De Nederlandse en Franse politie hebben twee maanden meegelezen met versleutelde berichten van cryptotelefoons die werden gebruikt door criminelen. Het gaat om telefoons van Encrochat, dat Android-telefoons met otr-versleutelde communicatie aanbood.
De server van Encrochat stond in Frankrijk, maar volgens de politie was Nederland grootverbruiker. Via een Joint Investigation Team werd een actie opgezet genaamd 26lemont. Aan de actie werkte de Nederlandse Landelijke Eenheid en de Franse nationale politie mee. Ook Europol was bij de actie betrokken.
Het netwerk richtte zich op Encrochat. Dat is een dienst die BQ Aquaris X2-telefoons met Android leverde aan criminelen. De telefoons bevatten een berichtendienst die via otr, Off-the-Record-encryptie, versleuteld werd. De server daarvoor stond in Frankrijk. De telefoons werden gebruikt door duizenden criminelen - volgens de politie ging het om 50.000 gebruikers, waarvan er 12.000 uit Nederland kwamen. De politie zegt dat het de berichten kon meelezen voor ze werden versleuteld. Dat lijkt erop te duiden dat de encryptie zelf niet gekraakt is, maar dat de politie de servers heeft geïnfiltreerd.
Hoe de politie er precies in slaagde om mee te lezen is niet bekend. De politie spreekt alleen over 'een technisch apparaat'. Tegelijkertijd noemt de politie dat er gehackt én afgeluisterd en afgetapt zou zijn.
Het onderzoek begon al in 2017. Toen merkte de Franse politie een toename op van versleutelde chats via Encrochat. De politie begon in april met het meelezen van de berichten. In totaal zijn 20 miljoen berichten in real time meegelezen. Dat zijn alleen berichten van Nederlandse gebruikers.
De politie spreekt van 'een goudmijn' aan bewijsmateriaal. Er zouden inmiddels al meerdere drugsvondsten mee zijn gedaan, wapens zijn gevonden, en zelfs moorden en martelingen zijn voorkomen.
Gebruikers van Encrochat merkten enkele weken geleden al op dat er mogelijk iets aan de hand was met de dienst. Ze kregen meldingen op hun telefoon dat de berichten mogelijk niet meer helemaal anoniem waren. Dat was ook het moment dat het onderzoek stopte.
Cryptofoons
Het is niet de eerste keer dat de politie achter een netwerk van zogeheten 'cryptofoons' aan gaat. Eerder gebeurde dat ook al met BlackBerry's van Ennetcom. Die werden gebruikt in onder andere het netwerk van de Nederlandse topcrimineel Ridouan T..
Het Nederlands Openbaar Ministerie benadrukt in de persconferentie dat encryptie op zichzelf goed is en dat veel mensen daar gebruik van maken. Het netwerk van Encrochat werd echter volledig gebruikt voor criminaliteit, en profileerde zich ook als zodanig. "Dit soort telefoons wordt vrijwel alleen in criminele circuit gebruikt, en daarom zijn ze niet in het algemeen belang", zegt de openbaar aanklager.
Met die motivatie gaf de rechter-commissaris toestemming tot het afluisteren van de berichten. "Op die manier kunnen we de verkregen chatgegevens rechtmatig gebruiken met de juiste juridische basis."
Update: in dit artikel stond aanvankelijk dat het om pgp-telefoons ging. Dat is fout: het gaat om otr-versleuteling.