Columbuss is nog lang niet klaar, maar dat is ook precies waarom Robottuner en Qbuzz nu al naar buiten treden over het project. Zo hebben ze eind vorig jaar in Groningen een groep geïnteresseerden laten meerijden met de bus, waarbij er een route op het busdepot werd gereden. Dit ging volgens Trouw met 'horten en stoten', waarbij vooral het remmen wat abrupt gaat. Bij een kort testritje bij Robottuners kantoor in Wageningen blijkt dat deze bug nog steeds in het systeem zit: als de bus bij de eindstop is, voelt het alsof er een noodstop wordt gemaakt.
"We zien Columbuss niet als vervanging voor de menselijke chauffeur."
"Met die demonstraties willen we laten zien waar de techniek nu staat en kunnen mensen er ook alvast aan wennen", zegt Van der Mark. "Neem buschauffeurs die misschien bang zijn voor hun baan. Die weten dat het eraan komt, maar zien dankzij onze test ook dat het nog wel even duurt voordat het in de praktijk gebruikt kan worden. Als we het uiteindelijk in de dienstregeling kunnen gebruiken, bijvoorbeeld op die busbanen, dan is het nog steeds geen vervanging voor de menselijke chauffeur. Die blijft de komende tijd echt wel nodig. We zien Columbuss dan ook niet als een manier om die menselijke chauffeur te vervangen en kosten te besparen, maar om de maatschappelijke taak van het busbedrijf te kunnen blijven uitvoeren. Om ritten die belangrijk zijn maar niet kostendekkend zijn − denk aan busritten naar dorpen − toch te kunnen blijven uitvoeren."
Zwartrijders?
Daarnaast zijn er nog vragen die uitgedacht moeten worden. Vinden mensen het wel prettig om op een bus te rijden zonder chauffeur? Het gaat immers om een 'reguliere' lijnbus die is aangepast, dus als je voorin instapt, zie je een lege stoel met een stuur dat vanzelf ronddraait. En hoe ga je om met zwartrijders? Van der Mark denkt bijvoorbeeld aan stewards die in de bus zijn en passagiers kunnen begeleiden. Die kunnen ook helpen als er een fout is met de bus, of hulp inroepen. "Die hoeven dan geen chauffeursrijbewijs te hebben, wat weer capaciteit vrijmaakt", zegt Van der Mark.
De software van de bus zelf, Autoware, is ook nog niet klaar en wordt ontwikkeld met een internationale community van andere organisaties die actief zijn met autonome voertuigen. "Zo was er recent een update die het sturen minder schokkerig maakte", legt Kuipers uit. "Dat maakt het rijden comfortabeler voor de passagiers. Alleen zorgde die update er ook voor dat het sturen zelf sneller ging, waardoor de bus ook sneller van richting veranderde. Dat ging zodanig snel, dat dit weer oncomfortabel werd. Doordat de software opensource is, kunnen we wel exact nagaan wat de oorzaak is en de software vervolgens finetunen. Maar dit laat ook duidelijk zien dat na iedere software-update er weer uitgebreid getest moet worden."
Subsidie
Een extra, belangrijke belemmering voor de ontwikkeling van Columbuss, draait om geld. Het project wordt nu namelijk volledig gefinancierd met subsidies van in totaal 8,6 miljoen euro vanuit de provincie Groningen en Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Deze subsidie stopt volgend jaar. Kuipers hoopt dat het dan mogelijk is om de bus autonoom op de busbaan te kunnen laten rijden. Hoe het daarna verder gaat, is nog onduidelijk. "Als we extra financiering krijgen, gaan we verder met de ontwikkeling. We zouden in theorie geld bij investeerders op kunnen halen, maar dat doen we eigenlijk liever niet. Dat zouden we op de een of andere manier moeten terugverdienen, bijvoorbeeld door licentie-inkomsten voor het gebruik van Columbuss. Terwijl we juist willen dat het systeem zo kosteneffectief en laagdrempelig mogelijk wordt."
Columbuss is namelijk opgezet als een opensourceproject, dat uiteindelijk ook gratis door andere ov-maatschappijen gebruikt kan worden. Dus ook door vervoersbedrijven in provincies die niet hebben bijgedragen aan het project.
Het voordeel van deze aanpak is dat het aanpassen van een bus relatief goedkoop is; de provincie Groningen heeft 90.000 euro geïnvesteerd in de huidige Qbuzz-bus om deze autonoom te laten rijden. Dit is inclusief de benodigde sensors, Raspberry Pi-bordjes en het aanschaffen en laten installeren van de stuur- en pedalenbesturing. Als je een bedrijf met alleen een winstoogmerk vraagt een bus autonoom te maken, kost dit natuurlijk significant meer.
Columbuss laat zien dat het mogelijk is om een bus autonoom te laten rijden en dat dit ook tegen relatief lage kosten kan. Het project toont echter ook aan dat het nog wel járen zal duren voor de menselijke chauffeur overbodig is. Los van wetgeving, geeft de bus nu nog een schokkerige ervaring die niet echt geschikt is voor de volledige dienstverlening. Op een afgesloten busbaan zal de bus op termijn vast kunnen rijden, maar volledige zelfrijdendheid vereist een bus die soepel door het verkeer kan stromen, met natuurlijk andere weggebruikers van wie gedrag niet altijd even goed te voorspellen is. Of Robottuner met Columbuss die stap gaat halen, is de vraag. Maar ook het depot en de busbaan zal buschauffeurtijd vrijspelen, die elders ingezet kan worden. Columbuss hoeft op dit moment dan ook niet een dienstregeling van A naar Z te kunnen rijden, van B naar E is voor nu ook genoeg en een bijdrage aan de oplossing van het personeelstekort.