Inleiding
De huidige generatie virtual reality heeft een lange aanloop gehad. Al in 2012 demonstreerde John Carmack op de E3 een vr-bril, die uiteindelijk de Oculus Rift zou worden en die vervolgens pas in 2016 op de markt kwam, ongeveer tegelijk met de HTC Vive. En toen bleef het lange tijd stil. Oculus en HTC hebben nog niet bekendgemaakt aan een opvolger te werken, maar Oculus heeft de prijs van zijn huidige bril wel verlaagd om de verkoop te stimuleren. Vr lijkt dus nog niet aan te slaan in de mate die de fabrikanten graag hadden gezien.
Microsoft denkt echter dat er nog wel wat te halen valt en kondigde begin dit jaar zijn Mixed Reality-platform aan, dat bestaat uit software die meegeleverd wordt met Windows 10 en een referentieontwerp voor een bril en draadloze controllers. Op de IFA toonden Acer, Asus, Dell, HP en Lenovo hun versie van de bril en in deze review kijken we naar de brillen van Acer en Medion.
Mixed?
'Mixed reality' klinkt als iets nieuws, maar eigenlijk is het de overkoepelende term die Microsoft gebruikt voor virtual reality en augmented reality. De Hololens is Microsofts eigen augmentedrealitybril, waarbij je de echte omgeving in beeld ziet, aangevuld met virtuele objecten. Hoewel de Windows Mixed Reality-brillen camera's aan de voorkant hebben, kunnen ze geen 'mixed' beeld weergeven. Wat werking betreft zijn het 'gewone' vr-brillen.
Windows Mixed Reality is de naam van het platform dat Microsoft met de Fall Creators Update heeft toegevoegd aan Windows 10. Op dit platform draait software die gebruikt kan worden met de vr-brillen, maar ook software voor de HoloLens.
Prijs
Eind vorig jaar liet Microsoft voor het eerst informatie los over de vr-brillen voor het Windows Mixed Reality-platform. Destijds liet het bedrijf weten dat computerfabrikanten headsets zouden maken met een prijs vanaf 299 dollar. Dat leek toen erg goedkoop, want de prijs van de HTC Vive en de Oculus Rift was toen veel hoger, tot zo'n 900 euro voor een complete set met controllers.
De daadwerkelijke prijzen van de Mixed Reality-headsets zijn wat hoger. Op het moment van schrijven is de variant van HP, die voor 400 euro in de Pricewatch staat, de goedkoopste. De sets van Medion, Acer en Lenovo kosten ongeveer 450 euro. In alle gevallen gaat het om een set met bewegingscontrollers. Wellicht doelde Microsoft met de vanafprijs op losse headsets zonder controllers, maar die worden vrijwel niet aangeboden. Met de brillen van Medion en Acer, die beide 450 euro kosten, zijn we aan de slag gegaan om te zien hoe het Mixed Reality-platform en de bijbehorende hardware bevallen.
Software - Installatie en ervaring
Microsoft heeft de Mixed Reality-headsets met opzet eenvoudig gehouden. Je hoeft geen sensors op te hangen of neer te zetten; de hdmi- en usb-kabel van de bril aansluiten volstaat. Er worden uiteraard wel eisen aan je systeem gesteld, maar die zijn een stuk lager dan bij de Oculus Rift en de HTC Vive. Dat komt doordat Microsoft onderscheid maakt tussen een 'Windows Mixed Reality PC' en een 'Windows Mixed Reality Ultra PC'. Voldoet een pc aan de Ultra-specificaties, dan werkt de bril op 90Hz; komt hij daaronder, dan werkt de bril op 60Hz.
|
Ultra |
Minimaal |
Besturingssysteem |
Windows 10 Fall Creators Update |
Processor |
Core i5-4590 of AMD Ryzen 5 1400 |
Core i5-7200U |
Werkgeheugen |
8GB ddr3 |
8GB ddr3 dualchannel |
Videokaart |
Nvidia GTX 960 / 1050 of AMD RX 460 / 560 |
Intel HD 620 of Nvidia MX 150 / 965M |
Video-aansluiting |
Hdmi 2.0 / displayport 1.2 |
Hdmi 1.4 / displayport 1.2 |
Bluetooth |
Bluetooth 4.0 |
Framerate |
90Hz |
60Hz |
Dat betekent dus ook dat Mixed Reality-brillen op laptops kunnen werken. Die laptops moeten voorzien zijn van dualchannelgeheugen, want trage laptop-gpu's kunnen die geheugenbandbreedte goed gebruiken. Werkt de bril op 60Hz, dan heb je ook genoeg aan de bandbreedte van een hdmi 1.4-aansluiting. We hebben de MR-bril ook op een laptop getest, maar vonden het niet echt aan te raden. Door de relatief lage verversingssnelheid zie je het beeld knipperen en snelle bewegingen worden voor je gevoel niet snel genoeg overgebracht. We werden er niet direct misselijk van, maar het wisselen naar een systeem met snellere hardware was toch een verademing.
/i/2001740577.jpeg?f=imagenormal)
Voor het uitgebreide testwerk hebben we het zekere voor het onzekere genomen en ons systeem met Core i7-6950X, 32GB geheugen en een GTX 1080-videokaart erbij gepakt. Ga je er zelf mee aan de slag, hou er dan rekening mee dat de controllers via bluetooth verbinding maken. De meeste desktopmoederborden, inclusief de onze, hebben geen bluetooth aan boord en een ontvangertje wordt ook niet met de headsets meegeleverd, waardoor je overgeleverd bent aan een usb-dongle.
Nadat je de headset hebt aangesloten, checkt de software of je systeem aan de minimale systeemeisen voldoet en vervolgens kun je de controllers aan je systeem koppelen. Dat gaat zoals gezegd via bluetooth. Die verbinding wordt ook gebruikt om de firmware te updaten, iets wat volgens de software een minuut of twee zou moeten duren, maar bij ons de eerste keer eerder tien minuten duurde.
De laatste stap in het installatieproces bestaat uit kiezen of je de bril op een vaste plek wilt gebruiken of wilt kunnen rondlopen. Het leukste is natuurlijk om heen en weer te kunnen lopen, maar die eerste optie is handig als je niet veel vrije ruimte hebt en geen apps gebruikt die dat vereisen.
Mixed Reality gebruiken
Als je na de configuratie je bril opzet, kom je terecht in Microsofts Mixed Reality-wereld. Die bestaat uit een tropische omgeving, met daarin een soort huis waardoor je kunt lopen door te teleporteren met behulp van de pookjes op de controllers. Je kunt het huis personaliseren door er objecten uit de Hologram-app in neer te zetten. Je kunt het bijvoorbeeld inrichten met plantjes, stoelen, tafels en lampen. Functioneel is het niet, maar het is leuk om je huis aan je eigen smaak aan te passen.
De belangrijkste rol die het huis vervult, is namelijk het herbergen van je apps. Oculus en Steam doen dat ook met een huis, maar het Windows-huis bevat niet alleen games, maar ook Microsoft-apps. Je kunt bijvoorbeeld browsen met behulp van Edge of de foto's en video's bekijken die op je computer staan. Dat ziet er niet echt anders uit dan zonder bril; je ziet websites, foto's en video's gewoon in twee dimensies. De apps zorgen ervoor dat je in je virtuele huis kunt blijven en de bril niet hoeft af te zetten.
Gelukkig kun je ook apps van andere partijen installeren, anders werd het gauw saai in het Microsoft-huis. In de Windows store heeft Microsoft een speciale sectie ingeruimd voor zijn Mixed Reality-huis. Op het moment van schrijven zijn er 58 apps geschikt om met een MR-headset te worden gebruikt. Er is een handjevol apps beschikbaar waarin je 360-gradenvideo's kunt kijken, zoals JauntVR, dat we ook al van de Vive en Rift kennen, en er staan wat games in de winkel. Je kunt dus op zich even vooruit met apps in de Microsoft Store, maar voor het leukste in vr, namelijk gamen, is het aanbod erg beperkt.
Windows Mixed Reality in SteamVR
Microsoft heeft met zijn Windows Mixed Reality-portaal een eigen platform voor virtual en augmented reality opgezet, maar gelukkig heeft de fabrikant niet gekozen voor een volledig gesloten systeem. De huidige brillen zijn ook compatibel met SteamVR. Dat werkt via de Windows Mixed Reality for SteamVR-applicatie, die sinds half november in vroegtijdige toegang beschikbaar is op het platform van Valve. Op Steam staan intussen meer dan 2500 games die compatibel zijn met vr-headsets en op het moment van schrijven ondersteunen er 139 expliciet de MR-headsets. Is die ondersteuning er officieel niet, dan is de kans groot dat de game alsnog gewoon werkt. We hebben zonder problemen Final Approach, Doom VFR en Hover Junkers gespeeld, die allemaal officieel de MR-headsets niet ondersteunen.
Dankzij de compatibiliteit met SteamVR is er een groot aanbod van games en applicaties die je kunt gebruiken in combinatie met de Windows Mixed Reality-brillen. Dat maakt de hardware meteen een stuk interessanter, want het aanbod in de Microsoft Store is op dit moment nog erg beperkt.
Mixed Reality op de Xbox One X?
Vorig jaar kondigde Microsoft de Xbox One X aan, destijds nog onder de naam Project Scorpio. De console werd expliciet gepresenteerd als een apparaat voor 4k- en vr-gaming. Bethesda liet tegelijkertijd weten dat er een vr-versie van Fallout 4 naar de console zou komen. Welke vr-implementatie Microsoft zou gebruiken, was onduidelijk en na die eerste aankondiging heeft Microsoft nooit meer gesproken over de virtualrealitymogelijkheden van de console. Inmiddels is de Xbox One X daadwerkelijk te koop en er is nog steeds niets bekend over vr-functionaliteit.
De Xbox One X draait in feite op een versie van Windows 10 en waarschijnlijk is het niet moeilijk voor Microsoft om het Mixed Reality-platform naar de console te brengen. Of dat gaat gebeuren, is nog niet duidelijk, maar het lijkt wel een logische vervolgstap. Misschien wacht Microsoft op de beschikbaarheid van meer games of de komst van betere hardware.
Hardware
De Windows Mixed Reality-headsets die je nu kunt kopen, zijn eigenlijk vr-brillen, die wat functionaliteit betreft vergelijkbaar zijn met bijvoorbeeld de Oculus Rift en de HTC Vive. Wel is er een belangrijk verschil in de manier van tracking van de bewegingen van de gebruiker. Bij de Mixed Reality-brillen wordt dat niet met externe sensoren gedaan, maar met camera's en sensoren in de headsets zelf.
Microsoft heeft met zijn Kinect voor de Xbox nooit veel succes gehad en is inmiddels gestopt met de productie van die bewegingscontrollers, maar de techniek is altijd doorontwikkeld. De Mixed Reality-headsets profiteren daarvan, want in feite maken ze gebruik van een vergelijkbare techniek. Aan de voorkant van de brillen zitten twee camera's met groothoeklenzen, die de omgeving waarnemen. Deze camera's maken een soort kaart van de omgeving en de headset kent altijd precies zijn positie op die kaart.
Ook kunnen de camera's precies zien waar de controllers zich bevinden. Die controllers zijn uitgerust met een ring met tal van leds. Daardoor kunnen de camera's heel nauwkeurig de positie bepalen. Het grote voordeel van dit systeem is dat je geen sensoren hoeft op te hangen in huis, zoals dat wel moet bij de HTV Vive en Oculus Rift. Je hebt enkel een stuk lege ruimte nodig waarin je vrij kunt bewegen.
Op papier lijken de Mixed Reality-headsets in het nadeel te zijn wat tracking betreft, want de camera's hebben een beperkt zichtveld. In de praktijk bleek de inside-out-tracking echter prima te werken en was het geen probleem als de controllers uit het zicht van de camera's verdwenen. Als we een controller even achter onze rug hielden en weer naar voren haalden, kwam deze altijd op de juiste plek het beeld in. Het lukte in games zelfs om acties achter onze rug uit te voeren.
Veel brillen, weinig verschillen
Zelf maakt Microsoft geen nieuwe hardware voor het platform, maar de fabrikant heeft wel specificaties opgesteld die fabrikanten vervolgens gebruiken om hun eigen brillen te maken. Veel computerfabrikanten hebben dat inmiddels gedaan en er zijn dan ook verschillende uitvoeringen beschikbaar, maar die hebben bijna allemaal dezelfde specificaties. Alleen het uiterlijk van de brillen wijkt iets af.
Model |
HP |
Acer |
Medion Erazer |
Asus |
Samsung |
Lenovo |
Dell |
|
/i/2001712141.jpeg?f=thumbmini) |
/i/2001712799.png?f=thumbmini) |
/i/2001691081.jpeg?f=thumbmini) |
/i/2001689917.jpeg?f=thumbmini) |
/i/2001672169.jpeg?f=thumbmini) |
/i/2001712845.jpeg?f=thumbmini) |
/i/2001740465.jpeg?f=thumblarge) |
Prijs |
Prijs |
Onbekend (5 winkels) |
Onbekend (7 winkels) |
Onbekend (2 winkels) |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend (1 winkels) |
Onbekend |
Waardering |
4 van 5 sterren
|
4 van 5 sterren
|
4 van 5 sterren
|
|
4.5 van 5 sterren
|
4 van 5 sterren
|
4.5 van 5 sterren
|
Scherm |
Display |
2x 2,89"-lcd |
2x 2,89"-lcd |
2x 2,89"-lcd |
2x 2,89"-lcd |
2x 3,5"-oled |
2x 2,89"-lcd |
2x 2,89"-lcd |
Resolutie |
2880x1440 |
2880x1440 |
2880x1440 |
2880x1440 |
2880x1600 |
2880x1440 |
2880x1440 |
Refreshrate |
90Hz |
90Hz |
90Hz |
90Hz |
90Hz |
90Hz |
90Hz |
Gezichtsveld |
100° |
100° |
100° |
100° |
110° |
100° |
100° |
De interessantste bril voor het Mixed Reality-platform is niet te koop in Europa en hebben we nog niet kunnen proberen. Dat is de Samsung HMD Odyssey, die alleen in Amerika te koop is. Deze vr-bril heeft twee 3,5"-oledschermpjes met een resolutie van 1440x1600 pixels en een beeldhoek van 110 graden. Op papier is dit dus een headset die een betere kwaliteit kan leveren dan de andere MR-brillen en wellicht ook beter beeld geeft dan de Oculus Rift en de HTC Vive.
Lcd in plaats van oled
De Mixed Reality-headsets die je nu kunt kopen, maken gebruik van lcd's in plaats van oledschermpjes. Het gebruik van lcd's kan resulteren in nadelige effecten, zoals ghosting, maar in de praktijk hebben we daar niets van gemerkt. De responstijd van de schermpjes is blijkbaar snel genoeg om dat tegen te gaan en gecombineerd met de verversingssnelheid van 90Hz is het beeld vloeiend.
De brillen maken gebruik van 2,89"-schermpjes, met een resolutie van 1440x1440 pixels per oog, ofwel een totaal van 2880x1440 pixels. De resolutie is daarmee beduidend hoger dan de 2160x1080 pixels van de Oculus Rift en de HTC Vive. We hadden verwacht dat het beeld daardoor ook echt scherper zou ogen, maar in een directe vergelijking met de Rift, zagen we in de praktijk weinig verschil. Zowel bij het spelen van games als bij het bekijken van video's vonden we het beeld van de MR-brillen niet duidelijk beter.
Juist de Oculus Rift had onze voorkeur in deze directe vergelijking, ondanks zijn lagere resolutie. Dat komt door de beeldhoek, die bij de Rift iets groter is. Dat is een merkbaar verschil; bij de MR-brillen zie je duidelijker dat je door een bril kijkt en ga je iets minder in de omgeving op. Het grootste verschil is echter de kwaliteit van de lenzen; die is bij Rift beter dan bij de MR-brillen. In de hoeken neemt de kwaliteit altijd af, wat resulteert in onscherpte, maar bij de Mixed Reality-brillen is dat effect veel groter en zagen we ook meer chromatische aberratie.
Ergonomie
De Windows Mixed Reality-brillen zijn niet alleen wat specificaties betreft vergelijkbaar, ook de manier van gebruik is hetzelfde. De brillen worden niet zoals een skibril helemaal vastgeklemd op je hoofd; ze hebben een band die je aan je hoofd vastmaakt en daarop zit een scharnier met de headset. Ook als je de bril op hebt, kun je dit omhoog klappen, zodat je snel uit de virtuele omgeving kunt ontsnappen.
Met dit systeem kun je de bril redelijk strak op je hoofd zetten, maar dat gaat wat minder goed dan bij de Rift, die wel het 'skibrilprincipe' gebruikt. In de praktijk hadden we met de Medion-headset dan ook soms wat last van interne reflecties, omdat het moeilijk was om de bril helemaal af te sluiten. Bovendien vonden we de Medion-bril minder comfortabel om langere tijd te gebruiken, maar dat komt waarschijnlijk vooral door het ontwerp van de hoofdband. Bij ieder merk is dat anders en kan het draagcomfort dus anders zijn.
Controllers
Uiterlijk zijn er duidelijke verschillen tussen de headsets van de verschillende fabrikanten, maar dat geldt niet voor de controllers. Bij alle Windows Mixed Reality-headsets worden exact dezelfde controllers geleverd, die via bluetooth aan de pc gekoppeld worden.
De kwaliteit van de controllers valt ons wat tegen; ze voelen wat fragiel aan. De Touch-controllers van de Oculus Rift liggen lekkerder in de hand en ook de bewegingscontrollers van de HTC Vive voelen steviger aan. Wel positief is dat de controllers van de MR-brillen veel bedieningsmogelijkheden hebben. Er zit een klein joystickje op én een touchpad. Verder is er een trigger en zit er nog een knop aan de zijkant.
Met al die knoppen kan de functionaliteit van de Rift- en Vive-controllers goed nagebootst worden. Dat is handig, want dat betekent dat je in SteamVR dus games kunt spelen die zijn gemaakt voor controllers van de al eerder uitgebrachte vr-systemen.
Gamen
Om te kijken hoe de Windows Mixed Reality-headsets zich verhouden tot de concurrentie, hebben we een aantal SteamVR-games gespeeld met de Medion Erazer X1000-headset en met de Oculus Rift. We kiezen voor de vergelijking met de Rift, omdat deze ongeveer evenveel kost als de brillen voor het Windows Mixed Reality-platform. Wat beeldkwaliteit betreft is de Rift vergelijkbaar met de duurdere HTC Vive.
We zijn begonnen met Project Cars 2, omdat dit een game is waarvan we verwachtten dat hij veel profiteert van de hogere resolutie van de Mixed Reality-headsets. Bij racegames moet je in de verte kijken om goed de bochten te kunnen schatten en hoe hoger de resolutie, hoe beter dat moet kunnen. Tijdens een aantal rondjes in Project Cars 2 hebben we echter geen voordeel gemerkt van de 1440p-lcd's in de Medion-headset. Het beeld van de Oculus Rift, dat weliswaar minder pixels heeft, oogde in de praktijk beter. Dat komt enerzijds door de bredere kijkhoek van de Rift en anderzijds doordat de Rift gebruikmaakt van oledschermen in plaats van lcd's. Het veel hogere contrast van de oledschermen maakt objecten ook net wat makkelijker te onderscheiden.
SteamVR
Ook in andere games, waaronder Space Pirate Trainer en Hover Junkers, zagen we in de praktijk geen betere beeldkwaliteit bij gebruik van de Windows Mixed Reality-headset. In alle speelsessies ging onze voorkeur uit naar het beeld van de Oculus Rift. Dat komt doordat deze een grotere beeldhoek heeft en ook lijken de lenzen scherper te zijn, waardoor de beeldkwaliteit in de hoeken minder afneemt.
Links: Final Approach, rechts: Space Pirate Trainer
Onze Rift werd geleverd met twee sensors en die plaatsten we conform de instructies vóór in de speelruimte. Speel je met controllers, dan wordt aangeraden om een derde sensor achter in de ruimte te zetten en tijdens het spelen van spellen waarbij je veel beweegt, zoals Final Approach, bleek waarom. Af en toe sta je met je rug naar de sensors en kunnen je controllers niet gevolgd worden. Nieuwe Rift-headsets worden standaard met drie sensors geleverd, waardoor de tracking beter is, maar dan moet je dus wel drie bekabelde sensors neerzetten, terwijl je daar geen zorgen over hebt bij de MR-headsets.
Daarbij zitten camera's die de controllers volgen, aan de voorkant van de bril. Je beweegt je controllers over het algemeen voor je gezichtsveld heen en weer, dus die worden netjes gevolgd, maar zelfs als je achter je wilt reiken, gaat dat meestal goed. De camera's hebben een brede beeldhoek en als je controllers uit beeld verdwijnen, wordt berekend waar ze zich moeten bevinden. In Hover Junkers lukte het ons daarom om een voorwerp achter onze rug om van de ene hand naar de andere over te geven.
Conclusie
Sinds de Fall Creators Update is Windows 10 klaar voor Mixed Reality en wie een MR-bril koopt, belandt daarmee automatisch in Microsofts 'MR-huis'. Daarvandaan kun je (360 graden)-video's kijken, apps starten en het huis naar wens inrichten met de voorwerpen in de Hologram-app. Oculus en Valve starten apps en games ook vanuit een huis en dat concept werkt wat ons betreft prima. Wil je ermee gamen, dan ben je op het handjevol apps in de Windows Store gauw uitgekeken, maar gelukkig is er ondersteuning voor SteamVR, waardoor je van dat veel grotere aanbod gebruik kunt maken.
De Mixed Reality-headsets die we getest hebben, maken in tegenstelling tot de Vive en Rift gebruik van een hoofdband. De headset drukt dus niet recht op je gezicht, maar sluit daardoor ook niet zo goed af als een Rift. Ook de beeldkwaliteit vinden we, ondanks de hogere resolutie, niet beduidend beter dan die van HTC en Oculus. Er worden lcd's in plaats van oledschermen gebruikt, wat een veel lager contrast oplevert, en bovendien is de beeldhoek kleiner dan bij de Vive en Rift. Wat wel erg goed werkt, is de tracking; de locatie van je controllers wordt prima gevolgd en doordat de camera's aan de buitenkant van je bril zitten, kun je rondlopen zonder dat de bril je controllers kwijtraakt.
De goedkoopste Mixed Reality-headset kost 400 euro en als de HTC Vive en Oculus Rift nu nog steeds 900 euro zouden kosten, dan waren de Mixed Reality-headsets scherp geprijsd. De prijzen van de Vive en Rift zijn echter flink gedaald; de Vive is met controllers te koop voor zo'n 700 euro en Oculus heeft de adviesprijs van de Rift met Touch-controllers verlaagd naar 450 euro. De beschikbare Mixed Reality-headsets zijn wat prijs betreft dus vergelijkbaar met de headset van Oculus.
In de praktijk levert de Oculus Rift een betere beeldkwaliteit, ondanks de lagere resolutie van de schermen. De grotere beeldhoek van de Rift, het gebruik van oledpanelen en de scherpere lenzen leiden tot een betere ervaring. Bij alle games en toepassingen die we geprobeerd hebben, verkozen we het beeld van de Rift. Dat is enigszins tegen onze verwachting in, want we hadden meer verwacht van de hogere resolutie van de Mixed Reality-headsets. Aan de andere kant zijn we onder de indruk van de tracking van de MR-headsets en de eenvoud van het systeem zonder externe sensors. Wat gebruiksgemak betreft zijn de MR-headsets dus de meest praktische oplossing, maar het beste beeld haal je nog steeds bij de Oculus Rift en HTC Vive.
- Medion
- HP
- Acer
- Lenovo
- Oculus Rift
- HTC Vive