Ongekend hard ingrijpen van de Nederlandse overheid, gevolgd door vergelding vanuit China: de Nijmeegse chipmaker Nexperia stond plots in de internationale spotlight. Onlangs nam Nederland de controle over de chipfabrikant over van zijn Chinese eigenaar. Kort daarna werd ook de ceo door de rechtbank geschorst vanwege vermeend wanbeleid.
Wat volgde was een turbulente reeks ontwikkelingen. China verbood de Chinese Nexperia-fabrieken om chips te exporteren, met mogelijk grote gevolgen. Autofabrikanten waarschuwen nu al voor verstoringen van de chipleveringen en moeten in de komende weken mogelijk deels hun productie stopzetten. Hoe kon het zo ver komen?
De oorsprong van Nexperia
Nexperia vond zijn oorsprong indirect in de voormalige halfgeleidertak van Philips. De Eindhovense techgigant produceerde voorheen zelf veel chips, maar splitste zijn fabrieken in 2006 af als een losstaand bedrijf: NXP. NXP besloot op zijn beurt Nexperia in 2017 af te stoten, om zich meer te gaan richten op een aantal specifieke markten.
Nexperia richt zich op een breed scala aan chips, zoals mosfets en diodes. Ze worden ook wel 'standaardchips' genoemd. Nexperia is daar een grote speler, met een wereldwijd marktaandeel van een kleine tien procent. In sommige segmenten zou dat zelfs rond de veertig procent liggen, stelt informatiebureau TechInsights volgens The Wall Street Journal.
Het gaat dan vooral om eenvoudige chips, die in grote aantallen worden geproduceerd en terug te vinden zijn in talloze apparaten. Je zult dus geen geavanceerde 2nm-cpu's en -gpu's in het assortiment vinden, zoals in de foundry's van TSMC, Samsung en Intel.
Het gros van Nexperia's verkopen komt uit de autobranche: vorig jaar zo'n zestig procent van de totaalomzet. De chips van het bedrijf worden gebruikt voor een groot aantal onderdelen in een voertuig. Denk aan chips voor het aansturen van koplampen, airbags en abs-systemen, het injecteren van brandstof in de motor en de elektronische stuurbekrachtiging.
Het is dus wereldwijd een behoorlijk belangrijke speler, mede voor de Europese auto-industrie, hoewel de invloed van Nexperia daar niet stopt; de chips worden ook gebruikt voor industriële toepassingen en consumentenelektronica als smartphones, wearables en huishoudelijke apparatuur. Nexperia's chips vind je dus echt overal.
Chinese overname en zorgen
In 2019 werd Nexperia overgenomen door een Chinees techbedrijf, Wingtech. Dat bedrijf, deels in handen van de Chinese staat, is in 2006 opgericht door Zhang Xuezheng, ook wel bekend als Wing. Hij is geen vreemde in de techsector: voorheen werkte Wing bij Frans-Italiaanse chipfabrikant STMicroelectronics en Chinese telecomgigant ZTE.
Zijn bedrijf, Wingtech, was al jarenlang een belangrijke odm voor smartphones. Het produceerde bijvoorbeeld toestellen voor bedrijven als Samsung, Huawei, OPPO, Xiaomi en Motorola en was ook een leverancier voor Apple. Met de Nexperia-overname wilde het Chinese techbedrijf ook de chipmarkt betreden, die geopolitiek steeds belangrijker werd.
De afgelopen jaren begon het achter de schermen bij Nexperia al een beetje te rommelen vanwege de overname, mede omdat het bedrijf verstrikt raakte in het handelsconflict tussen China en het Westen. Dat bleek uit rechtbankdocumenten die onlangs gepubliceerd werden. De chipmaker klopte in 2023 al aan bij Den Haag. De chipmaker ondervond belemmeringen omdat het een Chinese eigenaar had.
Sommige van die belemmeringen waren van buitenaf al zichtbaar. In 2021 nam Nexperia een Britse chipfabrikant over: Newport Wafer Fab. Die overname werd in 2022 met terugwerkende kracht ongedaan gemaakt door de Britse overheid, op grond van de nationale veiligheid en zorgen over de Chinese eigenaar. Het jaar daarop verkocht Nexperia de chipfabriek.
Het bedrijf wilde hulp van het toenmalige ministerie van Economische Zaken en Klimaat om erkend te worden als Nederlands en Europees bedrijf. Het bedrijf hield in de afgelopen paar jaar gesprekken met de Nederlandse regering, waarbij verschillende bestuurswijzigingen werden toegezegd door de baas van Nexperia. Zo zouden er Europese investeerders aan boord komen, en zou Nexperia op termijn ook naar de beurs gaan.
De noodzaak van die stappen werd eind vorig jaar groter. Wingtech staat sinds december namelijk op de Amerikaanse Entity List; de zwarte lijst met bedrijven waarmee Amerikaanse partijen geen handel mogen bedrijven, tenzij ze daarvoor een vergunning krijgen – en dat gebeurt zelden. Andere bekende namen op die lijst zijn Huawei, ZTE, chipmaker SMIC en geheugenfabrikant YMTC.
Hoewel Nexperia toen zelf nog geen Amerikaanse beperkingen opgelegd kreeg, bleek dat wel een toekomstige mogelijkheid. Achter de schermen werd al maandenlang gesproken over een Amerikaanse '50%-regel'; bedrijven die grotendeels in handen zijn van eigenaren die op de zwarte lijst staan, zouden daaronder ook handelsbeperkingen opgelegd kunnen krijgen.
De Nederlandse overheid grijpt in
Op 29 september werd de 50%-regel van kracht en kreeg Nexperia te horen dat het binnenkort Amerikaanse exportbeperkingen krijgt opgelegd. Slechts één dag later nam het ministerie van Economische Zaken de controle over Nexperia in handen, hoewel het ministerie zegt dat het ingrijpen geen verband houdt met de exportrestricties.
In een kamerbrief lichtte minister van Economische Zaken Vincent Karremans toe dat hij 'signalen van ernstige bestuurlijke tekortkomingen' had ontvangen en daarom besloot de Wet beschikbaarheid goederen, ofwel Wbg, in te zetten. Die kwamen voort uit 'specifieke handelingen van de ceo', die een 'acute en serieuze bedreiging' vormden voor de continuïteit van Nexperia.
De topman zou bezig zijn geweest met een 'oneigenlijke verplaatsing van productiecapaciteit, financiële middelen en intellectuele eigendomsrechten naar een buitenlandse entiteit die eigendom is van de ceo en die niet aan Nexperia verbonden is'. De angst was dat daardoor cruciale technologie en kennis naar China zou verdwijnen.
Het ministerie van Economische Zaken besloot een zeldzame wet in te zetten om dat te voorkomen: de Wbg. Een unicum: nooit eerder is die wet ingezet sinds zijn introductie in de Koude Oorlog, ruim zeventig jaar geleden. Met de Wbg nam het ministerie in één klap de teugels van het bedrijf in handen. Onder de wet mag de Nederlandse overheid bepaalde besluiten van de chipmaker tegenhouden en eerdere beslissingen terugdraaien, bijvoorbeeld als die de continuïteit van Nexperia als Nederlands en Europees bedrijf (dreigen te) schaden. De wet geldt voor maximaal één jaar.
Rechtbank schorst omstreden topman Wing als ceo
Een week later werd ook Zhang Xuezheng geschorst als ceo van Nexperia, in een losstaande procedure die was aangespannen door drie Europese bestuurders van de chipfabrikant vanwege wanbeleid. Achter de schermen zou hij Nexperia's geld hebben willen gebruiken om eigen bedrijven financieel te steunen en kritische Europese bestuursleden willen ontslaan om stromannen te installeren.
Wing zou Nexperia bijvoorbeeld gedwongen hebben bestellingen te plaatsen bij zijn eigen chipbedrijf WSS, waarmee het financieel niet goed ging. Hij plaatste namens Nexperia waferbestellingen van 200 miljoen euro bij dat bedrijf, terwijl de behoeften van Nexperia maar goed waren voor 80 miljoen. De overtollige wafers zouden mogelijk in de prullenbak verdwijnen, schreef de rechtbank eerder deze maand.
Intern was Wing ook aan het zagen aan het bestuur van Nexperia. De topman trok in september ook de betalingsbevoegdheden van de chief financial officer in, samen met twee andere bestuurders. Ze werden vervangen door drie Chinese individuen met weinig financiële ervaring. Bestuursleden die daarover klaagden, ontvingen kort daarna een ontslagbrief in hun mailbox. Dat was in strijd met eerder gemaakte afspraken met het ministerie van EZK; Nexperia zou immers een Europees bestuur moeten krijgen om te ontkomen aan Amerikaanse exportrestricties.
De rechtbank besloot Wing daarom op non-actief te zetten. Achteraf bleek de topman ook niet onomstreden: ook in thuisland China had de topman al meermaals de regels overtreden, wist NRC te achterhalen. Zo kreeg hij vorig jaar nog een boete van omgerekend bijna een miljoen euro omdat hij jarenlang handelstransacties had verzwegen op de beurs van Shanghai. In 2005 kreeg Wing ook een celstraf van zeventien maanden opgelegd omdat hij bedrijfsgeheimen had gestolen bij zijn voormalige werkgever, ZTE. De Europese bestuursleden van Nexperia waren jarenlang 'niet of onvolledig' op de hoogte van Wings verleden, schrijft NRC. Pas vorige maand, toen het interne bestuursconflict escaleerde, werd dat duidelijk.
Chinese vergelding en zoeken naar een oplossing
In navolging van het Nederlandse ingrijpen, legde de Chinese overheid een exportverbod op aan Nexperia China. De Chinese fabrieken van het bedrijf mogen daardoor niet langer leveren aan het buitenland, waarop ook ceo Wing verkondigde dat de Chinese tak voortaan zelfstandig functioneert.
Volgens Het Financieele Dagblad heeft de chipmaker inmiddels zijn klanten gewaarschuwd voor de kwaliteit uit zijn Chinese fabrieken. Die zou nu niet meer gegarandeerd kunnen worden, omdat het bedrijf de controle over zijn Chinese productielocatie is verloren. Bronnen van Reuters zeggen daarnaast dat de Chinese tak van Nexperia weer is begonnen met chipleveringen, maar alleen binnen China.
Dat is problematisch. Nexperia's zogeheten 'frontendfabrieken', waar de daadwerkelijke chips geproduceerd worden, staan weliswaar allemaal in Europa, namelijk in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. De fabrieken voor assemblage en testwerk, de laatste stappen in het productieproces, staan echter in China, Maleisië en de Filipijnen.
Laat die in China nou net de grootste zijn. Volgens bronnen van Reuters wordt zeventig procent van Nexperia's chips naar China verscheept om daar geassembleerd te worden. De Financial Times schat dat zelfs op tachtig procent. Gezien Nexperia's positie in de chipsector, en dan met name in de automotivesector, kan dat grote gevolgen hebben.
De autobranche is dan ook bang voor chiptekorten. Vorige week uitte een Europese autobranchevereniging zich kritisch over de Nederlandse overname van Nexperia, wegens 'grote zorgen' over de leverzekerheid. Tweakers vroeg Nexperia over zijn leveringsverwachtingen en de huidige banden met zijn Chinese fabriek, maar het bedrijf zegt momenteel geen verder commentaar te kunnen geven.
Duitse media berichtten eerder echter dat Volkswagen al in de loop van volgende week de productie van de Golf moet stilleggen, waarbij het bedrijf ook de werktijden van zijn medewerkers tijdelijk zou willen verkorten. Inmiddels heeft het bedrijf een alternatieve chipleverancier gevonden, dus dat lijkt van de baan, hoewel het risico op een productiestop volgens Reuters nog niet helemaal is verdwenen.
Ook Japanse fabrikanten van auto-onderdelen werden eerder door 'een Nederlandse chipmaker' gewaarschuwd voor mogelijke leveringsproblemen, schreef Reuters. In de tussentijd zou Nexperia op zoek zijn naar alternatieve, niet-Chinese fabrikanten om zijn chips te laten assembleren, omdat een snelle oplossing volgens ingewijden onwaarschijnlijk is.
Ondertussen zijn alle partijen echter wél op zoek naar een uitkomst. Karremans meldde onlangs al aan de Tweede Kamer dat hij in gesprek is met zijn Chinese tegenhanger om tot een 'constructieve oplossing' toe te werken die voor beide partijen werkt. Maar hoe die oplossing eruit zou zien, en wanneer die gevonden wordt, moet nog blijken.
Redactie: Daan van Monsjou • Eindredactie: Monique van den Boomen • Bannerafbeelding: Oleksii Liskonih / Alena Zharava / Getty Images
:strip_exif()/i/2007854176.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2007854178.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2007854182.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2007854184.jpeg?f=imagenormal)