Een week voordat de GeForce RTX 3060 op de markt wordt gebracht, kondigde Nvidia aan een actief beleid te gaan voeren om GeForce-videokaarten onaantrekkelijk te maken voor cryptomining. Daarmee geeft Nvidia eindelijk toe aan de roep vanuit de gamingcommunity om iets te doen aan het gebruik - of misbruik - van gamingvideokaarten voor dit doeleinde. Hoe werkt Nvidia's blokkade exact, is dit geen symboolpolitiek en, misschien wel de belangrijkste vraag, gaat dit het tekort aan videokaarten oplossen?
:strip_exif()/i/2004169930.jpeg?f=imagenormal)
Nvidia: 'GeForce is voor gaming'
Voordat we dieper ingaan op die vragen, eerst nog even een korte recap van wat Nvidia precies heeft aangekondigd. De RTX 3060 zou via de driver 'specifieke kenmerken van miningalgoritmes voor ethereum' kunnen detecteren, om vervolgens de hashrate - de snelheid waarmee cryptovaluta gewonnen wordt - ongeveer te halveren. Daarmee raakt de videokaart direct een groot deel van zijn winstgevendheid kwijt.
Ethereum is veruit de populairste cryptomunt om te minen met videokaarten. Dat komt doordat de munt is ontworpen om ongeschikt te zijn voor mining met asic's; chips die speciaal zijn ontworpen om één bepaald type cryptomunt zo efficiënt mogelijk te minen. De populariteit van ethereummining steeg juist in de afgelopen maanden explosief omdat de koers van de munt door het dak ging, van ongeveer 300 euro in de herfst van vorig jaar, tot bijna 1600 euro op het moment van schrijven. Het is nu dus in veel meer gevallen rendabel om ethereum te minen dan een half jaar geleden.
Het voor gamers minder leuke effect hiervan is dat de vraag naar videokaarten, die buiten mining om ook al slecht verkrijgbaar waren, net zo hard meesteeg. Immers, hoe meer videokaarten je als miner inzet, hoe groter je winst.

CMP-serie speciaal voor mining
Naast het beperken van de hashrate van de nieuwe RTX 3060, kondigde Nvidia ook de komst van een speciale productlijn voor miningvideokaarten aan. Deze Cryptocurrency Mining Processor-serie, kortweg CMP, is de spiritueel opvolger van de 'mining accelerators' zoals die tijdens de mininghype van 2017 werden verkocht. Het belangrijkste verschil is dat die videokaarten geen videokaarten zijn: ze missen monitoruitgangen.
De specificaties van de CMP-gpu's spreken in eerste instantie weinig tot de verbeelding. Hoewel Nvidia dat niet heeft bevestigd, lijken ze in elk geval voor een deel gebaseerd op de Turing-chips van de vorige generatie. Uit productie-oogpunt is dat logisch, want die worden op een ander procedé gemaakt en kunnen de druk op de modernste 7nm- en 8nm-processen dus verlichten, maar de verhouding tussen stroomverbruik en hashrate is aanmerkelijk slechter dan bij de Ampere-kaarten.
:strip_exif()/i/2002004425.jpeg?f=imagenormal)
Driverblokkade
Nvidia spreekt in zijn officiële aankondiging over een blokkade in de driver voor de RTX 3060. Daarbij is het belangrijk om je te realiseren dat een videokaartdriver is dichtgetimmerd om uitsluitend te werken met videokaarten waarvoor hij ondersteuning biedt. Hoewel de technische verschillen tussen de RTX 30-gpu's minimaal zijn, kun je de nu publiek beschikbare GeForce-driver dus nooit aan de praat krijgen met een videokaart die op het moment van uitgave nog niet geïntroduceerd was, zoals de RTX 3060. Het uitbrengen van een nieuwe videokaart is kortom het ideale moment om zo'n beperking in te voeren. Als Nvidia de hashrate van, noem eens wat, de RTX 3080 met ingang van de komende driver zou halveren, kan een miner natuurlijk gewoon een oudere driverversie installeren. Bij een videokaart die nooit heeft gewerkt met een ongelimiteerde driver, is die mogelijkheid er niet.
Bryan Del Rizzo, de pr-topman van Nvidia, liet op Twitter weten dat de blokkade bovendien ingewikkelder in elkaar zit dan een driveraanpassing. Volgens Del Rizzo is er sprake van een 'handshake' tussen de driver, de hardware en het bios, waardoor het onmogelijk moet zijn om de limiet te verwijderen. In hoeverre Nvidia's hashratebeperking echt waterdicht is, moeten we afwachten.

Nvidia's truc om ook bestaande RTX 30-modellen onaantrekkelijk te maken
De impact van een RTX 3060 die onaantrekkelijk is voor miners en een op papier weinig aantrekkelijke CMP-serie, lijkt beperkt. In de reacties werd de aankondiging van Nvidia dan ook met gehoon ontvangen; het zou een druppel op de gloeiende plaat zijn en bovendien symboolpolitiek. Nvidia's pr-afdeling heeft de kans om zich op te stellen als trouwe partner van de gamende consument in elk geval niet laten lopen.
Toch kan deze stap het begin zijn van een effectieve strategie om ervoor te zorgen dat de weinige RTX 30-kaarten die beschikbaar komen, in elk geval niet worden opgekocht door miners. Een bekende lekker van informatie over onaangekondigde Nvidia-producten, die op Twitter schuilgaat onder de naam @kopite7kimi, deelde gisteren na de aankondiging een interessante bewering; Nvidia zou van plan zijn om de device-ID's van bestaande GeForce-videokaarten end-of-life te laten gaan.
Een device-ID is de identificatiecode van een type videokaart. In principe heeft elk model zijn eigen device-ID. Hoewel de RTX 3080 en RTX 3090 zijn gebaseerd op dezelfde GA102-gpu, hebben ze een verschillende ID. De driver gebruikt deze ID om te detecteren welk type videokaart er in je systeem zit en - de crux - om te bepalen of hij compatibel is met deze videokaart.

Nvidia zou bij de productie van bestaande RTX 30-gpu's kunnen overschakelen op nieuwe device-ID's, zonder de specificaties van de modellen te veranderen. Voor een gamer die bijvoorbeeld een RTX 3080 met zo'n nieuwe device-ID koopt, zou de impact daarvan verwaarloosbaar zijn. Naast dat videokaartfabrikanten hun bios geschikt moeten maken voor dit nieuwe device-ID, is de belangrijkste consequentie dat je alleen drivers kunt gebruiken die er geschikt voor zijn.
Als je deze informatie combineert met wat Nvidia nu bij de RTX 3060 doet, is het niet ondenkbaar dat het stilletjes zijn oudere modellen van dezelfde hashrate-limiter gaat voorzien. Om deze beperking effectief te kunnen invoeren, is het noodzakelijk om de installatie van oudere drivers onmogelijk te maken, waarvoor het vernieuwen van de device-ID's de enige methode lijkt.
Nvidia moet dan wel voorkomen dat gemodificeerde oudere drivers alsnog werken met de 'nieuwe' modellen. De gpu-ontwerper weet dat doorgaans uitstekend dicht te timmeren bij nog niet uitgebrachte hardware, waarbij zelfs videokaartfabrikanten vooraf geen werkende driver krijgen, dus dat lijkt ons geen onmogelijke uitdaging.
Een andere optie is overigens dat Nvidia de specificaties wél gaat aanpassen, waarbij het veranderen van de device-ID vanzelfsprekend is, en de productie van de originele RTX 30-kaarten stopt. Aan geruchten over de komst van bijvoorbeeld een RTX 3070 Ti en RTX 3080 Ti is geen gebrek, dus dat kunnen we niet uitsluiten.
In beide gevallen geldt overigens dat de hashrate-limiter alleen actief zal zijn op nieuw geproduceerde videokaarten. Het achteraf beperken van reeds verkochte RTX 30-gpu's lijkt een kansloze zaak.
Ethereum gaat over naar PoS
Aan de horizon glinstert bovendien de overstap van ethereum naar proof-of-stake. Deze overstap, die de manier waarop transacties worden gevalideerd zo verandert dat er veel minder rekenkracht noodzakelijk is, wordt regelmatig genoemd als mogelijke 'oplossing' voor de inzet van videokaarten voor mining. Doordat bij proof-of-stake niet de hoeveelheid rekenkracht die je levert, maar de hoeveelheid ethereum die je in bezit hebt, bepalend is voor de beloning die je ontvangt, verdwijnt de stimulans om zoveel mogelijk bruteforce-rekenkracht in te zetten.
De eerste stappen in die richting zijn inmiddels gezet, maar een volledige samenvoeging met het huidige proof-of-worksysteem is voor niet eerder dan volgend jaar gepland. Over deze evolutie van ethereum wordt al jaren gepraat. Op korte termijn lijkt deze overstap nog geen effect te hebben op de populariteit van videokaarten voor ethereummining.
Voorlopige conclusie
De cynicus zal de aankondigingen van Nvidia afdoen als symboolpolitiek. Nu gamers amper aan een videokaart kunnen komen en er tegelijkertijd talloze foto's van miningfarms over het internet gaan, zegt Nvidia precies wat gamers willen horen. De stappen die Nvidia tot nu toe officieel bekend heeft gemaakt, namelijk het beperken van de miningprestaties van de RTX 3060 en het uitbrengen van een aparte line-up voor miningkaarten, zullen op zichzelf nauwelijks een druppel op een gloeiende plaat zijn.
De vraag is echter of we deze maatregelen moeten zien als het begin van een actief antiminingbeleid van Nvidia wat GeForce-kaarten betreft. Als Nvidia zijn volledige RTX 30-line-up zou verversen om dezelfde beperkingen door te voeren als bij de RTX 3060 het geval is, kan dat een serieus gat slaan in de winstgevendheid van de Ampere-videokaarten voor miners. Wellicht komen de 'officiële' miningkaarten dan toch bovendrijven als de betere keuze, waardoor de GeForce-modellen beter beschikbaar komen voor gamers.
Zelfs als Nvidia vanaf nu vol in zou zetten op deze strategie, nog los van de vraag of die volledig waterdicht is en wat we van concurrent AMD kunnen verwachten, zou dat het huidige tekort aan videokaarten niet direct oplossen. Pas richting het einde van vorig jaar werd mining met videokaarten weer echt aantrekkelijk, terwijl de nieuwe generaties videokaarten al maanden eerder zeer slecht leverbaar waren.
Ook vanuit gamers is de vraag naar videokaarten ongekend hoog, waartegen de beperkte productiecapaciteit van de gpu's zelf en andere onderdelen niet opgewassen is. De consensus bij chipbedrijven is dat de tekorten nog wel tot halverwege 2021 zullen aanhouden. Als minen op consumentenvideokaarten minder populair wordt, zou dat de pijn hooguit wat verzachten.
:strip_exif()/i/2004169928.jpeg?f=imagenormal)