Wat zeggen politieke partijen over tech?

Alle verkiezingsplannen over tech en duurzaamheid

Volt

Tijdens ons vorige artikel over verkiezingsprogramma's hadden we Volt helemaal niet op de radar, totdat veel tweakers ons wezen op de pan-Europese partij. Mede door die vele reacties maakten we een vervolgartikel waarin we ook kleinere partijen bekeken met Volt daarbij. Inmiddels is de partij met twee Kamerzetels een gevestigde partij en ook het huidige verkiezingsprogramma bevat genoeg technologie.

Volt in het kort

• Ministerie van Digitale Zaken
• Digitaliseren van rechtspraak
• Verplichte politieke training over AI
• Meer grip en openheid over overheids-ict
• Kunstmatige intelligentie toetsen aan grondrechten, verplichte openbaring overheidsalgoritmes
• Meer geld naar Autoriteit Persoonsgegevens
• Iedere bewoner een eigen chatbot
• Gratis digitale leermiddelen voor scholieren
• Meer inzetten op e-health en digitale zorg
• Europese marktmacht voor chipproductie
• Voor invoering van digitale euro
• Europese alternatieven voor sociale media
• Pseudonimiteit op internet
• Ethisch hacken legaal maken
• Tegen chatcontrolewet
• Herziening van Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten

Je kunt het verkiezingsprogramma van Volt hier lezen.

Overheid

Volt is een van de weinige partijen die expliciet pleit voor een minister van Digitale Zaken. Wat diens mandaat precies wordt, schrijft de partij niet, maar de minister moet in ieder geval 'regie krijgen op bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie'. Volt wil verder dat digitale communicatie van bewindspersonen automatisch moet worden opgeslagen en dat hun chatverkeer makkelijk doorzoekbaar moet worden.

'Door ict-onderhoud eenvoudig en structureel zichtbaar te maken op de rijksbegroting, behandelen we ict van de overheid minder als losse projecten.'De partij wil ook dat de rechtspraak verder digitaliseert. Volt verwijst daarbij naar 'de positieve ervaringen' tijdens de coronapandemie. Volt wil onder andere dat digitale rechtspraak 'wordt ingebed in de reguliere rechtspraak'.

Politici en ambtenaren moeten van Volt een verplichte basistraining krijgen op het gebied van digitale vaardigheden en AI. Daarnaast moet er bij het maken van iedere wet een 'digitale toets' komen die kijkt naar de impact op de ict. De kosten en baten van ict-investeringen moeten ook 'beter zichtbaar' worden: "Door ict-onderhoud eenvoudig en structureel zichtbaar te maken op de rijksbegroting, behandelen we ict van de overheid minder als losse projecten. Dat maakt strategische afwegingen beter mogelijk", schrijft de partij.

In het algemeen moet de ict bij de Nederlandse overheid beter, stelt Volt. Het is de enige partij die daar overigens zo duidelijk voor pleit. De partij heeft er een duidelijke visie bij: "Dit kan bijvoorbeeld door het aantal leveranciers voor aankoop of ontwikkeling van eenzelfde soort functionaliteit tot twee of drie te beperken, door applicatieontwikkeling in eigen beheer met structuren en protocollen van de rijksoverheid te reguleren, door bestaande databasestructuren en communicatiemiddelen op elkaar af te stemmen." Liefst wil de partij dat in Europees verband doen.

Volt pleit ook voor meer openheid van algoritmes door de overheid. De partij wil een verplicht algoritmeregister; het huidige algoritmeregister is nog vrijblijvend. Die algoritmes, mits ze door de overheid en met overheidsgeld zijn gemaakt, moeten volgens de partij voor iedereen in Europa beschikbaar worden.

De overheid moet van Volt sneller voldoen aan de eisen om overheidswebsites toegankelijk te maken voor mensen met een beperking. De partij staat verder achter het nieuwe Europese digitale identiteitsbewijs en de partij wil 'snel, veilig en betrouwbaar internet voor iedereen'.

Kunstmatige intelligentie

'Elke inwoner dient kosteloos, vanuit de overheid, de beschikking te krijgen over een eigen AI-chatbot.'Volt heeft een opvallend groot deel van zijn verkiezingsprogramma toegewijd aan kunstmatige intelligentie. Niet verrassend wil de partij daar vooral Europese regels voor. De plannen gaan van de technische werking tot de milieu-implicaties. Een van de punten is dat algoritmen die semi- of volledig geautomatiseerde besluiten nemen, verplicht moeten worden getoetst aan grondrechten. De partij wil verder dat AI-systemen alleen in Europa uitkomen als een 'onafhankelijke derde partij vaststelt dat ze veilig zijn'.

Verder wil Volt veel investeren in start-ups rondom AI en de bijbehorende ecosystemen. Ook wil Volt strengere toezichthouders op AI-gebied en dat Nederland binnen Europa bijdraagt om AI ethischer te maken. Dat laatste doet Nederland overigens al, door bij te dragen aan de aankomende AI Act en zelf een algoritmetoezichthouder onder te brengen bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Aanbieders van AI-systemen moeten van Volt ook gegevensbronnen en licenties verstrekken en 'ontwikkelaars moeten hun personeel een eerlijke vergoeding geven voor hun werk aan AI-systemen'.

Volt waarschuwt voor de klimaatimpact van kunstmatige intelligentie. De partij wil dat hardware en software worden verduurzaamd en dat het water- en energiegebruik van datacenters omlaaggaat. "Daarvoor willen we wettelijk concrete, afdwingbare doelstellingen vaststellen", schrijft de partij. Ook wil Volt meer transparantie over dat energiegebruik en de grondstofketens van digitale infrastructuur en datacenters.

Volt noemt nog een laatste opvallend punt. "Elke inwoner dient kosteloos, vanuit de overheid, de beschikking te krijgen over een eigen AI-chatbot", schrijft de partij. "Deze is opgebouwd uit opensourcecomponenten en getraind met alle betrouwbare data van de overheid en met betrouwbare data aangeleverd door de maatschappij."

Economie

Nederland moet van Volt nog meer een kenniseconomie worden. Daarom wil de partij de ontwikkeling van kwantumtechnologie meer stimuleren. Ook wil de partij meer Europese chipproductie. Volt wil daarvoor dat belangrijke chipfabrikanten en bedrijven in die productieketen voor minimaal 51 procent in Europese handen zijn. De partij wil verder een strategie om de controle te houden over nodige grondstoffen voor die productie.

Nederlandse ondernemers moeten ook kunnen inspelen op de opkomst van kunstmatige intelligentie. Daarvoor wil de partij 'AI-trainingscentra' opzetten. Wat die moeten gaan doen en hoe die eruit moeten zien, schrijft de partij niet.

Volt is verder vóór invoering van de digitale euro, maar wil dat die niet programmeerbaar is.

Bedrijven moeten van de partij beter worden geholpen met hun digitale weerbaarheid, al geeft de partij daar weinig details bij buiten dat het makkelijker moet worden om 'op een veilige en vertrouwelijke manier informatie over kwetsbaarheden te kunnen delen'. De partij pleit daarbij ook voor 'een centrale aanpak' die ook gelijk moet zorgen dat 'de overheid in 2028 kwantumbestendig is', maar wat daarmee bedoeld wordt, blijft vaag.

Internet en privacy

'Het blijft mogelijk om online anoniem te zijn, maar je identiteit kan wel worden opgevraagd op het moment dat je de regels overtreedt of je je schuldig maakt aan een strafbaar feit.'Het is niet heel verrassend: Volt wil harder optreden tegen grote techbedrijven. De partij pleit opvallend genoeg niet expliciet voor het opbreken van die bedrijven, iets dat veel partijen tijdens de vorige verkiezingen nog wel wilden. Wel wil de partij 'Europese alternatieven voor de huidige sociale media'. Die moeten er vooral komen omdat de huidige sociale media van Amerikaanse bedrijven te veel haat, geweld en desinformatie bevatten, schrijft de partij. Ook moet de overheid alternatieve sociale media ondersteunen. Dat is een shift die al een tijdje aan de gang is; de Nederlandse overheid experimenteert steeds vaker met tools als Mastodon.

Opvallend is dat Volt pleit voor 'pseudonimiteit op sociale media', al is de manier waarop de partij dat beschrijft niet bepaald nieuw. "Hierbij blijft het mogelijk om online anoniem te zijn, maar kan je identiteit wel worden opgevraagd op het moment dat je de regels overtreedt of je je schuldig maakt aan een strafbaar feit." Dat mag nu ook al door de politie; de vraag in die kwesties is voornamelijk wat een strafbaar feit precies inhoudt.

Volt wil verder dat er een 'deltaplan' komt om kinderen en jongeren online te beschermen. In dat plan moet gekeken worden naar de effecten van langdurig socialemediagebruik bij die groep.

De partij wil ook dat techbedrijven binnen de EU strikter worden gereguleerd. De partij vertelt niet hoe en daardoor lijkt dit standpunt niet meteen nieuw. Europa is immers al bezig met strengere wetten voor bigtechbedrijven, zoals de DSA en DMA. De partij pleit expliciet voor onderzoek naar de mogelijkheid om 'online geweld tegen journalisten juridisch te definiëren'. De partij wil in het algemeen dat personen met een dergelijke publieke functie, zoals ook wetenschappers en opiniemakers, 'vrijer kunnen spreken', maar de partij noemt daar geen voorbeelden bij.

Volt wil dat 'de rechten van inwoners niet ondergeschikt gemaakt worden aan veiligheid'.In ieder geval wil Volt de handhaving van privacywetgeving versterken. "De Autoriteit Persoonsgegevens moet structureel meer middelen krijgen om alle toezichtstaken naar behoren uit te voeren", zegt de partij. Het noemt daar echter geen concrete bedragen bij. De AP krijgt in 2024 een budget van zo'n veertig miljoen euro, maar zegt zelf honderd miljoen nodig te hebben.

Een opvallend punt uit het programma, en een punt waar Volt uniek in is, is dat het 'ethisch hacken verder wil aanmoedigen'. Het bedrijf wil het recht op ethisch hacken wettelijk vastleggen en verwijst daarbij naar recent beleid uit België, waar hackers niet meer strafbaar zijn als ze ethisch hacken. In Nederland staat die uitzonderingspositie niet in het strafrecht. De partij pleit er verder ook voor dat bedrijven 'sneller en positief moeten reageren' bij ethisch hacken. Ook interessant is dat de partij wil dat hackers alle problemen zelf bekend mogen maken, in samenspraak met het Nationaal Cyber Security Centrum. Nu kunnen er soms beperkingen worden opgelegd bij responsible disclosure.

Volt wil ook niet instemmen met de 'chatcontrolewet'. Dat is een andere naam voor de Vaststelling van regels ter voorkoming en bestrijding van seksueel misbruik van kinderen, een Europese verordening die momenteel bij het Parlement ligt. De partij wil tot slot de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 'zo snel mogelijk herzien'. De partij wil daarbij vooral het toezicht aanpassen. De Wiv 2017 werd onlangs herzien, waardoor toezicht door toezichthouders niet meer voorafgaand aan een hackoperatie gebeurt, maar tijdens zo'n operatie. Volt wil dat 'de rechten van inwoners niet ondergeschikt gemaakt worden aan veiligheid' en pleit ervoor toezicht 'voor, tijdens en na handelingen centraal te stellen'.

Overig

Op het gebied van onderwijs wil Volt digitale leermiddelen gratis maken. Het idee erachter is deels dat er dan 'beter toezicht is' op de digitale veiligheid en privacy, al gebruiken de meeste scholen in de praktijk tools van Microsoft of Google. De partij wil verder de digitale geletterdheid omhoog én verplichte lessen in programmeren in het voortgezet onderwijs.

In de zorg heeft Volt niet veel plannen. De partij wil alleen 'veel meer gebruikmaken van de kansen die digitale zorginnovaties bieden'. De partij noemt als voorbeeld 'de toepassing van AI en e-health'.

Tot slot wil de partij een verplichting van zonnepanelen op alle oppervlaktedaken, te beginnen met distributiecentra, kantoren en overheidsgebouwen. Door deze daken vol te leggen met zonnepanelen wil ze weilanden vrijhouden.

• Volgende pagina 19. VVD