Demissionair minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz-Zegerius heeft de Big Brother Award van Bits of Freedom gewonnen. Ze won de prijs vanwege haar handelen rondom personen die op een terreurlijst staan. Verder ontvingen techbedrijven Meta, X en Telegram de expertprijs.
Digitaleburgerrechtenorganisatie Bits of Freedom reikte de prijs voor grootste privacyschender van het jaar maandagavond uit in Amsterdam. De stichting deelt jaarlijks meerdere prijzen uit voor de grootste privacyschenders van het jaar. Dit jaar nomineerde BoF naast winnaars Yeşilgöz en de techbedrijven ook de Koninklijke Marechaussee en staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij. De eerste werd genomineerd vanwege het opsporen van klimaatdemonstranten bij Schiphol. Van Rij leek genomineerd als bliksemafleider; Bits of Freedom nomineerde hem vanwege het hoge aantal privacyperikelen bij de Belastingdienst, waar de staatssecretaris verantwoordelijk voor is.
Uiteindelijk is de publieksprijs naar Yeşilgöz gegaan. De publieksprijs komt voort uit een stemming waar iedereen aan mee kon doen. Yeşilgöz ontvangt de prijs 'voor het aan hun lot overlaten van mensen die onterecht op een terreurlijst staan'. Bits of Freedom verwijst daarbij expliciet naar burgers die zich bij het Meldpunt Fouten in Overheidsregistraties van het Muslim Rights Watch Nederland-netwerk hebben gemeld. Meer dan tachtig personen meldden zich daar omdat ze onterecht op een internationale terreurlijst stonden. Vorig jaar erkende de Nederlandse politie dat zij bij die aanmeldingen betrokken was. Vervolgens werd er echter niets met die foutieve meldingen gedaan. Omdat de minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk is voor die rol, werd zij daarvoor genomineerd.
Bits of Freedom vindt dat de minister excuses moet aanbieden voor de lijst. "Het winnen van deze prijs geeft aan dat er werk aan de winkel is voor het ministerie van Justitie en Veiligheid", zegt BoF-directeur Evelyn Austin. De organisatie vindt onder andere dat het beleid rondom terreurlijsten moet worden verbeterd en dat er een plan moet komen voor hoe mensen van de lijst af kunnen komen.
De platformen Meta, X en Telegram wonnen daarnaast gezamenlijk een Big Brother Award. Dat was de prijs die door een vakjury werd uitgeroepen. De bedrijven kregen de prijs omdat ze 'onschuldige mensen in oorlogsgebied hun stem ontnemen' en omdat ze te weinig doen tegen het delen van berichten die oproepen tot geweld of genocide. Tijdens de uitreiking noemde de jury dat gedrag roekeloos. De jury denkt bovendien niet dat de bedrijven die problemen zelf kunnen oplossen. "We hopen met deze prijs dan ook overheden aan te jagen om met nieuwe wetgeving te komen, inclusief aanvullende interventies. Regulering én handhaving zijn essentieel", zegt Amnesty International-voorzitter en jurylid Dagmar Oudshoorn.
Positieve winnaar
Tijdens de awardavond reikte Bits of Freedom ook de Felipe Rodriquez Award uit voor de persoon of organisatie die juist het meest opkwam voor privacy. Dit jaar werd die prijs aan vijf winnaars uitgereikt. De prijs ging onder andere naar VU-student Robin Pocornie, die aantoonde dat de gebruikte examensoftware discrimineerde, en naar Wido Potters van provider BIT 'voor het laten zien dat je tegelijkertijd voor bedrijfsbelang én mensenrechten op kunt komen'. Ook kreeg de oud-functionaris gegevensbescherming van het ministerie van Buitenlandse Zaken de prijs uitgereikt vanwege het aankaarten van discriminerende algoritmes bij visumaanvragen. Daarvoor kreeg het ministerie in 2022 een AVG-boete van 565.000 euro. Ook expertisecentrum Spoon en het Muslim Rights Watch Nederland ontvingen de privacyvoorvechtersaward.