Het is al langer duidelijk dat er strengere regels komen rond het gebruik van accu's in elektronica. Nu het Europees Parlement vorige week instemde, zijn de regels weer iets dichterbij. Het is dus hoog tijd om te zien wat die gaan betekenen.
Het duurt vaak lang om regels binnen de Europese Unie op te stellen. Soms moet het snel, zoals rond de inval in Oekraïne, en dat kan dan ook. De meeste regels komen tot stand na lang overleg en dat is ook het geval met de komende verordening rond accu's in elektronica.
De regels rond accu's in smartphones en e-bikes zijn onderdeel van de Green New Deal, waarvan een van de onderdelen een actieplan voor een circulaire economie is. Dat is een actieplan dat als doel heeft om duurzame producten de norm te maken binnen de hele Europese Unie. Om die circulaire economie te bereiken, moeten er maatregelen komen rond het ontwerp en de vervaardiging van producten, maar ook op het gebied van afval. Het gaat daarbij lang niet alleen om elektronica, hoewel dat natuurlijk de meeste aandacht trekt.
In die plannen zitten veel meer maatregelen dan alleen maatregelen over accu's van smartphones en e-bikes. Onder meer de verplichting voor USB-C op smartphones en de stappen voor repareerbaarheidslabels en het beschikbaar stellen van onderdelen voor thuisreparaties maken daar onderdeel van uit. Ook dit is er weer een onderdeel van.
De status van de regels
De Europese Commissie deed een eerste voorstel voor de regels rondom accu's in smartphones. De bedoeling was daarbij al om het stevig vastlijmen van accu's te verbieden, omdat het reparatie en recycling lastiger maakt. Dat voorstel ging naar het Europees Parlement.
In dat Parlement zitten gekozen volksvertegenwoordigers. Eerst boog een commissie zich erover, de commissie voor onder meer milieu. Die kwam met allemaal aanpassingen en stuurde dat vervolgens door naar het Europees Parlement als geheel. Die heeft er nu mee ingestemd.
Het voorstel zoals het er nu ligt, is daarmee het uitgangspunt voor de onderhandelingen tussen het Parlement, de Commissie en ministers van alle afzonderlijke lidstaten. Als die er uiteindelijk uit zijn, dan krijgt het kracht van wet. Het wordt dan een verordening, dus in tegenstelling tot regels als die van de AVG hoeven lidstaten het niet eerst om te zetten in nationale wetgeving, iets dat twee jaar mag duren.
Dat blijkt ook wel uit de aanpassingen van de Europarlementariërs. Daarin staat namelijk bij een van de regels een datum waarop het moet ingaan, namelijk 1 juli 2023. Dat duidt erop dat de regels dan in elk geval ingegaan moeten zijn.
Ook heeft het Parlement productcategorieën toegevoegd. De regels gaan niet alleen gelden voor kleine elektronica als smartphones, maar ook voor e-bikes, elektrische scooters en elektrische auto's.
Wat erin staat
Het voorstel van de Commissie had geen regels voor accu's van e-bikes en e-scooters, maar dat van het Parlement wel. "Die maken een significant deel uit van de markt door het groeiend gebruik in stedelijk, duurzaam vervoer", zo zegt het Parlement in een van de wijzigingen op het voorstel. "Het is daarom gepast om die accu's aan te merken als een nieuwe categorie, namelijk accu's voor lichte manieren van transport, LMT."
/i/2004996810.png?f=thumblarge)
Veel van de regels gaan gelden voor accu's in beide soorten producten: elektronica als smartphones en vervoermiddelen als e-bikes en e-scooters. De gedachte achter de regels is dat je als gebruiker de accu zonder al te veel moeite eruit moet kunnen halen en een nieuwe moet kunnen kopen. Dat sluit aan bij het Right to Repair-gedachtegoed. Mensen die die beweging steunen, willen ook dat onderdelen goed beschikbaar zijn en apparaten makkelijk te repareren zijn.
Dat begint volgens het voorstel al bij regels voor het ontwerp. "Accu's moeten ontworpen en gemaakt zijn om hun prestaties, levensduur en veiligheid te optimaliseren en om hun milieu-impact te minimaliseren", zo schrijft het Parlement. Er komen regels voor het gebruik van kwik, cadmium en lood in sommige soorten accu's.
Een van de concreetste regels is artikel 11 van de verordening. "Op 1 januari 2024 moeten draagbare accu's in apparaten en accu's voor lichte manieren van transport op zo'n manier ontworpen zijn dat ze makkelijk en veilig verwijderd en vervangen kunnen worden met basaal en goed verkrijgbaar gereedschap en zonder schade te doen aan het apparaat of de accu's. Accu's voor apparaten zullen verwijderbaar en vervangbaar zijn voor consumenten en onafhankelijke reparateurs. Accu's voor lichte manieren van transport zullen verwijderbaar en vervangbaar zijn voor onafhankelijke reparateurs."
Wat daarbij opvalt, is dat je dus niet zelf de accu van een e-bike of e-scooter hoeft te kunnen verwijderen of vervangen, zolang een reparateur dat maar kan doen met makkelijk verkrijgbaar gereedschap. Er zijn ook beperkingen: als de accu nodig is voor de structuur van het apparaat, en de fabrikant kan bewijzen dat het op geen andere manier kan, dan mag de verwijdering lastiger zijn. Dat is uiteraard in veel gevallen lastig te bewijzen.
Daarnaast heeft het Parlement nog wat wijzigingen in de conceptverordening gezet, zoals artikel 11, paragraaf 1b. "Software zal niet worden gebruikt om de vervanging van een accu te beïnvloeden." Daarnaast moeten fabrikanten accu's gaan leveren aan consumenten, voor een duur van tien jaar, 'met een redelijke prijs voor reparateurs en eindgebruikers'.
Uiteraard moeten er ook handleidingen komen om de accu te vervangen. Verkopers moeten die reparatiehandleiding leveren bij de verkoop van een apparaat. Die instructies moeten duidelijk en gedetailleerd zijn. "Die instructies moeten ook permanent op een begrijpelijke manier op de website van het product staan, gedurende de levensduur van het product", aldus de tekst.
Er zijn ook nog andere regels, zoals de verplichting om informatie over de accu in een QR-code op de accu te zetten. Zo kunnen gebruikers die scannen om meer informatie te vinden over de accu dan op een label past.
Smartphones | E-bikes | Elektrische auto's | |
Reparateur moet accu kunnen vervangen | Ja | Ja | Ja |
Gebruiker moet accu kunnen vervangen | Ja | Nee | Nee |
Fabrikant moet accu 10 jaar aanbieden | Ja | Ja | Nee |
Reparatiehandleiding moet openbaar online staan | Ja | Ja | Nee |
Hoe het in de praktijk kan uitpakken
Er zijn dus diverse eisen aan diverse productcategorieën. De meest in het oog springende eisen bevinden zich in de smartphonecategorie. Op dit moment voldoet geen van de fabrikanten aan de vereisten die het Europees Parlement stelt in het voorstel voor de verordening, maar het verschilt per fabrikant wat eraan schort.
Samsung is duidelijk in overtreding van de regels. De telefoons zijn met standaardgereedschap prima te openen, maar de accu zit vastgelijmd en is niet makkelijk los te halen. Losse accu's bestellen kunnen consumenten niet, maar onafhankelijke reparateurs wel. Hoe lang die leverbaar blijven, is niet duidelijk. Reparatiehandleidingen zijn niet standaard te vinden.
:strip_exif()/i/2004996812.jpeg?f=imagenormal)
Bij Apple is het bijvoorbeeld de vraag hoe de verordening zich verhoudt tot de propriëtaire schroefjes. Apple maakt het bewust niet makkelijk én geeft een melding als een gebruiker de accu heeft vervangen, omdat die dan niet cryptografisch is verbonden aan het pcb. Apple is wel bezig met het opzetten van een thuisreparatieprogramma. Bovendien is de lijm onder de accu door trekstrips relatief makkelijk te verwijderen.
Bij andere fabrikanten verschilt het. Xiaomi maakt accu's vaak relatief makkelijk te verwijderen met trekstrips en dat is ook te doen met standaard gereedschap. Als gebruiker kun je niet zelf een accu kopen. Hetzelfde geldt voor BBK-merken als OPPO, OnePlus, realme en Vivo: de accu is prima te vervangen, maar je moet het als consument doen zonder handleidingen en originele accu's.
:strip_exif()/i/2004996814.jpeg?f=imagenormal)
Tot slot
Deze verordening is al ver gevorderd. Het Europees Parlement ging met een overweldigende meerderheid akkoord en het was een initiatief van de Commissie. Het is onduidelijk wat de positie van de verantwoordelijke ministers gaat zijn, zeker nu het voorstel in het Parlement ineens meer omvat en strengere regels oplegt.
Die regels zouden er moeten komen binnen iets meer dan een jaar: de eerste datum die de verordening noemt is 1 juli 2023. Het is de vraag wanneer dat gaat gebeuren en hoe de uiteindelijke regels eruit komen te zien, maar het Europees Parlement heeft vorige week wel een grote stap in de goede richting gezet.