Hardware van 2022 en 2023

Op het gebied van videokaarten begon 2022 met dezelfde verstoorde situatie als waar de markt in 2021 last van had. De vraag naar gpu's was hoog, het aanbod laag. Stijgende transportkosten deden hier nog een schepje bovenop met als resultaat dat de prijzen de pan uit rezen. Toch zou 2022 uiteindelijk ook het jaar worden van forse prijsdalingen, maar dat gebeurde uiteraard niet van de ene op de andere dag.

Relatief dure instappers

De Radeon RX 6500 XT trapte in januari het jaar 2022 af, met weinig indrukwekkende specificaties en features. In de praktijk bleken de prestaties door een te smalle geheugenbus zelfs nog meer tegen te vallen dan verwacht, vooral op oudere pc's met PCIe 3.0. Een week later kwam Nvidia's antwoord in de vorm van de GeForce RTX 3050. Los van de veel betere featureset lagen de prestaties 25 procent hoger, al gold dat helaas ook voor de adviesprijs. Afgezien van de hogere efficiëntie was het voor pc-gamers met een kleiner budget nog steeds zinniger om een tweedehands videokaart van een oudere generatie op de kop te tikken.

Nvidia GA106-150

Nvidia's Ampere maximaal opgerekt, AMD's kleine refresh

Aan de andere kant van het prijsspectrum verscheen eind maart de GeForce RTX 3090 Ti. Vrij laat in de levenscyclus van de RTX 30-serie besloot Nvidia afscheid te nemen van de Ampere-architectuur in de vorm van dit grafische monster. Hoewel de RTX 3090 Ti op dezelfde GA102-chip als de RTX 3090 is gebaseerd, werden alle registers opengetrokken om meer prestaties uit deze gpu te persen. Die missie bleek geslaagd, maar ging ten koste van elke gram efficiëntie die je de RTX 3090 nog kon toerekenen.

In mei hergebruikte ook AMD zijn chips voor een refresh, waarbij naast de iets hogere kloksnelheden van de gpu ook sneller GDDR6-geheugen werd gebruikt. De fabrikant bracht drie modellen uit: de Radeon RX 6950 XT, RX 6750 XT en RX 6650 XT. Een nieuw prestatieniveau werd niet bereikt, wel gingen de licht hogere framerates gepaard met een hoger energiegebruik.

Nieuwe generatie: strijd laait op

Pas in oktober dit jaar was het dan eindelijk tijd voor een nieuwe generatie videokaarten. Nvidia gaf het startschot en kwam daarbij gelijk met zijn GeForce RTX 4090-vlaggenschip op basis van de Ada Lovelace-architectuur aanzetten. Consumenten waren dankzij de RTX 3090 Ti al enigszins voorbereid op een hoog energiegebruik en de RTX 4090 viel in vergelijking met die kaart positief op door een hogere efficiëntie. Van de nieuwe features waar Nvidia mee uitpakte, kreeg DLSS 3 de meeste aandacht. Op papier klonk het genereren van extra frames op basis van geavanceerde interpolatie goed. De fabrikant moest er flink aan trekken om de feature op tijd beschikbaar te krijgen in een aantal games voordat de reviews van de RTX 4090 online kwamen. En in de praktijk bleek DLSS 3 het voor de cijfertjes in benchmarks dan wel goed te doen, visueel ging er nog wel eens wat mis met deze gegenereerde frames.

De komst van Nvidia's RTX 40-serie ging ook gepaard met negatieve berichten rondom de 12Vhpwr-connector, die als opvolger van de PEG-connector werd gepresenteerd. Door een slechte verbinding kunnen connectors verbranden of smelten, waarbij Nvidia stelde dat slecht ingeplugde stekkers de oorzaak zijn.

RTX 4090 board partners

Amper een maand later kwam Nvidia met zijn GeForce RTX 4080. Oorspronkelijk bedoeld als een tweetal met verschillende specificaties onder dezelfde naam, zag de fabrikant later toch af van het goedkopere 12GB-model. De wél uitgebrachte RTX 4080 met 16GB geheugen moest de RTX 4090 wat prestaties betreft ruim voor zich laten, maar eindigde comfortabel boven alles van de vorige generatie in de benchmarks. Ook kreeg de RTX 4080 ondersteuning voor dezelfde features mee als zijn grotere broer, en daarbij helaas ook een bijbehorend prijskaartje. Een flagshipvideokaart met een astronomische prijs is niet nieuw, maar dat het 'goedkopere' broertje daaronder bij deze generatie al 1500 euro kost, is toch even slikken.

Halverwege december bracht rivaal AMD zijn nieuwe Radeons uit. De RX 7900 XT en RX 7900 XTX op basis van de RDNA3-architectuur lieten de strijd van de volgende generatie videokaarten eindelijk losbarsten. Met prestatieclaims die voor verschillende interpretaties vatbaar waren, bleken de verwachtingen hooggespannen. De RX 7900 XTX kon zich bij de launch meten met de RTX 4080, maar Nvidia's vlaggenschip evenaren was een brug te ver. Hoewel AMD's RDNA3 de nodige verbeteringen met zich meebracht, ging er meer aandacht uit naar de vernieuwende opbouw van de gpu met chiplets. Net als bij de Ryzen-processors worden meerdere kleine chips gecombineerd. Dat zorgt voor lagere productiekosten, meer flexibiliteit in de samenstelling en vermindert beperkingen van de maximale chipoppervlakte.

Team rood, team groen en team ... blauw?

Uitgesmeerd over de tweede helft van het jaar zijn er ook videokaarten van een derde speler uitgekomen die poogt de duopolie van AMD en Nvidia te doorbreken. Intel ging deze buitengewoon zware taak aan met zijn Arc-serie, waarvan de Arc A380 de instapper en de Arc A770 het topmodel werd. De processorfabrikant mikte met deze generatie vanaf het begin al op midrange prestaties en heeft aangegeven gaandeweg de drivers hiervoor te zullen verbeteren. De jarenlange optimalisaties van de ervaren driverteams bij Nvidia en AMD waren zichtbaar in de eerste reviews van de Arc-videokaarten, waarbij de op papier langzamere GeForces en Radeons ruimschoots hun nieuwe blauwe concurrent voorbijschoten. Of Intel zijn drivers voor zowel nieuw uitgekomen games als de oudere spellen kan optimaliseren tot het niveau van de concurrentie, moet nog blijken, omdat de strijd tegenwoordig ook hard gevochten wordt op het gebied van driverfeatures. Intels aanwezigheid in deze markt an sich is echter al goed nieuws voor de consument als de concurrentie verder kan toenemen.

intel arc A770 fpa

Wat gebeurt er in 2023?

Zo onstuimig als 2022 zal het jaar 2023 waarschijnlijk niet worden, nu de wereld uit de mininghype is en de energiecrisis op steeds meer plekken zijn sporen achterlaat. De introductie van Nvidia's RTX 40-serie en AMD RX 7000-serie hebben wat dat betreft een ongelukkige timing gehad, nu steeds meer gebruikers een hoge efficiëntie en vooral een laag verbruik als prioriteit stellen. Goedkopere, zuinigere en dus lager gepositioneerde kaarten is waar de markt momenteel om vraagt. Omdat deze bij de vorige generatie ook later werden geïntroduceerd, zullen AMD en Nvidia hier met hun opvolgers eveneens niet veel haast maken. De nieuwe productieprocedés zijn bovendien nog duur, waardoor goedkopere kaarten uitbrengen minder aantrekkelijk is omdat hun marges lager zijn ten opzichte van topmodellen.

De geannuleerde 12GB-versie van de RTX 4080 is omgedoopt tot de GeForce RTX 4070 Ti, en naar verwachting zal deze begin januari al worden uitgebracht. Of dit model de directe tegenhanger wordt van de RX 7900 XT, of dat AMD hier een nieuwe kaart tegenover moet zetten, blijft dus nog even afwachten.

Lager gepositioneerde modellen zoals bijvoorbeeld een RTX 4070, RTX 4060, RX 7800 XT, RX 7700 XT en RX 7600 XT zullen naar verwachting wel in 2023 worden uitgebracht. Wanneer dat exact gebeurt, blijft koffiedik kijken. Dat geldt ook voor het antwoord op de vraag of Intel in 2023 met meer nieuwe videokaarten komt. Hoe verder de voorraden van de RTX 30-serie- en RX 6000-serie-videokaarten afnemen en hoe lager de tarieven van TSMC's 4nm-proces, hoe waarschijnlijker het is dat het lagere segment van Nvidia's en AMD's portfolio een update krijgt.