De release van de AMD X870-moederborden komt dichterbij. Op de gamescom grepen drie van de vier grote moederbordfabrikanten hun kans om de aankomende moederborden tentoon te stellen. Sommige merken toonden een paar modellen, andere vrijwel hun volledige line-up.
Zelfde socket AM5, toch nieuwe chipsets
De vier Ryzen 9000-processors die AMD eerder deze maand op de markt bracht, passen gewoon in de bestaande socket AM5 en werken dus ook met bestaande A620-, B650- en X670-moederborden. Het nadeel daarvan is dat de meeste van die borden al twee jaar oud zijn. Dat merk je op sommige vlakken, zoals aan de ondersteuning van bepaalde standaarden. Daarnaast missen ze alle handigheidjes en nieuwe features die moederbordfabrikanten sindsdien hebben bedacht.
Hoewel AMD stiekem helemaal geen nieuwe chipset gereed heeft, komt de cpu-ontwerper de komende tijd toch met 'nieuwe chipsets'. Vanaf maandag 30 september mogen moederbordfabrikanten van AMD nieuwe borden met de X870- en X870E-chipsets verkopen.
X870 vs. X870E: X870 is stiekem B650 2.0
Als chipset zit daarin echter gewoon ASMedia's Promontory 21-chip die ook voor B650 en X670 werd gebruikt, zo bevestigden diverse moederbordfabrikanten ons op de gamescom. Vanuit AMD is in feite het enige verschil dat men de touwtjes wat strakker in handen houdt.
Zo moeten alle X870(E)-moederborden verplicht USB4 bieden. In de praktijk zal het vrijwel altijd om twee poorten gaan, want er is geen eenpoortsversie van de daarvoor gebruikte externe ASMedia ASM4242-controller. De dagen van Intels Thunderbolt-chips op AMD-moederborden lijken met het beschikbaar komen van ASMedia's USB4-controller definitief geteld, al was het maar omdat de ASMedia-chip goedkoper is.
Het verschil tussen X670 en X670E enerzijds en de vergelijkbare B650-varianten anderzijds zat in de vraag of het primaire PCIe x16-slot ondersteuning bood voor PCI Express 5.0. Het wordt er niet duidelijker op, maar bij X870 en X870E is de betekenis van het E-achtervoegsel totaal anders. PCIe 5.0-compatibiliteit voor zowel het x16-slot als ten minste één M.2-slot is namelijk verplicht voor alle X870-moederborden, met of zonder E.
Kortom: X870 is B650 met een nieuwe lik verf, X870E is X670 met een nieuwe lik verf.
Bij de nieuwe generatie moederborden heeft een X870-moederbord één Promontory-chip als chipset, en een X870E-moederbord twee Promontory-chips. Een fabrikant kan bij een X870E-moederbord dus dubbel zoveel aansluitingen bieden. Dit is exact hetzelfde verschil als bij de vorige generatie tussen B650 en X670. Kortom: X870 is B650 met een nieuwe lik verf, X870E is X670 met een nieuwe lik verf.
ASUS: complete line-up van Prime tot Crosshair
ASUS pakte op de gamescom zonder twijfel het grootst uit met X870-moederborden. In totaal toonde het bedrijf maar liefst acht moederborden, variërend van de high-end Crosshair X870E Hero tot de budgetvriendelijke Prime X870-P. Dat die laatste 'budgetvriendelijk' is verwacht ik althans, want prijzen maakte ASUS nog niet bekend. Alle ASUS X870-moederborden zijn voorzien van een nieuwe bios-revisie met een verhoogde resolutie van 1920x1080 pixels en de Q-Dashboard-optie waarmee je een visueel overzicht van je moederbord en alle daarop aangesloten apparaten krijgt.
ROG Crosshair X870E Hero
De ROG Crosshair X870E Hero is voorlopig het topmodel en valt vooral op door de grote, rgb-verlichte letters op de i/o-shroud. De geheugenslots zijn voorzien van kortere gouden pinnen die voor minder ruis moeten zorgen, wat de maximaal haalbare geheugenkloksnelheid onder dezelfde omstandigheden met 400MT/s zou moeten verhogen. Verder heeft het bord twee PCIe 5.0 x16-slots en vijf M.2-slots, waarvan drie met PCIe 5.0-ondersteuning. Voor het aansluiten van server-grade ssd's is er naast de SATA-poorten zelfs een SlimSAS-connector aanwezig.
Al een paar generaties op rij zien we moederbordfabrikanten foefjes bedenken om de videokaart makkelijker te kunnen verwijderen en M.2-ssd's zonder gereedschap te kunnen installeren. Bij de Hero, de ROG Strix-modellen en de ProArt heeft ASUS voor beide een nieuw handigheidje toegevoegd. Voor het unlocken van het PCIe-slot is niet langer een knopje aanwezig; je doet het simpelweg door de videokaart niet recht uit het slot te trekken, maar richting de rechterkant. De demonstratie daarvan in de video bovenaan zegt meer dan duizend woorden. De M.2-heatsink kun je nu met een knopje rechts ervan loshalen en weer eenvoudig vastklikken. Het is wel een beetje jammer dat je voor de koelers op de secundaire M.2-slots nog gewoon moet schroeven.
ROG Strix X870E-E Gaming WiFi
De X870E-E is het eerste lid uit de ROG Strix-serie, die net onder de Crosshair-reeks wordt gepositioneerd. Wat connectiviteit betreft biedt dit model grotendeels dezelfde opties als de Hero, zoals Wi-Fi 7, 5Gbit/s-ethernet en natuurlijk tweemaal USB4. Het tweede PCIe 5.0 x16-slot is echter verdwenen, dus je kunt niet meer x8/x8-lanesplitten als je twee insteekkaarten gebruikt.
ROG Strix X870-F en X870-A Gaming WiFi
De X870-F is op veel vlakken wat kariger uitgerust dan de X870E-E, zonder de tweede chipset van X870E. Het tweede M.2-slot met PCIe 5.0-support is verdwenen, de 5Gbit/s-ethernetadapter is vervangen door een 2,5Gbit/s-exemplaar en vier van de USB-poorten op de achterkant werken op 5Gbit/s in plaats van 10Gbits/s of 20Gbit/s. De X870-A is simpelweg een witte variant van de X870-F.
ROG Strix X870-I Gaming WiFi
Het enige Mini-ITX-moederbord in ASUS' X870-line-up is net als zijn X670-voorganger voorzien van gestapelde M.2-slots bovenop de chipsetheatsink, zodat je toch twee gekoelde ssd's kwijt kan op dit kleine bordje. Voor extra koeling van de ssd's en vrm heeft ASUS een kleine ventilator aangebracht. De frontpanelheaders en SATA-poorten zijn ondergebracht op een haaks gemonteerd dochterbordje en de audiovoorziening zit in een extern USB-C-kastje. Dat biedt ook direct onderdak aan extra USB-poorten, foutdiagnoseleds en een instelbare FlexKey.
TUF Gaming X870-Plus WiFi
In de goedkopere TUF-reeks heeft ASUS vooralsnog maar één X870-model. De TUF Gaming X870-Plus WiFi heeft geen tool free ssd-koeler en gebruikt voor het unlocken van het PCIe x16-slot nog een mechanisme dat we kennen van oudere generaties moederborden. Het aantal USB-poorten is teruggebracht ten opzichte van de duurdere modellen, maar je krijgt wel nog steeds vier M.2-slots, waarvan er twee PCIe 5.0 ondersteunen.
ProArt X870E-Creator WiFi
Voor wie een wat minder flashy moederbord wil, heeft ASUS de ProArt Creator. Voorheen had dit moederbord twee onderscheidende features: USB4 (of Thunderbolt) en 10Gbit/s-ethernet. Dat eerste is, nu het een verplichting is voor ieder X870-bord, natuurlijk niet langer onderscheidend. Opvallend is dat je veel features krijgt die in de gamingline-up pas bij hoger gepositioneerde modellen voorkomen, zoals de nieuwe manier van PCIe-unlocken, de tool free ssd-heatsink, en een tweede PCI 5.0 x16-slot.
Prime X870-P (WiFi)
Tot slot toonde ASUS zijn instapper, de Prime X870-P. Daarvan verschijnt ook een model met wifi. Het bord heeft één PCIe 5.0 x16-slot en één M.2-slot met Gen5-support. De overige slots ondersteunen PCIe 4.0 x4, en eentje slechts PCIe 3.0 x2. Op het aansluitingenpaneel zien we bij dit model zelfs weer de nodige USB 2.0-poorten, en voor de audio gebruikt ASUS vermoedelijk de weinig luxe Realtek ALC897-codec.
ASRock: driemaal X870E, driemaal X870
Als enige van de drie fabrikanten die op de gamescom X870-moederborden toonden - Gigabyte deed het helemaal niet - deed ASRock dat op de beursvloer zelf in plaats van op een externe locatie. Op de moederbordenmuur van ASRocks stand telden we zes X870-moederborden, waarvan de helft met dubbele chipset (X870E) en de helft met een enkele.
X870E Taichi en Taichi Lite
De X870E Taichi heeft een kenmerkend ontwerp met radarwerken. De vrm bestaat uit maar liefst 27 110A-powerstages. Ter vergelijking: ASUS' topmodel had er daar 'maar' 20 van. In beide gevallen is dat natuurlijk zwaar overkill, voor welke processor je er dan ook maar in kunt steken. Net als ASUS heeft ASRock manieren bedacht om de videokaart in het primaire PCIe-slot gemakkelijk te kunnen unlocken en de ssd-koeler zonder gereedschap los en vast te maken. Beide PCIe x16-slots ondersteunen PCIe 5.0, maar slechts één van de vier M.2-slots doet dat ook.
Net als bij de voorgaande generaties brengt ASRock ook een Taichi Lite op de markt. Dit bord heeft exact dezelfde specificaties, maar dan zonder alle rgb en overdreven heatsinks, en ook zonder de 'EZ-Release'-functie voor het PCIe-slot. Bij voorgaande generaties scheelde dat alles rond de 50 euro, dus de Lite kan de moeite waard zijn als je niet zo veel om het uiterlijk geeft.
X870E Nova WiFi
Bij de Nova WiFi krijgt het uiterlijk juist wel aandacht, met flink wat verlichting en een bijzonder design. Ten opzichte van de Taichi ontbreekt het tweede PCIe x16-slot. In ruil daarvoor krijg je wel een extra M.2-slot, maar de snelheid daarvan is met PCIe 3.0 x2 erg beperkt.
X870 Riptide WiFi en Steel Legend WiFi
De rest van ASRocks modellen zijn allemaal gebaseerd op X870, met één chipset dus. De Riptide en Steel Legend hebben drie M.2-slots, waarvan nog altijd één met PCIe 5.0-support. De 5Gbit/s-netwerkadapter van de duurdere modellen is bij deze borden ingeruild voor een 2,5Gbit/s-uitvoering.
Het enige verschil tussen de Riptide en de Steel Legend is het uiterlijk. De Steel Legend is in tegenstelling tot de voorgaande borden niet zwart, maar wit met hier en daar wat zilver. Alleen onder de onderste M.2-heatsink zit rgb-verlichting.
X870 Pro RS WiFi
Ook het goedkoopste bord, de Pro RS WiFi, is in het wit gestoken. We tellen nog altijd drie M.2-slots, maar de laatste daarvan heeft bij dit model slechts een PCIe 3.0-snelheid. Toch zet ASRock zelfs op dit bord een aardige ALC1220-audiocodec.
MSI: voorzichtig begin
MSI begint voorzichtig, met drie nieuwe moederborden voor socket AM5. Alleen de meest luxe van het stel, de X870E Carbon WiFi, maakt gebruikt van een dubbele chipset.
MPG X870E Carbon WiFi
Ik begin inmiddels misschien een vasthangende plaat te worden, maar ook MSI heeft nieuwe systemen bedacht voor het loshalen van je videokaart en het monteren van de M.2-heatsinks. Bij MSI werkt het systeem voor het unlocken van het PCIe-slot net wat anders, met een knopje rechts dat het klemmetje aan het einde van het slot tussen twee standen verschuift.
Bij de ssd-koeler is het een kwestie van tegen een uitstekend lipje duwen en optillen, en andersom weer vastduwen. Uniek is bovendien dat ook de grote plaat die als heatsink voor de secundaire M.2-slots dient op deze manier is los te halen. Alleen bij MSI kun je dus in alle M.2-slots ssd's installeren zonder daar gereedschap voor nodig te hebben.
De Carbon heeft twee PCIe 5.0 x16-slots voor lanesplitting, maar vermoedelijk slechts één Gen5-slot voor een ssd. Het erbij geplaatste specificatiekaartje biedt daarover echter geen uitsluitsel.
MAG X870 Tomahawk WiFi
De Tomahawk komt uit de budgetvriendelijkere MAG-serie. Anders dan de iets minder krachtige vrm lijken er op het eerste gezicht weinig specificatieverschillen te zijn. De Tomahawk heeft bijvoorbeeld gewoon 5Gbit/s-ethernet, Wi-Fi 7 en dezelfde M.2- en PCIe-systemen als de Carbon. Het tool-free M.2-systeem is bij dit bord wel beperkt tot twee van de slots, en het uiterlijk van het bord is wat meer ingetogen.
Pro X870-P WiFi
Nog wat goedkoper wordt dit model uit de Pro-serie. Volgens het kaartje zouden wederom dezelfde mechanismes voor ssd-koelermontage en PCIe-unlock aanwezig zijn. Dat eerste klopt, maar het unlockmechanisme lijkt toch echt te ontbreken. Verder krijg je bij dit bord überhaupt maar één M.2-heatsink en gebruikt MSI voor dit model minder krachtige 60A-powerstages.
Voorlopige conclusie
Het is nog even wachten totdat het AM5-platform niet alleen van nieuwe processors, maar ook weer van volledig up-to-date moederborden is voorzien. De verschillende fabrikanten zijn er duidelijk al bijna klaar voor, want de getoonde moederborden zien er zo goed als af uit, al varieert het aantal aanwezige modellen wel nog flink per fabrikant. En hoewel Gigabyte ze niet had meegenomen naar de gamescom, zal ook dat merk ongetwijfeld de nodige modellen aan het klaarstomen zijn.
Wat voorlopig nog onzeker blijft, zijn de prijzen. Socket AM5 staat niet bekend als een goedkoop platform en met de verplichting van zowel een externe USB4-controller als PCIe 5.0-snelheden voor zowel het x16-slot als een M.2-ssd, vrees ik dat je rekening moet houden met een stevige prijsstelling. Maar doordat de technische verschillen tussen X870 en X670/B650 verder beperkt zijn, kun je als prijsbewuste consument ook nog altijd prima een bord van de vorige generatie aanschaffen. Vooral wie juist wel het nieuwste en beste wil, krijgt er met X870 straks een interessante optie bij.