De AMD Ryzen 5 9600X is energiezuinig en blijft koel, maar of de prestaties ook een grote stap vooruit zijn ten opzichte van die van zijn voorganger, verschilt van applicatie tot applicatie. Vooral in multithreaded scenario's blijft die stap vooruit beperkt, tenzij je aan het overklokken slaat. Als de prijs echter nog wat zakt, is er weinig mis met de 9600X.
De AMD Ryzen 7 9700X is niet altijd veel sneller dan zijn voorganger, maar voornamelijk veel energiezuiniger en koeler. Vooral in multithreaded scenario's blijft de prestatiewinst zeer beperkt. Sla je aan het overklokken, dan is het echter relatief simpel om veel meer prestaties uit deze processor te halen. Als de prijs nog wat zakt, is er weinig mis met de 9700X.
Iets minder dan twee jaar na de release van de Ryzen 7000-serie brengt AMD weer een compleet nieuwe generatie desktopprocessors op de markt. Met zijn vernieuwde Zen 5-cores moet de Ryzen 9000-serie sneller én zuiniger zijn dan zijn voorganger. Tweakers heeft de Ryzen 7 9700X en Ryzen 5 9600X getest; volgende week komen daar de Ryzen 9 9950X en Ryzen 9 9900X bij.
De grote vernieuwing in de Ryzen 9000-processors is de Zen 5-core, die volgens eerdere beloftes van AMD 16 procent betere prestaties moet bieden bij een gelijke kloksnelheid. Verder zijn er vooral veel zaken herkenbaar van de 7000-serie. De AM5-socket met DDR5- en PCIe 5.0-support is gebleven, en net als bij de vorige serie zijn er in eerste instantie vier modellen met zes, acht, twaalf en zestien cores. De Ryzen 5 en 7 zijn vanaf donderdag 8 augustus 15.00 uur te koop, de Ryzen 9's volgen precies een week later.
Als we de line-ups naast elkaar zetten, valt er toch een aantal dingen op. Van alle modellen op het vlaggenschip Ryzen 9 9950X na zijn de opgegeven tdp's verlaagd en best significant ook. De Ryzen 9 9900X heeft een tdp van 120W, bijna 30 procent lager dan die van zijn voorganger. De Ryzen 7 9700X en Ryzen 5 9600X hebben zelfs een tdp van maar 65W, 38 procent lager dan hun voorlopers.
Daarnaast hanteert AMD aanzienlijke lagere adviesprijzen voor de nieuwe serie. AMD vraagt 399 euro voor de Ryzen 7 9700X (-90 euro vs. 7700X) en 309 euro voor de Ryzen 5 9600X (-56 euro vs. 7600X). Wel moeten we daarbij de nuance plaatsen dat de Ryzen 7000-cpu's in de bijna twee jaar sinds hun introductie fors in prijs zijn gedaald. Ten opzichte van de actuele prijzen van de 7000-serie zal de 9000-serie daardoor nog altijd een stukje duurder worden.
Zen 5 heeft simpelweg een opvolgend nummer meegekregen als naam, maar is volgens AMD van een veel fundamentelere betekenis dan die naam doet vermoeden. Hoofdarchitect Mike Clark noemt Zen 5 een 'nieuw fundament voor de corearchitectuur', waarop AMD met toekomstige Zen-generaties kan voortbouwen. Anders gezegd, bij Zen 5 zijn enkele belangrijke onderdelen herontworpen, zodat ze in de toekomst mee kunnen schalen met steeds verder toenemende prestaties.
Er zijn strikt genomen overigens twee varianten van Zen 5. De cores kunnen namelijk op zowel TSMC's N4-node als TSMC's N3-node worden geproduceerd. Vooralsnog maken alle aangekondigde consumenten-cpu's met Zen 5, waarover op de komende pagina's meer, gebruik van het 4nm-procedé. Alleen van toekomstige Epyc-serverprocessors is al bevestigd dat ze deels op 3nm gefabriceerd zullen worden. In een toelichting tegenover Tweakers zegt Clark dat de afweging voornamelijk wordt gemaakt op basis van de kosten. N3-wafers zijn nu nog veel duurder dan N4-wafers en daarom niet voor elk product de voor de hand liggende keuze. Bovendien zal TSMC's capaciteit op N3 nog veel beperkter zijn dan op N4. Vanzelfsprekend is een hogere efficiëntie het voornaamste voordeel van productie op N3.
Zen 5: native AVX-512 en gewoon nog altijd smt
Hoewel AMD de AVX-512-instructiesetuitbreiding bij Zen 4 al ondersteunde door twee 256bit-units samen aan één instructie te laten werken, implementeert de chipontwerper bij Zen 5 voor het eerst native ondersteuning, wat de prestaties in software die er gebruik van maakt, enorm ten goede komt. Intel heeft ondersteuning voor AVX-512 ironisch genoeg juist geschrapt uit zijn consumenten-cpu's, omdat de zuinige E-cores het niet ondersteunen en de ondersteunde instructiesets tussen verschillende typen cores gelijk moeten zijn. Overigens is het 512bit-datapad uitgeschakeld bij de Zen 5- en Zen 5c-cores die voor laptop-cpu's worden gebruikt; op dat punt werken die processors hetzelfde als Zen 4.
AMD vaart op nog een ander punt tegen Intels richting in. Zen 5 ondersteunt namelijk nog gewoon smt, terwijl Intel zijn hyperthreading heeft geschrapt uit zijn nieuwste P-cores; de E-cores ondersteunden het toch al niet. Volgens AMD's Mike Clark is smt, in elk geval in AMD's implementatie, nog altijd in het voordeel als het om prestaties per watt en prestaties per area gaat. Het zou slechts 5 tot 10 procent extra diesize kosten, terwijl het een veel hogere prestatiewinst kan opleveren. Bovendien, argumenteert Clark, heeft meer cores toevoegen ook geen zin in een scenario waarin smt weinig toevoegt, omdat de prestatiebeperking blijkbaar ergens anders zit, bijvoorbeeld bij de bandbreedte. De bespaarde ruimte door smt weg te laten is dan dus niet nuttig inzetbaar voor iets anders.
Waar haalt AMD die prestatieverbetering vandaan?
Volgens AMD komt de ipc-winst van gemiddeld 16 procent voor vrijwel gelijke delen uit verbeteringen in verschillende delen van het chipontwerp: de frontend, de backend en de bandbreedte.
Frontend
Laten we bij het analyseren van die verbeteringen beginnen bij de frontend, waar x86-instructies de core binnenkomen. Deze macro-ops kunnen niet direct worden verwerkt door de rekeneenheden in een processor. Daarvoor moeten ze worden opgedeeld in kleine micro-ops. Veel van die micro-ops komen aan de lopende band terug tijdens het uitvoeren van een bepaalde taak; alleen de data waarop ze worden uitgevoerd, verschilt dan. Na het decoderen van een x86-instructie worden de micro-ops dan ook opgeslagen in de op-cache, wat in de praktijk veruit de belangrijkste bron van nieuwe rekensommen is. De traditionele wijze waarop instructies vanuit de L1-instructiecache worden gedecodeerd, is veel langzamer en wordt minder gebruikt.
Zowel de L1-instructiecache als de op-cache is bij Zen 5 voor het eerst dualported. Dat betekent dat ze twee keer zoveel micro-ops in de wachtrij kunnen zetten voor de dispatcher, die ze uiteindelijk doorstuurt naar de daadwerkelijke rekeneenheden. Langs de traditionele weg uit de instructiecache via de decoder gaat het aantal instructies per kloktik zo van vier naar acht stuks. Via de op-cacheroute stijgt het aantal macro-ops van negen naar twaalf per kloktik. De op-cache is met 6000ops iets in omvang gekrompen ten opzichte van de 6700 regels in Zen 4, maar volgens Clark is de feitelijke ruimte voor ops door efficiëntiewinst bij samengestelde ops vergelijkbaar. In de frontend is de branchpredictor verder verbeterd en diens buffer zeer significant uitgebreid, wat resulteert in een hogere accuraatheid, meer bandbreedte en lagere latency.
Backend
De daadwerkelijke rekeneenheden zijn verdeeld over een blok voor integers (hele getallen) en een blok voor floatingpoints (kommagetallen). In het integerblok is de dispatch/retire-unit vergroot van 6-wide naar 8-wide, terwijl het aantal alu-rekeneenheden is verhoogd van vier naar zes stuks. Daarvan kunnen er drie ook vermenigvuldigingen uitvoeren. Daarnaast is een vierde agu, of address generation unit, toegevoegd. Omdat er ook meer poorten zijn die verschillende functies hebben, is het totale aantal executionports voor integers echter slechts toegenomen van acht naar tien. Hoewel het register niet is gegroeid, is de zogenaamde executionwindow voor uitstaande operaties dat wel: met 40 procent naar 448ops.
Aan de andere kant van de core, bij de floatingpointrekeneenheden, staan de wijzigingen vooral in het teken van de eerdergenoemde native ondersteuning voor 512bit-instructies, met anders dan voorheen een volledig 512bit-datapad. Het register voor vectorberekeningen is vergroot naar 384 entry's en de twee rekeneenheden voor FADD-berekeningen, optellingen dus, zijn versneld van drie naar twee kloktikken.
Bandbreedte
Uiteindelijk komen de antwoorden via loads en stores in de caches terecht. De grootste cache in de core, de L2-cache, is met 1MB gelijk gebleven ten opzichte van Zen 4, waarbij die nog werd verdubbeld. Wel is de associativity toegenomen van 8- naar 16-way, waardoor de cache efficiënter gebruikt kan worden.
De L1-datacache, die al sinds de eerste Zen-generatie 32kB (8-way) groot was, is nu met de helft vergroot naar 48kB (12-way). Ondanks die enorme toename gaat een van de gouden regels van cache, dat de latency toeneemt met de grootte ervan, opvallend genoeg niet op. Hij blijft ongewijzigd op vier kloktikken. Intel moest de latency van zijn L1D-cache bij de recentste toename, ook van 32 naar 48kB, nog verhogen van vier naar vijf cycles.
Om de grotere L1D-cache ook goed te kunnen benutten, heeft AMD de bandbreedte ernaartoe verdubbeld, waarbij ook de nieuwe 512bit-loads van de floatingpointunits worden ondersteund. Tot slot is de prefetching van gegevens naar de L1-datacache verbeterd.
Zen 4 vs. Zen 5 in cijfers
Onderstaande tabel vat de verbeteringen in de Zen 5-core nog eens samen ten opzichte van Zen 4. Een groot deel van de toenames kwam al voorbij in de bovenstaande beschrijving. Wat wellicht opvalt, is dat de L1-btb nu groter is dan de L2-btb, terwijl hogere cacheniveaus traditioneel gezien groter maar langzamer zijn. Volgens AMD was er de mogelijkheid om deze cache op L1-snelheid uit te breiden en wordt het tweede niveau nu meer ingezet als victim cache voor wat niet meer binnen de L1-cache past.
Branch prediction
Zen 4
Zen 5
Branch target buffer L1
1500
16.000
Branch target buffer L2
7000
8000
Return address stack
32
52
Instructie- en opcache
Zen 4
Zen 5
Instruction translation lookaside buffer L1
64
64
Instruction translation lookaside buffer L2
512
2048
Fetched instruction bytes
32b/cycle
64b/cycle
Decoded instruction bytes
32b/cycle
64b/cycle
Op-cache associativity
12-way
16-way
Op-cache bandwidth
9 macro-ops
12 (fused) instructions
Dispatch bandwidth
6 macro-ops
8 macro-ops
Schedulers en rekeneenheden
Zen 4
Zen 5
Agu scheduler
3x 24 (gedeeld)
56
Alu scheduler
1x 24 (gedeeld)
88
Alu's
4
6
Agu's
3
4
Integer physical register file
224
240
Vector register file
192
384
FP pre-scheduler queue
64
96
FP scheduler
2x32
3x38
FP pipes
3
4
Vector width
256bit
256bit/512bit
Re-order buffer
320
448
Caches
Zen 4
Zen 5
Loadpipes
3
4
Storepipes
1
2
Data translation lookaside buffer L1
72
96
Data translation lookaside buffer L2
3072
4096
L1-datacache
32kB / 8-way
48kB / 12-way
L2-cache
1MB / 8-way
1MB / 16-way
L2-cache bandwidth
32bit/cycle
64bit/cycle
Dezelfde socket met nieuwe chipsets, maar nog geen moederborden
Zoals gezegd maken de Ryzen 9000-cpu's voor desktops gebruik van de bekende socket AM5 en ze zullen zeker niet de laatste zijn. Tijdens de Computex kondigde AMD-ceo Lisa Su al aan dat de fabrikant voornemens is om de socket tot 2027 'and beyond' te ondersteunen.
Nog geen nieuwe moederborden bij Ryzen 9000-release
Er komen nieuwe chipsets beschikbaar, maar de moederborden daarmee zijn pas op een later moment te koop. Wil je kort na de release al aan de slag met een Ryzen 9000-processor, dan zul je dus een bestaand 600-serie-moederbord moeten gebruiken met een biosupdate. De meeste moederbordfabrikanten hebben al sinds het voorjaar een bios beschikbaar waarmee de Ryzen 9000-cpu's op z'n minst kunnen opstarten. Met een beetje geluk is de huidige voorraad bij je favoriete webshop al nieuw genoeg om daarmee uitgerust te zijn, anders zul je de zogenaamde biosflashbackfunctionaliteit moeten gebruiken. Overigens beveelt AMD aan om voor maximale prestaties hoe dan ook bij te werken naar de nieuwst beschikbare biosversie.
In totaal komen er ter ere van de Ryzen 9000-release vier nieuwe chipsets beschikbaar: X870E, X870, B850 en B840. Zoals Tweakers begin juni al wist te melden, zullen de X870-borden pas eind september in de winkels liggen, veel later dan de Ryzen 9000-chips dus. De goedkopere chipsets in de B-series volgen zelfs pas begin 2025.
USB4 wordt de grootste nieuwigheid
De X870- en B850-chipsets gebruiken exact dezelfde chips als de bestaande chipsets in de 600-serie en zijn met name een vehikel voor moederbordfabrikanten om hun line-up bij de tijd te kunnen brengen. Onderdeel daarvan is USB4, via een externe controller, dat op alle X870-borden verplicht wordt. Het enige verschil tussen X870 en X870E wordt de hoeveelheid connectiviteit. Bronnen op de Computex meldden eerder dat het E-achtervoegsel duidt op de aanwezigheid van twee USB4-poorten.
B850 vereist geen USB4 en ook geen PCIe 5.0 x16-slot voor een videokaart, zoals dat bij X870 wel verplicht is. Een PCIe 5.0 M.2-slot moet wel te allen tijde beschikbaar zijn. De nog goedkopere B840-chipset is nog beperkter en biedt bijvoorbeeld maar PCIe 3.0, heeft geen USB-poorten sneller dan 10Gbit/s, ondersteunt geen cpu-overklokken en ook geen lanesplitting voor de primaire PCIe-lanes.
Vernieuwde testmethode
Voor deze AMD Ryzen 9000-review hebben we alle processors die je in de grafieken terugvindt, compleet opnieuw getest, met alle nieuwste beveiligingspatches, softwareversies en biosupdates. Daarbij hebben we direct enkele verbeteringen en toevoegingen gedaan aan ons testparcours, zodat onze testresultaten nog een stukje completer zijn dan ze al waren.
De belangrijkste vernieuwingen ten opzichte van eerdere cpu-reviews op Tweakers zijn:
De Procyon AI Computer Vision Benchmark, die de prestaties in zes verschillende AI-modellen meet, is toegevoegd.
De selectie aan geteste games in combinatie met een losse videokaart is bijgewerkt. Met Assetto Corsa Competizione, Baldur's Gate 3, Cyberpunk 2077, F1 24, Starfield en Total War: Pharaoh zijn dat er in totaal zes, één meer dan voorheen.
Alle bovengenoemde games worden nu op twee resoluties (1920x1080 en 2560x1440 pixels) en twee kwaliteitsinstellingen (Medium en Ultra) getest. Voorheen werd slechts een selectie van de gametests ook op 2560x1440 beeldpunten gedraaid.
In DaVinci Resolve gebruiken we vanaf nu een moderner en veeleisender videoproject, waarin verschillende videoclips in 4k-resolutie worden gerenderd met gebruik van colorgrading, bewegingen en diverse effecten.
We hebben een volledig nieuwe meetmethode voor het energiegebruik van processors in gebruik genomen, op basis van het door ElmorLabs ontwikkelde Benchlab-dochterbord.
Ons uitgangspunt is dat we ons zoveel mogelijk houden aan de door de cpu-fabrikant aanbevolen instellingen voor zaken als kloksnelheden, vermogenslimieten en powerstates. Specifiek in het geval van Intel-processors stellen we de Intel Default Settings in zoals die door de fabrikant zijn gecommuniceerd. Voorheen gebruikten we de standaardinstellingen van het moederbord, omdat dat destijds het best overeenkwam met wat je als eindgebruiker kon verwachten. Nu Intel strikter toeziet op de naleving van zijn richtlijnen door moederbordfabrikanten, onder meer door aanhoudende klachten over de stabiliteit van recente Intel-cpu's, houden ook wij die aan voor onze tests.
Als je benieuwd bent naar de impact van de Default Settings op de 13th- en 14th Gen Intel Core-processors, kun je ons artikel daarover lezen.
Geheugen
We geven de mainstreamplatforms 16GB per geheugenkanaal, wat in totaal op 32GB uitkomt voor de geteste systemen. Voor hedt-platforms houden we 32GB per kanaal aan. Voor de kloksnelheid van het geheugen houden we de officiële, maximaal ondersteunde snelheid aan. Bij de AMD Ryzen 9000-processors is dat DDR5-5600, net als bij de nieuwste Intel-processors.
Videokaart
Bij processors met een geïntegreerde gpu draaien we het gros van onze benchmarks zonder extra videokaart, terwijl we cpu's zonder (geactiveerde) igpu combineren met een Nvidia GeForce GTX 1650. Alle gamebenchmarks en de DaVinci Resolve-test draaien we in combinatie met de snelste videokaart van dit moment: een Nvidia GeForce RTX 4090.
Opslag, koeling en voeding
We voorzien onze testsystemen van een Transcend 250H 2TB-ssd. Met 2TB snelle opslag kunnen we alle benchmarks en games, die steeds meer ruimte vergen, tegelijk geïnstalleerd houden. Om tegemoet te komen aan de steeds hogere eisen die high-end processors aan de koeling stellen, gebruiken we Alphacool Ocean T38-waterkoelers. De gebruikte voeding is een Corsair RM850.
Gametests
We benchmarken games in twee resoluties: 1920x1080 pixels (full hd) en 2560x1440 pixels (wqhd), met Medium- en Ultra-settings. Doorgaans zie je de grootste verschillen op de laagste resolutie, omdat de cpu in dat scenario het snelst een bottleneck vormt. Toch zijn die ook relevant als je op een hogere resolutie speelt, bijvoorbeeld als er in de toekomst snellere videokaarten verschijnen die het knelpunt naar de processor laten verschuiven.
De geteste games zijn:
Game
Verschijningsdatum
Api
Engine
Assetto Corsa Competizione
September 2018
DX12
Unreal Engine 4
Baldur's Gate 3
Augustus 2023
DX11
Divinity Engine 4.0
Cyberpunk 2077
December 2020
DX12
REDengine 4
F1 24
Mei 2024
DX12
EGO Engine 4.0
Starfield
September 2023
DX12
Creation Engine 2
Total War: Pharaoh
September 2023
DX12
TW Engine 3
Met behulp van PresentMon meten we in elke geteste game de prestaties, waaruit we zowel de gemiddelde framerates, of fps, als de frametimes van het 99e percentiel berekenen. Die laatste rapporteren we los in ms, maar vind je ook terug in de samengestelde balkjes, bestaande uit het 99e percentiel, omgerekend naar frames per seconde, genoteerd als minimumframerate en gevolgd door de gemiddelde framerate per seconde. Op die tweede score, het gemiddelde aantal beelden per seconde dat een videokaart kan berekenen, wordt primair gesorteerd.
De frametimes geven geen beeld van de gemiddelde framerate, maar van de uitschieters in negatieve zin. Die kunnen immers tot gevolg hebben dat een game, ondanks een goed gemiddelde, niet vloeiend aanvoelt. De tijd die het kost om beelden binnen een 3d-game en dus binnen onze benchmark te renderen, varieert van frame tot frame. Bij onze frametimemeting worden de rendertijden van alle individuele frames opgeslagen. Daarna gooien we de 1 procent langzaamste frames weg. De hoogste rendertijd van de resterende 99 procent van de frames, oftewel het langzaamste frame, is het 99e percentiel frametime.
Stroomverbruik
Uiteraard meten we ook het stroomverbruik van de processors. Daarvoor nemen we met ingang van deze review een nieuwe meetmethode in gebruik, op basis van de door ElmorLabs en Open Benchtable ontwikkelde Benchlab. Dit is een dochterbord dat met afstandsbusjes onder het daadwerkelijke moederbord wordt geplaatst, en in- en uitgangen heeft voor alle stroomkabels die naar het moederbord en de processor gaan.
Van de ATX-kabel met 24 pinnen, maximaal twee EPS-kabels met 8 pinnen, maximaal drie PEG-kabels met 8 pinnen en maximaal twee 12Vhpwr-kabels kunnen we zo live de spanning en stroomsterkte monitoren en loggen. De meters zijn aangesloten op een externe pc die de bijgeleverde software draait, zodat het rekenwerk dat hierdoor wordt verricht, geen invloed heeft op het energiegebruik van het geteste systeem.
We hebben de stroommeters van elke poort geijkt met een instelbare belasting en de gemeten afwijkingen over een curve verwerkt in een script dat de van toepassing zijnde afwijking corrigeert. Voor de vergelijkbaarheid van de testresultaten binnen deze review maakt dat niet veel uit, maar vanzelfsprekend willen we het liefst zo nauwkeurig mogelijke resultaten kunnen rapporteren.
Een socket AM5-testopstelling aangesloten op de Benchlab
In deze review tonen we het energiegebruik van de processor in vier verschillende scenario's. Om te beginnen meten we het gebruik in een idlescenario, oftewel wanneer de processor niet wordt belast en uitsluitend continu de Windows-desktop wordt getoond. Als testscenario voor een volledige allcorebelasting gebruiken we Cinebench 2024, dat tijdens het renderen van een 3d-scène een vrijwel oneindig aantal cores maximaal kan gebruiken. Niet alle software schaalt zo perfect en daarvoor is de test in Adobe Premiere Pro een mooi voorbeeld. Het renderen van een video in dat programma kan zeker wat cores gebruiken, maar niet onbeperkt. Ten slotte testen we het stroomgebruik van de processor tijdens het spelen van de game Cyberpunk 2077 in combinatie met een losse videokaart.
Standaard tonen we de grafiek Energiegebruik, wat een optelsom is van het gemiddelde energiegebruik via de EPS-connectors en de 12V-pinnen van de grote ATX-stekker. Bij veel moederborden worden enkele secundaire rails namelijk gevoed via de ATX-kabel. Sommige andere componenten op het moederbord maken ook gebruik van 12V, maar dit is in ieder geval voor alle cpu's die gebruikmaken van dezelfde socket identiek. Daarnaast vangen we het vermogen dat de videokaart uit het PCIe-slot vraagt, af met een riser en wordt dat dus niet meegeteld in de ATX12V-meting.
Wil je de metingen in meer detail bekijken, dan kun je het vermogen per connector (EPS1, EPS2, ATX12V) in losse grafieken inzien. Tot slot rapporteren we de totale hoeveelheid gebruikte energie in Wh. Dat is vooral interessant in tests die korter duren als de processor sneller is, wat het geval is bij Cinebench en Premiere Pro. Daar zegt de totale hoeveelheid gebruikte energie dus iets over de efficiëntie van de processor. De geteste game duurt natuurlijk niet korter met een snellere cpu, maar om ook iets te kunnen zeggen over de efficiëntie in dit scenario, hebben we een aparte 'watt per fps'-berekening gemaakt, waarin je snel kunt zien welke processors relatief gezien het zuinigst werken.
Ipc-test
We trappen af met de ipc-test, waarbij we de ruwe snelheid van de processorarchitectuur in instructions per clock proberen te vangen. Hiertoe stellen we alle processors in op dezelfde kloksnelheid. Vervolgens draaien we de singlethreaded test van Cinebench 24, een van de meestgebruikte processorbenchmarks. Aangezien de test singlethreaded en op een vaste kloksnelheid is, maakt het in principe niet uit op welke cpu binnen een serie je hem draait, zolang de interne opbouw gelijk is. Om het helemaal eerlijk te maken, gebruiken we voor elke processor ook identieke geheugensettings. Onder de streep zoeken we dus niet het maximum op van wat een processor kan, maar bekijken we puur hoe 'slim' de processor zijn werk doet bij exact gelijke omstandigheden.
AMD weet zijn concurrent met de Zen 5-cores in de Ryzen 9000-serie te verslaan als het op ipc aankomt. Op een vaste kloksnelheid van 5GHz zet de Ryzen 9000-cpu een singlethreaded score van 120 punten neer, net wat hoger dan de 117 punten van Intels courante generatie. Ten opzichte van de Ryzen 7000-cpu's meten we een ipc-winst van 11 procent.
Met de Ryzen 7000-serie liep AMD nog iets achter op de prestaties per kloktik, maar dat heeft de fabrikant nu dus ruim ingelopen. Of Intel hier later dit jaar met Arrow Lake weer overheen kan, moeten we nog even afwachten.
In de Adobe-software zien we bescheiden plusjes voor de Ryzen 9000-processors ten opzichte van hun voorgangers. In Photoshop is de Ryzen 9 9700X 6 procent sneller klaar dan de 7700X. Bij de Ryzen 5's is het verschil met 9 procent iets groter. In Premiere Pro blijft het verschil bij de Ryzen 7's beperkt tot een paar tellen en ook bij de Ryzen 5's is het aanzienlijk minder indrukwekkend. In DaVinci Resolve presteren de nieuwe chips zelfs hoegenaamd identiek aan hun voorlopers.
De Ryzen 9000-cpu's doen het minder goed dan verwacht in de Encoding-test met x264. Ook na verschillende keren opnieuw testen zijn de scores niet wat we ervan verwacht hadden; wellicht liggen daar nog mogelijkheden voor softwareoptimalisaties. Met x265 zien we de bescheiden plusjes die we inmiddels al een beetje kennen van de Ryzen 9000-modellen. De Ryzen 5 9600X doet het 8 procent beter dan de 7600X; de 9700X loopt met 6 procent minder ver uit op de 7700X.
Audiocodering gebeurt vrijwel geheel singlethreaded. Hierbij hebben de Ryzen 9000-cpu's dus geen last van powerlimits en profiteren ze optimaal van de verbeteringen in de architectuur. De Ryzen 7000-cpu's waren in deze test al de beste en met de Ryzen 9000-serie bouwt AMD zijn voorsprong uit; de Ryzen 9 9700X is 11 procent vlotter dan de snelste Ryzen 7000-cpu en zelfs 17 procent sneller dan de snelste Intel-processor.
Cinebench is de benchmarksoftware die hoort bij de Cinema4D-rendersoftware. Je kunt deze benchmark gratis downloaden en eenvoudig zelf draaien in zowel single als multithreaded modus. Mede daardoor is hij uitgegroeid tot een van de populairste cpu-tests. We draaien de nieuwste Cinebench 24.
In de multithreaded test noteren we een score van net geen 1200 punten voor de Ryzen 7 9700X, terwijl de Ryzen 5 9600X 954 punten haalt. Dat zijn met respectievelijk 5 en 9 procent geen enorme verbeteringen, maar ze liggen wel in lijn met wat we in andere tests zien die alle cores goed kunnen belasten. De cpu's hebben hier duidelijk last van hun beperkte vermogensbudget.
Singlethreaded speelt dat natuurlijk niet, want een enkele core kan nooit zoveel verbruiken. Met de Ryzen 7 9700X en Ryzen 5 9600X evenaart AMD bijna de snelste Intel-processors. Het zou ons niet verbazen als dat met de nog wat hoger geklokte Ryzen 9's definitief lukt.
Voor Blender zijn we overgestapt naar een modernere render met de titel 'Splash' voor Blender 4.1. Als je de render zelf wilt draaien, kun je die hier gratis downloaden.
In Blender zien we een wat grotere vooruitgang dan in Cinebench. De Ryzen 5 9600X is 10 procent sneller klaar dan zijn voorloper. Bij de Ryzen 7's is het verschil 6 procent.
Keyshot Viewer is een standaloneprogramma waarmee fotorealistische 3d-modellen die met de Keyshot-software zijn gemaakt, kunnen worden bekeken. Wij draaien de benchmark zonder gpu-acceleratie. De 9600X scoort 2,23 punten en dat is 6 procent hoger dan de 7600X. De 9700X behaalt met 2,6 procent een kleinere vooruitgang.
Nieuw in onze testsuite is de Procyon AI Computer Vision-benchmark, die wordt ontwikkeld door UL Benchmarks, het bedrijf dat ook de bekende 3DMark- en PCMark-software uitgeeft. Deze benchmark test de snelheid van een processor in zes AI-modellen die met beeldverwerking te maken hebben, zoals Inception V4 voor het classificeren van afbeeldingen en Real-Esrgan voor het upscalen van plaatjes. We draaien de benchmark op de cpu-cores en gebruiken daarvoor de Windows ML-implementatie met float32-berekeningen.
In deze test doen de Ryzen 9000-processors het aanzienlijk beter dan de oude serie, wat we vermoedelijk voor een groot gedeelte aan de optimalisaties voor het uitvoeren van floatingpoint- en vectorberekeningen kunnen toeschrijven. De Ryzen 7 scoort maar liefst 71 procent beter dan het vergelijkbare model uit de vorige generatie en ook de Ryzen 5 doet het uitstekend. Van de vorige serie scoren alleen de 16-coretopmodellen nog beter dan de nieuwe Ryzen 5 9600X.
Het compileren van software is een zware workload die de processor op allerlei manieren fors weet te belasten. Toch zijn de verschillen tussen de Ryzen 7000- en 9000-series klein. De Ryzen 5-processor is een halve minuut eerder klaar, wat neerkomt op een dikke 2 procent. Bij de Ryzen 7 is het verschil met zijn voorganger zelfs nog kleiner.
Geekbench 6.2 draaien we ook op bijvoorbeeld laptops en complete pc's, waardoor je de resultaten van cpu's daar eenvoudig mee kunt vergelijken. Bovendien kun je de software zelf gratis draaien om de processor in je eigen pc te vergelijken met onze resultaten.
In de singlethreaded test doen de Ryzen 9000-cpu's het uitstekend. Ze verslaan zelfs de Intel Core i9's, die tot nu toe de dienst uitmaakten. Dat komt voornamelijk door de zeer goede floatingpointprestaties. Multithreaded leggen de nieuwe chips het natuurlijk af tegen processors met meer cores, maar de plussen ten opzichte van de voorgaande reeks zijn nog altijd relatief hoog: 11 procent voor de Ryzen 5 en 7 procent voor de Ryzen 7.
De diverse algoritmes die we testen met AIDA64, tonen een wisselend beeld. Soms zijn er kleine plusjes van enkele procenten ten opzichte van de vorige serie, maar in andere tests vallen de prestaties juist opvallend tegen. Wellicht kan hier door softwareoptimalisatie nog meer uit worden gehaald. In de FP32- en FP64-tests, die met name op de floatingpoint-rekeneenheden leunen, doen de Ryzen 9000-chips het dan weer uitmuntend.
Zlib
AES
Hash
SHA3
Julia
Mandel
FP32 RT
FP64 RT
AIDA64 - Zlib
Processor
Gemiddelde doorvoersnelheid in MB/s (hoger is beter)
De browserbenchmark Jetstream 2, die we draaien in Google Chrome, leunt vooral op de singlecoreprestaties. De Ryzen 5 9600X en Ryzen 7 9700X mengen zich tussen de snelste Intel-cpu's en zijn daarmee rond de 15 procent sneller dan hun voorlopers.
Het inpakken van data met 7-Zip kan veel cores goed belasten. De Ryzen 7 9700X is 7 procent eerder klaar dan de 7700X, terwijl de Ryzen 5 9600X 6 procent beter presteert.
Aan de geïntegreerde gpu, die nog altijd gebruikmaakt van de RDNA 2-architectuur uit 2020, heeft AMD bij de Ryzen 9000-serie niets veranderd. Eventuele verschillen komen dus puur door de snellere cpu waaraan de igpu is gekoppeld, en de iets hogere geheugenbandbreedte.
In 3DMark Night Raid blijft de Graphics-score rond de 10.000 punten hangen. Intels igpu is in deze test sneller, ook al gebruikt ook die fabrikant voor de desktop veel langzamere igpu's dan voor laptops.
Op 720p kom je met niet al te hoge eisen nog wel weg met een Ryzen 9000-igpu in GTA V, maar op 1080p kun je dat in elk geval met Medium-settings vergeten.
In Assetto Corsa Competizione zijn de Ryzen 9000-processors duidelijk een stapje sneller dan hun voorgangers, en weten ze zelfs Intels snelste modellen uit de veertiende generatie partij te geven. AMD's eigen cpu's met 3D V-Cache blijven echter onverslaanbaar.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Epic
Assetto Corsa Competizione 2024 - 1920x1080 - Medium
In Baldur's Gate 3 vinden we de Ryzen 9000-chips terug in de middenmoot. Ze zijn wat sneller dan de normale Ryzen 7000-processors, maar de varianten met 3D V-Cache en Intels cpu's zijn nog wat rapper. Opvallend is dat AMD's oudere Ryzen 7 5800X3D het specifiek in deze game nog altijd erg goed doet.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
Baldur's Gate 3 (DirectX 11) - 1920x1080 - Medium
Processor
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Cyberpunk 2077 weten de Ryzen 9000-cpu's zich niet te onderscheiden van de bestaande Ryzen 7000-line-up. Alleen de processors met 3D V-Cache komen echt los van de grote massa met alle Ryzen 7000-, Ryzen 9000- en Intel-processors.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
Cyberpunk 2077 - 1920x1080 - Medium
Processor
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In F1 24 doen de Ryzen 9000-cpu's het wel wat beter dan hun voorgangers. Opnieuw is dat echter niet voldoende om de populaire X3D-varianten in te halen, en op sommige combinaties van resoluties en settings doet ook Intel het nog net wat beter.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra - DXR
F1 24 - 1920x1080 - Medium
Processor
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Starfield zien we kleine plusjes voor de Ryzen 9000-cpu's ten opzichte van hun voorgangers. Opvallend aan deze game is dat het aantal cores tot op zekere hoogte wat uitmaakt; de Ryzen 7 is meetbaar vlotter dan de Ryzen 5. Intel en AMD's eigen 3D V-Cache-processors blijven echter sneller.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
Starfield - 1920x1080 - Medium
Processor
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Total War: Pharaoh doen vooral AMD's Ryzen 7000-processors met 3D V-Cache het uitstekend. De Ryzen 9000-chips maken zich duidelijk los van de normale 7000-serie, maar niet voldoende om het Intels topmodellen of de genoemde X3D-cpu's moeilijk te maken.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
Total War: Pharaoh - 1920x1080 - Medium
Processor
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
Om de prestaties van processors in één getal te vatten, hebben we op basis van alle benchmarkresultaten een index samengesteld: de Tweakers CPU Prestatiescore. Elke deeltest telt hierin even zwaar mee. Alleen de igpu-benchmarks hebben we weggelaten, omdat niet elke processor over geïntegreerde graphics beschikt.
De Tweakers CPU Prestatiescore is door deze opzet een mix van tests die wel en niet schalen met bijvoorbeeld kloksnelheid, cache, aantal cores, smt/hyperthreading en andere factoren. Het is daarmee een realistische afspiegeling van het moderne softwarelandschap.
In de CPU Prestatiescore doen de Ryzen 9000-modellen het maar iets beter dan hun voorgangers. De Ryzen 5 9600X komt uit op 81,7 punten, wat 7,6 procent hoger is dan de Ryzen 5 7600X. Bij de Ryzen 7's is het verschil zelfs nog kleiner. De 89,3 punten van de Ryzen 7 9700X zijn goed voor een prestatiewinst van 6,3 procent ten opzichte van de Ryzen 5 7600X.
Ga je je processor primair gebruiken om te gamen? Dan kun je kijken naar de Tweakers CPU Gaming Prestatiescore. Dit is hetzelfde concept, maar dan op basis van de gamebenchmarks in combinatie met een losse videokaart.
In games boeken beide processors ongeveer evenveel prestatiewinst. De Ryzen 5 9600X presteert 6,6 procent beter in games dan de 7600X, terwijl het verschil tussen de 9700X en 7700X 6,5 procent bedraagt. Daarmee zijn ze sneller dan alle reguliere Ryzen 7000-processors, maar Intels topmodellen worden niet bijgehaald, laat staan de X3D-processors van AMD zelf.
Zoals uitgebreid besproken op de pagina over de testmethode, nemen we met ingang van deze review een compleet vernieuwde meetmethode voor het energiegebruik van processors in gebruik. Voor alle details kun je terecht op die pagina.
Energiegebruik idle (5 min.)
Het idle energiegebruik blijft een punt waarop AMD het veel slechter doet dan Intel. Helaas zien we daarin geen verbetering ten opzichte van de vorige generatie, al viel dat wellicht te verwachten. De vernieuwde cpu-cores staan in idle immers grotendeels uit, terwijl de nog voor een groter deel actieve i/o-die niet is aangepast bij de nieuwe generatie AMD-cpu's.
Inclusief de 12V-voeding naar het moederbord verbruiken de Ryzen 5 9600X en Ryzen 7 9700X precies 117W. Dat dat exact gelijk is, is geen toeval. Het zijn beide processors met een tdp van 65W en die mogen van AMD altijd 35 procent meer verbruiken dan die opgegeven waarde, in dit geval dus 88W. Kijk je puur naar het energiegebruik via de twee EPS-connectors, dan is dat ook precies waar de optelsom op uitkomt.
Dat de 6- en 8-cores allebei hun vermogenslimiet aantikken, betekent dat dat duidelijk de beperkende factor is voor de kloksnelheid. Op de volgende pagina bekijken we dat in meer detail.
De Cinebench 24-test duurt korter met een snellere processor, dus de totale hoeveelheid gebruikte energie zegt veel over de efficiëntie van een processor. Zelfs een meer verbruikende processor kan immers efficiënter zijn, als de snelheidswinst er maar tegen opweegt. Op dit punt doen de Ryzen 9000-processors het aanzienlijk beter dan hun voorlopers. Alleen sommige van de X3D-processors, die vanwege de gebruikte techniek lagere kloksnelheden hebben, voltooien de Cinebench-render met een nog wat lager totaal energiegebruik.
Adobe Premiere Pro kan ook wel wat met veel cores, maar schaalt niet zo oneindig door als Cinebench. Daarom is het energiegebruik in deze applicatie soms ook lager. Bij de nieuwe Ryzens zien we dat niet; die hikken ook in Premiere tegen hun vermogenslimiet aan met een energiegebruik van rond de 117W.
In de grafiek van de totale hoeveelheid gebruikte energie zien we weer dat de Ryzen 9000-cpu's op dit vlak echt een stap voorwaarts zetten; dezelfde videorender is klaar terwijl er minder energie is gebruikt dan bij de Ryzen 7000-cpu's, laat staan dan bij Intels processors.
Zelfs tijdens het gamen verbruiken de Ryzen 5 9600X en Ryzen 7 9700X praktisch hetzelfde. De Ryzen 5 is daarmee niet per se zuiniger dan zijn voorloper, de Ryzen 7 wel. De tab 'totale hoeveelheid gebruikte energie' geeft hier niet zoveel nuttige informatie; een game duurt immers niet korter bij betere prestaties. Om toch iets te kunnen zeggen over hoe efficiënt een processor werkt onder deze workload, hebben we eronder nog een extra grafiek geplaatst waarin we het energiegebruik afzetten tegen de prestaties.
Energiegebruik
EPS1
EPS2
ATX12V
Totale hoeveelheid gebruikte energie
Energiegebruik - Cyberpunk 2077 - CPU (EPS+ATX12V)
De Ryzen 7 9700X is met 0,69W/fps iets zuiniger dan zijn voorganger. De Ryzen 5 9600X komt uit op 0,71W/fps en dat is juist marginaal minder zuinig dan de 7600X. Anders dan in Cinebench en Premiere Pro zijn de twee modellen uit de nieuwe serie dus niet veel zuiniger tijdens het gamen.
De temperaturen van de processors testen we met een 360mm-waterkoeler: Alphacool Core Ocean T38 AIO. Zeker high-end processors hebben de afgelopen generaties een steeds hoger stroomverbruik gekregen. Door een zo goed mogelijke koeling te kiezen binnen de grenzen van wat realistisch is, proberen we de processors de ruimte te geven om maximaal te presteren.
Om te waarborgen dat de geboden koeling identiek is en de temperaturen van verschillende processors dus vergelijkbaar zijn, laten we de drie ventilators op de radiator altijd op 50 procent pwm-snelheid werken. De pomp draait continu op maximale snelheid.
De gebruikte belasting bestaat uit een vijftien minuten durende loop van Cinebench 24 multithreaded. We loggen elke seconde de temperatuur van de cpu-package, de kloksnelheid (effectief de allcoreturbo) en het stroomverbruik, allemaal gebaseerd op de sensors die in de processor zijn verwerkt.
Volgens AMD worden de Ryzen 9000-cpu's ook bij een gelijk verbruik minder warm dan hun notoir heet wordende voorgangers. Zelfs met een goede koeler en bij een relatief lage belasting waren temperaturen van meer dan 90 graden geen uitzondering bij de afgelopen generatie. Door meer rekening te houden met de warmteproductie bij de indeling van de chip en door betere plaatsing van de temperatuursensors, moet de thermische weerstand met 15 procent zijn verminderd. Dat resulteert volgens AMD in een 7 graden Celsius lagere temperatuur bij een gelijk stroomverbruik.
Door het lagere energiegebruik en de verbeteringen die AMD naar eigen zeggen heeft doorgevoerd bij het interne ontwerp van de processors, liggen de temperaturen van de Ryzen 5 9600X en Ryzen 7 9700X aanzienlijk lager dan bij hun voorgangers. We meten temperaturen van 60 en 65 graden voor respectievelijk de Ryzen 7 en Ryzen 5. De geconcentreerdere warmteproductie van de Ryzen 5 leidt tot een iets hogere temperatuur bij dat model. In vergelijking met de 80 à 90 graden die we van de Ryzen 7000-serie gewend waren, stelt het echter niets voor.
In de tweede en derde grafiek zie je mooi dat beide processors volledig tegen hun vermogenslimiet van 88W aan lopen. De Ryzen 5 heeft maar zes cores en kan die daardoor hoger klokken, gemiddeld op bijna 5,1GHz. De Ryzen 7 moet genoegen nemen met 4,7GHz op zijn acht cores om binnen het vermogensbudget te blijven. Dat de processors zo power-limited zijn, biedt echter wel ruimte voor wie zijn processor wil overklokken, en dat onderzoeken we nader op de volgende pagina.
Uit onze metingen van de kloksnelheden en het energiegebruik bleek dat de Ryzen 9000-processors in multithreaded workloads al gauw tegen hun powerlimit aanlopen. Die ligt bij AMD-cpu's met een 65W-tdp op 88W. De Ryzen 7 9700X ondervindt er de meeste hinder van, doordat hij meer cores heeft en er dus per core minder vermogensbudget overblijft.
Daarom zijn we om de overklokmogelijkheden te testen, aan de slag gegaan met de 9700X. Om te beginnen draaiden we een score met het geheugen iets overgeklokt naar DDR5-6000, wat over het algemeen als de sweetspot voor de Ryzen 7000- en 9000-processors wordt gezien. Dat leverde een Cinebench 24 Multi-score van 1201 punten op, nog geen 10 punten meer dan het resultaat van pagina 8 met het geheugen op de standaardsnelheid van DDR5-5600.
Het inschakelen van Precision Boost Overdrive, dat de powerlimit van de processor uitschakelt, bracht al een behoorlijke prestatieverbetering teweeg. De score steeg naar 1292 punten oftewel met 7,6 procent. Dat is een aanzienlijk grotere stijging dan de 4,5 procent die de 9700X out of the box sneller is dan zijn voorloper, de 7700X.
Verdere prestatiewinst valt gemakkelijk te boeken met het gebruik van Curve Optimizer, dat een dynamische undervolt toepast aan de hand van de belasting van de processor. Dankzij de undervolt verhoogt het boostalgoritme vanzelf de kloksnelheid. We begonnen met 15 counts. Een count staat voor een undervolt van 0,003V bij zware belasting en 0,005V bij lichte belasting. Dit leverde een verdere prestatietoename van ruim 30 punten op. Een undervolt van 30 counts (0,09V bij zware belasting, 0,15V bij lichte belasting) bleek uiteindelijk het maximale om stabiel een Cinebench 24 MT-run te kunnen voltooien, een test die minuten duurt en dus de nodige stabiliteit vereist. De benchmarkscore was daarbij 1345 punten, 12 procent hoger dan standaard.
Het stroomverbruik van de processor liep uiteraard op door de overklok. Waar de powerlimit de 9700X strak op 88W hield, verbruikt de cpu als hij wordt vrijgelaten om te boosten, rond de 140W. Daarbij liggen ook de kloksnelheden veel hoger, waarbij geldt dat die meeschaalt met de hoeveelheid undervolt. Van 4,7GHz stock gaat de cpu naar 5,25GHz met PBO zonder undervolt, en met maximale undervolt naar maar liefst 5,48GHz. Dat is dus 800MHz hoger dan stock.
Hoewel Curve Optimizer dus al niet bij iedere belasting dezelfde undervolt toepast, beschikken de Ryzen 9000-processors ook over een nieuwe functie om de undervolt nog preciezer toe te passen, zodat instabiliteit in een bepaald scenario je niet hoeft te beperken in andere scenario's. Met Curve Shaper kun je, zoals de naam al zegt, de complete vorm van de curve aanpassen. Je krijgt daarvoor een tabel met vijf kloksnelheden en drie temperaturen. Voor elke combinatie kun je naar wens een undervolt-offset instellen. Het doel blijft hetzelfde; door het stroomgebruik zoveel mogelijk te verlagen geef je AMD's boostalgoritme PBO meer ruimte om de kloksnelheden te verhogen en dus de prestaties te verbeteren.
Conclusie
Het contrast tussen de traditionele kemphanen AMD en Intel kan bijna niet groter. Waar Intel in de penarie zit met stabiliteitsproblemen bij zijn snelste en meest verbruikende modellen, focust AMD met zijn nieuwe processors juist op zuinigheid.
Daarmee vereist onze conclusie over de Ryzen 5 9600X en Ryzen 7 9700X de nodige nuance. Gaat het je puur om snelheid, dan vallen ze misschien wat tegen als je bedenkt dat we bijna twee jaar verder zijn sinds de Ryzen 7000-launch. Van de ipc-verbetering van Zen 5 blijft in programma's die alle cores tegelijk belasten, soms weinig over doordat de processors dan tegen hun vermogenslimiet aanlopen. Singlethreaded zijn de winsten indrukwekkender, maar specifiek in games blijven de Ryzen 7000-cpu's met 3D V-Cache, zoals de super populaire 7800X3D, toch duidelijk sneller. Een prestatieniveau in games dat eerder niet mogelijk was, gaan we vermoedelijk pas zien als AMD ook van zijn nieuwe serie X3D-varianten uitbrengt. Dat gebeurt mogelijk over een paar maanden.
Op het gebied van energiegebruik en efficiëntie maken de eerste twee Ryzen 9000-chips wel degelijk indruk. Ze zijn aanzienlijk efficiënter dan hun directe voorgangers en worden bovendien veel minder warm. De temperaturen zullen straks bij de Ryzen 9's vast wel wat verder oplopen, maar met 60 à 65 graden bevinden de Ryzen 5 en 7 zich echt in een andere wereld dan de veel heter wordende Ryzen 7000-cpu's. Je zou kunnen stellen dat dit eerder opvolgers voor de Ryzen 5 7600 en Ryzen 7 7700 non-X zijn dan voor de X-varianten met hogere tdp's.
Zowel de Ryzen 5 als de Ryzen 7 worden dus in kloksnelheid beperkt door hun vermogenslimiet, wat het overklokken van de processors makkelijk en bovendien erg lonend maakt. Door simpelweg in te stellen dat de cpu's meer stroom mogen verbruiken, wat in AMD-speak Precision Boost Overdrive heet, konden we tot wel 12 procent hogere prestaties in multithreaded benchmarks bewerkstelligen. Eigenlijk komt pas dan het ware prestatiepotentieel van Zen 5 naar voren.
Zijn de Ryzen 5 9600X en Ryzen 7 9700X al het kopen waard? Ik vind het nu nog een lastig verhaal. AMD vraagt weliswaar lagere adviesprijzen dan voor hun voorlopers, maar die zijn nog veel harder in prijs gedaald. Nu je voor nog geen 230 euro een 8-core Ryzen 7 7700 in huis haalt, valt de toch nog wel forse meerprijs moeilijk te verantwoorden. We kennen AMD een beetje; die meerprijs wordt vast in rap tempo kleiner en dan worden de Ryzen 9000-modellen vanzelf de logische keuze. Wat dat betreft bewijst AMD zichzelf geen dienst door af te trappen met de twee goedkoopste modellen, want in het Ryzen 9-segment speelt de prijs toch al een kleine rol en zal de 9950X hopelijk zelfs een prestatieniveau bieden dat in de oude line-up helemaal niet voorkwam. Dan is een meerprijs al gauw niet zo'n probleem.
Exact een week na de publicatie van deze review, mogen we jullie ook alles vertellen over de prestaties van de Ryzen 9 9900X en Ryzen 9 9950X. Houd Tweakers de komende tijd dus in de gaten.
De verbeteringen van Zen 5 zijn in bepaalde tests heel duidelijk, vooral FLAC en AI Mobilenet vielen op.
De 9700X was 555Mhz trager bij de Alphacool Ocean T38 dan de 7700X (12%).
Daarom vind ik de overclock van 800Mhz maar weinig.
Gekke methode ook, undervolt en hogere snelheid om gelijk vermogen te houden.
Hiermee zoek je direct de grens op van de stabiliteit.
Ik denk bij undervolt aan lagere snelheden om de stabiliteit te houden.
Misschien moest het door richtlijnen met undervolt om die methode te laten zien, want je kon die Intel toch ook koelen met zijn 254Watt.
Het boostalgoritme 'manipuleren' om hoger te klokken met een undervolt werkt veel beter bij (recente) Ryzens dan handmatig overklokken. Ik heb het wel geprobeerd hoor: de multiplier vast op 56 (voor 5,6GHz, maar ietsje hoger dan onze maximale PBO + CO overklok dus) met significant meer spanning dan het boostalgoritme kiest (1,35V tov 1,28V) was instant bluescreen bij het starten van een load.
Bedankt voor je reactie @Tomas Hochstenbach
de hitte van de compacte 4nm CCD zal dan eerder een probleem zijn dan de koeling zelf.
De heatspreader is sinds de 7000 serie wat dikker (compatibel met AM4 koeler).
De 1,815 miljoen extra transistoren van de zen 5 CCD tov zen 4 CCD is niet te geloven op de oppervlakte van 71mm².
Ik kijk alvast uit naar de review van volgende week met de CPU's met 2 CCD's.
Zeker als ik het idle verbruik zie, ben je als gamer met een 5800X3D perfect bediend en kan je vooralsnog de gehele generatie wel uitzitten.
Of misschien praat ik me dat mezelf vooral aan omdat ik 'm zelf ook heb.
Wat ik me wel afvraag of de metingen hier geen vertekend beeld geven. Het idle verbruik is namelijk dat van de processor, terwijl bekend is dat op AM5 bepaalde functionaliteit van het moederbord naar de CPU is overgeheveld. Dat de CPU dan idle 20W meer verbruikt lijkt ineens veel, maar als het moederbord diezelfde 20W spaart, maakt het netto natuurlijk niks uit terwijl het de resultaten wel zeer sterk vertekent.
@Tomas Hochstenbach Is hier toevallig een verklaring voor? De begeleidende tekst is er namelijk vrij summier over.
De meting op de eerste tab is inclusief het verbruik van het moederbord (op 12V). In de overige tabs kun je het verbruik per kabel (EPS1, EPS2, ATX) bekijken.
Ik denk dat het chiplet-design met daartussenin een inherent stroom verbruikende Infinity Fabric zeker een factor is in het hogere idleverbruik van AMD-chips, maar daarin spelen ongetwijfeld veel meer factoren een rol. Maar specifiek op dat punt is wel interessant wat er met de komende Intel-generatie gaat gebeuren, die ook niet meer uit één chip zullen bestaan.
Ik snap nog steeds niet hoe jullie deze enorme hoge idle waardes kunnen meten.
De relatie met waar het uiteindelijk om gaat, nl het verbruik uit het stopcontact, kan ik ook niet vinden.
Mijn 7900X op een Asus Strix 650E mobo trekt 17W uit het stopcontact in idle. Jullie meten al 41,11W incl mobo. Zuipt dat mobo dan zo extreem veel? Of staan alle zuinigheids opties gewoon uit?
Het max verbruik is 220-230W. Dus ook 40-50W minder dan jullie opgeven .
Zelfde voor Intel: 5W meten jullie, terwijl mijn intel server met K CPU nog net geen 3W trekt uit het stopcontact in idle. Het mobo is wel van Kontron, zo ongeveer het meest zuinige Intel mobo wat er is.
Beide systemen gebruiken een zuinige RM550x (2021) ATX voeding.
Veel mensen krijgen zo een flink vertekend beeld lijkt me van wat een systeem verbruikt.
Edit/Toevoeging:
@Dekar , ik meet met een Energy Monitor. Die is behoorlijk nauwkeurig!
Verder, @Aerophobia1 zegt een 90% efficiëntie weinig tot niks over de efficiëntie bij laag verbruik. De RM850 die gebruikt wordt door Tweakers zakt bijv. richting de 60%. Sommige voedingen zakken zelfs onder de 50%. Als je systeem 10W verbruikt, is het al 20W uit het stopcontact!
Het totale verbruik is natuurlijk afhankelijk van de componenten: sommige SSD's doen idle al 1W, terwijl het ook milliWatts kunnen zijn (de SN770 bijv). Verder staan vaak de energieopties uit op een gemiddeld moederbord. Als je daar niet naar kijkt, dan kan dat ook de nodige Watts schelen.
En wat betreft mijn Asus Strix mobo, @Yoshi daar heb ik de Wifi en de RGB uitgezet, want die gebruik ik toch niet. Verder moet je de meest linkse USB aansluitingen (van achterkant bekeken) ook niet gebruiken, want daarmee gaat het verbruik met 7W omhoog.
Maar zelfs als ik al die dingen negeer kom ik maar op een idle verbruik van 30W. Als jij 80W meet met hetzelfde bord, dan is dat heel raar. Of je hebt gewoon een hele slechte voeding. Dat kan ook.
Moraal van het verhaal: als je je componenten goed uitzoekt dan kun je zowel voor AM5 als voor Intel een zuinig systeem samenstellen, waarbij de performance nog steeds top is.
AM5 doet het idle slechter (17W als desktop) tegenover Intel (5W als desktop), maar onder load is AMD weer een stuk efficiënter. In beide gevallen wordt gebruik gemaakt van de iGPU.
[Reactie gewijzigd door Mars Warrior op 8 augustus 2024 10:52]
Ik denk dat het goed is om even het verschil in onze uitgangspunten te benadrukken. Ik krijg de indruk dat je erg begaan bent met het idle-verbruik van je systemen, en het leuk vindt om dat tot in de puntjes uit te zoeken. Dat je hebt uitgevonden dat het gebruik van bepaalde USB-poorten leidt tot een hoger idleverbruik, en dat je de wifichip uitschakelt om stroom te besparen, vind ik onwijs gaaf en past goed bij je uitgangspunt om het idleverbruik zo veel mogelijk te minimaliseren.
Maar onze uitgangspunten zijn anders. Primair om het energiegebruik (waaronder idle) zo eerlijk mogelijk te vergelijken tussen platforms en merken, op een consistente wijze en reproduceerbare wijze, en op een manier die realistisch is voor hoe de gemiddelde tweaker zijn hardware zal gebruiken.
Zoals uitgebreid beschreven op de pagina Testmethode, meten we het energiegebruik direct op de verschillende voedingskabels. De efficiëntie van de gebruikte voeding maakt dus niet uit. Wat software betreft stellen we zowel het bios (C-states enabled) als Windows (energy profile power saver) zo optimaal mogelijk in voor de idle-meting.
Bij de stroommetingen is de eerste tab, zoals ik hierboven al schreef, een combinatie van het vermogen door de EPS-kabels en door de 12V-draden van de ATX-stekker. De processor wordt namelijk ook voor een deel gevoed via de ATX-kabel - de mate waarin kan per platform en moederbord verschillen. Dit kun je zien in de ATX12V-tab, waar het verbruik in bijvoorbeeld Cinebench hoger is dan in idle. Kortom, uitsluitend het verbruik via de EPS-kabels meten zou niet het hele verhaal vertellen. Echter, ook enkele andere componenten van het moederbord maken gebruik van de ATX12V-rail. Die meet je dus mee. Ik denk dat het belangrijk is om deze nuance te erkennen; zowel EPS-only meten als EPS+ATX12V meten zijn niet ideaal en voor beide valt wat te zeggen, maar je moet een keuze maken en een manier om "EPS + alleen het deel van ATX12V dat naar de CPU gaat" te meten bestaat niet. Die keuze maken we overigens slechts door dit als standaard-tab te tonen in de reviews; je kunt met de andere tabs alleen het verbruik via EPS bekijken als je dat wil.
Als ik jouw volledig voor energiegebruik geoptimaliseerde systeem vergelijk met ons testplatform, zie ik wel een aantal onderdelen die een verschil in stroomverbruik verklaren:
Je moederbord gebruikt de B650-chipset. Die is aanzienlijk zuiniger dan de X670-chipset, die in feite uit twee B650-chips bestaat. AMD had slechts voor 4 high-end X670-borden een pre-release BIOS beschikbaar (1 per merk), dus zelfs al zouden we een B650-bord willen gebruiken, dan had dat niet gekund.
Je gebruikt een luchtkoeler met low-rpm fans. Die zijn zuiniger dan de door ons gebruikte waterkoeler (die werkt op 12V, dus zit in de ATX12V meting). Dat zouden wij niet kunnen doen, want we hebben een koeler nodig die zelfs de heetste processors aankan, en als je per processor een andere koeler aansluit zijn je metingen niet meer vergelijkbaar. Om deze reden hebben we overigens zelfs de pomp- en fanspeed van de koeler gestandaardiseerd op basis van het pwm-signaal.
De minder goede koeler in jouw systeem kan er zeker bij de Ryzen 7000-serie ook voor zorgen dat de processor minder hoog boost en daardoor minder stroom gebruikt.
Vermoedelijk is de door jou gebruikte ssd ook wat zuiniger, al zou dat hooguit enkele watts mogen schelen.
Ik begrijp helemaal dat het frustrerend kan zijn als je jouw processor in onze metingen veel meer ziet verbruiken, als je zelf veel tijd hebt gestoken in het zo energiezuinig mogelijk maken van je systeem. Maar ik denk ook dat het (helaas) realistisch is dat de meeste tweakers die moeite niet zullen nemen. Daarnaast worden we dus soms door andere uitgangspunten (bv. vergelijkbaarheid) of omstandigheden (bv. beschikbaarheid) 'gedwongen' om een keuze te maken die niet per se ideaal is voor het allerlaagste idleverbruik. En laat duidelijk zijn, we proberen met de idle-grafiek geenszins te beweren dat dat het laagst mogelijke verbruik van die processor is - maar wel dat dat het verbruik is waar we in onze testomstandigheden op uitkomen, en wat goed vergelijkbaar is met de andere processors die onder dezelfde omstandigheden zijn getest.
Ik hoop dat deze uitleg je helpt om beter te begrijpen waar het verschil tussen jouw en onze metingen vandaan komt, en belangrijker, waarom wij soms andere keuzes maken dan jij.
wait what? Je kan ook de ledjes los solderen als je wilt van je moederbord, nog minder verbruik. Een moederbord, en elk onderdeel, moet (mijn inziens) getest worden hoe dat dat gemiddeld zou gebruikt worden. En een moederbord met wifi en usb en andere zaken kopen om die daarna uit te schakelen voor een minder idle verbruik (ik snap dat je dat doet, daar niet van) lijkt me geen logisch, gemiddeld gebruik van een moederbord en ergo lijkt het me logisch dat je dat als onderzoeker zo niet test. Tenzij er nu een artikel zou komen: hoe krijg ik het idle verbruik van mijn moederbord het meest naar beneden.
zoals ik al zei, er gaan sowieso verschillen zijn, maar jij trekt alles naar beneden (once again, ik snap dat je dat doet) maar voor die 10 tweakers die dat doen gaat bijna niemand dat reviewen . De gemiddelde gebruiker gaat ook geen auto kopen, om alle naden dicht te plakken met tape, een cilinder uit te schakelen, de achterbank eruit halen, en de bekleding die kan ook weg. Om dan te komen zeggen: het verbruik dat jullie op de site meten klopt niet
Datzelfde bord trekt met alle energie opties aan 80 watt in idle. (gemeten met Kill-A-Watt meter ). Een gigabyte aerorus met dezelfde opstelling (cpu, voeding, etc) trekt 71 watt. Er zullen altijd wel variabelen zijn tussen verschillende metingen bij verschillende personen. Maar 17 watt uit het stopcontact is wel heel weinig ivgl.
[Reactie gewijzigd door Yoshi op 8 augustus 2024 09:52]
Er gaat zomaar 20 tot 30 watt verloren in je PSU bij het omzetten van van 240 volt naar de rails van 12 en 5 volt.
Ga maar na, effiecentie van 90%, betekend dat 10% van je stroom verloren gaat en wordt omgezet in warmte.
Dat moet je dus nog bovenop je moederboard en CPU idle verbruik optellen.
Ah! Dat was mij net even te technisch, of wellicht dacht ik een stap te ver. Van mijn voeding weet ik immers dat die 12V, 5V en 3.3V kan leveren, waarmee het me voor de hand lag dat de 12V meting juist niét het volledige beeld gaf.
Voor alle tekortkomingen van Intel de laatste tijd vind ik hun idle verbruik dan wel echt bewonderingswaardig. Als je dan ziet dat AMD in staat is een Deck te leveren die onder vollast net 15W verbruikt, vraag ik me af waar het met AM5 dan mis is gegaan.
AMD bakt eigenlijk 2 smaken CPUs: APUs en CPUs. De SteamDeck heeft een APU, en deze zijn over het algemeen erg zuinig. Hierin zit alles op 1 chip gebakken: CPU cores, GPU cores, geheugencontroller, maar ook I/O zodat het moederbord helemaal geen chipset nodig heeft. Dat je deze chips als de -G serie ook op AM4/AM5 kan krijgen is mooi meegenomen.. ASRock maakt enkele barebones waar deze CPUs draaien zonder chipset op <5W idle vziw.
De desktop CPUs bestaan uit chiplets, waarbij ook infinity fabric alles aan elkaar knoopt, maar dat kost meer stroom om actief te houden. Het moederbord heeft ook weer een chipset met een bepaald TDP. DIt alles telt flink bij elkaar op in het idle verbruik.
Anandtech heeft wel eens metingen gedaan aan het core en infinity fabric verbruik van TR2000X, en dat lag op orde grootte 30-55W. Nu gebruiken Threadrippers stuk meer chiplets, en wellicht ook oudere generatie technologie, maar deel die cijfers door 2-4x en je kan al een groot deel van Zen4/Zen5 idle verbruik verklaren. Zoek de 8600G review maar eens op, en je zal zien dat die chip wel concurreert met Intel's idle verbruik.
Waarom Zen3 (5800X3D) dan nog een stuk zuiniger is weet ik niet. Meet tweakers ook ATX5V? Ik heb voor Zen3 dat eens uitgezocht, en geheugen/IF wordt daar via 5V(sb) gevoed. Ik weet niet of dit op AM5 is aangepast naar ATX12V..
Zelf blijf ik nog even zitten met mijn 5800x icm 6900xt@1440p. Vind de 5700x3d niet genoeg upgrade, de 7800x3d en de 5800x3d een te dure upgrade. Dus ik ben van plan om met de nieuwe generatie videokaarten en de 9800x3d mijn hele systeem (inclusief monitor) in 1x up te graden.
[Reactie gewijzigd door Danny Phantom op 8 augustus 2024 12:19]
Zou je dat op 1440p überhaupt merken? Het lijkt me dat je huidige PC zelfs een high refreshrate 1440p scherm zonder problemen zou moeten kunnen bedienen. Misschien dat je op 4K verschil zou merken, maar dat zal dan waarschijnlijk vooral door een nieuwe GPU komen verwacht ik.
Nieuwe hardware blijft altijd leuk, dus ik snap wel dat je wilt upgraden hoor
Precies, die lonkt ook voor mij. Maar ik ben wel benieuwd hoeveel het gaat schelen op 1440p (ultra wide) en high of ultra settings met een 5900x of 5800x, zoals @Vizzie zich reeds afvraagt. Helemaal als ik ook nog eens zou lappen voor een nieuwe 5000 serie GPU. Misschien maar niet pre-orderen en eerst de gedegen reviews eens afwachten.
[Reactie gewijzigd door john milton op 8 augustus 2024 11:55]
Vergelijkbaar. Er komt straks een Nintendo Switch 2 en waarschijnlijk een Xbox handheld aan. De Steam Deck is ook populair, en zelfs AAA games beginnen zich daarop te richten. Dat is waar de toekomst van gaming voorlopig ligt.
Ontwikkelaars zullen voor low-end hardware moeten gaan optimaliseren om succesvol te zijn. Dus als je een beetje recente Ryzen CPU hebt dan zit je voorlopig echt wel goed bij de meeste games.
De Steam Deck is ook populair, en zelfs AAA games beginnen zich daarop te richten. Dat is waar de toekomst van gaming voorlopig ligt.
Hm, sterk statement. Ik ken welgeteld 1 persoon die zo een gaming handheld heeft gekocht, en die ligt nu stof te verzamelen. Mobile gaming devices zijn altijd moeilijk verkoopbaar geweest. De game boy en de switch zijn hier de uitzonderingen.
PS Vita heeft mogelijk 15 miljoen units verkocht. Dus zeker niet alleen Nintendo heeft successen behaald in de handheld markt.
Steam Deck is steigend in populariteit wereldwijd. Ieder jaar verbreken ze sales records. Ik zie er ook wel een toekomst in. Je library is altijd backwards compatible, je kan lekker op de bank gamen, en de totale kosten zijn relatief aantrekkelijk.
Enige reden dat ik er geen heb, is omdat de beeldkwaliteit/FPS op een 4k TV nog niet goed genoeg is.
Het probleem van de Vita is dat er specifiek games voor ontwikkeld moesten worden en dat was veel te duur. Voor moderne handhelds hoeft dat niet meer, deze kunnen gewoon console games draaien.
Ik denk dat dat erg doelgroep gericht is. Zelf heb ik twee steam decks die allebei gebruikt worden. Van de oude psp heb ik er ook twee en zelfs die worden geregeld gebruikt. De game pc stond even stof te verzamelen, maar die is nu door het oudste kind geclaimed om af en toe de sims op te spelen. Switch hebben we ook. Handhelds kan je gewoon even pakken alsof je een boek pakt. Doordat we meerdere apparaten hebben kunnen we korte potjes coop games spelen zo op de bank.
Zeker als ik het idle verbruik zie, ben je als gamer met een 5800X3D perfect bediend en kan je vooralsnog de gehele generatie wel uitzitten.
Of misschien praat ik me dat mezelf vooral aan omdat ik 'm zelf ook heb.
Ik kan niet in de toekomst kijken maar als ik de gaming trends van nu bekijk, en de target hardware waar we ons momenteel op richten, zou het me niet verbazen als die 5800X3D misschien wel tot 2030 mee kan wat gaming betreft.
Ik denk dat het wel vooral afhangt van de doelgroep. De consoledoelgroep zal altijd naar sneller en mooier grijpen. Wellicht niet met een drang die sterk genoeg is om een tussentijdse upgrade te kopen, maar na een cyclus van 7-8 jaar, is men toch wel hongerig naar meer en beter. Zodra daar de lat hoger wordt gelegd, denk ik dat de 5800X3D ook het stokje door mag geven.
Of Sony en Microsoft de generatie tot 2030 weten te rekken, dat weet ik niet. Maar ik begin dus langzaam aan wel optimistisch te raken dat ik AM5 uit kan zitten.
Het PC publiek is een stuk diverser overigens. Het kan natuurlijk zijn dat daar uit de simwereld, of het nu colony-, workflow of een doodgewone city-sim is, eisen komen die ver op de muziek vooruit lopen.
Tegelijkertijd zie je daar dus ook de tegenbeweging aan de andere kant van het spectrum, zoals je zelf hierboven al aangeeft met games die zich perfect voor Deck lenen, of die ook met de Switch in gedachte op de markt worden gebracht. Ondanks alle monetization is dit wel echt een gouden tijd om te gamen.
Ik denk dat het wel vooral afhangt van de doelgroep. De consoledoelgroep zal altijd naar sneller en mooier grijpen.
Dat is niet wat we zien. Naar het schijnt hebben PS5 en XSX nog altijd een lagere install base dan last-gen. Het word dus steeds lastiger om games specifiek voor die doelgroep te ontwikkelen. We zien daarom relatief weinig games nog voor high-end graphics gaan.
Proberen ze het wel dan is daar veel onvrede mee. Mensen vragen massaal om 60FPS in combinatie met hoge resoluties.
Op handhelds richten is daar ook een simpele oplossing voor.
Maar inderdaad; er zijn altijd uitzonderingen. Er is geen hardware die op kan tegen een slecht geoptimaliseerde game, en niet iedere game heeft hetzelfde doel.
Na al die hype is dit toch wel echt een hele hele grote teleurstelling. Hij is een stuk zuiniger, maar met undervolten kreeg je de vorige bad boys ook redelijk zuinig en daarmee koel, met verwaarloosbare prestatie verliezen.
Ik keek echt kwijlend uit naar deze release. Ik snap dat prestatie beloftes altijd met een korreltje zout genomen moeten worden...maar van 16% sneller naar "soms trager" vind ik wel heel erg jammer.
[edit] Ik las dit namelijk al eerder op digitaltrends en hoopte dat die het fout zouden hebben....maar Tweakers confirmed it
[Reactie gewijzigd door yvez op 7 augustus 2024 15:04]
Na al die hype is dit toch wel echt een hele hele grote teleurstelling. Hij is een stuk zuiniger, maar met undervolten kreeg je de vorige bad boys ook redelijk zuinig en daarmee koel, met verwaarloosbare prestatie verliezen.
Wat ik niet snap is dat AMD niet 2 verschillende series maakt, dus 1 serie voor zuinigheid en een andere volop prestaties gericht. Niet iedereen wilt zuinigheid. Het zou mijn reet roesten hoe zuinig desktop CPU's zijn. Ik wil 100% prestaties.
Niet mee eens, maximum prestatie is tegenstrijdig met robust .
Bij auto zijn race waar blok een aantal races moet meegaan en dan is revisie nodig.
PC houd in dat je elke gen upgrade naar kroon sku en die nog OC ook.
Voor workstation waar serieus werk op verricht wordt is het belangrijk dat vlak tegen de deadline niet de geest geeft.
De wereld heeft PC nodig die kwalitatief in orde zijn en gewoon doen. Net zoals er heel veel gewone auto op de weg zijn zijn zwaar stock getunede race uitvoeringen niet gangbaar. Dat OC volk en performance geil hier oververtegen woordig is. Richt fabrikant zich op de meerderheid gros van hun afzet markt. Als performance belangrijk is ga je voor OC’ en wat beste daarvoor past bij belangrijkste toepassingen.
Dat moet de praktijk leren of deze CPU's kwalitatief en robuust zijn, zuinig zegt namelijk niks over bouwkwaliteit en dat betekent ook niet dat de CPU's geen (ernstige) fabrieksfouten bevat.
Intel CPU's zijn de laatste jaren niet zuinig maar werden over het algemeen als robuust gezien ondanks hoge temperaturen, nu ziet de wereld er anders uit.
Alhoewel je in grote lijnen gelijk hebt, is er wel een algemene correlatie tussen belasting en levensduur: Als een brandstofmotor continu op 5000 toeren laat werken is hij aanzienlijk sneller versleten dan als je hem laag in de toeren houdt. In de Formule 1, als hij op 15000 toeren moet werken is hij na een paar wedstrijden versleten.
Bij chips is het ook zo, ik heb er zelf mee geëxperimenteerd: Kijken wat er gebeurd als je een 3,3V flashchip op 5V laat werken. En het werkt perfect. Behalve dat de chip na een paar maanden de geest gaf.
Bij processoren is het niet anders: Als je hard tegen hun limieten druk, zal dat de levensduur verkorten. Dat Intel de chips tegen hun limieten aandrukte, was bij de lancering al zichtbaar en was dan ook een waarschuwing. Dat het ook daadwerkelijk mis zou gaan kon niemand vermoeden, want ja, Intel weet wel wat ze doen. Niet dus, het ging helemaal fout.
Alhoewel je in grote lijnen gelijk hebt, is er wel een algemene correlatie tussen belasting en levensduur: Als een brandstofmotor continu op 5000 toeren laat werken is hij aanzienlijk sneller versleten dan als je hem laag in de toeren houdt. In de Formule 1, als hij op 15000 toeren moet werken is hij na een paar wedstrijden versleten.
Zolang de bouwkwaliteit minimaal hetzelfde is is kan je daar inderdaad vanuit gaan, als daar al een te groot verschil in zit zal niet perse het apparaat dat hogere toeren draait eerder falen.
Bij processoren is het niet anders: Als je hard tegen hun limieten druk, zal dat de levensduur verkorten. Dat Intel de chips tegen hun limieten aandrukte, was bij de lancering al zichtbaar en was dan ook een waarschuwing. Dat het ook daadwerkelijk mis zou gaan kon niemand vermoeden, want ja, Intel weet wel wat ze doen. Niet dus, het ging helemaal fout.
De reden waarom de Intel CPU's van nu falen is grotendeels als niet volledig te wijten aan een productie/ontwerp-fout(?). Dat ze de limieten opzoeken was niet het probleem, maar dat de apparaten onbedoeld teveel voltage toelieten met als gevolg dat de silicon (sneller) slijt was uiteraard niet een ideale situatie.
Maar goed het zijn ook van die dingen die je ook maar net moet triggeren, dit doet me denken aan de situatie met New World i.c.m. een specifiek soort en merk GPU's. Mensen waren aan het wachten in de wachtrij van het spel in het hoofdmenu, maar deze had uncapped FPS dus de GPU's van mensen draaide op 99.9%, ofwel volle toeren dus.
Die wachtrij duurde natuurlijk niet een minuut, maar was soms 30-120 minuten lang en je kan er denk ik wel redelijkerwijs vanuit gaan dat de gemiddelde persoon nooit zijn GPU op volle toeren zou laten draaien voor zo'n lange periode op rij.
Het zou daarom best kunnen dat deze users jarenlang zonder problemen de GPU met de desbetreffende fabrieksfout konden gebruiken zonder ook maar iets te merken hiervan.
Sommige fabrieksfouten komen pas na langere tijd en/of op specifieke momenten aan het licht, dat maakt het ook vaak lastig niet alleen voor de fabrikant maar ook voor de gebruiker, omdat die totaal geen idee heeft waar dat plots vandaan komt.
Dat ze te veel voltage toelieten is zeker een ontwerpfout, maar dat ze ook daadwerkelijk te veel voltage kregen is het gevolg dat ze ver overklokt werden om 300W aan hitte te produceren.... dat kun je mijn inziens niet los van elkaar zien. Ontwerpfouten in processoren komen heel vaak voor, van de meeste fouten merk je uiteindelijk weinig omdat de gevolgen alleen in heel specifieke gevallen zichtbaar worden en dan worden die fouten er vaak met een die-revisie in de loop der tijd uitgehaald. Levert wellicht een paar defecten op die al dan niet binnen de garantieperiode vallen, maar als dat om kleine aantallen gaat, merkt niemand dat het om een processorbug gaat. Of.... "had je je processor maar niet moeten overklokken". De zaak is nu enorm zichtbaar geworden omdat de hete 13900/14900 massaal het loodje leggen en nu moet men met de billen bloot dat de fout ook in lagere modellen aanwezig is.
De wereld heeft PC nodig die kwalitatief in orde zijn en gewoon doen.
Iets dat op presaties is gericht wil niet zeggen dat het wordt overgecloked tot het ernstige. Kijk naar Intel die volledig op prestaties is gericht. Die heeft het tegenovergestelde probleem dan AMD.
Het overklokken wordt toch wel overschat want de extra performance zul je niet merken behalve door het te meten met een benchmark programma. Dat is misschien leuk als je net de nieuwste cpu hebt gekocht maar daarna heb je gewoon een PC. Een jaartje later komt er weer een nieuwe cpu uit die standaard sneller is.
Stabiliteit is veel belangrijker omdat je daar uiteindelijk blijer van wordt. Ik lees weinig over het probleem van AMD om 4 geheugenbanken te gebruiken omdat het dan instabiel kan worden. Bij Alternate raden ze dergelijke configuraties standaard af in hun PC builder.
Wat ik niet snap is dat AMD niet 2 verschillende series maakt
Omdat het hetzelfde product is, het enige verschil is de power settings.
Ze hebben dit gedaan in de 3000 serie: de 3600 en 3600x waren identiek, enkel met een verschillend energie profiel, en toen werd er in de reviews geklaagd dat je dan 50$ betaalt voor een letter.
Ik vind de huidige keuze prima: voor normale gebruikers is het een erg snelle en erg zuinige chip. Wie maximale prestaties wil kan simpelweg PBO aanzetten.
Na ja, je kan die CPU's wel gewoon in eco-modus zetten natuurlijk. En als je een nog zuiniger CPU wilt ga je naar een mobiele HS ofzo, die zitten ook vaak in die mini-PCtjes / barebones. Krijg je er vaak nog eens Wifi & USB-4 poorten bij ook.
Bij games neemt is de grafische kaart het grotere probleem, dus daar kom je met een zuinige CPU niet veel verder. Nou ja, zolang je niet naar Intel gaat natuurlijk. Overigens zijn de 3D cache processors uit de 7k reeks zowel zuiniger als sneller bij games - voor het geval je op elk WATTje wil letten.
Ik snap je reactie, maar je moet beseffen dat je je daarmee in de minderheid bevindt. De meeste mensen willen een betrouwbaar systeem om weer wat jaren door te gaan. En zuinigheid is stilte en maximale performance betekent herrie, want die warmte moet afgevoerd worden, vrijwel altijd met ventilators die harder hun best moeten doen als er meer warmte wordt ontwikkeld.
En dat nog even los van het feit dat alles qua elektronica gewoon sneller slijt als je het warmer laat worden. Als je ziet wat de max temperatuur is van die i9-CPU's en wat ze op hun max verbruiken, snap je dat daar heeeeel veel warmte moet worden afgevoerd. Wat dat betreft vind ik de zuinigere AMD CPU's wel aantrekkelijk. Zo vaak staat mijn gamePC niet idle te draaien, want als ik niet zou gamen, zou ik hem wel uitzetten (of standby, whatever).
Ja, BPO is handig maar dat is weer een instelling die een gebruiker zelf moet aanzetten. Voor ons als tweakers geen probleem maar misschien voor andere te moeilijk of te veel gedoe.
Eind 2025 (einde Windows 10 ondersteuning) moet ik weer voor kennissen een nieuwe PC in elkaar zetten en dan is de zuinigheid wel handig want die willen vooral de browser, Word en email gebruiken. Gelukkig hebben ze dan ruim 13 jaar gedaan met hun PC. Een PC gebruiken voor meer dan 10 jaar is een goede afschrijving.
Met een tdp van 38% lager meestal hogere prestaties bieden is toch best netjes. Zoals in het artikel beschreven kan je gemakkelijk overclocken en richting die 16% sneller gaan
Ik betwist dat dan ook niet. Maar overklokken is toch weer een stap die je moet doen, niet iedereen wil/kan dat. Maar ik spreek mezelf dan tegen met undervolten, dus wellicht was ik te snel te streng in mijn woorden.
Wat ik wel vind is dat ik denk dat dit een prachtige eerste stap gaat zijn. Dit is nog niet de prestatie God die ze aankondigden (nogmaals, overklokken is niet normal usage), maar laat wel zien wat deze chips straks gaan kunnen. Dus ik denk dan maar, a glimpse into the bright future of what can be?
Maar als AMD de Intel toer opgegaan waren en de maximale performance er uit geperst had, was het ook weer niet goed geweest... Want dan heb je weer comments dat het verbruik belachelijk is.
En als daarna blijkt dat de cpus sloopt zie je in de comments weer dat intel dit nooit had mogen doen en dat ze het verbruik hadden moeten beteugelen. Sterker nog, de top comment onder het laatste bericht gaf tweakers deels de schuld omdat die te veel naar performance en te weinig naar efficiëntie en verbruik keek. En dat ze te negatief waren over een alternate pre-built met een 14900K (uit mijn hoofd) die een lager power budget van 250watt (weer uit mijn hoofd) had, waardoor de performance lager was.
Nu is er een generatie waarbij je een enorme spring in efficiëntie hebt, gecombineerd met een iets hogere performance en dan "valt het tegen"...
Niet zo schizofreen als het tweakers publiek zullen we maar denken.
Overigens vind ik zeer weinig teleurgesteld aan chips die sneller zijn maar een enorme klap zuiniger. Alleen het idle verbruik is raar hoog, nog steeds. Zou toch fijn zijn als ze daar wat aan doen. Anders dan dat, lekker gewerkt AMD.
Nou nee intel heeft alleen monolitisch AMD heeft reguliere en aparte extra cache sku lijn. Dit is nog niet alles. Je kan het vergelijken met de oude intel cpu lijn zonder de extreem editions die zijn bij AMD de extra cache versies
Ik zeg niet dat ze dat hadden moeten doen toch? Wat ik zeg is dat ik met alle aangekondigde hype, had verwacht dat de prestatie verschillen groter zouden zijn. Hoe of wat laat ik in het midden, ben geen engineer. Maar dat is een beetje hoe ik het ervaarde.
Als ik nu terugdenk, wetende wat ik nu weet, snap ik dat dat meer iets is wat bij mij lag. De revolutie is wel degelijk groot, maar op een andere manier: dezelfde hardcore prestaties voor een fractie van het stroomverbruik. Dus dat is erg indrukwekkend en, zoals ik zei, dat belooft heel veel voor de toekomst.
Hype als je daar mee in gaat is je eigen probleem. En zijn je verwachtingen on realistisch. Wat mij die zuinigheid en OC barheid zegt is dat dit product wel een gezonde binnen spects marges aanhoud. Dan fab oc gedrag van iNtel.
Als games performance belangrijk is dan x3d de keuzen ipv idioot OC veel cache games bevoordelende gerichte sku.
Gros ook OE builds wilt no nonsense ,werk stabiel, cpu ook met stock koeler. Ipv dure AIO wc koeler om throttlen tegen houden.
Dit jaar ben ik voor NAS gegaan en moet nog doen met Zen1 en x86-Macmini
Niet zo schizofreen als het tweakers publiek zullen we maar denken.
Natuurlijk is een "publiek" schizofreen, want het zijn ook gewoon meerdere mensen...
Ik ben het verder met je eens, bij gebrek aan andere minpunten begint het idle-verbruik wel het grote struikelpunt te worden. Zou leuk zijn als ze daar wat aan doen, maar dan zullen ze eerst de I/O-die onder handen moeten nemen. En daar werkt de chiplet-strategie toch wel tegen AMD, monolitische chips zijn makkelijker te optimaliseren.
[Reactie gewijzigd door bwerg op 7 augustus 2024 16:05]
Maar als AMD de Intel toer opgegaan waren en de maximale performance er uit geperst had, was het ook weer niet goed geweest... Want dan heb je weer comments dat het verbruik belachelijk is.
Niet als AMD bijvoorbeeld 2 series heeft, bijvoorbeeld de 9600 en 9700 helemaal zuinig en 9800 en 9900 helemaal gericht op prestaties. Dan heb je het beste van 2 werelden zonder dat je compromissen hoeft te doen.
Ben ook teleurgesteld maar eerste wat ik zou doen als ik de 9700X zou kopen is de TDP limiet van 88W eraf slijten en minstens PBO activeren en mss ook de undervolt. De cpu's worden serieus gecrippeld door de 65W TDP en ik vind dat AMD daar serieus de bal misslaat. Ze hadden de TDP beter minstens out of the box op 105W gezet zodat de gebruiker nu niet genoodzaakt is om een overklok toe te passen om een beetje deftige prestaties te halen op meerdere cores en mss wel de garantie kwijt te spelen dan. Niet iedereen wil overklokken zoals je zelf al zegt. Maar 12% prestatiewinst door overklok kun je niet laten liggen met nog altijd veel lager verbruik dan Intel dan maar helaas wel veel hogere temperaturen en bijgevolg lawaai.
Edit: Tweakers graag een gametest met PBO ingeschakeld om te kijken hoeveel prestatiewinst dit oplevert en de 9700X de 14700K dan kan bijbenen.
[Reactie gewijzigd door Fredi op 9 augustus 2024 06:24]
Een Ryzen 5 die even snel is als een Ryzen 9 van de vorige generatie (game benchmark index) maar minder verbruikt. Hoe is dat een tegenvaller ?
De enige harde domper is dat het idle verbruik 6x zo hoog is als bij Intel.. daardoor is dat hele verhaal over zuinigheid (wat alleen over load gaat) redelijk teniet gedaan.
Maar dat de nieuwe Ryzen 5 even snel is met stuk minder energieverbruik dan de vorige Ryzen 9 is toch wel weer indrukwekkend.
Ik zie nergens wat het idle verbruik uit het stopcontact is. Dat is de meest interessante waarde natuurlijk; wat trekt het bord met chipset en periferie en de cpu gezamenlijk aan stroom.
Intel's 9e en 10e series hebben inderdaad een uitstekend idle-verbruik. Helaas zijn zowel Intel als AMD daarna helemaal de andere kant op gegaan, waarbij AMD duidelijk het verste doorschiet.
De i3's van de 10-serie komen daarom nog steeds aan bod in het zuinige-server-topic. Die draaien 99,9% van de tijd idle, het verschil ga je dan zeker terugzien in je stroomrekening.
Al zit er wel een groot verschil tussen mobo's en specifieke CPU's. Een X600-deskmini met een 8600G zou het veel beter moeten doen dan de standaard CPU's. Maar dat moet maar aan je wensen voldoen.
[Reactie gewijzigd door bwerg op 8 augustus 2024 13:25]
doe ik ook met mijn AMD FM3, het ligt er gewoon aan welke functies je nog toelaat en wat er allemaal van het onnodige afkan. de upgrades naar pci-e4 - 5, ddr4 - ddr5 doen allemaal geen goed aan het verbruik.
Als een autofabrikant een motor zou ontwikkelen die 5% meer vermogen levert en 30% zuiniger is zouden best veel mensen dat een bijzonder knappe prestatie vinden zeker als de concurrentie een motor heeft met ongeveer hetzelfde vermogen maar daar zeker meer dan twee keer zoveel brandstof voor nodig heeft.
Maar helaas wel met het minpunt dat je motor meer dan de concurrentie verbruikt wanneer je in de file of bij het stoplicht staat te wachten, om in dezelfde analogie te blijven.
Vind een grote teleurstelling wel meevallen, de singlecore IPC komt nu in de buurt van de 13900k met wel wat minder vebruik en ook nog eens goedkoper in de aanschaf. Daarnaast zijn ze stuke koeler zonder tweaks en valt er nog meer uit de chips te halen met wat tweaks. Is het heel indrukwekkend nee maar het is wel gewoon "goed".
Ach, dit zijn de budget CPUtjes, bij de highend versies zie je dat de TDP niet lager is dan de vorige series dus er is nog hoop. Efficiëntie is leuk, maar ook ik heb liever meer performance. Die 30 watt meer of minder boeit me echt 0,0.
Maar goed, tot de X3D versies uit komen heb ik sowieso geen interesse.
Ik ben dan ook matig enthousiast. Het is in ieder geval een mooi opstapje op weg naar de volgende X3D uitgave van het model.
Echter op 1080p is de 7800x3d nog veruit de beste CPU die je maar kunt kopen. Zeker voor high refresh gaming is de 7800x3d de absolute koning. Nu hebben we het over gamen. Ga je op 4K gamen dan is de CPU niet zo heel belangrijk meer en kan een 7800x3d nog jaren stand houden. Voor e-sports kan het slim zijn om even te wachten op de nieuwe x3d lijn die binnenkort komt.
Er zijn ook genoeg doeleinden zoals codering/compiling/archivering waarin ik hoop houd op de 99xx lijn die dan alsnog (heel veel?) zuiniger zijn dan de 14th gen core i9.
Intel heeft te veel haast gehad om AMD af te troeven en alhoewel ze dat bijna is gelukt houd je een CPU over die niet goed te koelen valt. Je zou bijna een waterkoeler nodig hebben met een zeer zwaar Peltierelement eronder. Ook ben ik dan benieuwd hoelang de VRM's dit kunnen trekken zonder last te krijgen van degradatie.
Hoe dan ook; best goed artikel en nu weten we waar we staan
nou dan is het wel heel duidelijk dat het je eigen hype is... media doet over elke launch hetzelfde, clickbait en verwachtingen zetten en de goedgelovige consument daar bij meenemen. Jij bent duidelijk zo eentje dat in die vorm past. Om dan te spreken van "grote teleurstelling"... heb je deze generatie dan al gezien hoeveel je kan met undervaulten ?
er is dus niks mis met deze release (2-3-5 waren ook gewoon stappen) en als je wat verder dan je neus kijkt is het heel duidelijk dat AMD nog heel wat achter de hand heeft en geen druk had om te moeten releasen.
Ze openen volledig de markt van XT door deze X serie zoveel alger in TDP te zetten, eigenljik vervangen ze hier de none-X maar dat zie je natuurlijk niet door de media hype en foute marketing
Ze hadden op N3 kunenn plaatsen, maar doen het niet om verschillende redenen, dus hun volgende generatie is een easy win
Ze hebben de X3D variant achter de hand om de game/power nog wat langer in eigen kamp te houden
De 9950X neemt sowieso multithread crown en power optimal vs competitie.
nouja zoveel zuiniger is die niet, maarja wat veel partijen inclusief tweakers slim doen is ze vergelijken met de 7700x i.p.v. de 7700 non x welke een lagere tdp heeft en praktisch zelfde performance.
Hardware unboxed ziet uit zijn testen tussen de 7700 en de 9700x dat de 7700 1125 pts in multi core cinebench had met 207 watts verbruik, de 9700x had 1201 pts in dezelfde test met een verbuik van 208 watts.
TL;DR 9700x is in cinebench multi core 7% sneller dan de 7700 met zelfde stroom verbruik
Ik heb me altijd afgevraagd wanneer fabrikanten nu eens stoppen met sneller sneller sneller en eens een generatie kijken naar temperatuur en stroomverbruik. Ik vind het een mooie zet van AMD. Nu even een generatie terug in de boeken om te kijken waar de chips zuiniger kunnen en die techniek weer gebruiken in de volgende generatie. Ik zie al jaren de videokaarten steeds massaler worden. Ik hoop dat daar nog een keer hetzelfde gebeurd. Gewoon even weer pas op de plaats en kijken hoe het zuiniger efficiënter en koeler kan in een kleinere form factor zodat je daarna weer door kunt. Ieder bedrijf kan ieder jaar een nieuwe chip. Uitbrengen die sneller is en steeds heter wordt en meer vebruikt. Maar weer een grotere koeler erop en het is opgelost... Zuiniger maken zonder verlies van performance is ook wel eens lekker. Anders zitten we over 10 jaar te gamen op pc's met een 3 fase aansluiting
Ik zat al naar die resultaten te kijken van ??? Waarom is het prestatiegat zo klein? En toen zag ik de wattages. Wat mij betreft een plusje voor AMD. Deze chips zijn sneller dan hun voorgangers ondanks dat ze het met een veel kleiner vermogensbudget moeten doen. Voor zij die meer willen is PBO aan zetten maar 1 klik in de bios
-15 halen alle 6-8 core chips wel, vermoed ik. Dus met minder dan 10 klikjes in de bios en een degelijke koeler van 30-70 euro heb je 10% meer performance.
[Reactie gewijzigd door youridv1 op 7 augustus 2024 15:10]
Als je nieuw koopt ja, maar als je moet upgraden zoals ik dan maakt het verbruik weinig uit. Tegen de tijd dat je de investering van een nieuw moederboard + CPU + geheugen (DDR5) hebt terugverdiend ben je heel wat jaartjes verder.
Verbruik maakt heel veel uit. Intel zit met hun fab oc nu grote problemen. Dat server hosting laptops en desktop normale gebruiker er ook last van hebben buiten tweakende oc volk. Maakt dus heel veel uit of je gezonde binnen spect marge aanhoud.
Ik draai al mijn cpu stock en dan wil ik niet dat asus of intel even buitenspect gaat omdat Asus al OC in zet en intel voor marginale marge gaat.
Voor mij is degelijkheid en stabiliteit.
Dat houd in kleine chip behoord niet een insane vermogen door heatspreider te moeten pushen. Waarbij AMD nog voordeel dat chiplet warmet ook verder verdeeld onder de heatspreider.
Oh ja dat heb ik gehoord van de intel CPU's, dat ze zo ver buiten hun spec gaan dat ze onstabiel worden.
Ik heb daar zelf geen last van want ik overklok toch niet. En ik heb AMD al een paar generaties (meer omdat de socket daar langer stabiel blijft zodat ik niet steeds in moederboarden hoef te investeren).
nouja zoveel zuiniger is die niet, maarja wat veel partijen inclusief tweakers slim doen, is ze vergelijken met de 7700x i.p.v. de 7700 non x welke een lagere tdp heeft en praktisch zelfde performance.
Hardware unboxed ziet uit zijn testen tussen de 7700 en de 9700x dat de 7700 1125 pts in multi core cinebench had met 207 watts verbruik, de 9700x had 1201 pts in dezelfde test met een verbuik van 208 watts.
TL;DR 9700x is in cinebench multi core 7% sneller dan de 7700 met zelfde stroom verbruik
Een 7700 met 207 watt stroom verbruik is in feite geen 7700. Stock zijn die capped op 87. Dus daar is flink geklooid aan de powerlimit want de 7700, 7700X en 9700X halen dat wattage alle 3 niet stock.
TL;DR 9700x is in cinebench multi core 7% sneller dan de 7700 met zelfde stroom verbruik
Deze conclusie is veel te TL;DR. Dat bij één wattage de performance vergelijkbaar is, wil niet zeggen dat het bij ieder wattage zo is. Performance per watt is namelijk ver van constant. Je ziet in de tests van Tweakers immers dat in vergelijking tot een stock 7700X de totale verbruikte hoeveelheid energie voor een cinebench run met 28% gereduceerd is. Dus om nou te stellen "zo veel zuiniger is hij ook weer niet" is heel erg kort door de bocht.
Als je deze vergelijking netjes wil maken, zul je deze meting op meerdere powerlimits moeten doen. Zeker meer dan 2. Performance per watt is niet alleen constant, maar ook niet lineair. Vaak is het een afnemend stijgende kromme en om die fatsoenlijk in beeld te krijgen moet je al gauw op een stuk of 4-5 punten meten om een idee te krijgen waar het buigpunt zit.
[Reactie gewijzigd door youridv1 op 8 augustus 2024 15:41]
Sorry voor de late reactie, maar kijk anders even deze video, wordt het wat beter uitgelegd. Steve test met PBO en zonder PBO. Vanuit zijn resultaten zou ik de 7700 eerder aanraden dan de 9700x mede ook door de lagere prijs.
En -60% levensduur van je moederbord, werkgeheugen en processor. Maar ach, zolang de grafiekjes maar hoger zijn he. Wat maakt het uit dat Henk over twee jaar alles nieuw moet kopen, en die medetweaker ziet de zwarte vlekken toch niet haha.
Ik zit nog op een 9th gen Intel en wil einde v/h jaar gaan upgraden en ben vooral een gamer.
Mijn interesse ging voor dit review uit naar de 7800X3D of een 9700X, met als achterliggend idee dat de multicore performance van de 9700X beter zou moeten zijn dan die van de 7800X3D.
Als ik de benchmarks nu goed begrijp/lees is de 7800X3D nog steeds top voor gaming en is de 9700X (out of the box) 10-15% sneller in multicore (bijzondere uitzonderingen daargelaten). Daarom trek ik voor nu even de conclusie dat de belangrijkste afweging om te kiezen tussen die 2 de prijs en verbruik zijn. Dan lijkt op dit moment de 7800X3D nog een betere keuze (vooral qua prijs). Mis ik iets?
Ik merk dat ik met mijn huidige 8-core heel gauw tegen 100% CPU usage aanloop. Dat is raar want ik game op 1440p en heb een redelijk snelle GPU (6800XT op watercooling, overklokt/undervolted). Dat is deels natuurlijk doordat de performance van mijn Intel Core i7 9700K al best achterhaald is maar ik merk ook dat tijdens gamen iets ernaast willen doen (bv streamen via discord) gewoon niet te doen is....
Ik wil eigenlijk met mijn volgende CPU dat issue niet hebben, als ie 3-5 jaar oud is, daarom denk ik dat het wellicht zinniger is om voor een 12core te kiezen om zo een stukje toekomstbestendigheid te hebben. Natuurlijk zal ik de afweging moeten maken of het niet gewoon duurzamer is om voor een 7800X3D te gaan en hopen dat die het een stuk beter trekt de komende jaren.
[Reactie gewijzigd door Lord_Dain op 8 augustus 2024 13:18]
er zijn zelden games die meer dan 8 core nodig hebben (lees zelden, dus hangt wat van je gaming profiel af en best wat onderzoek doen welke games wat nodig hebben), streaming ernaast is altijd al een geval extra waarbij andere technieken of sw of andere hw configs je dan idd kunnen helpen.
je zoektocht is dus echt niet multicore voor andere doelen dan gaming (zoals video bewerking etc...)
op zich ben je dan nog steeds het beste af met een X3D variant. ik heb een 3700x en 5800x met een 6800xt config en alles 2K en kom zelden aan de CPU limits maar er zijn wel enkele games. Maar hiervoor een upgrade doen naar 5800X3D is ook weer een dure optie voor net iets meer...
Ik vind het jammer dat de Ryzen 7 9700X een laag TDP icm met maar 8 cores heeft. Daarmee zet AMD de CPU buiten spel voor mensen die al op de 5000/7000 series zitten in my opinion.
Mogelijk is de Ryzen 9 9900X een stuk interessanter als optie. Anders inderdaad wachten op de 9700X3D alleen vrees ik dat die qua multicore performance achter zal blijven bij de 12core CPU's...
Beetje jammer alhoewel het mindere van de TDP, wel logisch is dat ze de chips nu zuiniger maken na het stroom pompen van Intel. Ik vind wel op dit moment dat er meer stroom verbruikt mag worden in de naam van meer presentaties
Aan de ene kant is dit lagere verbruik wel leuk voor compacte systemen, beetje de SFF markt maar dan zonder de noodzaak van handmatig undervolten e.d.
Maar ik ben het eens dat ik voor de 9600X en 9700X toch liever wat extra performance out-of-the-box had gezien met wat meer verbruik, en dat ze hiervan de non-X chips of desnoods een 9600S en 9700S hadden gemaakt.
Ik vind het juist een grote vooruitgang. High end PC hardware gaat echt de verkeerde kant met verbruik en warmte.
Je hebt nu de keus. Out of the box krijg je een stabiele CPU die zuiniger is, minder lawaai maakt en waarschijnlijk ook stabieler is met een langere levensduur.
De liefhebber mag het opvoeren.
Punt is dat het onzuiniger maken maar heel erg weinig prestatiewinst oplevert. Maar wel het stroomverbruik opjaagt en de betrouwbaarheid omlaag duwt.
Op mijn 5700G heb ik een kleine undervolt en clock limit. Scheelt heel wat warmte en stroom en alsnog ietje prestaties erbij.
Mijn telefoon (Samsung) heeft zelfs een underclock-setting. Staat hier natuurlijk aan want 20% minder stroom is interessanter dan 10% meer prestaties (als je niet op het netwerk aan het wachten bent).
Een prima review van tweakers.
Dat komt niet vaak voor.
Dus houden zo.
Waar anderen het alleen over games hebben gaat tweakers veel meer over het geheel.
Zelfs over klokken komt erbij.
Petje af.
Zo gek is dat toch niet? Overclocken zit in het DNA van Tweakers, zo zijn ze ook ooit begonnen.
De componenten gebruiken tegenwoordig veel meer stroom waardoor undervolten (PBO 2 + Curve Optimizer) een veel interessanter onderdeel is. Je haalt soms dezelfde of zelfs meer fps door undervolten terwijl je cpu/gpu zuiniger en stiller werkt.
In vergelijk met de meeste reviews is tweakers nu de goede uitzondering.
Dat is wel eens anders geweest.
De meeste reviews over deze cpu gaan over de gaming performance maar daar is de x3d eigenlijk voor.
Ik ben zelf erg benieuwd naar de 9950x als upgrade.
Ik vind het maar een matige launch. Niemand heeft gevraagd om efficiëntie (dat zat al goed bij AMD) maar dat niet alleen, dan ook nog eens de prijzen. Ik had op zijn minst verwacht dat de serie de 7800x3d ging evenaren maar helaas.
Deze CPU's zijn niet als concurrentie bedoeld voor de X3D lijn, die moeten nog komen. Dit is in mijn ogen een prima launch van de volgende generatie, 30% lagere tdp en toch een prestatiewinst.
Qua prijs moet ik je gelijk geven, maar goed die daalt na de launch vaak toch wel snel.
En dat is het hem, AMD concurreert met zichzelf. Wat als ze wel de 7800x3d prestaties hadden gehaald en dat zonder de cache ? Juistem, dan was iedereen verbaast en het was gewoon mogelijk. Een gemiste kans in mijn optiek.
Al zal 3dcache wel voor een grote sprong kunnen zorgen (als ze de tdp ook meenemen) en niet voor efficiëntie gaan.
Hier op Tweakers misschien niet maar overall denk ik dat mensen liever een pc hebben die niet veel stroom verbruikt en niet te veel warmte produceert. In het datacenter is efficiëntie ook heel belangrijk. En Zen is datacenter First desktop second.
Zelfs met hogere power limits versla je de 7800X3D niet altijd met gaming. De 7700X versloeg de 5800X3D ook niet altijd.
[Reactie gewijzigd door Astennu op 8 augustus 2024 12:09]
Dat geldt voor zo'n beetje alle X3D chips, AMD heeft met die extra cache echt een schot in de roos gemaakt.
Bij GN zag ik benchmarks waar de Ryzen 7 5700X3D regelmatig de nieuwe Ryzen 9 9700 er uit trok. Dat is dus een processor van €200, op een platform van inmiddels 8 jaar oud, met last-gen geheugen. De levensduur van AM4 verdient echt een pluim.
Dat is het voordeel van X3D. Die extra cache maakt het dat de CPU minder snel naar het trage ram geheugen moet. De niet X3D versies hebben ook altijd veel meer baat bij hogere DRAM clocks en IF Clocks want die data moet daar doorheen. Bij X3D kan veel meer binnen de CCD blijven.
Ik hoop dat we bij Zen6 ook een keer een grotere 3D V-Cache gaan zien zodat we richting de 128MB L3 op een single CCD gaan. Ik vermoed dat de grote van de Cache bij de 9800X3D ook weer 64MB zal zijn en dus totaal 96MB L3.
Ik vind de 5800X3D juist erg duur (nee €325 is duur voor een gaming cpu...), zeker in verhouding tot de 5700X3D, die een veel betere prijs/prestatie/verbruik verhouding heeft.
Vergeleken met de 7800X3D al helemaal gek met zo'n gering prijsverschil van oude gen 5000 series versus current (ok 9000 is nu uit...) 7000 series.
Als je op 4k gamed maakt het volgens mij allemaal niet zoveel uit tenzij je nog op een Ryzen 3000 zit (1% lows) of wellicht en non 3d-v 5000.
Misschien voor extreme gevallen (slechte geoptimaliseerd/single threaded) zoals Hell Let Loose of Hunt: Showdown.
Jammer overigens dat 4k en de lows niet getest zijn.
Sommige cpu's lijken ook beter uit de verf te komen omdat de gemiddelden hoger liggen terwijl de minimum fps lager of gelijk ligt.
Voor gamen op hogere resoluties maken juist de lows heel veel verschil omdat je toch niet cpu bottlenecked bent qua hoge fps op de cpu!
Dat je cpu dan 100 fps haalt terwijl je kaart er maar 90 haalt en dat je cpu dan geen stabiele low fps kan toveren.
Kijk bijvoorbeeld naar Warhammer: Darktide en hoe dat met dezelfde videokaart op 4k loopt met een Ryzen 3600 (32gb) en een Ryzen 7500F (32gb)
Het loopt veel minder vloeiend (veel schokken/stutters) op de Ryzen 3600 je ziet veel lager (minder stabiel) gpu usage/lager gpu stroomverbruik.
Ik heb zelf beide cpu's en vind deze 9000 series niet de moeite waard om naar te upgraden zeker met een prijs van €300 voor een 9600x.
Daar koop je 2 7500F's van (Ik zou nog steeds eerder voor de 7500F kiezen voor die prijs!).
Vandaag heb ik wat beelden gezien van de nieuwe Warhammer: Space Marine 2 en dat leek me wel een aardige game maar dat lijkt mij ook een mooie cpu benchmark als ik de hoeveelheid AI zie.
Wellicht voor de Tweakers crew ook handig om op termijn (meer) Unreal Engine 5 games te testen, zoals Gray Zone Warfare (wanneer dat uit early access is?), wat ook AVX instructies gebruikt.
Dat levert ook wat andere temperaturen op dan de meeste andere games!
GZW start niet meer op met een Intel Ivy Bridge (door gebrek aan bepaalde AVX instructieset) maar nog wel met Haswell, draait ook nog wel leuk op een 4770k met overclock en snel 2400mhz ram.
[Reactie gewijzigd door HugoBoss1985 op 7 augustus 2024 15:59]
Het voordeel van de 5700/5800 x3d is vooral voor AM4 gebruikers die geen nieuw moederbord en RAM hoeven te kopen om toch een snellere gaming CPU te krijgen. Naar mijn idee moet je de kosten daarvan zeker meenemen als je ze met de 7800x3d (of andere AM5 chips) vergelijkt, als je een AM4 platform hebt, die daardoor al snel €250 duurder wordt.
Maar eens dat de 5700x3d een betere prijs/prestatie verhouding heeft dan zijn grotere broer.
[Reactie gewijzigd door RobbieB op 7 augustus 2024 16:18]
De 5700X3D is nu de no-brainer op het platform als je nog een budget-bewuste upgrade wilt doen. Het is dan ook logisch dat AMD deze dusdanig laat heeft uitgebracht, om Intel dus nog wat wind uit de zeilen te nemen qua gaming.
De 5800X3D is de zwanenzang van het platform geworden én moest simpelweg de ultieme (gaming) prestaties bieden. Dat deed deze met verve. De premium was ten tijde dat deze op de markt kwam ook lange tijd goed te verantwoorden toen deze in de (300-350€) range zat. De concurrenten waren immers Intel en de eigen 5700X/5800X, waarop de X3D chipe een grote meerwaarde had.
De 5700X3D is nu gewoon de beste koop. De 5800X3D zal namelijk ook niet altijd op z'n maximale boost clock lopen, waardoor het verschil nog kleiner is. Dat extra geld in een nét wat snellere GPU stoppen zal je een betere ervaring opleveren. Tenzij je natuurlijk voor maximum FPS op low-quality gaat, maar dan is een AM5 X3D chip sowieso de betere keuze
Huh, 0,1% lows?!
Nooit van gehoord. Microstutters zijn toch van het SLI tijdperk joh!
Echte/prijs prestatie?
Nee, tegenwoordig worden we gesponsord door de pricewatch winkels en gaat het om alles van de plank verplaatsen, niet om de beste keuze voor de consument.
Duur is relatief, er is ook zoiets als waardering VS dubbeltje op de 1st rij moeten.
Naast context wat heb je al ga voor minor upgrade heb AM4 AM5 of 1700
Is MT belangrijk voor pro software de top cpu AMD gaan tot 16cores met SMT.
Bij intel spelen de e-cores dan grote rol.
Gamen puur is midrange met 8 cores zat. Doet veel cache meer dan idioot die klokt extreem kietelen. Waarmee intel nu in grote problemen gekomen is.
Ik zit nog op Zen1 met 1K cpu 1850x van 2018 6jaar naast Macmini laatste X86 ook 2018. Ipv haverklap upgraden minor upgrades waar je net aanhingt van wat je nodig hebt. Is duurdere full barebones upgrade cpu mobo mem koeler SSD om 5 jaar lange termijn investering omdat het heel normaal is dat next gen 5 tot max 20% meer performance bieden en je dat alleen met cijferneuken in benches merkt daadwerkelijk gamen niet. En er regelmatig geld tegen aan te gooien.
Voor 4K gamen niet esport tak is G-kaart belangrijker dan de CPU en zou ik voor meer cache gaan tot nu to omdat ze zuiniger zijn dan de non cache. Wat de situatie is met 9series x3d geen idee. Maar conclusie nu is te vroeg zonder de 9series x3d want dat zijn de gaming toppers. Vs intel af fab extreem klokking.
Gezien ik lang met de hardware doe is kwaliteit en in stock kloks met grote in spect marge belangrijk. Recent Nas gekocht en intel gemeden her inner me ook C2000 intel had ook al degradatie isue.
Over performance en dat veel YT nu AMD affakkelen. Ik kijk dan naar AMR M4 waar Single treaded hele X86 affakkeld op performance en vermogen. Is stevige kloks ver buiten optimale performance vermogen curve een dead-end.
En zou x86 meer kloks inleveren voor veel hogere ipc die lagere kloks compleet overcompenceerd. Arm big is big maar dense implementatie waar transistoren niet ontwikkeld zijn voor idioot hoge klokken. Maar heel veel meer transistoren voor IPC verbeteringen. Dat is ook de weg die X86 kan inslaan.
Waarom kan intel op idle zoveel meer energie besparen?
Komt het omdat AMD maar cores heeft? Elke seconde heb je een iteratie. Dus die loopt all cores af. Schakelt intel een aantal cores uit?
Komt door het ontwerp van de chips, Intel is een grote (monolithic) chip, terwijl amd meerdere (chiplets) heeft per processor. Chiplets zijn vanwege het opgesplitste ontwerp een stuk minder efficient op idle, daarom gebruikt AMD het niet bij hun normale laptopchips.
Het kan ook nog te maken hebben met idle op PCI en andere (interne) bussen.
En wat je allemaal inplugt op een bord, als die bussen niet idle worden gezet.
Chiplets zijn vanwege het opgesplitste ontwerp een stuk minder efficient op idle
Nee hoor. Sterker nog, Intel heeft voor hun meest zuinige laptop CPU ontwerpen (Meteor Lake) zelfs bewust gekozen voor tiles. Er zitten dan twee Crestmont E-cores op een aparte SoC tile die op een ander proces worden gemaakt, waardoor die twee E-cores nog zuniger zijn dan de normale E-cores.
:fill(white):strip_exif()/i/2006752496.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2006752498.jpeg?f=thumblarge)
/i/2006824362.png?f=imagegallery)
/i/2006824364.png?f=imagegallery)
/i/2006824366.png?f=imagegallery)
/i/2006824370.png?f=imagegallery)
/i/2006824388.png?f=imagegallery)
/i/2006824436.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005658250.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006869234.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006869236.jpeg?f=imagegallery)
/i/2006869182.png?f=imagegallery)
/i/2006824434.png?f=imagegallery)
/i/2006869246.png?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2006752498.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2006752496.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006966056.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006903316.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/u/595584/crop5d8bc0b371641_cropped.jpeg?f=community)
/u/1891962/crop676198d2e87ff_cropped.png?f=community)
:fill(white):strip_exif()/i/2006752500.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006874208.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2006824742.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005363176.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2006434932.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006874210.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006869186.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005279580.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006818674.jpeg?f=fpa)
/i/2005677384.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005816886.jpeg?f=fpa)
/i/2006752730.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006692448.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006749164.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/94045/crop66c1b4250e8a2_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/93629/crop5f5b31620d196_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/147791/crop56e423ed8d794_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109773/ziltoid_fetid_70px.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/296553/hal%2520avatar%25202.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/713435/crop64ca288fe5ff4_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/381607/have%2520a%2520nice%2520day%2520-%2520small.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/539153/avatar_2.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/789283/crop65b0dfe4af024_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/219059/crop5efafd1bd64af_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/7013/spunky_main.gif?f=community){kind=small}
/u/242547/crop6140d0af037b7.png?f=community){kind=small}
/u/286895/icon1.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/70720/crop5c79067a36ad3_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/225583/crop5db1b1fd1ec4a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/153263/crop5dc2fc5fe8562.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/319678/Battlecruiser_SC2_Head1.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/635291/crop65b14977e5ca7_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/581763/crop671d464e1d270_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/2008130/crop6536ebba0daf2_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/106305/crop5fef6b1a0c373_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/1276592/crop61798c21748c2_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/693272/crop55e042eae2eeb_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/88416/crop66686f2d64765_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/356144/crop5a0b2a83c933d_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/175420/crop61db36da0784a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/34200/crop6554f56fe2075_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/960229/crop5c4474435363d_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/199591/crop67714e65d41e0_cropped.webp?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1453702/crop5f5fce4e09040_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/27299/hoofd.png?f=community){kind=small}