Het is oorlog in Europa, corona zorgt ervoor dat Chinese fabrieken weer sluiten en de chiptekorten woekeren voort, bijvoorbeeld in de autowereld. En de prijzen van videokaarten, die al anderhalf jaar het meest schrijnende voorbeeld van de componentenschaarste zijn? Die lijken opeens in een vrije val terecht te zijn gekomen. Tweakers duidt hoe dat kan.
Onderstaand verhaal is gebaseerd op gesprekken die Tweakers voerde met allerlei belanghebbenden in de videokaartenmarkt, van fabrikanten tot winkeliers. We schrijven uitspraken niet specifiek toe aan een persoon of bedrijf, om consequenties te voorkomen en jullie toch een exclusief inkijkje in de onder hoogspanning staande markt voor videokaarten te kunnen bieden.
Zo ging het mis in de videokaartenmarkt
Precies een jaar geleden schreven we voor het eerst een achtergrondartikel over de prijsstijgingen van videokaarten. 'Waarom zijn gpu's opeens bizar duur?', zo kopten we. If only we knew ... Bij het verschijnen van dat artikel kostte de door ons als voorbeeld genomen RTX 3080 minstens 1199 euro. Diezelfde kaart zou in juli en december 2021 pieken op een vanafprijs van 2000 euro. Voor een kaart op voorraad betaalde je makkelijk nog een paar honderd euro meer.
De vraag naar de GeForce RTX 3000- en Radeon RX 6000-videokaarten is eigenlijk al sinds de release hoger geweest dan het aanbod. Toch was er de eerste maanden geen sprake van sterke prijsstijgingen. Terugkijkend ging het vooral mis toen winkels zich realiseerden dat de ellenlange rij verzamelde preorders niet op korte termijn vervuld zou worden. Winkels voerden toen prijsverhogingen door om de levering van die preorders te dekken. In feite subsidieerde je met een nieuwe bestelling de uitlevering van een oude order, en om letterlijk een afschrikwekkend effect te creëren, om te veel nieuwe orders te voorkomen. Terwijl winkels normaal gesproken natuurlijk graag de goedkoopste zijn, wilden ze dat in dit geval juist liever niet. Dat heeft een prijsopdrijvend effect, want een verhoging van winkel A heeft als gevolg dat winkel B de goedkoopste is, die vervolgens weer zijn prijs omhoog bijstelt. Dit is tevens de periode waarin veel winkels preorders helemaal in de ban deden en bestellimieten van een of twee kaarten per klant invoerden.

Winkels maakten zodoende meer en meer marge op de spaarzame kaarten die ze konden verkopen. Fabrikanten verhoogden hierop stapsgewijs hun inkoopprijzen. In de lente van 2021 werden er soms wekelijks prijsverhogingen doorgevoerd. De reden verschilt een beetje afhankelijk van wie je het vraagt. Een winkel zal al gauw zeggen dat fabrikanten ook wilden profiteren van een deel van deze hogere marges; een fabrikant zal de stijgingen eerder afdoen als onvermijdelijk door de toegenomen kosten van geheugenchips, grondstoffen en transport. In beide verklaringen zal een kern van waarheid zitten.
Waar is AMD in dit verhaal?
Het woord 'AMD' komt buiten dit kader geen enkele keer voor in dit artikel. Helaas is dat nu eenmaal de realiteit; de leveringen van Radeon RX 6000-kaarten zijn al sinds het prille begin zeer beperkt in omvang, waardoor de prijzen hoog blijven. Bovendien richt AMD zich meer dan Nvidia op de verkoop van zijn referentiekaarten direct aan consumenten.
De cijfers zijn hard: AMD heeft eerder marktaandeel verloren dan gewonnen sinds de release van de RX 6000-serie. Dat is extreem zuur als je bedenkt dat dit zonder meer de beste Radeons in jaren zijn: bij onze eerste review van de RX 6800 (XT) spraken we zelfs over 'het Zen-moment voor Radeon'. De beperkte TSMC-productiecapaciteit van AMD, die het bovendien over tal van producten moet verdelen, heeft echter voorkomen dat de chipontwerper kon profiteren.
In de vroege zomer van 2021 zagen we videokaarten wat in prijs zakken, in september moesten we constateren dat de prijzen juist opnieuw waren gestegen. Cruciaal om dat uit te leggen is het begrip 'doorloop', oftewel de verkoopsnelheid. Idealiter hanteer je als winkel een prijs waarbij de voorraad is uitverkocht precies op het moment dat je weer een nieuwe levering binnenkrijgt. Het is immers nogal risicovol om bij een dalende prijstrend een voorraad videokaarten aan te houden, want wie garandeert je dat je die een paar weken later nog boven de inkoopprijs kunt verkopen?
Toen de prijzen begon te dalen, verbeterde de situatie zowel vanuit de vraagkant als vanuit de aanbodkant. Door een toegenomen productie waren er meer kaarten om te verkopen, terwijl de vraag juist wat terugliep, onder meer omdat de ethereumkoers een dip meemaakte. Zonder dat er wat gebeurde aan de inkoopprijzen van de kaarten bij fabrikanten, namen winkels dus tijdelijk genoegen met een lagere marge om de doorloopsnelheid te verhogen.
Vanaf augustus 2021 begonnen de prijzen weer te stijgen. In november bereikten cryptovaluta nieuwe recordhoogten en hoewel Nvidia inmiddels vrijwel geheel was overgestapt op LHR-kaarten met beperkte miningprestaties, volgden videokaarten die prijstrend vrijwel exact. Toch is de inzet van gpu's voor mining niet de enige oorzaak. Ook bij normaal consumentengedrag worden er in het derde en vierde kwartaal traditioneel meer gpu's verkocht, en omdat de fabrieken al op volle capaciteit draaiden, liep het tekort als vanzelf op aan het einde van vorig jaar.
Waarom videokaarten nu weer goedkoper worden
Ruwweg half december keerde het tij: als een vroeg kerstcadeautje braken de prijzen van videokaarten met de trend en begonnen ze langzaam te dalen. In het begin voorzichtig en in kleine stappen, maar dit voorjaar versnelde de daling en ging er in een week tijd soms wel 100 euro van de Pricewatch-prijzen af. Op 22 maart was er zelfs korte tijd een RTX 3080 Ti te koop voor zijn introductieprijs van 1199 euro.
Zoals ook in de zomer van 2021 het geval was, dragen meerdere factoren bij aan de dalende prijzen. Om te beginnen zijn er simpelweg meer kaarten beschikbaar: zowel Nvidia als zijn boardpartners hebben de productie van bepaalde modellen verhoogd, waarbij de focus lag op de duurdere gpu's, vanaf de RTX 3070 Ti en hoger. Effectief wordt er de afgelopen tijd ongeveer een kwart meer kaarten geleverd dan tot nu toe gebruikelijk was. Vooral de RTX 3050 en RTX 3060 (Ti) worden echter nog altijd in kleine hoeveelheden geleverd, waardoor de prijsdalingen op die modellen minder groot zijn.
De vraag naar kaarten vanuit miners van cryptovaluta nam intussen af door de lage koersen, hogere difficulty, hoge stroomprijzen en Chinese maatregelen tegen grootschalige mining. Bovendien moet ethereum deze zomer dan toch echt gaan overstappen van proof-of-work naar proof-of-stake, wat de hoeveelheid benodigde rekenkracht enorm zal doen dalen.

wat shops weer ouderwets laat concurreren.
Bronnen bij winkels en fabrikanten zijn eensgezind in hun oordeel over de huidige situatie: er is sprake van normalisatie. Nu de meeste winkels weer voorraad hebben, keert de concurrentie op de prijs terug die we gewend waren van voor de schaarste. De scherpe prijsdaling leidt er in sommige gevallen zelfs toe dat winkels hun voorraad nog hebben ingekocht voor een prijs die hoger ligt dan de huidige verkoopprijs.
Dat klinkt misschien gek, maar het blijven hanteren van hogere prijzen dan de consument op dit moment wil betalen, is ook geen optie: dan blijf je nog langer zitten met je duur ingekochte kaarten, terwijl de prijstrend dalend is. In ieder geval één fabrikant compenseert zijn officiële verkooppartners voor de verliesgevende verkoop, door 'marketingbudget' te verlenen per verkochte kaart. Effectief kan daarmee de verkoopprijs worden gedrukt, zonder dat de officiële inkoopprijs omlaag hoeft.
Toch loert het gevaar van (te) veel voorraadopbouw. De afgelopen week hield Tweakers de voorraad van de populairste videokaart in de Pricewatch, de Gigabyte GeForce RTX 3070 Ti Gaming OC, in de gaten bij drie officiële verkooppunten. Die hadden vrijdag 18 maart gezamenlijk ruim 200 kaarten van dit type op voorraad. Daar zijn er tot het moment van schrijven slechts 36 van verkocht. Ervan uitgaande dat de leveringen op peil blijven, groeit daarmee de druk om de doorloop te verhogen. Stilletjes hebben meerdere winkels intussen zelfs weer afscheid genomen van de eerder ingestelde bestellimieten.
Aantal verkocht | 19-3 | 20-3 | 21-3 | 22-3 | 23-3 | 24-3 | 25-3 | 26-3 |
Azerty startvoorraad: 49 |
4 | 2 | 5 | 1 | 1 | -1 | 0 | 0 |
Informatique startvoorraad: 40 |
0 | 0 | 0 | 0 | 0 | -2 | 1 | 0 |
Megekko startvoorraad: 112 |
6 | 5 | 3 | 1 | 0 | 3 | 4 | 3 |
Schattingen door Tweakers op basis van voorraadindicaties. Negatieve getallen komen door bijvoorbeeld annuleringen en retouren.
De afgelopen anderhalf jaar kwam je voor de aankoop van een videokaart vaak uit bij een van de grotere componentenwinkels, die tijdens de schaarste allocatie kregen toegewezen. Inmiddels zijn de leveringen zo groot dat er ook weer kaarten in de vrije voorraden van distributeurs terechtkomen. Daardoor kunnen ook winkels die geen officieel verkooppunt zijn, nu weer kaarten aanbieden. Dat kan bovendien vaak voor scherpe prijzen, omdat deze winkels niet met oude, duurdere voorraad zitten. Let er echter wel op dat je een videokaart bestelt die uit eigen voorraad leverbaar is, want doorkoppelingen van leveranciers (levertijd van 2 of meer werkdagen) zijn vaak nog onbetrouwbaar. Tegen de tijd dat je shop die kaart werkelijk bestelt bij de distributeur, kan die vrije voorraad alweer op zijn.
Een saillant detail is dat ook de oorlog in Oekraïne een rol speelt in de scherpe prijsdaling van de afgelopen weken. Terwijl vrijwel alle Amerikaanse techgiganten maatregelen namen tegen Rusland, houden de hardwarefabrikanten zich op de vlakte. Alleen ASUS kwam vorige week met een statement, waarin het zijn zorgen uitsprak over de 'humanitaire crisis' in Oekraïne en liet weten dat allerlei factoren tot een 'effectieve stop' van hardwareleveringen aan Rusland hadden geleid. In de praktijk levert geen enkele videokaartenfabrikant nu noemenswaardige hoeveelheden kaarten aan Rusland, en de oorspronkelijk voor Rusland bedoelde allocatie komt grotendeels in Europa terecht.
Blijven de prijzen van videokaarten dalen?
Hoe gaat dit verder? Op dit moment zijn verdere prijsdalingen eigenlijk niet mogelijk. Winkels hebben vrijwel alle extra marge waar ze vorig jaar van hebben geprofiteerd weer ingeleverd. De prijs die fabrikanten op dit moment vragen aan winkels, zal omlaag moeten om nog lagere verkoopprijzen mogelijk te maken.
:strip_exif()/i/2004997838.jpeg?f=imagenormal)
Om te begrijpen hoe dat werkt, is het van belang om te weten dat vrijwel alle videokaartfabrikanten een Europees verkoopkantoor hebben. Die kopen hun voorraad in bij de Taiwanese hoofdvestiging. Het Europese kantoor kan de prijzen iets beïnvloeden, bijvoorbeeld door het eerdergenoemde marketingbudget in te zetten, maar kan natuurlijk nooit onder de interne inkoopprijs gaan zitten.
Nu de winkels en lokale verkoopkantoren van fabrikanten weer genoegen nemen met lagere marges, is het de beurt aan hun hoofdkantoren en uiteindelijk ook aan Nvidia. Tot nu toe lijkt daar weinig beweging in te zitten. Het is lastig om in de portemonnee van die partijen te kijken. Toen we beschreven hoe de prijzen stegen, noemden we al dat prijsstijgingen vanuit de fabrikanten het midden hielden tussen een graantje meepikken en onderbouwde kostenstijgingen, bijvoorbeeld van grondstoffen en transport. Van dat eerste is het de vraag of fabrikanten het weer willen inleveren, van dat tweede zelfs of het überhaupt mogelijk is.
Vorige week kwam geruchtensite Wccftech met het nieuws dat Nvidia zijn partners had geïnformeerd over een prijsdaling van acht tot twaalf procent. Daarbij gaat het uitsluitend om de chip, die uiteraard niet de volledige kostprijs van een videokaart uitmaakt, maar toch wel een significant deel. Deze prijsverlaging zou videokaartfabrikanten in staat moeten stellen om de interne prijzen voor de EU-kantoren te verlagen, die vervolgens de inkoopprijzen voor winkels kunnen verlagen, waardoor Nvidia's prijsverlaging ten slotte ook bij de consument terechtkomt.
Hoe 'goedkoop' worden ze nog?
De grote vraag is natuurlijk hoe ver de prijzen nog zullen dalen. Dat hangt in belangrijke mate af van in hoeverre Nvidia en de verschillende videokaartfabrikanten bereid en in staat zijn om de eerder doorgevoerde prijsverhogingen weer ongedaan te maken. De verschillende winkeliers en fabrikanten die we voor dit artikel spraken, rekenen er eigenlijk niet meer op dat de in 2020 gecommuniceerde adviesprijzen nog gehaald gaan worden tijdens de levensduur van deze generatie videokaarten; vergeet immers niet dat de adviesprijzen van de eerste RTX 3000-kaarten door insiders al werden omschreven als 'volstrekt onhaalbaar' toen er nog geen sprake was van aanhoudende tekorten, duurdere grondstoffen of verhoogde verzendkosten. Nvidia lijkt begin dit jaar eindelijk aan de werkelijkheid te hebben toegegeven door zijn officiële adviesprijzen voor de Founders Editions te verhogen.
/i/2004997840.png?f=imagenormal)
Wat is dan wel realistisch? Laten we als voorbeeld weer de GeForce RTX 3070 Ti nemen. Deze kaart kwam in juni 2021 op de markt met een adviesprijs van 619 euro, die begin dit jaar werd verhoogd naar 649 euro. Inmiddels kost de goedkoopste kaart in de Pricewatch, een exemplaar van Inno3D, 829 euro. Er is dus nog een gat van 180 euro te overbruggen. De verhoogde marge van de winkel bedraagt inmiddels nog hooguit een paar tientjes, dus de meest logische route naar lagere prijzen is dat Nvidia en videokaartfabrikanten de inkoopprijs stapsgewijs blijven verlagen. Daarmee lijkt een prijs van rond de 700 euro aan het einde van de zomer haalbaar.
Houd er dan wel rekening mee dat alleen de simpelste uitvoeringen, zonder dikke koeler of fabrieksoverklok, dat prijspunt kunnen halen. Een wat luxer exemplaar kost al gauw 50 euro meer. Bovendien verschilt de situatie per gpu, omdat er de afgelopen tijd vooral is gefocust op de productie van de duurdere chips. Bijvoorbeeld de RTX 3060 en RTX 3060 Ti zijn daardoor nog altijd relatief duur.
Peildatum: 27 maart 2022. Adviesprijzen RX 6900 XT / RX 6800 XT / RX 6800 / RX 6700 XT zijn de huidige prijzen op amd.com. Officieel zijn die onveranderd, maar door de lagere koers van de euro tegenover de dollar vallen die nu wel hoger uit dan bij release.
Tot slot
Er kan voorzichtig steeds beter worden voldaan aan de vraag naar videokaarten, maar de situatie blijft precair. Een kleine gebeurtenis kan de huidige dalende prijstrend al verstoren. Op korte termijn vinden de aanvoerlijnen bijvoorbeeld hinder van lockdowns in de ene na de andere Chinese stad.
Toch proeven we in onze gesprekken met winkels en fabrikanten voorzichtig optimisme. In de tweede helft van dit jaar worden nieuwe generaties videokaarten verwacht; in aanloop daarnaartoe neemt traditioneel de vraag naar de huidige series terug. Tegelijk beperken allerlei eerdergenoemde factoren de interesse in videokaarten voor cryptomining. Combineer dat met een voorzichtig groeiende aanvoer, en een gezondere marktsituatie ligt in het verschiet.
Laten we hopen dat dit optimisme niet pijnlijk wordt ingehaald door de realiteit, en de prijsdaling dit keer van blijvende aard is. De voortekenen lijken vooralsnog gunstiger dan voorheen.