
Overigens wordt er ook met radioverbindingen gewerkt tussen de continenten voor dit soort handel.
Hoe ga jij met radioverbindingen werken? Je hebt geen line of sight tussen de twee. De enige manier dat een radioverbinding kan is via een satteliet wat de afstand doet toenemen. Dan is een glasvezelverbinding toch echt een stuk praktischer.
Shortwave radio. Een flinke niche en vrij kostbaar maar om een paar ms van je latency af kunnen schaven tov fiber en daardoor betere deals kunnen maken dan je concurrenten vinden sommige traders het waard. Helaas niet zo betrouwbaar als een directe verbinding, veel minder bandbreedte en ook aardig wat packetloss.
Voor kortere stukken kan je dan weer microwaves gebruiken.
Je hebt geen line of sight verbinding nodig. Wat ik weet van m'n vader die zendamateur is, is dat een radiogolf kan reflecteren in de ionosfeer. Zo kan je met radiogolven letterlijk de halve wereldbol over. Dit gebeurt al decennia.
Het gebruik van snel internet door beurshandelaren zou verboden moeten worden.
Ik heb begrepen dat ze dit soort systemen gebruiken als een aandeel bv in New York en Frankfurt beurs genoteerd is.
De aandeel prijs zou op beide beurzen gelijk moeten zijn, maar soms is er net binnen een hele korte tijd een verschil.
Door de hoge internet snelheden weten ze dan dat de prijs bv. binnen 1 seconde omhoog zal gaan en maken dan misbruik van deze kennis.
Deze mensen verdienen honderden miljoenen over de rug van anderen.
EU en andere landen zou dit soort aandelenhandel moeten stoppen door te verbieden dat je aandelen binnen bv 1 uur nadat je het hebt gekocht mag door verkopen.
Als je wilt beleggen, maak dan bewuste keuzes en niet een keuze op voorkennis die je hebt omdat een sneller internet verbinding hebt dan de beurzen onderling.
Hoe is dat misbruik? Dat is toch gewoon handel?
Als de prijs ergens hoger ligt dan op je huidige locatie loont het om te transporteren. De prijzen liggen juist gelijk omdat door deze handel vraag en aanbod weer in balans komt.
@IceQb Jou link zie ik als een pleidooi voor het gebruik van arbitrage om te zorgen dat er geen grote prijsverschillen ontstaan tussen producten. Dat kan ik nog begrijpen, als je bedoeling is om de markt efficient te maken.
Maar het gebruik van arbitrage in milliseconde door grote beurshandelaren heeft mijn inziens zorgt niet voor een verbetering van de markt. Het zorgt denk ik alleen dat de have's not steeds het onderspit blijven delven op de haves.
Vind de oplossing uit de youtube link van @Uberprutser dan ook een leuke (technische) oplossing om alle handelaren een gelijk speelveld te geven.
[Reactie gewijzigd door Jemboy op 23 juli 2024 01:27]
Kan je een voorbeeld geven van hoe je als have-not het onderspit delft? Een efficiënte markt waarin de prijs altijd het dichtst op de 'ware' prijs wordt gehouden door hypersnelle bots is toch juist een betere markt?
Of bedoel je dat de kleine spelers nu niet meer de mogelijkheid hebben om zelf geld te verdienen met arbitragen?
Je hebt gelijk denk ik dat arbitrageren zorgt voor een efficiëntere markt. Aan de ene kant is dat denk ik wel een goede zaak, dat mensen efficiënter omgaan met resources.
Het voelt niet goed om dit in het extreme te doen (onderbuik gevoel)
Het efficienter produceren heeft gezorgd dat wij goedkoper konden consumeren (ook ik hou van goedkoop ;-) ), echter het heeft er ook voor gezorgd dat de wereld productie steeds meer naar China is gegaan. Tijdens een pandemie merk je dan dat je zeer afhankelijk bent van China. Sommige basis medicijnen worden bv. bijna alleen maar in China gemaakt.
Kortom ik ben voor efficientie, maar je kan ook te ver daarin gaan, en bij lightspeed handelaren heb ik inderdaad het gevoel dat dit te ver gaat. Nogmaals het is een gevoel.
Je kan het in principe ook op vakantie , toevallig een video gezien waarin iemand testte hoe makkelijk het werkt vanuit huis, maar ook in een andere postcode en staat: https://youtu.be/fDEtuKgUw_g
Zelf vind ik het ook bijzonder dat alles vooraf is aangesloten in plaats van alle kabels los.
Edit: Spelfout
[Reactie gewijzigd door JVos90 op 23 juli 2024 01:27]
Ik vind het erg bijzonder dat ze het gelukt is om het in een andere staat aan de gang te krijgen. Wat ik op r/Starlink heb gelezen hebben toch wat mensen het geprobeerd, maar krijgen ze geen verbinding als ze te ver weg zijn van hun lat/long waarop ze Starlink hebben aangevraagd.
Eens dat de meeste vakanties verder zijn, maar dat is nog niet uitgesloten.
Zou inderdaad mooi zijn als ze nu een test doen met minimaal 200 miles (300+km).
als ik het mee kan nemen naar het noorden van scandinavie en IJsland meld ik me meteen aan
I de rest van europa kun je gewoon een prepaid nemen ook al kost dat 100 euro,
Mobility komt er wel aan. Zowel je schotel meenemen naar een vakantiehuisje, als een schotel op een camper. Voor de scholel op de camper/boot/vliegtuig loopt nu een aanvraag bij de FCC
Iemand zal toestemming moeten geven om die frequentiebanden op een bepaalde manier te mogen gaan gebruiken. US eerst, daarna vragen ze dat per land aan dacht ik.
Voor zolang de beta loopt zit die lokatie lock erin, zodat spacex zelf kan bepalen hoeveel mensen per cell zitten. Niet dat iedereen aan de wandel gaat.
Voor echt op de auto/boot zit je ook nog met specifieke software. Zit zelf op een zeegaand schip en zo'n schotel moet behoorlijk compenseren. Beweging schip (rollen,stampen,gieren) en verplaatsing.
Wetgeving is het probleem niet, alhoewel je misschien in een land komt waar ze een bepaalde frequentieband niet mogen gebruiken, de software moet daar dan wel mee om kunnen gaan. (in rusland is starlink zelfs verboden of niet goedgekeurd)
De schotel van starlink is geen schotel het is een platte pcb met een face array. door dat de satellieten niet stil hang moet je dus ook continue tracken en ook nog eens tussen satellieten schakelen door de schotel te verdraaien
Denk niet dat Starlink frequenties daar lekker doorheen komen al. Natuurlijk als je een plat dak hebt, zou je hem zo kunnen zetten dat niemand hem ziet, maar het blijft een hoog risico in landen waar het simpelweg illegaal is.
Als SpaceX toestemming zou krijgen voor inzet van Starlink in China verwacht ik dat ze aan China's regels moeten houden. Ik verwacht dan eisen zoals het inbouwen van gps in de schotels en dat alles via ground stations moet zodat er een filter op kan komen. Vraag is natuurlijk of SpaceX hier mee akkoord gaat.
Het lijkt me echt geweldig. Prachtige snelheden en niet meer locatiegebonden. Heb je niet elk jaar gezeur over wel of niet een contract kunnen krijgen die gelijk loopt met je flex-huurcontract, maar neem je gewoon je eigen internetverbinding mee.
Nu nog de bevestiging krijgen dat je je installatie mee mag nemen naar het buitenland in de camper en ik wil wel over!
In de huidige beta periode ja. Dit is om te voorkomen dat mensen de schotel meenemen naar een plek waar nog geen goede beschikbaarheid is. Wanneer Starlink niet meer in Beta is moet deze locatie lock eruit gaan.
:strip_exif()/i/2004191282.jpeg?f=imagegallery)
/i/2004191284.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004191266.jpeg?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004989726.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004551924.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2003044102.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2004961104.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004607630.jpeg?f=fpa)
/i/2004366950.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2001549427.jpeg?f=fpa)
/i/2004112340.png?f=fpa)
/i/1390237662.png?f=fpa)
:strip_exif()/u/425419/avatar_globalhawk2.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
/u/98125/Tweakers-_avatar.png?f=community){kind=avatar}
:strip_exif()/u/286883/crop60639df8b487a_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/42648/crop635863345e4c0.png?f=community){kind=small}
/u/99142/crop62758e978b3e3_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/99932/crop5dd2833d839d3.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/432843/crop605df75c6a85c_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/121137/crop686e4b624e9cc_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/4634/ratbuddy_ORIGINAL.jpg?f=community){kind=small}
/u/12612/crop65b399f21bc43_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/742069/crop56d18b6cb7cae_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/33880/crop5ec3d2d5f2541_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/34556/welles60x60.PNG?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/142317/crop5cbd9d51d7e14_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/97040/crop5a61bbcb4bc64_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/122874/crop5e26d7a209cd1_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/7013/spunky_main.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/138191/crop60dc7bf60f619_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/1359832/crop5fcfdc0ba0f2b_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/285020/crop6085b8acc4f0d_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/201305/Pig.png?f=community){kind=small}
Blijkbaar kom je alleen in die gebieden waar 4G is. En dan mag Telkomsel zo leuk melden dat 4G bij 95% van de bevolking kan komen, maar dan mogen ze nog wel de nodige zendmasten erbij plaatsen. Theorie en praktijk kunnen flink verschillen.:strip_icc():strip_exif()/u/474290/crop5612d647692a7.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1604/60x60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/49679/FS.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/63720/crop5f10129700e78_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/58925/crop67dac72bd9b69.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/122141/ic.tweakimg.net2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/145751/check-in-minion-small2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/237152/icon.jpg?f=community){kind=icon}
