Odido gaat stoppen met 3G en daarmee gaat het laatste 3G-netwerk in NL offline

Ook telecomprovider Odido gaat zijn 3G-netwerk op termijn uitfaseren, zodat het meer capaciteit overheeft voor 4G en 5G. KPN en Vodafone deden dat eerder al. De stop van Odido zal daarmee het einde van 3G in Nederland markeren.

Odido bevestigt op donderdag dat zijn 3G/UMTS/HSPA-netwerk op termijn zal worden uitgezet om meer bandbreedte vrij te maken voor de modernere 4G- en 5G-technieken. Het 3G-netwerk blijft 'tenminste' tot 1 augustus 2026 online, waarmee gebruikers nog minimaal twee jaar gebruik kunnen maken van die netwerktechniek. Er is nog geen definitieve afsluitdatum voor Odido's 3G-netwerk bekend.

De telecomprovider zegt minimaal zes maanden van tevoren een concrete datum voor het stopzetten van zijn 3G-netwerk te communiceren. Odido zegt dat het uitschakelen van 3G de netwerkervaring op de modernere netwerken moet verbeteren. Het bedrijf claimt ook dat zijn netwerk daardoor efficiënter zal worden.

Odido beheert momenteel het laatste mobiele netwerk in Nederland dat nog 3G aanbiedt. De twee andere netwerkbeheerders, KPN en Vodafone, stopten eerder al met hun 3G-netwerken. KPN deed dat in 2022, Vodafone in 2020. Odido schakelde vorig jaar al zijn 2G-netwerk uit, iets waar KPN en Vodafone momenteel nog mee bezig zijn.

Door die oudere netwerken uit te schakelen, komt meer frequentieruimte vrij voor nieuwere netwerktypen. Tweakers schreef eerder een achtergrondverhaal over waarom telecomproviders hun oude netwerken uitschakelen.

Reacties (169)

[Llopigat]

Odido beheert momenteel het laatste mobiele netwerk in Nederland dat nog 3G aanbiedt. De twee andere netwerkbeheerders, KPN en Vodafone, stopten eerder al met hun 3G-netwerken. KPN deed dat in 2022, Vodafone in 2020. Odido schakelde vorig jaar al zijn 2G-netwerk uit, iets waar KPN en Vodafone momenteel nog mee bezig zijn.

Hmm 3G uitzetten vind ik wel een goede stap. 2G niet zo, daarmee wordt in 1 klap een heleboel telefonie apparatuur onbruikbaar. Van die oude telefoontjes die je nog hebt om af en toe mee uit te nemen (lekker goedkoop ivm gestolen) en die gewoon nog 2 weken op een accu kunnen. Handig voor noodgevallen.

Gelukkig is dat dus ook nog niet uit.

Edit: zoals @ucsdcom zegt, de fallback voor VoLTE is daarmee ook gelijk weg als 2G ook verdwijnt en dat is inderdaad wel een probleem omdat veel netwerken daar nog steeds erg moeilijk mee doen.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 1 augustus 2024 13:53]

[arjan1995]

Bij Odido is 2G al uit en bij KPN gebeurt dat op 1 december 2025 (https://www.kpn.com/zakelijk/mobiel/2g-3g-naar-4g-of-5g)

Dan blijft alleen Vodafone nog met een 2G netwerk over. Dat is straks dus het enige 'legacy' netwerk wat er nog is.

[glydoscoop]

een groot deel van de alarmsystemen in Nederland draait nog vrolijk op 2G waarbij 4G niet zomaar haalbaar is. Wij zijn deze langzaam aan het vervangen en dit is gelukkig prima te doen.

Lastiger is het voor de slimme meters, auto GPS systemen en andere trackers. 2G was daarbij echt super

[bartvries]

https://community.vodafon...euwe%20technologie%C3%ABn.

Eind 2026 gaat 2G dus ook uit. 4G is the only way!

[Ablaze]

Waarom the only way? 4G modems zijn veel duurder dan 2G en veel apparaten hebben die extra bandbreedte helemaal niet nodig. Bovendien is de range bij 2G vaak beter, handig voor apparaten die buitenaf staan.
Iets als LTE-M of NB-IoT kan prima volstaan. En KPN biedt ook al jarenlang zakelijk LoRa aan.

[Dreamvoid]

2G is heel inefficient met de frequentieruimte, dat wil je als telco niet in stand houden tenzij de gebruikers er grof extra voor betalen.

[Ablaze]

Dat begrijp ik, mijn pleidooi is ook niet om 2G in stand te houden, maar om aan te geven dat er meer opties zijn dan 4G, sommigen wellicht beter toepasbaar voor de apparaten die nu nog 2G gebruiken.

[arjan1995]

Hmm, het staat er alsof het tenminste tot eind 2026 in de lucht blijft, maar wie weet ook langer. Naja, we zullen het wel zien.

[glydoscoop]

Ik snap dat heel goed en ik zeg ook niet dat het allemaal slecht is, alleen een beetje overhaast is het weer wel. Alleen al de kosten van het vervangen van slimme meters...... om nog te zwijgen over een groot deel van de track&trace systemen.

Op 2G heb ik nog steeds bereik op plekken waar ik geen 4G heb, en ook niet nodig heb.. 3G uitschakeling snap ik meer.

2030 4G uitschakeling? dan weer alles vervangen?

[Llopigat]

Ja en eCall.. Was verplicht in de EU sinds 2018 en rond die tijd werd nog 2G ingebouwd als ik het goed begrijp.

Mijn alarm hier (Ring) heeft gelukkig al 4G.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 1 augustus 2024 13:51]

[dutchnltweaker]

Ja en eCall.. Was verplicht in de EU sinds 2018 en rond die tijd werd nog 2G ingebouwd als ik het goed begrijp.

Mijn alarm hier (Ring) heeft gelukkig al 4G.

Nieuwe auto's die nog moesten goedgekeurd worden vanaf april 2018. Dus alleen nieuwe modellen na die datum.

[PiHole]

Meeste alarminstallaties kan je een andere kiezer plaatsen met 4g ondersteuning.
Dat is volgens mij 3 a 4 jaar terug al gemeld toen het 2g/3g netwerk eruit ging

[glydoscoop]

Mee eens, doen wij ook maar er bestaan genoeg alarm systemen die dit niet native ondersteunen of waarbij een 4G kiezer even duur is als de hele centrale om nog maar te zwijgen over centrales met ingebouwde kiezers die niet vervangbaar zijn...

15 jaar is een normale levensduur voor een alarm systeem, het is ook geen nieuws voor mij maar meer vervelend gezien dit typisch zon ''upgrade'' is die voor de huidige 2g systemen totaal niet gaat helpen. 4G heeft in onze ervaring gewoon nog steeds een minder goed bereik dan 2G maar wellicht dat dit met het vrijkomen van masten anders wordt.

[Tozz]

Dat bereik ligt toch vooral aan de frequentie? 2G zal op een lagere frequentie draaien? (Lagere frequentie = minder bandbreedte, meer bereik)

Als 5G *ook* op die vrijgekomen lage frequentie komt heb je daar net zo goed ontvangst mee als nu op 2G

[glydoscoop]

Dat is de hoop inderdaad!

[BiG-GuY]

Zoals het artikel ook zegt, is 2G al uit bij Odido, KPN en Vodafone zijn ermee bezig. Dus zal niet lang meer duren tot er geen 2G meer is in heel NL.

Onze slimme meter uit 2021 (oplevering woning) moest dit jaar al vervangen worden voor een nieuwe, omdat in deze wijk geen 2G meer was van de provider van wie de simkaart in de slimme meter zit.

[Llopigat]

Ja maar al die meters in heel Nederland vervangen gaat nog wel een tijdje duren. Dat heeft wel veel voeten in de aarde en kosten.

Persoonlijk zou ik zelfs nog liever een semafoon/pager hebben. Want die tracken je ook totaal niet maar je bent wel bereikbaar. Zo kan ik dan het nummer van mijn alarmcentrale eraan koppelen. Maar helaas is hier in Spanje geen enkel pager netwerk meer actief. In Nederland nog wel, KPN doet het nog.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 1 augustus 2024 13:43]

[!GN!T!ON]

Je kan eens naar LoRa kijken kan je makkelijk zelf op instappen met lage kosten. Niet heel diep gezocht maar lijkt dat er al een tijdje mensen bezig zijn met een pager o.b.v. LoRa: https://www.reddit.com/r/Lora/comments/10peggz/lora_pager/

[Llopigat]

Ik heb daar wel eens aan gedacht ja maar de payload van LoRA is zelfs voor een pager wel erg laag. Tekstberichten zijn al beperkt, je moet meer aan numeriek denken.

Bovendien is het ook een getrackte dienst, het netwerk moet weten waar je zit om je te kunnen bereiken. Voordeel daarvan is wel dat je ontvangstverificatie kan doen. Met pagers had je dat natuurlijk niet omdat het puur eenweg verkeer was. Elk bericht werd over het hele land uitgezonden.

Aan de ander kant maakt dat het wel ideaal voor de privacy (behalve de inhoud van de berichten want die kon iedereen meesniffen).

Maar ik zal eens naar die reddit thread kijken, bedankt!

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 1 augustus 2024 14:00]

[Olaf van der Spek]

Kunnen slimme meters niet gewoon aangesloten worden via de normale internetverbinding indien aanwezig?

[fenrirs]

nee, want de verbinding kan/mag niet via een consumenten netwerk lopen, veel te onbetrouwbaar, zeker als die consument er eigen apparatuur tussen hangt.

[mrzune]

Ik zie het probleem niet, vroeger mocht je zelf per jaar ook de meterstanden doorgeven, en werd dit enkel gecontroleerd als je verhuisde.. een slimme meter met UTP/netwerk aansluiting zou wel kunnen.. en als je smartmeter niet connected is, dan ook niet terugleveren, en geen dynamische prijzen mogelijk, geen rapportage, is inschatten en standaard (premium) kWH prijs. Dan weet ik wel zeker wat het eerste op het internet word aangesloten als iemand in het huis gaat wonen.

[fenrirs]

zie je de claims al voor je met al het getouwtrek rondom verantwoordelijkheden? Denk niet dat de Lianders van deze wereld dat willen.

[vrow]

Zakelijk zou dat nog kunnen, maar bij particulieren kan dat natuurlijk niet!
Veel mensen hebben niet de router / kabels in de meterkast, dus dan moet er al een kabel naartoe of hij moet op wifi. Dan veranderen mensen hun wifi-naam, wachtwoord et cetera et cetera....
Je kan je voorstellen wat voor nachtmerrie dat gaat worden.
Nee, dat is praktisch onuitvoerbaar.

Een alarm of een tv-kastje gaat wel via internet, maar mensen die een alarm kopen hebben er zelf belang bij dat dat goed werkt. Dus dat zullen ze ook direct omzetten naar een nieuw netwerk. En maar een klein deel van de mensen heeft een alarm en die mensen zijn vaak ook bereid wat meer moeite te doen. Zelfde voor zonnepanelen. Die zetten mensen ook wel om naar het nieuwe wifi want anders geen leuke statistieken meer.
Maar uit onderzoek is al gebleken dat 98,3829% van de mensen hun slimme meter niet zouden omzetten naar hun nieuwe wifi-netwerk

[BiG-GuY]

Zoals @fenrirs ook aangeeft, mag dat sowieso niet. Slimme meters in huis hebben ook geen UTP of wifi connectie. Om discussies te voorkomen over wel/geen juist verbruik gemeten, is het zo ingericht dat de connectie onafhankelijk werkt van de eventuele internet voorziening van de locatie.

De simkaart is fysiek niet toegankelijk, om misbruik te voorkomen.

[robertwebbe]

Ook al weet de simkaart eruit te slopen en de IMSI te clonen, er zit in de meeste gevallen ook een snelheidsprofiel op van 32 kbps, daar kun je bijna niets mee.

[beerse]

De slimme elektriciteitsmeters hadden heel goed via dat elektriciteitsnet kunnen lopen. De signalering ging daar in de jaren 60 al overheen en we hebben in huis ook al jaren ethernet over elektriciteit. En de scheiding van de consumenten signalen en de netwerk signalen is ook al jaren goed mogelijk.

[daantjecool]

2G werd volgens mij lange tijd ook gebruikt door verschillende (zakelijke) dienstverlening. Los van privé gebruik van telefoons, volgens mij was dat de belangrijkste reden om het niet al eerder uit te schakelen!

[RogerWilco2]

2G hebben wij in het verleden ook veel geleverd voor allerlei pompen, gemalen en stuwen die overal in Nederland staan. Veel van dit soort dingen is het de bedoeling dat ze 30 jaar mee gaan.

Ik verwacht dit soort techniek ook nog in allerlei andere infrastructuur die niet sneller nodig heeft omdat ze maar heel af en toe een beetje data moeten kunnen ontvangen of versturen. Stoplichten, fonteinen, verkeersmeters, etc.

Bij mijn huidige werkgever hebben we nog een meetinstallatie uit 1992 die aan 10 Mbit glasvezel hangt. Wordt iedere dag gebruikt.

[Reactie gewijzigd door RogerWilco2 op 1 augustus 2024 13:57]

[Odie]

Geen enkele ICT apparatuur zou zo lang in dienst gehouden moeten worden, dan is er echt iets mis met je LCM beleid. 5 jaar is al heel lang, 10 jaar zou toch echt de bloody limit moeten zijn.

[pegagus]

Vanuit welk perspectief moet ICT apparatuur binnen 5 of 10 jaar vervangen worden? De elektronica in auto's kan ook 20 jaar mee.

[jongetje]

Ik denk dat er weinig auto's van 5 jaar en ouder zijn die nog updates krijgen. Mijn vorige auto had een module om e.e.a. op afstand uit te lezen, na 4 jaar werd dit al niet meer ondersteund en rijdt er nog jaren een kastje mee wat niets meer doet.

[adamvansanten]

Mijn Model 3 uit 2019 krijgt anders gewoon nog updates hoor (en een Model S uit 2013 ook). Maar wellicht is Tesla de enige die dit doet.

[Azenomei]

Laatste onderhoudsbeurt op mijn 2015 vw golf ook nog gewoon firmware updates in modules en een gratis gps kaart update 2024. Ligt meer aan de dealer denk ik.

[CP1977]

Las op tweakers dat de model s voor meen 2015 nog 3g gebruikt dus mogelijk straks alleen updaten via wifi.

[adamvansanten]

Updaten is sowieso alleen via wifi. Alleen verkeersinformatie en radio streamen etc gaat via LTE. Wel zuur als je straks met een oudere S geen Spotify meer kan gebruiken, tenzij je je hotspot gebruikt.

[Tassadar32]

Maar met een hotspot kan het dus nog wel! Vervelender word het als je bij de supercharger geen melding meer krijgt dat je auto vol (genoeg) zit als je even een hapje eten bent halen.

[pegagus]

Je snapt zelf wel denk ik dat dit een keuze is van de fabrikant? Als je kijkt naar 3G, dat was zo rond 2005 in opkomst.Dat heeft het dan zo'n 20 jaar volgehouden. Voor de technische levensduur van elektronica is 20 jaar dus prima te doen. Het zou me dan ook niet verbazen dat de 3G masten die nu nog in de lucht zijn een zelfde leeftijd hebben.

[jongetje]

De masten van Odido zijn inmiddels al 2 keer vernieuwd. De nieuwe masten ondersteunen ook gewoon de oudere technieken. Dat zijn geen speciale masten.

[sniker]

Je .moet dan in die situatie ook niet kijken naar wanneer 3g opkwam maar vanaf wanneer 4g de norm werd. Voor die datum is een keuze voor 3g nog heel logisch. Dan blijft van die 20 jaar realistisch gezien misschien nog maar de helft over.

[komododraak]

Nou omdat de rest van de wereld wel door gaat. Om het goed te kunnen blijven gebruiken moeten dergelijke onderdelen modulair zijn. Maar dat is natuurlijk standaard bij apparatuur die zo lang mee moet gaan. Toch ?

[Odie]

Vanuit werk perspectief? Vendor support, software updates, evolutie van technieken, het actueel en geharmoniseerd houden van je landschap, etc. Dat een pomp 30 jaar meegaat zal vast, maar de ICT techniek gaat veel sneller. Deze discussie is daar een bewijs van.

[gooos]

Technische installaties in industriele processen die niet wezelijk veranderen (zoals een pomp of een gemaal) kunnen prima decenia mee. Van de communicatiemodule zou je inderdaad wel mogen verwachten dat die mee gaat met de tijd want die veranderd inderdaad wel degelijk.

Echter, het zomaar vervangen van een communicatiemodule van een technische installatie kan wel een hele kettingreactie aan veranderingen teweeg brengen (denk aan sensoren etc) die het zomaar vervangen een flinke opgave maken.

[pegagus]

De communicatieprotocollen (modbus, profibus) veranderen (gelukkig) een stuk minder snel. Vooral de apparatuur welke rechtstreeks aan het internet hangt is kwetsbaar. Wat daar achter zit kan vaak makkelijk 10 jaar of langer mee.

[Motrax]

Ik ben het met je eens, realiteit is echter anders. Schepen, treinen, medische apparatuur gaan tientallen jaren mee, de leverancier wil hooguit 5 jaar garantie leveren, geen upgrades erna.

Met netwerksegmentatie kom je een eind, maar in kern van je netwerk zit stokoude meuk.

Gemalen, stuwen en ander water gerelateerde spullen is een leuke: het zit vaak in de middle of niks en het mag van de opdrachtgever niet teveel kosten. Gaat nog een leuke vervangingsklus worden, als het al niet is uitgevoerd.

[Odie]

Als ik over ICT praat doel ik op IT, de zijde waar jij over spreekt is OT, hoewel die scheiding niet altijd zwart-wit is. Maar ik doelde dus op de IT kant, die veel sneller veroudert dan de OT kant.

[kabelmannetje]

Maar 5 jaar? Industriële toepassingen, PLCs, communicatiesystemen, worden echt niet elke 5 jaar vervangen. Die gaan gerust decennia mee, omdat ze zo stabiel zijn.

[beerse]

Bedenk dat de computer techniek in industriële installaties en dergelijke qua computer techniek beslist niet state-of-the-art is. Dat is bij de ontwikkeling en introductie van die installaties al bewezen techniek. Dat moet het liefst net zo lang mee gaan als de technische levensduur van die installaties.

[Olaf van der Spek]

2G hebben wij in het verleden ook veel geleverd voor allerlei pompen, gemalen en stuwen die overal in Nederland staan. Veel van dit soort dingen is het de bedoeling dat ze 30 jaar mee gaan.

En jullie hebben met de telco de afspraak dat zei 2G zolang in de lucht houden?

[Blokker_1999]

Geen enkele provider geeft die garantie, en de apparatuur vereist ook gewoon onderhoud. Het vervangen van de communicatiemodule zal ook gewoon tijdig ingepland moeten worden.

[bartvries]

https://www.kpn.com/zakelijk/mobiel/2g-3g-naar-4g-of-5g

Kpn is al gestopt met 3G en per eind 2025 ook met 2G.

[jongetje]

Dan moet je zorgen dat dit te vervangen is door een nieuwe variant en werken met open/goed gedocumenteerde standaarden.

Dat geldt net zo goed voor alarmsystemen en liften.

[djiwie]

Volgens Wikipedia stamt 2G al uit de jaren 90. Grootste deel van die dertig jaar is dan al volgemaakt

Maar het zou ook wel naïef zijn om te denken dat een provider dertig jaar lang een achterhaald en inefficiënt netwerk in de lucht houdt. Want ik neem aan dat daar nergens contractuele afspraken over zijn gemaakt.

[Olaf van der Spek]

Zo werkt het niet.. 3G is er sinds 2003.

[bartvries]

https://www.kpn.com/zakelijk/mobiel/2g-3g-naar-4g-of-5g
Zou toch maar aan een migratie plan gaan werken. Ook Vodafone zet eind 2026 2g uit.

[William_H]

Waarom geen IoT netwerk gebruiken voor gemalen en dat soort apparatuur? Volgens mij levert KPN dat ook. Voor die weinige hoeveelheid data volgens mij meer dan genoeg.

[Llopigat]

Ja klopt, het wordt ook nog steeds gebruikt door heel veel slimme meters (GPRS). Die houden het levend.

[cptjibberjabber]

slimme meters houden er ook mee op. Bij ons worden alle GPRS modems nu vervangen voor 4G/LTE modems, dat is een flinke klus als je 70.000 meters hebt hangen door BVNL.

[Madshark]

Van die oude telefoontjes die je nog hebt om af en toe mee uit te nemen (lekker goedkoop ivm gestolen) en die gewoon nog 2 weken op een accu kunnen.

Het idee is goed, maar wie beschikt er nog over een werkende 2G only toestel waarbij de accu niet ineens doodgaat na 10 minuten of na het ontvangen van een SMSje ?
Accus van zulke oude toestellen hebben vaak nagenoeg geen capaciteit meer.

[Japie api]

Voor veel " oude" toestellen zijn nog accu's te koop. b.v.123accu

[Flitzer]

Ik heb er nog meerdere liggen die makkelijk een week werken op een lading van de originele accu. Dat zie ik een nieuwe smartphone niet doen. Maar helaas zijn deze degelijke, functionele toestellen straks e waste.

[Rex]

Het probleem is niet de "consument die nog een 2G mobieltje heeft". Het gaat vooral om business oplossingen (sensoren, noodverbindingen voor liften, etc) die nog op 2G draaien.

[bartvries]

Daar zullen ze echt wat anders voor moeten gaan inzetten. Koperlijnen verdwijnen ook uit het aanbod, dus is glas de weg voorwaarts. Dat is niet anders met legacy apparatuur wat alleen 2G en 3G onderteund. Transformatie is nodig. 2g is uit 1990, 3G 2001...

[TheVivaldi]

En plekken waar 4G het nog niet goed doet, maar 2G wel.

[beerse]

De eerste gsm telefoons die we hier in huis hadden werkten ook goed op gewone batterijen (AA of AAA). En die zijn op diverse plaatsen nog heel goed verkrijgbaar en tegenwoordig zelfs met een veel betere capaciteit dan toen. Toegegeven, ik heb ze al lang niet gezien, al moet ik ze nog wel ergens in een doos in een kast hebben liggen.

[beschuitfluiter]

HMD maakt die stijl Nokia's nog voor erg weinig geld. Die draaien op 4G

[Llopigat]

De meesten zijn nog 2G bovendien moet je dan weer wat nieuws kopen.

Maar ze hebben idd een paar modellen met 4G, met KaiOS of Series 30+. Op die eerste kan je zelfs whatsapp installeren dus dat is wel een pre, maar de meeste modellen hebben het helaas niet. Dan kom je ook qua prijs al gauw in de budget-smartphone hoek uit of daar tegenaan (zo net rond de 100 euro).

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 1 augustus 2024 13:41]

[svenk91]

https://tweakers.net/pric...;1779822;1900416;2073740/

Bwoah, komt wel uit voor onder de 50 euro voor een simpele telefoon met 4G. Goedkope KaiOS telefoons missen wel de lange batterijduur, iets om te letten.

[N8w8]

Een 4G telefoon is zo gevonden, maar als je ermee wilt bellen dan moet ie ook VoLTE supporten.

[fenrirs]

Van die oude telefoontjes die je nog hebt om af en toe mee uit te nemen (lekker goedkoop ivm gestolen) en die gewoon nog 2 weken op een accu kunnen. Handig voor noodgevallen.

Voor een twee tientjes had je vorig jaar bij de Action een zonnecel van 10! Watt. Ome Ali staat er ook vol mee.

In combinatie met een powerbank kan je zelfs op de meest afgelegen plekken je telefoon vol houden (Uit ervaring tijdens trektochten in Noorwegen weet ik dat dat gewoon werkt). Mijn toen al wat oudere iPhone deed nog twee dagen standby als je 'm niet gebruikte en de zonnecel was meer dan genoeg capabel.

In de praktijk hadden we overigens op de meeste plekken gewoon bereik, behalve bij storglomvatnet, maar op die trip hadden we toch al een satphone bij (die overigens óók met een verloopje te laden was via het zonnepaneeltje. Gelukkig nooit nodig gehad voor noodgevallen.
Uiteindelijk zelfs de Nikon Z3 met dat zonnepaneel ding geladen.

Op locaties waar je telefoon gestolen kan worden voldoet ook een oude telefoon van 5 jaar geleden, die je ongetwijfeld ergens in een la hebt liggen.

[Reactie gewijzigd door fenrirs op 1 augustus 2024 14:49]

[TheVivaldi]

Maar waarom is dat nu dan zo'n probleem? Want Odido zegt dat 2G tenminste tot 1 augustus 2026 in de lucht blijft.

[bartvries]

Ze zeiden dat 3G minimaal tot augustus 2026 in de lucht blijft. 2g staat bij Odido al een jaar uit.

[Reactie gewijzigd door bartvries op 1 augustus 2024 17:44]

[TheVivaldi]

O ja, je hebt gelijk. Maar dan klopt de opmerking al helemaal niet meer, want 2G is dus al uitgeschakeld. Ik kreeg de indruk dat xij bedoelde dat 2G nog niet is uitgeschakeld.

[sambalbaj]

Dat gaat qua bereikbaarheid in de grensgebieden nog wel een probleem worden.

Bijvoorbeeld ten zuid-oosten van Nijmegen zijn er hele stukken waar Odido 4 en 5G weinig doet en 3G veel groter bereik heeft.
Daar ga je dan nog eerder op een Duits netwerk zitten wat weer problemen geeft met 112.

[BMW-M]

Hoewel ik je redenering begrijp klopt het niet helemaal, 3G was de eerste generatie waarin het enigzins mogelijk was om te internetten. Dat is super traag en idd Boeie dat dat stopt, maar 2G was meer een super betrouwbaar netwerk met enkele kb's, perfect voor veel toepassingen, en dat is dan ook het geval: alarmsystemen, Slimme meters, sensoren voor wijk afvalbakken, het is allemaal gebouwd voor en op 2G, kan dat verandert worden? Natuurlijk! Maar dat kost wel serieus knaken.

[iAR]

En wat denk je van allerlei slimme meters, alarmsystemen en andere oude meuk?!

[Odie]

Nou is de stap van Odido te begrijpen maar de plannen om 2G af te schakelen bij Vodafone en met name KPN gaan nog wel uitdagingen met zich meebrengen: veel m2m zal nog afhankelijk zijn van 2G en dan met name eCall in auto’s.

De EU norm schrijft namelijk 2G of 3G expliciet voor. De nieuwe eCall norm voor 4G bestaat wel maar is dus géén onderdeel van de EU regels.

[bartvries]

https://www.kpn.com/zakelijk/mobiel/2g-3g-naar-4g-of-5g
Vodafone zegt eind 2026.

[SirBlade]

Het is mogenlijk dat ze het hier alleen over normale verbindingen hebben (alle devices met een 06-nummer) maar dat mtm communicatie (0970 t/m 0978 nummers) nog wel van die netwerken gebruik kunnen blijven maken.

[Sorcerer8472]

Dit vermoed ik ook. KPN heeft 2G nu al draaien in (min of meer) de guard band van 4G op 900 MHz. Dus alleen aan de randen van het spectrum.

Straks zal het verboden worden om te connecten voor normale abonnementen en kun je alleen nog op 4G/5G.

[Odie]

Kijken naar MSISDN is zinloos want 097 kan ook uitgegeven zijn voor een iPad of een device dat semi geautomatiseerd kan bellen. Ik vermoed eerder dat het KPN 2G netwerk in limited service state gaat en alleen nog emergency calls gaat ondersteunen.

https://eena.org/knowledg...of-2g-and-3g-switch-offs/

[n0mn0m]

Mooie stap vooruit!

[CH4OS]

Doordat men al even bezig is om 2G/3G uit te faseren (en delen al uitgefaseerd zijn), zadelen we onszelf ook met andere problemen op. Mijn woning is net 10 jaar oud, maar heeft nu al een nieuwe slimme meter gekregen, omdat deze netwerken uitgefaseerd worden. Dus hoewel dat inderdaad zeker een mooie stap is, halen we onszelf wel een boel nevenzaken op de hals die niet iedereen misschien ziet of doorheeft. Het vergt dus best wat moeite om dit soort zaken uit te faseren. Gelukkig is men ook al bezig om de meters te vervangen, maar hoe lang zal 4G of 5G dan in de lucht blijven voor de huidige slimme meters? Aan de andere kant is het wel gewoon zonde om dergelijke meters na 10 jaar al te moeten vervangen...

[Reactie gewijzigd door CH4OS op 1 augustus 2024 13:30]

[ucsdcom]

Doordat men al even bezig is om 2G/3G uit te faseren (en delen al uitgefaseerd zijn), zadelen we onszelf ook met andere problemen op. Mijn woning is net 10 jaar oud, maar heeft nu al een nieuwe slimme meter gekregen, omdat deze netwerken uitgefaseerd worden. Dus hoewel dat inderdaad zeker een mooie stap is, halen we onszelf wel een boel nevenzaken op de hals die niet iedereen misschien ziet of doorheeft. Het vergt dus best wat moeite om dit soort zaken uit te faseren. Gelukkig is men ook al bezig om de meters te vervangen, maar hoe lang zal 4G of 5G dan in de lucht blijven voor de huidige slimme meters? Aan de andere kant is het wel gewoon zonde om dergelijke meters na 10 jaar al te moeten vervangen...

Roamers van buiten Europa hebben nog wel eens 2g/3g only telefoons. Die pak je nu nog op je netwerk. Straks niet meer.

En ook geen fallback meer voor klanten die toestellen zonder VoLTE ondersteuning op hun toestel. Of klanten die geen roaming overeenkomst voor VoLTE hebben voor 4g en 5g.

Veel alarm installaties hebben een 3g backup
Simkaarten in auto's werken veelvuldig nog op 3g
Meters en sensoren en IOT devices gebruiken 2g en 3g.
OV oplaad terminals die niet vast verbonden zijn werken vaak via 3g
De tijd borden van bushaltes en stations werken vaak via 3g
etc.

In die 2 jaar tijd is er nog veel wat vervangen moet gaan worden. Bij bijvoorbeeld auto's zie je gewoon dat de sim binding als end of life wordt gezien. Er zijn geen vervangende modules die nog een paar jaar 4g toevoegen (of zelfs die 5g toevoegen aan oudere auto's).

Bij het uitzetten van 2g waren er soortgelijke use cases. Bij Odido (toen nog T-Mobile) zag je dat de bandbreedte op de uitzet datum flink werd terug geschroefd tot het minimale. Had je device een andere techniek aan boord dan kwam je niet snel meer op 2g. Zo konden 2g only toestellen en IOT devices nog maanden langer 2g gebruiken. Zo zal dat bij 3g ook wel gaan.

De volgende stap wordt het uitschakelen van 4g. Dat zal invloed hebben op veel telefoons en bijvoorbeeld smartwatches. Maar daarvoor hebben we nog een paar jaar.

[Reactie gewijzigd door ucsdcom op 1 augustus 2024 13:44]

[Llopigat]

En ook geen fallback meer voor klanten die toestellen zonder VoLTE ondersteuning op hun toestel. Of klanten die geen roaming overeenkomst voor VoLTE hebben voor 4g en 5g.

Heel goed punt. LTE is ingevoerd terwijl de standaard nog niet helemaal af was, en elke provider is toen zelf het wiel uit gaan vinden met VoLTE waardoor het niet echt een standaard meer is. Je kan er niet meer op rekenen dat je kan bellen met een toestel dat 4G heeft, zelfs nu worden er vaak eisen aan het toestel gesteld

Er zijn geen vervangende modules die nog een paar jaar 4g toevoegen (of zelfs die 5g toevoegen aan oudere auto's).

Ja dit vind ik ook niet kunnen. Wat gebeurt er dan met de auto omdat eCall verplicht is? APK afgekeurd? Of ga je dan gewoon verder zonder eCall? eCall is pas ingevoerd in 2018 en je kan zeker 20 jaar met een auto doen dus hier moet zeker een oplossing voor komen.

De volgende stap wordt het uitschakelen van 4g. Dat zal invloed hebben op veel telefoons en bijvoorbeeld smartwatches. Maar daarvoor hebben we nog een paar jaar.

Nog een heleboel jaar denk ik zo. Smartwatches die nu verkocht worden zijn nog bijna altijd LTE en heel veel netwerken ondersteunen nog niet eens 5G voor sommige klanten zoals op prepay waar het vaak als een "premium" optie wordt gezien.

[Reactie gewijzigd door Llopigat op 1 augustus 2024 13:57]

[MSalters]

eCall is een eis bij verkoop, geen APK eis. Dus er is geen juridische noodzaak om met een oplossing te komen. Zelfs als er een juridische verplichting zou komen, komt die alleen voor nieuwe auto's (tenminste X jaar na aankoop).

[gooos]

Ben wel benieuwd hoe snel we door de generaties heen gaan. Juist omdat er zoveel apparaten er gebruik van maken en in veel gevallen ook niet geupgrade kunnen worden.

Bij de aanschaf van de alarm installatie voor bij mijn ouders hebben mijn broer en ik dus bewust gekeken wat de upgrade mogelijkheden zijn van de backup communicatie module. We zijn dus geland bij de Jablotron JA-103KRY die nu uitgerust is met een 4G module die los op het systemboard wordt gekoppeld.
Daar zitten we dus wel goed mee qua gemak van upgraden in de toekomst (er vanuit gaande dat Jablotron die tzt beschikbaar heeft, maar dat geloof ik wel).

[Inkjet]

De drie netwerken in Nederland gebruiken 5G NSA, ofwel eigenlijk is het 4G met 1 of meer 5G banden. Als ze overstappen op een 5G core-netwerk duurt het nog vele jaren voordat ze 4G uitzetten lijkt me.

[Dreamvoid]

Wanneer gaan de Nederlandse telco’s eigenlijk over van 5G NSA op SA? Ik lees daar weinig over.

[Inkjet]

Ze zijn ermee bezig. KPN schijnt het verst te zijn. Punt is: als je 5G SA gebruikt kun je niet verwijzen naar 4G, je kunt alleen gebruik maken van 5G capaciteit. Als die vol is heb je pech. Met NSA kun je zowel 4- als 5G capaciteit gebruiken. Het is dan ook zorgvuldig plannen wanneer je overgaat. KPN heeft ook band 1 naar 5G omgezet, dat is wel een signaal.

[Dreamvoid]

Das waar, maar op zich kan het vrij snel gaan over een jaar of twee, de telefoons, tablets, routers en laptops zonder 5G beginnen langzaam buiten hun security support periode te vallen, dus dan kan je 4G capaciteit ook beginnen in te krimpen.

[Reactie gewijzigd door Dreamvoid op 3 augustus 2024 00:48]

[dehardstyler]

Vooral ook een bak verspilling! Hoezo is dat geen losse modem module, zodat alleen die vervangen hoeft te worden. Ik snap ook echt niet dat dit nodig is, met deze aantallen kan dat gewoon meegenomen worden in het design.

[Finraziel]

Ik denk dat 4G/5G voorlopig nog wel goed zit... Maar eigenlijk moeten die modems ook gewoon modulair zijn.

[SunnieNL]

Het zelfde geldt voor heel veel auto's. Het emergency respons systeem van nieuwe auto's draaide tot voor kort ook nog op 3G. Volgens EU wetgeving horen die systemen gewoon te werken. Ben benieuwd hoe ze dat allemaal gaan oplossen. Terugroepaktie van alle auto's met een 3G systeem om het te vervangen voor 4G of 5G?

[gooos]

Maar bij wie komt de rekening van zo'n terugroepactie te liggen?

Bij de fabrikant omdat ze voor de (toen) meest degelijke optie hebben gekozen?
Of bij de klant omdat die wil dat de functionaliteit blijft werken?
Of bij de EU omdat ze wellicht de vereisten waaraan voldaan moest worden niet goed hebben geformuleerd met het oog op de toekomstige uitschakeling van generaties mobiele communicatie?

Kortom - een terugroepactie zie ik niet zo snel gebeuren.

[SunnieNL]

Dan krijg je te maken met een hele grote hoeveelheid auto's die niet meer voldoen aan de wetgeving.
De fabrikant kan het ook zo bouwen dat het makkelijk te wijzigen is. Mijn huidige volvo heeft een 3G modem terwijl die 4 jaar geleden gebouwd is.

[gooos]

Het probleem zit dus in beginsel in de regelgeving die het toestaat om het zo op de markt te brengen.

Mijn vermoeden is dat er dan een uitzondering bedacht wordt voor auto's van voor datum x waarmee er inderdaad een hoop auto's die functionaliteit verliezen maar door de uitzondering spontaan niet meer niet voldoen aan de regelgeving.

[RogerWilco2]

Voor industriële infrastructuur wordt er vaak van uit gegaan en soms geëist dat het 30 jaar mee gaat en ondersteund wordt.

[Inkjet]

Er is ook een netwerk dat speciaal voor slimme meters is gebruikt, het CDMA-netwerk van Utility connect. Dat wordt in een deel van Nederland nog toegepast. de vervanging betreft dus niet alleen 2G meters. Overigens hebben KPN en Odido nog steeds een beetje 2G in de lucht voor deze toepassing.
Vodafone heeft nog een volledig 2G-netwerk.

[Reactie gewijzigd door Inkjet op 1 augustus 2024 14:51]

[Sorcerer8472]

Gelukkig maakt men nu slimme meters met vervangbare modems. Dat scheelt een hoop werk, kosten en gedoe bij de volgende uitfasering.

KPN heeft nu bijvoorbeeld als eerste provider een landelijke 4G-frequentieband uitgefaseerd en helemaal naar 5G omgezet (band 1). Kijken hoe lang we 4G houden

[Rex]

> maar hoe lang zal 4G of 5G dan in de lucht blijven voor de huidige slimme meters

Nou dat maak je misschien niet eens meer mee. 2G werd in NL in 1991 geïntroduceerd. Dat is 33 jaar geleden.
Netwerken zullen nog heeeel lang backwards compatible zijn met 4G.

[CH4OS]

Dat 2G oud is doet er natuurlijk niets aan af; 3G is gekomen en intussen ook alweer vertrokken... Dus mooi dat 2G al 33 jaar bestaat, maar garanties zijn er simpelweg niet, ook als je ziet dat de opvolger al eerder vertrokken is.

[Rex]

Garanties zijn er niet, maar alle landen volgen min of meer hetzelfde patroon:

- Eerst allemaal VoLTE.
- Dan 3G die uitgezet wordt.
- Dan 2G wat uit gaat.

Ik neem aan dat we straks 6G en 7G krijgen. Na een tijdje zullen ze eerst 5G uitzetten (omdat alle business applicaties nog op 4G zitten), en iets later gaat 4G uit. Maar ja, dan zijn we ondertussen al gepensioneerd.

[RoyD]

Het is maar de vraag of er een 7G komt. Voor optimaal gebruik van de beschikbare bandbreedte icm de ruisafstand, zitten de huidige standaarden al tegen het theoretische maximum.

[cc12]

5G zal rond 2030 buiten werking worden gesteld.

[Dreamvoid]

Dat lijkt me sterk, het is er pas net en er is nog lang geen opvolger.

[sympa]

3G was een tamelijk beroerde standaard. 4G is een stuk beter, en waarschijnlijk een stuk langer in de lucht te houden dan 3G (wat altijd 5 MHz bandbreedte nodig heeft).

[Skipsel]

Of plaats gewoon een m.2 slot in zo'n meter en zet daar een 4g/5g kaartje in. Dat scheelt al een heleboel.

[JayPe]

Nah, is het PCMCIA slot nu al bejaard? of PCIe?

(Het m.2 slot ondersteund dan wel SATA, PCIe en USB, maar om ervanuit te gaan de m.2 20 jaar mee zal gaan,.. )

[Adm.Spock]

Gezien de hoeveelheid slimme meters én auto's, kan m.2 bijna oneindig lang mee voor elke x jaar een mobiel netwerk kaartje met de laatste technologie.

[Muis666]

Slechte stap achteruit als je toestel geen VoLTE ondersteunt

[Naafkap]

Als je toestel nu nog geen VoLTE ondersteunt dan zou ik toch vooral de fabrikant van het toestel boos aankijken in plaats van Odido. Het 3G-netwerk in de lucht houden is kostbaar.

[Rex]

Het is niet alleen kostbaar, maar het drukt ook de snelheid. Voor elke 5Mhz aan 3G band die we omzetten in 4G/5G, krijgen we 37,5Mbps hogere max. snelheid op het 4G/5G netwerk.

[sympa]

Of als ke aan het roamen bemt en er geen VoLTE-roaming is.

[Timmiejj]

Dat maakt niet zoveel uit denk ik.

Het uitzetten van 3G netwerk gaat vooral om de antennes door het land, als jij gaat roamen in een land waar enkel 3G is dan heeft dat niks met het 3G radio netwerk in NL te maken, enkel een stukje core network wat de signalering van de roaming provider moet beantwoorden, dat stukje core netwerk zal gewoon blijven bestaan.

[sympa]

Voor mij zal het niet uitmaken. Maar een reiziger die in Nederland komt en die geen VoLTE-roaming heeft zal toch een 3G of 2G signaal moeten hebben om te kunnen bellen.

Eerlijk, dat VoLTE is een behoorlijke prutspartij als je mij vraagt.

[Madshark]

Eerlijk, dat VoLTE is een behoorlijke prutspartij als je mij vraagt.

Want ?

[japie06]

Zie dit artikel van Tweakers 3 jaar geleden hierover.

[Timmiejj]

Eh, er zijn momenteel zo'n 350 netwerken wereldwijd die een sunset voor 2G of 3G aangekondigd hebben bij de GSMA. Iedereen en zijn moeder is van 2G/3G af aan het gaan en over op 4G/5G met VoLTE.

En wat bedoel je met prutspartij, VoLTE is een standaard/protocol

[sympa]

VoLTE is een "standaard" die niet werkt, tenzij je telefoon de juiste configuratieprofielen heeft.
Waarom er geen standaard is afgesproken met configuratie via DNS of zo, geen idee.

[Odie]

De VoLTE uitrol is een klein drama geweest met vele valkuilen en onvolledigheden.

[bartvries]

https://community.vodafon...euwe%20technologie%C3%ABn.

Ook 2g gaat uit. Maar ook in het buitenland stopt 2g eb 3g. Volte (roaming) is een must have.

[Odie]

Men zal 2G en 3G roaming voorlopig gewoon blijven ondersteunen, juist vanwege die reden.

[bartvries]

Als ze 2G of 3G uitzetten is dat ook voor roamers. Zo werkt dat in het buitenland ook. Er zijn landen, zoals de USA waar je alleen nog maar 4G en 5G hebt. Bellen gaat dan altijd via volte roaming.

[Odie]

Technisch gezien is er geen relatie tussen 2G in je eigen netwerk onderhouden (in het radio netwerk) en roaming op 2G aanbieden. Je kunt prima de legacy core elementen in stand houden voor de komende jaren.

[bartvries]

Maar ze willen de frequenties hergebruiken. Dan kun je dus niet voor roamers wel 2G aanbieden. Odido heeft 2G ook al helemaal uitgezet, ook voor roamers. 3G volgt nu.

[Odie]

ah sorry, ik had het Ik heb het over outbound roamers en niet over inbound roamers.

[glydoscoop]

Welk toestel is dat als ik vragen mag?

[WhatsappHack]

Je hebt nog tenminste 2 jaar om een ander toestel te halen.

[Muncher]

Vertelde @WoutF niet trots vandaag in de podcast over zijn lift avonturen met een 3G toestelletje? Klinkt alsof je de boel weer mag open schroeven binnenkort

[WoutF]

Die belt gelukkig over 4G

[Muncher]

Crisis averted!

[henk717]

Zag het al aankomen, heb mijn OnePlus 3T een modem mod gegeven om over 4G te kunnen bellen. Hopelijk sluit odido niet af op basis van telefoon model maar laten ze het aan het netwerk wat wel of niet ondersteund is.

[vrow]

Tegen augustus 2026 is dat toestel 9 jaar oud.
Dan heb je van mij wel een nieuwe verdiend hoor :-)

[PaulHelper]

Uhm waarom zouden ze op basis van telefoon model afsluiten?
Je bedoelt omdat ze een deel voor zakelijk of niet consument actief houden op 2G? Volgens mij wordt dat anders bepaald. Vraag me niet hoe maar volgens mij door de communicatie weten ze altijd of het sowieso de protocollen ondersteund en twee wat voor type device of sim het is.
Dus ik weet vrij zeker dat je wel goed zit met 4G in ieder geval. Verder gaat op een gegeven moment iets geven natuurlijk met een oud toestel maar lineageos wat je neem ik aan hebt lost verrassend veel op.

[bartvries]

Als 3G in 2026 uitgaat, dan is dat voor iedereen en alles.
Kpn en Vodafone hebben 3G al uitstaan en kpn stopt eind volgend jaar ook 2G.
https://www.kpn.com/zakelijk/mobiel/2g-3g-naar-4g-of-5g

Dus, je zult serieus naar andere apparatuur moeten gaan kijken.

[henk717]

Mijn telefoon ondersteund 4G, maar normaal gesproken geen 4G bellen. Dat heb ik dus zelf met een mod in het modem opgelost zodat ik een van de weinige OnePlus 3T's in nederland heb die 4G bellen wel ondersteund op het odido netwerk. Dus als ze niet naar het typen kijken en gewoon alles laten zoals het is blijft mijn telefoon gewoon werken. Gaan ze moeilijk doen want "Niet ondersteunde telefoon" dan heb ik pech.

[Zolderopruiming]

Da's bijzonder de Tracker van mijn hond, en een hoop netwerken die in de (ouderen)zorg gebruikt worden maken gebruik van simkaartdiensten waarbij de simkaart hardcoded in de apparatuur zit.
Is dat dan 2g??

[Llopigat]

Meestal niet. eSIMs bestonden nog niet in de tijd van 2G. Zelfs trackers uit die tijd hebben intern nog een SIM slot, waar je als klant gewoon niet fysiek bij kan zonder hem helemaal open te schroeven.

[MSalters]

SIM kaarten hebben we al sinds 2G (GSM), maar de SIM zelf is niet 2G-specifiek. Dat concept is gebleven en wordt tot de dag van vandaag voor 5G gebruikt. Ga er maar vanuit dat 6G het ook zal gebruiken.

[robertwebbe]

Voor 6G mogelijk alleen nog eSIM.

[LongTimeAgo]

Hmm... Met verdwijnen van 3G vraag ik mij af hoeveel "slimme meters" opeens geen connectie meer zullen hebben. Naast slimme meters natuurlijk ook nog heel wat meer andere apparatuur dat wordt geacht 30+ jaar mee te gaan.
Velen gaan namelijk ook nog over 2G.

[rogervdh]

Oude slimme meters maken vooral gebruiken va 2G / GPRS. Verder zal een 3G / UMTS modem vrijwel altijd ook geschikt zijn voor 2G. Het probleem voor oude slimme meters is dus (veel) groter als 2G netwerken uit de lucht gaan.

[arjan1995]

Geldt dat ook voor CDMA slimme meters (utility connect)?

[krakendmodem]

Nee. Dat is een ander netwerk en staat los van 3G. Dat netwerk van UC is ook niet landelijk dekkend maar enkel in gebruik in Liander gebied.

[Reactie gewijzigd door krakendmodem op 1 augustus 2024 22:43]

[Inkjet]

Er zijn ook ontwikkelingen voor de 450 MHz band, N31, waar nu Utility connect gebruik van maakt.

https://www.globalcertifi...on-for-450-mhz-bands.html

[LongTimeAgo]

Ah dat verklaart wel.
Toen ik een slimme meter kreeg moest de installateur een keer terugkomen want de 3G verbinding was niet goed genoeg naar/in m'n meterkast.
Dus hij heeft hem toen naar 2G over moeten zetten. (Nieuwe simkaart?)
Ging in ieder geval niet op afstand. Moest er lokaal bij zijn.

[SnowyLeopard]

Eigenlijk zou het net als in België zo moeten zijn dat er in ieder geval nog 2G blijft als 3G wegvalt. Neem bijvoorbeeld de SOS functies van auto’s, die gaan nog meestal over een 2G of 3G netwerk. Slechte zaak naar mijn idee dat hier in Nederland tussen de providers geen consensus is, terwijl alle providers in België tot minimaal 2027 2G blijven ondersteunen.

[Majestici]

Was het niet zo dat als je databundel op 4G op was, dat hij downgrade naar 3G?
Wat gebeurd er nu dan?

[The Wizard]

Nee hoor, hij blijft gewoon lekker op 4G/5G. Dit is niet gekoppeld aan een techniek.

[mr_evil08]

Knijpen doen ze elders in het netwerk.

[skdevil]

100kb/s of 3/4 of 5G boeit niet echt.

[Brentjuh2000]

Jammer. zeker bij Walibi op drukke momenten zette ik altijd mijn toestel terug naar 3G.

waarbij 5G en 4G (2023) toen amper meer werkte haalde ik met 3G nog 8 Mbps

[MSalters]

Ja, dat is dus precies het probleem wat ze nu oplossen. De frequentiebanden op 4G konden vol zijn, terwijl andere frequentiebanden niet vol waren. Die provider haalde dus niet eens de maximale netwerkcapaciteit. Nu alles 4G is, heb je meer Mbit per Mhz, en bovendien voorkom je dat er onderbenutte frequenties zijn. Dubbele winst.

[KWOAD]

Handige tip voor evenementen waar we geen extra masten voor aanschaffen!