De laadpalen schieten als paddenstoelen uit de grond. Vorig jaar kwamen er dagelijks zo'n 53 laadpunten bij. De gemiddelde paal heeft twee aansluitingen, dus dat komt neer op tientallen palen per dag. Dat betekent dat er elk kwartaal meer laadpunten in Nederland bijkomen dan er op dit moment aan tankstations zijn. Het lijkt misschien dat de jaarcijfers van de Nationale Agenda Laadinfrastructuur reden zijn voor een feestje, maar tussen de regels door valt er ook minder positief nieuws te lezen.
Nationale Agenda Laadinfrastructuur
De Nationale Agenda Laadinfrastructuur bestaat sinds 2019 en is een samenwerkingsverband van verschillende ministeries, gemeenten, provincies, netbeheerders, organisaties en bedrijven. Het doel van de NAL is om ervoor te zorgen dat het laadnetwerk geen belemmering vormt voor de transitie naar elektrisch vervoer. Of, met andere woorden: dat er genoeg laadpalen zijn om alle elektrische voertuigen te kunnen opladen. De NAL doet dit door gesprekken te faciliteren tussen overheden en het bedrijfsleven, en door zicht te houden op het Nederlandse laadnetwerk en de toekomst hiervan.
Zo waarschuwt de NAL zelf voor 'stagnatie op den duur', door het overvolle stroomnet en een tekort aan installateurs. Daarnaast is een gebrek aan transparantie bij laadprijzen ook een aandachtspunt. Wellicht nog alarmerender: in 2023 werden er meer laadpalen geplaatst dan in 2024. Dat terwijl de NAL vorig jaar nog zei dat het plaatsingstempo 'de komende jaren fors omhoog moet om de verwachte groei van elektrisch vervoer de komende periode bij te houden'. Dat is niet gebeurd: er zijn juist minder nieuwe laadpalen geplaatst. Reden daarom om de voorzitter van de NAL, Marieke Donkervoort, te vragen hoe het staat met het Nederlandse laadpalennetwerk.
In je eigen woorden, hoe kijk je naar de laadpalenmarkt van vorig jaar?
"Nou, positief! We hebben misschien niet dé stijgende lijn gezien van de afgelopen jaren, maar dat is verklaarbaar en tijdelijk. Het aantal laadpalen blijft hoe dan ook groeien en dat gaat het honderd procent zeker ook blijven doen."
Maar als je kijkt naar de cijfers, zijn er vorig jaar minder nieuwe laadpalen geplaatst dan een jaar eerder. Is dat niet reden tot zorg?
"Nee, niet direct. Zo zijn er in meerdere regio's nieuwe concessies gestart. Dit zijn de contracten tussen lokale overheden en laadpaalaanbieders die zorgen voor het merendeel van de nieuwe publieke laadpalen. De periode waarbij een nieuwe concessie begint, zorgt altijd voor een dip in het plaatsingstempo van aantal nieuwe laadpalen."
"Daar komt bij dat er nu op een nieuwe manier gekeken wordt naar waar die nieuwe palen geplaatst moeten worden. Voorheen was dit vooral op aanvraag van een elektrischeautorijder, waarbij er na een aanvraag werd gekeken of er op die plek inderdaad noodzaak was voor een extra paal. Nu gaat dat meer op basis van data. Waar is het interessant om een paal te plaatsen? Waar zijn de palen vaak bezet en zijn er dus meer aansluitingen nodig? Die omschakeling vergt wel tijd, wat de dip verklaart. We verwachten dan ook dat de plaatsing van nieuwe laadpalen via die concessies in de toekomst weer sterk gaat toenemen. Of we weer die 1900 punten per maand gaan halen, hangt vooral af van wat de markt nodig heeft. Als er minder nieuwe elektrische auto's verkocht worden, zijn er ook minder laadpalen nodig. Maar als het echt nodig is, zouden we die 1900 weer kunnen halen, of misschien zelfs daarboven."
In 2024 zeiden jullie dat het aantal palen sterk moest toenemen. Dat is niet gebeurd. Dat is dus geen probleem?
"Onze opdracht is om de laadinfrastructuur geen bottleneck te laten zijn voor de transitie naar elektrisch vervoer. Dat is niet het geval."
Deze positiviteit had ik niet verwacht, als ik eerlijk ben. In jullie eigen berichtgeving schrijven jullie ook over 'mogelijke stagnatie op den duur', maar eigenlijk gaat het helemaal niet zo slecht met de laadpalenmarkt?
"Onze rol als NAL is om mogelijke problemen binnen de branche te benoemen en de staatssecretaris zo te ondersteunen bij het ontwikkelen van beleid. Je moet onze publicaties dan ook met die bril bekijken. We zeggen niet dat die stagnatie er gaat komen, alleen waarschuwen we dat er een mogelijkheid is dat het kan gebeuren. Daarbij benoemen we wat die stagnatie kan veroorzaken zodat de staatssecretaris stappen kan nemen om dit te voorkomen."
:fill(white):strip_exif()/i/2007621866.jpeg?f=imagemedium)
Nationale Agenda Laadinfrastructuur
Jullie noemen wel wat zaken die voor die mogelijke stagnatie zouden kunnen zorgen. Netcongestie, bijvoorbeeld?
"Netcongestie is op dit moment nog geen probleem voor personenvoertuigen. Voor de logistieke sector is dit al wel het geval. Dat is vast niet het antwoord dat je had verwacht, haha. Nee, er is inderdaad een indruk ontstaan dat netcongestie een belemmering kan vormen voor de laadpalenmarkt. Dat is niet direct het geval. Laadpalen kunnen juist positief bijdragen aan de energietransitie en netcongestie."
"De vraag is alleen, hoe zet je die laadpalen in? Recent onderzoek van ElaadNL heeft bijvoorbeeld laten zien dat als je laadpalen flexibel inzet afhankelijk van het stroomaanbod, ze zo het netwerk juist kunnen ontlasten. Dit heet slim laden. Als er lokaal veel vraag is naar stroom en het net dus dreigt overbelast te worden, kun je het laadvermogen van de laadpalen omlaag schroeven om het net te ontlasten. Als die vraag weer afneemt, kunnen de palen later alsnog op vol vermogen laden. Zo kun je extra laadpalen plaatsen, ook al is het lokale net op papier eigenlijk al vol. Het gaat namelijk voornamelijk om de avondpiek van tussen 17.00 uur en 20.00 uur, als iedereen terugkomt van werk en de auto aan de lader gehangen wordt. Als je dan slim laden inzet en dus niet direct op volle snelheid gaat laden, kan dat de laadpiek met 35 tot 49 procent verminderen, blijkt uit dat onderzoek."
"Daarom willen we dat slim laden breder onder de aandacht brengen. Begin vorig jaar was 23 procent van alle laadsessies in Nederland slim. De overgrote meerderheid daarvan is wel privaat. Onderzoek van RVO liet eerder zien dat 38 procent van de private laadsessies slim was, tegenover 3,9 procent van de publieke. Daarom zijn we een actieplan begonnen om samen met gebruikers- en brancheorganisaties, overheden en netbeheerders ervoor te zorgen dat we slim laden meer in de praktijk gaan zien, ook bij publieke laders. Het doel is om dit jaar de 60 procent te halen, van privaat, publiek en semipubliek samen."
Gaan jullie dat halen, die 60 procent?
"Dat is wel de wens. Dit is wel wat Nederland verder gaat helpen als het gaat om extra laadpalen samen met netcongestie. Overigens zaten we in juni al op 55 procent, dus ik denk dat we het wel gaan halen, ja."
/i/2007621904.png?f=imagenormal)
En verder speelt netcongestie dus geen rol?
"Nou ja, het wil niet zeggen dat er geen uitdagingen zijn. Natuurlijk kan het op lokaal niveau zo zijn dat er geen aansluiting mogelijk is, of bij hele hoge vermogens zoals voor snelladers en in de logistieke sector met zware bedrijfsvoertuigen. Dan is het de vraag welke oplossing men kiest, zoals het gebruiken van bufferaccu's om snelladen mogelijk te maken. Maar over heel Nederland gekeken zien wij netcongestie niet als een probleem."
En een gebrek aan transparantie bij de prijzen? Die noemen jullie ook als mogelijke gevaren.
"Bij tankstations heb je de grote palen met alle verschillende prijzen erop, zodat je als bestuurder weet of je daar wel of niet wil tanken. Bij laadpalen is dat niet. Natuurlijk is zo'n grote paal niet nodig, maar laadpaalaanbieders zijn sinds vorig jaar wel verplicht om bij nieuwe palen de prijzen aan te geven, bijvoorbeeld met een scherm op de paal. Zo weet je als klant hoeveel je moet betalen als je daar ad hoc gaat laden."
Moet dat echt bij de paal zelf staan? Je kan in allerlei laadapps ook zien wat de prijzen zijn, is dat niet transparant genoeg?
"Dat is de grote vraag! Hoe transparant moet het zijn? We weten wel op basis van onderzoeken bij rijders van EV's dat de prijstransparantie er bekaaid vanaf komt. Zeker met de kwestie van slim laden is het belangrijk om transparant te zijn. Stel dat je 's nachts goedkoper kan laden dan overdag, dan wil je dat als bestuurder weten, toch? Is de huidige vorm van communicatie duidelijk genoeg? Dat vragen wij ons af."
'Als de laadprijzen niet transparant zijn, willen mensen misschien niet overstappen naar EV's'
En dat kan gevolgen hebben voor de plaatsing van nieuwe laadpalen?
"Dat niet zozeer, het is vooral dat dit impact kan hebben op de transitie naar elektrisch vervoer. Als de prijzen niet transparant zijn, zou het kunnen zijn dat automobilisten niet over willen stappen naar EV's. Terwijl dat natuurlijk het uiteindelijke doel is, daarom benoemen we het in onze rapportage. Ons doel is dat de laadpaalinfrastructuur geen bottleneck vormt voor de overstap naar elektrisch vervoer. Daarom valt dit ook onder onze missie. "
En een tekort aan installateurs? Dat noemen jullie ook als een van de mogelijke problemen.
"Dat speelt vooral in Noord-Nederland. Het is daar voor aannemers onvoldoende lucratief om daar laadpalen neer te zetten. De vraag naar laadpalen is daar minder groot, vandaar. Daarom dat wij als NAL tegen de provincies zeggen: leer van elkaar. Kunnen jullie kennis of zelfs teams met elkaar uitwisselen, om ervoor te zorgen dat de doelen toch gehaald worden? Daarnaast hebben we als NAL samen met de Hogeschool HAN de Human Capital Agenda opgezet, waarbij we de opleiding voor laadpaalinstallateurs hebben verkort. Zo hopen we dat er meer installateurs bijkomen en er op die manier meer laadpalen voor een goedkoper tarief geplaatst kunnen worden."
Noord-Nederland is sowieso een probleemgeval, niet? Jullie hebben als doel om in elk blok van 500x500 meter in Nederland in elk geval één laadaansluiting te hebben. De verwachting is dat jullie dat in heel Nederland halen, behalve in het noorden. Wat speelt daar?
"Klopt, ja. Friesland en Groningen zitten natuurlijk anders in elkaar dan bijvoorbeeld de Randstad. Je hebt daar veel meer eigen parkeergelegenheden dan in de Randstad. De vraag naar een publieke laadpaal is daar daardoor ook niet zo hoog. Het blijkt daarom lastig te zijn om op alle plekken daar een publieke laadpaal te plaatsen die ook nog eens rendabel is. We moeten als NAL dan ook kijken of die doelstellingen wel realistisch en nodig zijn. Is het wel nu al nodig dat er óveral in dorpen en steden laadpalen staan? Misschien is het interessant om ook op een andere manier te kijken naar het opladen van EV's."
Over die eigen parkeergelegenheid gesproken: volgens cijfers van de RVO heeft 69 procent van de EV-rijders eigen parkeergelegenheid. Hier kan de bestuurder een eigen laadpaal plaatsen, waardoor deze bestuurder minder afhankelijk is van publieke laadpalen. Het gros van de Nederlanders heeft echter geen eigen oprit. Als straks meer mensen aan de EV gaan, is de kans dus groter dat ze geen eigen parkeergelegenheid hebben en dus aangewezen zijn op publieke laadpalen. Verwachten jullie dat de vraag naar publieke laadpalen in de toekomst daardoor flink zal toenemen?
"Het zou een vraagstuk kunnen worden waarop je wil anticiperen, maar dat is niet iets waar we op dit moment voor waarschuwen of nadrukkelijk rekening mee houden. We hebben geen glazen bol en kijken voor een groot deel ook naar wat we op dit moment zien in onze data. We houden dit dus in de toekomst zeker in de gaten. Je moet ook niet vergeten dat laadpaalexploitanten nu meer datagestuurd gaan werken. Omdat ze op steeds meer plaatsen in Nederland dekkende laadpaalnetwerken hebben, weten ze ook wat de laaddruk in een bepaalde regio is. Als ze merken dat een of meerdere publieke laadpalen in een regio bezet zijn, kunnen ze daar proactief nieuwe laadpalen plaatsen. Dit werkt natuurlijk ook in hun voordeel, omdat ze zo weten dat de nieuwe palen die ze plaatsen, ook voor hen financieel interessant zijn."
"Mede daarom is dit niet iets waar we nu bang voor zijn. De laadpalensector voor personenauto's heeft de afgelopen jaren, ondanks belemmeringen, veel gerealiseerd. Er zijn zeker uitdagingen, maar die kunnen we samen goed oplossen. Daarbij is het van belang om te kijken naar wat er wél kan en wat er wél gebeurt."
Redactie: Hayte Hugo Eindredactie: Monique van den Boomen Bannerafbeelding: Marcus Lindstrom / Getty Images