Je kunt er inmiddels bijna de klok op gelijk zetten; elk jaar kondigen verschillende internetproviders prijsverhogingen aan die geregeld op 1 juli ingaan. Begin mei vorig jaar maakte KPN bijvoorbeeld prijsverhogingen bekend die in juli ingingen en een week later kwam Ziggo met een soortgelijke aankondiging. T-Mobile had een iets andere timing en voerde begin vorig jaar en begin dit jaar een verhoging door. Meer dan eens wordt naar de inflatie gewezen als reden. Dat deed ook Ziggo met de onlangs aangekondigde prijsverhogingen, die op 1 juli ingaan. De provider zegt vanaf dat moment een inflatiecorrectie toe te passen van gemiddeld 8,5 procent. Het ligt in de lijn der verwachting dat KPN uiterlijk eind mei met een vergelijkbare verhoging komt, al heeft de provider daar nog niets over naar buiten gebracht.
Prijsverhogingen bij internetproviders zijn niet heel bijzonder, maar bij verhogingen op grond van een inflatiecorrectie is er wel een opvallend verschil met verhogingen om andere redenen. Opzeggen is dan niet zomaar mogelijk. Als we in het verleden op Tweakers schreven over een provider die de prijzen verhoogde, kon je bijna blindelings een zin invoegen dat klanten door de verhoging contractvrij waren en kosteloos konden opzeggen. Die vlieger lijkt niet meer op te gaan. In het originele nieuwsbericht van Ziggo's prijsverhoging hebben we echter vraagtekens gezet bij de stelling van Ziggo dat er in dit geval geen sprake is van een opzeggingsmogelijkheid. We zijn eens gedoken in de juridische achtergrond van de weggevallen opzeggingsmogelijkheid bij een inflatiecorrectie. Kunnen Ziggo en eventuele andere providers dit staande houden of ligt het wat genuanceerder?
Ziggo's prijsverhoging per 1 juli
Begin deze maand werd duidelijk dat Ziggo de prijzen van alle internetabonnementen gaat verhogen. Het gaat om relatief flinke verhogingen van gemiddeld 8,5 procent. De verhogingspercentages per abonnement kunnen nogal variëren. Zo is hieronder te zien dat het Internet Basic-abonnement met 10 procent omhooggaat en daarmee het abonnement met de relatief hoogste stijging is. Het Internet Giga-abonnement daarentegen stijgt met 1,6 procent.
Abonnement | Huidige prijs | Prijs per 1 juli 2023 |
Internet Basic | € 40,00 | € 44,00 |
Internet Start | € 43,00 | € 47,00 |
Internet Complete | € 53,00 | € 58,00 |
Internet Max | € 60,50 | € 63,00 |
Internet Giga | € 62,00 | € 63,00 |
Ziggo verklaart de gestegen prijzen als volgt: "Als de prijzen in Nederland stijgen, stijgen ook onze kosten. Om te zorgen dat we iedere dag een stabiele verbinding leveren, gebruiken we veel energie voor het netwerk en de datacenters. Ook de kosten van materiaal voor het leveren van diensten en onderhoud zijn sinds vorig jaar gestegen. Daarom passen we per 1 juli 2023 een inflatiecorrectie van gemiddeld 8,5 procent toe op de prijzen van onze pakketten en beltarieven. Dit is volgens de algemene voorwaarden en lager dan het gemiddelde CBS-inflatiecijfer van 10 procent over 2022."
Abonnement | Huidige prijs | Prijs per 1 juli 2023 |
Alles-in-1 Start | € 59,00 | € 64,25 |
Alles-in-1 Complete | € 74,00 | € 80,75 |
Alles-in-1 Max | € 93,50 | € 98,75 |
Alles-in-1 Giga | € 95,00 | € 98,75 |
Abonnement | Huidige prijs | Prijs per 1 juli 2023 |
Internet & TV Start | € 55,50 | € 60,50 |
Internet & TV Complete | € 70,50 | € 77,00 |
Internet & TV Max | € 90,00 | € 95,00 |
Internet & TV Giga | € 91,50 | € 95,00 |
Klanten krijgen tussen 8 en 31 maart per e-mail of brief bericht over de hogere prijzen die vanaf de zomer gaan gelden. De nieuwe prijzen gelden voor zowel bestaande als nieuwe klanten.
Prijsverhoging, maar niet kosteloos opzeggen?
De basis voor het kosteloos mogen opzeggen van een contract met een provider wordt gevormd door artikel 7.2 Telecommunicatiewet. Daarin staat dat als de aanbieder een voorwaarde uit de overeenkomst wil wijzigen, de abonnee minstens een maand van tevoren de mogelijkheid moet hebben om kosteloos op te zeggen en dat men 'op genoegzame wijze' over deze wijziging en het opzegrecht moet worden geïnformeerd. In een aanvullende beleidsregel is bepaald dat er geen opzegrecht is als de wijzigingen in het voordeel van de abonnee uitpakken. Dat geldt ook als 'de aanbieder een voldoende bepaalbare en objectief vast te stellen periodieke prijsverhoging in de overeenkomst met een abonnee heeft opgenomen'.
Het draait hier om die laatste bepaling. Valt een dergelijke wijziging van de overeenkomst op grond van een cijfer van het CBS daaronder? Het Europese Hof van Justitie heeft in een uitspraak bepaald dat dat het geval is. Die zaak draaide om de Oostenrijkse provider A1 Telekom Austria. Dit bedrijf had in zijn voorwaarden opgenomen dat een prijswijziging op grond van een overeengekomen index geen recht geeft op een opzegging. Daarbij baseerde A1 Telekom Austria de tariefaanpassing op een objectieve consumentenprijsindex die werd opgesteld door een publieke instelling: het Oostenrijkse instituut voor de statistiek.
De verhoging moet voorspelbaar zijn op basis van een objectief getal van een instantie als het CBS.
De Oostenrijkse Verein für Konsumenteninformation was het niet eens met het wegvallen van de opzegmogelijkheid bij de tariefverhoging. Het Hof bepaalde echter dat het hier ging om 'een heldere, nauwkeurige en voor het publiek toegankelijke indexeringsmethode die het resultaat is van beslissingen en van mechanismen die binnen de publieke sfeer vallen'. Als daar een bepaling over is opgenomen in de algemene voorwaarden, kan er volgens de rechters geen sprake zijn van een wijziging van de voorwaarden en mag de abonnee het contract niet zonder boete opzeggen.
Op basis hiervan heeft Ziggo de volgende bepalingen in zijn algemene voorwaarden opgenomen:
De klant kan het abonnement niet opzeggen als het een wijziging betreft die bij het afsluiten van het abonnement met de klant is overeengekomen, zoals een periodieke verhoging van tarieven op basis van de inflatie.
Ziggo heeft het recht om de vergoedingen en tarieven jaarlijks te indexeren tot een percentage gelijk aan de CBS-consumentenprijsindex. Daarin wordt bekendgemaakt met welk percentage de prijzen stijgen. Als Ziggo de tarieven indexeert, vindt dat plaats op 1 juli op basis van de gemiddelde inflatie in het voorgaande kalenderjaar. Als de CBS-consumentenprijsindex negatief is, worden de prijzen niet aangepast.
In de uitspraak wordt niet bepaald dat aanbieders letterlijk het CBS moeten volgen, maar dat de verhoging voorspelbaar moet zijn op basis van een objectief getal van een instantie als het CBS. Dat is wat Ziggo doet in de bovenstaande bepaling. Op die basis mag dus wat Ziggo doet en kan er geen sprake zijn van kosteloos opzeggen.
Inflatiecorrectie of niet?
Een vraag die resteert, is hoe de term inflatiecorrectie economisch gezien moet worden en hoe dat vanuit juridisch perspectief wordt gedefinieerd. Wat is een inflatiecorrectie precies en wanneer is daar sprake van?
In het oorspronkelijke nieuwsbericht op de frontpage hadden we vraagtekens geplaatst bij de onmogelijkheid om op te zeggen, omdat we er in eerste instantie van uitgingen dat de situatie vergelijkbaar was met die van vorig jaar. Toen voerde Ziggo ook een prijsverhoging door, waarbij het volgende als verklaring werd opgegeven: "Ziggo krijgt dit jaar te maken met veel hogere kosten, zoals het duurder worden van netwerkapparatuur en een enorme prijsstijging op het energiegebruik van ons netwerk." Daarbij hield de provider naar eigen zeggen ook rekening met de inflatie van 2021, die op 2,7 procent uitkwam.
Kortom, Ziggo gaf aan dat de verhogingen werden doorgevoerd om gestegen inkoopkosten door te berekenen. Is dat dan nog wel een inflatiecorrectie? Het lijkt dan ergens op een zelfgekozen verhoging om die kosten door te berekenen. Dan betreft het een nadelige wijziging voor de consument en mag er gewoon opgezegd worden. Dat bevestigt een woordvoerder van Ziggo ook. "Vorig jaar was er inderdaad wél sprake van een reguliere prijsverhoging inclusief opzegrecht. In het begeleidend schrijven gaven we wel aan dat we dit deden vanwege hogere inkoopkosten, maar omdat we toen nog geen bepaling in de algemene voorwaarden hadden die ons een recht op inflatiecorrectie gaf, moesten we in dat geval wel een opzegrecht bieden."
Volgens Ziggo is de situatie dit jaar anders, omdat nu wel een dergelijke bepaling in de algemene voorwaarden is opgenomen. Op basis daarvan mag de provider inderdaad een inflatiecorrectie doorvoeren zonder dat opzeggen aan de orde is, maar ook nu kan de vraag gesteld worden of hier echt sprake is van een inflatiecorrectie. Ziggo stelt dat die wordt toegepast wegens gestegen prijzen in Nederland, wat onder meer tot hogere materiaal- en energiekosten heeft geleid. Een woordvoerder van Ziggo stelt dat dit allemaal onderdeel van de inflatiecorrectie is. Of zijn het zelfgekozen verhogingen waarbij ook andere factoren een rol spelen? Daarbij valt op dat sommige abonnementen met 1,6 procent worden verhoogd en andere abonnementen met 9 procent. Er zit ogenschijnlijk een zekere willekeur in. Conform de bepaling in de algemene voorwaarden mag Ziggo de prijzen verhogen tot het CBS-percentage, maar dat komt ergens een beetje vreemd over. Kun je van een inflatiecorrectie spreken als er dergelijke grote verschillen zitten in de relatieve verhogingen en mogelijk ook andere overwegingen een rol hebben gespeeld?
De vraag kan gesteld worden of hier echt sprake is van een inflatiecorrectie.
Deze vraag hebben we voorgelegd aan Marco Loos, hoogleraar privaatrecht, in het bijzonder Europees consumentenrecht, aan de Universiteit van Amsterdam. Als de algemene inflatie wordt vastgesteld op een bepaald percentage, in dit geval 10 procent, denkt hij dat een prijsverhoging die beperkt is tot maximaal dat percentage als inflatiecorrectie kan worden beschouwd. "Dat niet de volledige inflatie wordt doorberekend aan de klanten, kan inderdaad samenhangen met concurrentieoverwegingen of kostenoverwegingen. Dat maakt niet dat van een inflatiecorrectie geen sprake is, alleen dat er kennelijk redenen zijn voor het bedrijf om een deel van de kosten zelf te nemen en niet door te berekenen. Het is ongetwijfeld mogelijk dat eerdere tarieven/prijsverhogingen voldoende groot waren om een deel van de inflatie nu niet door te berekenen, maar dat neemt de relatie van deze verhoging met de hoge inflatie natuurlijk niet weg. Kortom: ik denk dat dit wel kan. Ik merk wel meteen op dat dit terrein redelijk onontgonnen is. Buiten het terrein van de financiële dienstverlening zijn er nog maar nauwelijks uitspraken."
Ook ict-jurist Arnoud Engelfriet komt uiteindelijk tot de slotsom dat de verhoging van Ziggo door de beugel kan, ondanks de verschillen in indexatie per abonnement. "Bepaalde abonnementen gaan maar liefst met 9 procent omhoog, anderen slechts met een paar procent. Dat suggereert dat men niet slechts de prijzen weer bij de tijd wilde trekken, maar echt specifiek de inkoopkosten wilde doorberekenen. Tegelijkertijd: dat is eigenlijk precies wat een inflatiecorrectie is, de prijzen weer bij de tijd halen door ze aan te passen aan de kosten die nu gelden. En het zou absurd zijn om te zeggen dat Ziggo wél alles met exact 10 procent mag verhogen, maar niet de een met 1,6 procent en de ander met 9 procent."
Er rest nog de vraag van transparantie. Er wordt niet voor niets verwezen naar een objectieve index als die van het CBS, omdat daarmee mogelijke willekeur wordt weggenomen. De bepaling over de inflatiecorrectie in Ziggo's algemene voorwaarden betekent dat een gemiddelde consument bij het aangaan van de overeenkomst weet hoe een eventuele, toekomstige prijsverhoging wordt berekend. Hoe voorzienbaar is het echter als een provider geen automatisch mechanisme toepast en er dus voor kiest om kosten door te berekenen en daarbij uitgaat van een maximum en dus kan kiezen voor verhogingen die per abonnement sterk variëren? Bij de algemene voorwaarden geldt een transparantievereiste, namelijk dat bepalingen duidelijk en begrijpelijk moeten zijn. Is dat hier niet wat problematisch?
Als een bepaling niet voldoende transparant is, betekent dat niet automatisch dat die bepaling ook oneerlijk is.
Loos geeft aan dat er op dit punt nog enige onduidelijkheid is, omdat er nog wordt geprocedeerd over onder meer de uitleg van het transparantiebeding, maar duidelijk is wel dat als een bepaling niet voldoende transparant is, dat niet automatisch betekent dat die bepaling ook oneerlijk is. "Een beding dat in ieder geval een objectief maximum stelt aan een aanpassing van de prijs ter compensatie van de inflatie, is in ieder geval minder onredelijk dan een beding waar helemaal geen begrenzingen aan zitten. Wat wel mogelijk is, is dat de rechter het beding op zich niet oneerlijk vindt, maar de concrete gevolgen van de toepassing ervan wel onacceptabel acht. Wanneer dat het geval is, is op voorhand heel moeilijk te voorspellen. Daarbij zal de feitelijke onmogelijkheid om naar een concurrent over te stappen met een betere prijs wel een rol spelen, maar niet per se beslissend zijn."
Slot
Hoe vervelend prijsverhogingen op grond van inflatie ook zijn, in deze tijd van veel hogere energiekosten is het niet onbegrijpelijk en onverwacht dat providers hiertoe overgaan. In februari publiceerde Ziggo de kwartaal- en jaarcijfers en daarbij nam het bedrijf in zekere zin al een voorschot op de komende inflatiecorrectie. "Afgelopen jaar kreeg Nederland te maken met hoge inflatie, vooral door gestegen energiekosten. Dit heeft VodafoneZiggo in 2022 kunnen opvangen door kostenbesparingen. Voor 2023 verwacht het bedrijf dat de inflatie een grotere impact op de ebitda zal hebben." Dat verklaart wellicht ook deels waarom de prijzen in de komende zomer omhoog gaan terwijl de energiekosten eigenlijk al sinds november vorig jaar dalen.
Klanten die het niet eens zijn met de verhogingen op grond van de inflatie en willen opzeggen, gaan in tegen de algemene voorwaarden en dan zal een rechtszaak in het uiterste geval onvermijdelijk zijn. Als de rechter de bepaling niet oneerlijk vindt en oordeelt dat de toepassing ervan niet onacceptabel is, mag de klant met een nog lopend contract dat voor een bepaalde tijd is gesloten, niet opzeggen vanwege de verhoging. Als dat toch gebeurt, volgt er een schadevergoeding. Als daarover in de voorwaarden niets is te vinden, volgt een schadevergoeding op grond van de wet. Volgens Loos zal dat ter hoogte van de gederfde winst zijn en gaat dat in de richting van de totale resterende maandbedragen. Dat maakt opzeggen niet al te aantrekkelijk. Mocht de overeenkomst voor onbepaalde tijd zijn aangegaan of is de overeenkomst voortgezet na de oorspronkelijke termijn, dan zal een opzegging op veel kortere termijn mogelijk zijn. Veelal zal een opzegtermijn van een maand gelden.
Door de relatief hoge inflatie komt de inflatiecorrectiebepaling in Ziggo's algemene voorwaarden nu meer onder een vergrootglas te liggen dan in een tijd waarin de inflatie verwaarloosbaar is. Het is te hopen dat het CBS over een jaar een beduidend lager percentage weergeeft voor 2023, maar tot die tijd zijn relatief forse prijsverhogingen op grond van de inflatie niet uit te sluiten. Eerder kwam T-Mobile ook al met een dergelijke verhoging en het ligt voor de hand dat KPN hetzelfde gaat doen. Deze provider had in zijn oude algemene voorwaarden al een bepaling over een inflatiecorrectie op basis van de CBS-Consumentenprijsindex; in de nieuwe voorwaarden is vooral de termijn veranderd. KPN indexeert nu per 1 juli en berekent de prijsindex over de afgelopen periode van 1 januari tot en met 31 december. Klanten horen dat minimaal een maand van tevoren, dus of ook KPN een inflatiecorrectie doorvoert, zal uiterlijk eind mei bekend zijn.
Bannerfoto: Javier Zayas Photography / Getty Images