Onder meer Meta, Microsoft, Epic, Unity en IKEA vormen Metaverse Standards Forum

Een coalitie van 36 techbedrijven heeft het Metaverse Standards Forum opgericht. Onder andere Meta, Microsoft, Nvidia, Epic Games en Sony hebben zich daarbij aangesloten. Doel van het forum is te onderzoeken hoe het werk van standaardenorganisaties kan worden versneld.

Het Metaverse Standards Forum is zelf geen standaardenorganisatie, benadrukt het in een faq. Het forum wil naar eigen zeggen bedrijven en standaardenorganisaties samenbrengen en onderzoeken of een gebrek aan interoperabiliteit de ontwikkeling van de metaverse belemmert. De bedrijven en organisaties willen zo samen kijken hoe het werk van bestaande standaardenorganisaties kan worden geoptimaliseerd en versneld.

De nadruk van het forum zal liggen op het organiseren van 'praktische interoperabiliteitsprojecten', zoals hackatons, plugfests en het beschikbaar stellen van opensourcetoolkits. In totaal zijn 36 bedrijven aangesloten bij het Metaverse Standards Forum. Dat zijn onder andere Adobe, Autodesk, Epic Games, Huawei, IKEA, Khronos, Maxon, Meta, Microsoft, Nvidia, Qualcomm, Sony, Unity en W3C.

Metaverse Standards Forum

De Khronos Group fungeert als gastheer van het Metaverse Standards Forum. De Khronos Group is een non-profitconsortium dat aangestuurd wordt door 170 organisaties die royaltyvrije standaarden voor 3d-graphics, virtual reality en augmented reality ontwikkelen. Khronos is onder andere bekend van Vulkan, WebGL en OpenGL.

Bedrijven en organisaties kunnen zich nog aanmelden om onder bepaalde voorwaarden deelnemer te worden van het Metaverse Standards Forum. Daarmee kunnen ze deelnemen aan discussies en projecten van het forum. Organisaties kunnen ook onderdeel van de hoofdorganisatie worden, als ze willen bijdragen aan de financiering van en het toezicht op projecten.

Metaverse

Diverse grote techbedrijven zien de metaverse als 'opvolger van internet'. Met name Meta, het voormalige Facebook, zet groots in op het concept met miljardeninvesteringen. De metaverse is een verzamelnaam voor een virtuele wereld waarin gebruikers kunnen rondlopen en allerlei activiteiten kunnen uitvoeren. De komst van geavanceerde VR- en AR-brillen moet de populariteit en bruikbaarheid daarvan verbeteren.

Door Julian Huijbregts

Nieuwsredacteur

22-06-2022 • 10:12

97

Lees meer

Reacties (97)

97
92
40
9
0
49
Wijzig sortering
misschien dat ik het gewoon niet begrijp, maar wat ik zo lees over meta - voelt het beetje als een bubbeltje gebaseerd op een soort 2nd-life(?) vele bedrijven lijken er in mee te gaan (anders missen we de boot ....) maar de eindgebruiker, de consument ... hoe past die hier in?

[Reactie gewijzigd door himlims_ op 23 juli 2024 06:32]

Alles wat ik lees over de Metaverse staat bol van de buzzwords en heeft weinig substantie. Het is iets met VR (een techniek die bijna geen enkele mainstream appeal lijkt te hebben) en "interconnected" blabla dat ik in het gunstigste geval kan omschrijven als "het internet, maar dan in VR en volledig gecontroleerd door de commercie i.p.v. het open internet dat we kennen."

Hoe dan ook, genoeg rode vlaggen om er als gewoon mens met een grote boog omheen te gaan.

[Reactie gewijzigd door Aiii op 23 juli 2024 06:32]

Er zijn meer Quest 2 headsets verkocht dan de laatste generatie Xbox. Geen mainstream appeal dus?

https://www.pcgamesn.com/...eta-sales-xbox-series-x-s
Ze vergelijken schattingen van verkochte Quest 2 headsets met werkelijke cijfers van Xbox. In het jaarverslag van Meta/Facebook is niet genoemd hoeveel Quest 2 devices er zijn verkocht. Daarmee is het geen eerlijke vergelijking. De schattingen komen van Qualcomm gebaseerd op het aantal chips dat Meta heeft afgenomen. Voor zover wij weten staat er ergens een warenhuis met miljoenen onverkochte headsets zodat Meta de illusie kan creeren van succes.
Er zijn ook geen werkelijke cijfers van Xbox bekend. Groot giswerk dus.
Dus VR heeft een bepaalde appeal onder gamers voor gaming, dat betwist ik niet.

De Metaverse is echter wel iets anders dan gaming, als ik Zuckerberg mag geloven.
Zijn er ook cijfers hoe actief beide worden gebruikt?
Laatste generatie Xbox? Van beide zijn weinig verkocht
De "Metaverse", de buzzwords en al die andere gekkigheid: allemaal voor het opwekken van de angst om de boot te missen. Ook wel bekend als FOMO.

Niet voor ons als gebruikers die die boot zouden missen, maar voor de bedrijven die denken hier een flink slaatje uit te kunnen slaan. Wat blijft er straks over voor de eindgebruiker dan? Zet een VR-bril op om ons te kunnen spekken en onze reclame te kunnen bekijken. Wie gaat er nou een bank van de IKEA in een virtuele wereld kopen? Dat is dus gewoon IKEA-reclame en daar betaal je nog voor ook! 8)7 8)7

Dit project lijkt te veel op graaien, graaien en nog meer graaien. Blijkbaar zijn ze vergeten dat mensen dit ook nog moeten willen. Ik wil het vooralsnog niet.
tja je klinkt wel erg boos. maar is het niet gewoon heel logisch, meedoen omdat de rest meedoet, en inderdaad, als je niet meedoet loop je potentieel gewoon achter.

paar kleine dingetjes die niet direct een toepassing hadden, of mensen van dachten "pff dat wil ik echt niet":

- internet
- mobiele telefoons

overigens kan je je ikea bank al in VR/AR bekijken hoe deze bijv. in je huiskamer staat.

Uiteraard is het ook zo dat deze bedrijven druk bezig zullen zijn/gaan zijn met het bedenken van toepassingen waar de gebruikers iets mee wil (en dus hopelijk ook iets aan heeft).

Hoeft niet allemaal direct slecht te zijn bedoel ik maar te zeggen :)
praktische toepassing: past de stapel IKEA dozen wel in mijn auto, samen met vrouw en kinderen?

met een AR bril om je uit te leggen hoe het erin moet :-p

andere toepassing: soort GPS binnen de winkel, hij gidst je naar wat je zoek.

[Reactie gewijzigd door ouhaha op 23 juli 2024 06:32]

Dit project lijkt te veel op graaien, graaien en nog meer graaien. Blijkbaar zijn ze vergeten dat mensen dit ook nog moeten willen. Ik wil het vooralsnog niet.
Ik wil het ook helemaal niet, maar wees maar zeker dat ze willen gaan graaien en dit daarom enorm zullen gaan promoten totdat genoeg mensen toehappen en de rest (die niet wilt) ook bijna zal moeten volgen... Laat ons gewoon hopen dat het nooit zover komt!
VR (een techniek die bijna geen enkele mainstream appeal lijkt te hebben)
VR heeft een gigantische mainstream appeal. Er moet alleen een niet Facebook optie komen in de price-range van de Quest 2. En meer games.
[...]
VR heeft een gigantische mainstream appeal. Er moet alleen een niet Facebook optie komen in de price-range van de Quest 2. En meer games.
Mainstream tech gebruiker gebruiker hier. Althans, ik denk dat mijn Internet- / tech gebruik redelijk mainsteam is
  • Ik game weinig, gemiddeld 5 uur per maand? En als ik dat al game is het causal en gewoon ter ontspanning. Heb veel 'grote' games gespeeld en in mijn bezit, ik denk dat ik minder dan 15% heb uitgespeeld. Meer games en meer VR games zijn leuk voor een specifieke groep, maar geen mainstream.
  • Ik heb er geen behoeft aan om op social media platformen als een avatar te gaan rondzwermen (ik heb geen Facebook en op andere platformen iMessage, Signal, Whatspp, gebruik ik überhaupt de videofunctie al zelden of nooit). Ik ben er mij van bewust dat dit een opmerking is in de sfeer van 'Mobiele telefoons? Heb ik echt niet nodig" Maar de tijd zal het leren.....
  • Rondlopen in virtuele werelden? Heel leuk om eens gedaan te hebben. Tof! Super!. Maar het blijft een gimmick. Heb er geen behoefte aan om op die manier door een virtuele IKEA te lopen. Dat het kan is echt helemaal gaaf, wordt het de standaard.... kan me niet voorstellen
Ik ben wel heel benieuwd wat ik nu mis als in naar VR kijk en wat het gigantische appeal is wat ik over het hoofd zie.

Overigens, ik zeg niet dat VR geen bestaansrecht heeft. In architectuur, simulaties, medische wereld, engineering zie ik echt wel de toegevoegde waarde. Maar mainstream? Nee, zeker niet ;-)

[Reactie gewijzigd door versc049 op 23 juli 2024 06:32]

Metaverse is iets anders dan vr headsets. Metaverse gaat gewoon over het meer verbinden van de echte fysieke en de digitale wereld.

Vwrglijkhet als volgt : het heeft 50 jaar geduurd om een auto te ontwikkelen als mainstream toepassing voor de massa (vervoermiddel dat er niet meer uitzag als een koets zonder paarden) , daarna heeft het 50 jaar gekost om de wereld aan te passen naar de auto's (snelwegen, files, parkeerplaatsen, inrichting steden ed).

Zelfde geldt voor internet, qua ontwikkelingen zijn we daar nog maar net mee begonnen. Metaverse is gewoon stap 3.

Ben het met jullie eens dat een buzz woord is, maar daarin ook onderdeel van de hype cycle van Gartner.

Maar let wel, de shift naar thuiswerken en Microsoft teams en zoom kun je al zien als een vroege versie van de metaverse en dat werkt eigenlijk best goed en natuurlijk.
Metaverse is iets anders dan vr headsets. Metaverse gaat gewoon over het meer verbinden van de echte fysieke en de digitale wereld.
Dat weet ik.
Zoals je wellicht niet hebt gezien reageerde ik op
VR heeft een gigantische mainstream appeal. Er moet alleen een niet Facebook optie komen in de price-range van de Quest 2. En meer games.
:-)

Maar wellicht was dat teveel off-topic.

[Reactie gewijzigd door versc049 op 23 juli 2024 06:32]

Alles wat je noemde is precies bewijs dat er mainstream appeal is. Je vind het nog een gimmick, want het moet nog toegankelijker worden voor de niet tech-fans.
Ik ben wel heel benieuwd wat ik nu mis als in naar VR kijk en wat het gigantische appeal is wat ik over het hoofd zie.
Precies. Appeal, maar het moet toegankelijk worden.
Dan moet je de Pico Neo3 Link dus bekijken.
En de directe associatie met Meta (het bedrijf) bevalt mij ook niet zo (en misschien anderen ook niet...).

Ze zijn op zoek (of hopen op) een nieuwe cashcow omdat op een gegeven moment consolidatie lijkt plaats te vinden (dalende laptop/desktop/handheld verkopen).

Ook is de tracking en tracing in dat Metaverse is vermoedelijk nog velen malen erger, nog minder opvallend en nog minder makkelijk te voorkomen. Dat is iets waar bedrijven ook wel blij van worden.
By all means, leg dan uit wat de metaverse wel is en waarom dat interessant is voor de niet stakeholders.
Dit dus, het is 1 vage bedoeing.
precies zoals het ook op mij overkomt, kan ook zijn dat ik het gewoon niet snap of te oud ben om de fascinatie te zien maar dit voelt een beetje zoals 3d televisies, heel veel nieuws en over een paar jaar kijkt niemand er meer naar om.
Ik krijg een beetje het gevoel alsof mensen een te kort of selectief geheugen hebben. Kijk naar mobiele telefoons, naar smartphone, naar computers, laptops, tablets, VR, AR, etc. Dergelijke oplossingen bestonden VER voordat het populair raakte bij de massa. Kosten, beschikbaarheid, content, useability, etc. Zolang dat geen kritiek punt bereikt blijft het een dure gimmick zonder brede acceptatie.

3D TVs waren duur, waren vaak niet super goede reguliere TVs voor de prijs, content was beperkt en de techniek nog niet up to spec. Ik heb bij mijn broertje ~10 jaar geleden op de bank een 3D film (een van de One Piece Anime films) gekeken, een van de weinige die beschikbaar waren. Met zo shutter brilletje. Het was absoluut fantastisch, maar ik had binnen een paar minuten een stevige migraine en zat te janken. Dat is puur van de gebruikte techniek, niet een ervaring waar je een hoop geld aan gaat uitgeven.

Ik heb jaren geleden (2014) een Oculus Rift (devkit 2) gekocht, ook absoluut een fantastische ervaring, maar ik had binnen 5 minuten een kotsemmer nodig. De huidige VR sets zijn significant beter waardoor iemand die daar last van heeft er een heel stuk beter mee kan werken. Echter is een Valve Index kit nog steeds €1000+, daarbij heb je een stevige PC nodig (CPU/GPU), wat zeker de afgelopen paar jaar niet een betaalbare optie was... En dan hebben we het niet eens over de beschikbare software van 8 jaar geleden.

Metaverse is niets meer dan een implementatie van wat we al jaren doen op computers, ons verdiepen in virtuele werelden. Dat deden we al met een PacMan op de Atari 2600 of op een Arcade kast, op consoles, PCs, etc. Toen 3D werd introduceert waren een hoop mensen er ook twijfelachtig over of zelfs op tegen. Nu is 3D niet meer weg te denken in computer games! Maar het is niet alleen op computers, maar mensen verdiepen zich ook in een goed boek, strip, film of tv serie. Kinderen spelen met speelgoed ook prima in hun eigen wereldje.

Metaverse zie ik als de zoveelste poging om content die traditioneel 2D wordt geconsumeerd, aantrekkelijk te maken in een 3D omgeving. Zeker initiële implementaties zullen vrij bagger zijn ivm. met latere en breder geaccepteerde oplossingen. Maar net als bij computer spellen, verwacht ik dat je over 10-20 jaar 3D niet meer kan wegdenken uit je computer ervaring. Net als mensen nu zich niet meer kunnen voorstellen dat ze een MMO in een 2D of zelfs tekst (MUD) wereld zouden spelen...

Hoe lang was primaire internet consumptie tekst en hoogstens foto's? En daarvoor primair tekst (omdat een foto gewoon teveel bandbreedte koste). Tegenwoordig is filmpjes heel normaal, maar zoals we zeker ook op Tweakers.net zien, het sluit primair tekst gebruik niet uit. Net als we nog steeds 2D games hebben (zoals de laatst gereviewde nieuwe TMNT game). Ik lees nog steeds boeken (en ik bedoel ook echt lezen en geen luisterboeken)...
Maar je noemt een terecht punt: de content op het internet is welliswaar 'rijker' geworden (dus niet alleen plain text, maar ook (bewegende) beelden. Maar feitelijk bestaan deze vormen nog gewoon naast elkaar.
Het heeft blijkbaar nog niet tekst volledig verdrongen. En juist bij die '3D ervaring' is tekst nog steeds precies hetzelfde (2D dus - want de letters in 3D zetten voegt weinig toe). En in veel gevallen geven we daar dus de voorkeur aan. Ik kijk voor een simpele "waar zit bevestiging X" liever niet een fimpje (ook al duurt dit slechts seconden) maar liever een foto. En als je een adres op zoekt is een foto van het gebouw niet echt nuttig - liever de adresgegevens in tekst.
En zoals jij zegt: boeken bestaan ook nog steeds (al dan niet op een tablet / e-reader of gedrukt).

Ook de omarming van 'social media' is echt niet volledig (gelukkig) en je ziet op het moment juist transiaties van het ene platform naar het andere of vertrek van alle platformen.

Ze proberen zichzelf weer relevant te maken denk ik dan...
De eindgebruiker heeft niks te willen, die trapt er weer net zo makkelijk in als alle andere crapware wat over de 'consument' gestort wordt. Zie hier, hoe de technische sector bepaald in welke richting de mensheid vaart.. Er is geen gebundelde tegengeluid, het is een zeer goed georganiseerd geheel tegen steeds 1 individu of een klein groepje.

Er zijn talloze documentaires omtrent dit soort onderwerpen die de gevoeligheid van dit soort projecten aankaarten en de potentiele impact op miljarden mensen. Telkens doen ze net alsof ze leren van de geschiedenis maar dat gebeurt niet, want inderdaad volgende bubble staat al op de planning geleid door KPI's en allerlei andere ongein metrics.

Helaas is hier geen ontkomen met het financiel model waar we met zijn allen gebruik van maken. Het zou wel fijn zijn als er een soort balans komt zodat ook het belang van de individu onderstreept en erkend wordt. Lijstje boven zijn alleen maar tech bedrijven voor zover ik ken, dat zegt genoeg.
Het zou wel fijn zijn als er een soort balans komt zodat ook het belang van de individu onderstreept en erkend wordt.
Is de maatschappij niet juist te ver daarin doorgeslagen in de afgelopen decennia qua de belangen van het individu? Juist met de hulp van die techindustrie die je zo aanvalt? Het Internet, computers (oa. smartphones), algehele beschikbaarheid van informatie, kosteloze publieke fora (social media), onevenaarbare mogelijkheden voor zelfexpressie, etc.

Zitten we nu niet juist in een maatschappij waarbij de belangen van het individu ten kosten gaan van de algehele maatschappij?

Ik ben zelf absoluut geen sociaal dier, in tegendeel zelfs, maar als je rondkijkt zie je juist dat teveel individuen hun eigen 'belangen' voor die van de rest van de maatschappij stellen. Wat in Nederland zorgt voor het huidige politieke klimaat en alle gevolgen van dien.
Misschien was ik niet duidelijk, maar dit soort platformen verergeren de bestaande problemen alleen maar door roeptoeteren mogelijk te maken en onder het mom van likes/volgers de meest nutteloze crap proberen te slijten. Wat ik bedoel met het belang van individuen is het psychologische effect van dit soort platformen vooral onder jongeren.
Er zijn genoeg ontwikkelingen geweest die uiteindelijk mislukken, de technische sector bepaalt niet alles.
Tja, Whatsapp is er ook een. Als ik iets heb geleerd is dat social media komt en gaat. Facebook is met alle respect eigenlijk niks meer van over. Jongeren en adolescenten zijn al lang over naar andere platforms. Dat ze nog een account hebben betekent niet dat ze nog gebruiker zijn. De 'metaverse' moet volgens mij ook een soort sociaal netwerk / platform worden waarin ook VR/AR samenkomt. Nou, succes ermee. Ik ben benieuwd maar stap (bewust) niet in.
Toch wordt ik hier niet blij van:
https://datareportal.com/essential-facebook-stats
https://thesmallbusinessblog.net/instagram-statistics/

De manier waarop FB zaken doet is trouwens heel goed, proberen zich daar te wringen waar er ook maar iets van datazuiging van gebruikers is. Daarom zijn WA en IG toen overgenomen, mogelijk proberen ze inderdaad weer een nieuwe weg te vinden aangezien de groei er nu uit lijkt te zijn en mensen zich mogelijk keren tegen het 'product'. Wat ironisch is, want het zijn toch de mensen zelf die het 'product' zijn en maken }:O

[Reactie gewijzigd door FlyEragon op 23 juli 2024 06:32]

Die cijfers kloppen niet alleen krijgt niemand de juiste cijfers op tafel en het bedrijf is (was) to big to fail.

Twitter is een soortgelijk geval waar Elon Musk heeft gevraagd hoe ze hun gebruikers berekenen en met name de bots.

edit; te snel enter ingedrukt.
Bij Twitter krijgt een potentiële nieuwe eigenaar niet eens inzicht hoe ze “gebruikers” berekenen, wat ze doen tegen dubbele accounts, bots, etc.

[Reactie gewijzigd door Iblies op 23 juli 2024 06:32]

'Instacrap' dan toch? :9

(de negatieve moderatie zal wel een gevolg zijn van je woordkeuze maar het is niet minder waar)
Die hebben een bankrekening. :P
Mwah, soort van. Het is iets breder dan dat, maar hetzelfde gevoel krijg ik soms ook.
Volgens mij is het gewoon een manier om nóg meer data te verzamelen over gebruikers. Met VR kunnen ze bv perfect bijhouden waar een gebruiker naar kijkt, of op termijn zelfs andere biometrische data, om zo nóg gerichter advertenties te kunnen projecteren waar je zelfs niet van weg kan kijken.
Ik verwacht dat we over zo'n 10 jaar zodanig goede brillen hebben dat je overal waar je komt AR kan gebruiken. Kortingcodes die omhoog komen, routebeschrijvingen etc. Dit is al een soort van hybride realiteit/metaverse. Mensen op Snapchat leven al in deze realiteit. Dit gaat voor nieuwe generaties volledig normaal worden.
al 1001 x voorbij gekomen, inmiddels +5jr oud; maar blijft relevant (?)

https://www.youtube.com/watch?v=YJg02ivYzSs
Haha dank, ik kende deze nog niet. Dit is precies wat ik bedoel
Helemaal eens, maar als we dan toch moeten leren uit het verleden dan zien we dat de massa _heel_ snel beinvloed kan worden.
Hier een video van Frans Bromet in 1998. Dat is minder dan 25 jaar geleden:
https://www.youtube.com/watch?v=TNwhIHqM60g

Ik mag hopen dat de Metaverse niet hetzelfde patroon gaat laten zien.
De grote vraag is volgens mij hoe succesvol VR/AR gaat worden. Gaat het dezelfde kant op als smartphones waarbij uiteindlijk vrijwel iedereen er een heeft, of is het meer zoals gameconsoles: iedereen wat kent ze allemaal en vrijwel niemand heeft er nooit een gebruikt, maar toch zijn er "maar" een paar honderd miljoen van verkocht.

In de eerste situatie kan het web 5.0 worden (of hoe ver zijn we inmiddels met tellen) in de tweede situatie kan het gezien de miljarden die er in gepompt worden, net zo'n flop worden als de secondlife hype.

Ik vraag me af of headsets mainstream gaan worden, maar aan de andere kant, hoeveel miljoenen mensen zeiden 25 jaar geleden: "wat moet ik nou met een mobiele telefoon, lastig om steeds mee te nemen en mensen kunnen me gewoon thuis bellen"

Het enige waar ik bang voor ben is dat Meta te machtig is en een te grote stempel op het geheel zal drukken, de hardware zal met subsidie verkocht moeten worden om het populair te maken, en zij zijn volgens mij de enige die dat kunnen en willen betalen, in ruil voor....

Ik kijk al 30 jaar met smart uit naar VR, maar het is nog steeds te duur als je niet bereid bent je ziel aan Facebook te verkopen voor een paar honderd euro korting.
Het heeft een sterk FOMO gehalte net als 2ndlife, maar het grootste verschil is dat het veel georganiseerder is en er veel meer geld in geïnvesteerd wordt en nog meer geïnvesteerd gaat worden door multinationals.
Het is een nieuw platform waar gebruikers dingen kunnen kopen, dus je ziet hier de goldrush van bedrijven die hier denken flink aan te kunnen verdienen. Niet omdat de gebruikers erom vragen.
correctie : (of toch zoals ik het zie ;))
Het is een nieuw Virtueel platform waar gebruikers virtuele dingen kunnen kopen voor echt geld, dus je ziet hier de goldrush van bedrijven die hier denken flink aan te kunnen verdienen. Niet omdat de gebruikers erom vragen.
De miljarden aan personen die graag zon ding op hun hoofd willen hebben , om zo te kunnen gamen ?
Ikzelf denk dat dit dezelfde weg in zal slaan als 3d tv voor de consumenten.

En naar mijn gevoel willen consumenten geen extra aparaat op hun kop dragen om het zo te consumeren :9

[Reactie gewijzigd door Metallize op 23 juli 2024 06:32]

Het blijft natuurlijk niet zo'n ding op je kop! Onze interface met technologie is al sterk versimpeld. Nu hebben we een supercomputer die te besturen is met onze stem en vingers en te ontgrendelen is d.m.v. biometrische middelen. Dit was 20 jaar geleden nog behoorlijk ver weg, en nu totaal normaal.

VR (of AR, of beide) zou zomaar de 'volgende smartphone' kunnen zijn. Een totaal nieuwe interface met technologie, waar de immersie nog veel beter is dan met een smartphone. VR brillen worden alleen maar kleiner, het beeld van de scherm+lens combo wordt steeds fotorealistischer en draagbare rekenkracht wordt krachtiger. Dit zou heel goed de toekomst kunnen zijn, niet alleen voor mobiele technologie.

Ik denk dat het ons zou verbazen waar consumenten mee rond zouden lopen op hun kop. De wereld verandert zo snel in zo'n korte tijd, wie weet waar we over 15 jaar mee rondlopen ;).
Het grootste nadeel van VR is dat je afgesloten bent van de wereld. Dat is leuk als je er voor gaat zitten. Maar niet als je snel even iets wilt doen terwijl je aan het werk bent. Of even een snelle commute hebt.

Daarnaast heb je een extreem grote groep mensen die wagen/zeeziek worden van VR. Ik val daaronder. Niet zo lang geleden de best of the best qua VR gaming geprobeerd. Met minimale lag alles erop en eraan. Ik stond lekker te kotsen naar een klein tien minuten. Dat is voor mij is dat al een totale no-go, ik ken er meerdere die dat probleem hebben.

Dan hebben wij het nog niet over de mentale gezondheid, als wij enkel nog interactie met elkaar hebben via een VR/AR wereld. Er zijn nu al meerdere prof's die al extreem veel problemen zien bij kinderen die enkel nog maar communiceren via hun telefoon. Maar die kinderen zien nog wel mensen langs hun telefoon af. Dat probleem zal alleen maar groter worden als je nog een afgesloten word en niet meer in het echt ziet.
tja, dat zei men eerst ook met een smartphone dat men niet continue op zo'n ding wilde blijven kijken, en kijk hoe moeilijk het is tegenwoordig om mensen juist van dat ding af te krijgen.

En het is echt niet te vergelijken met 3Dtv wat sowieso passief is. VR is echt zo ZOVEEL meer, vooral de immersie is wat het zo geweldig maakt, zelfs een teams meeting in VR is vele malen interessanter/prodcutiever van een zoom/teams meeting.
En nu zijn de headsets nog behoorlijk groot, maar over een paar jaar zullen ze niet veel groter zijn dan een dikke zonnebril.. Je ziet toch ook een hoop mensen rondlopen met van die grote toeters op hun kop.
De problemen bij 3D-TV zijn slechts een subset van deze van VR. Vergence-accommodation conflict (misselijkheid, hoofdpijn, ...), een bril op je hoofd (zelfs redelijke lichte brillen), ... VR voegt daar nog een aantal problemen aan toe of versterkt ze zelfs nog: motion sickness, nog een zwaardere bril. En dan heb je AR dat verder borduurt op de problemen van VR: motion sickness is nog steeds een probleem (afhankelijk van hoe groot de objeten zijn of de gebruikte displaytechniek), objecten correct en stabiel uitlijnen met de wereld is een uitdaging, zien dat die objecten snel genoeg volgen, vergence-accommodation blijft een probleem en wordt nog extra uitvergroot omdat je nu zowel op het virtuele object als op de echte wereld moet scherpstellen (de focusafstand van het virtuele matcht niet met de echte, ondanks ze stereoscopisch wel op dezelfde diepte staan), de beperkte FOV, ...

Die headsets binnen een paar jaar naar dezelfde formfactor brengen als een zonnebril zie ik echt niet gebeuren, al was het maar omwille van de optica. Meta doet een verdienstelijke poging met holographic optical elements, maar ook daar zitten sterke limitaties in (HOE's zijn typisch ook erg ruizig, FOV kan ook een probleempje zijn). En als het lukt om de huidige stereoscopische displays naar zo een formfactor te brengen, dan zit je nog steeds met het probleem dat het beeld totaal niet realistisch aanvoelt (weer vergence-accommodation), en wil je dat dus niet een hele dag op hebben.

VR/AR heeft tal van leuke en praktische toepassingen, maar voor langdurig/alledaags huis, tuin en keukengebruik zijn de toestellen de komende jaren zeker nog niet geschikt. Het is - uiteraard - gevaarlijk om hier voorspellingen over te doen, maar ik verwacht persoonlijk dat er nog een serieuze dip aankomt in de ontwikkeling van AR/VR, een aantal jaar later nogmaals een terugkeer van 3D displays/tv met verbeterde technologie (light fields of digitale hologrammen gebasseerd - al schat ik voor dat laatste nog een 20 jaar gezien de massa data die dat nodig heeft) en vervolgens een integratie van die nieuwe 3D tech in AR/VR. En dan misschien nog een iteratie vooraleer alles op punt staat zodat je het dagdagelijks kan gebruiken.

AR/VR is in mijn ogen nu nog gewoon een hype, exact zoals 3D-tv dat een 10-tal jaar geleden was. Ja, het biedt meer immersie dan 3d-tv, maar het is niet meer dan een doorontwikkeling ervan, met zelfs nog meer problemen. En zolang die problemen voor ongemakken zorgen bij een grote groep mensen gaat dit niet mainstream worden (los van het feit of je dat zelfs maar wilt...).
personen die graag zon ding op hun hoofd willen hebben
Nee. Het idee is dat het in de toekomst helemaal niet meer nodig is om zo'n ding op je hoofd te hebben.

Hoewel ik het er mee eens ben dat het "metaverse" momenteel te onduidelijk is, hebben alle bovenstaande bedrijven een goed punt: "computeren" begon ooit met een kamer vol apparatuur, toen kwam het naar kantoor, vervolgens als desktop in de woonkamer en tegenwoordig past alles in je broekzak.

Met dat in gedachten hoef je geen waarzegger te zijn om te weten dat de volgende stap een presentatie van informatie op basis van iets waarbij je helemaal geen of beperkte hulpmiddelen nodig hebt zal zijn. Dit kan in de vorm van bijvoorbeeld een bril, contactlenzen, projecties of bv. een kamer met LED-schermen.

En dát is waar dat wat nu metaverse wordt genoemd om de hoek komt kijken. In feite is het allemaal onderzoek om de stap naar apparaten die niet in je hand passen mogelijk te maken.

Metaverse is een bullshit-term. Maar de evolutie van hardware niet :Y
Hoewel je gelijk hebt zal je dus altijd een hulpmiddel nodig hebben, ook al implementeren ze iets in je hersenen of wat dan ook. De jeugd is veel meer bezig met hun mobiele telefoon dan met echte computers of laptops. Ze maken er wel gebruik van maar ik denk dat de meeste tijd besteed wordt aan hun mobiele telefoon. Hoe je dit wil gaan implementeren met de "metaverse" zie ik nog niet helemaal, ook niet als je een VR of AR bril hebt die sterk genoeg is zonder dat je externe hardware nodig hebt.
Lopen met mondkapjes was al een groot drama, ook al was dat voor de gezondheid van de mensen zelf en anderen. Laat staan dat men allemaal met zo'n bril op hun hoofd gaat lopen ;)

Ik vraag mij af of dit deze nieuwe digitale wereld wel echt aanslaat en of mensen hier echt naar vragen of dat de bedrijven dit graag willen zodat men nog meer geld kan verdienen. Vergeet niet dat VR ook al heel lang bestaat en dat de ontwikkeling nooit echt verder is gekomen omdat het gewoon niet aanslaat. Ze roepen al jaren dat dit VR het nieuwe gamen is, maar meer dan een gimmick en paar interessante usercases zijn er gewoonweg niet. Dit is niet iets waar de massa op zit te wachten. Bedrijven misschien wel, maar je kunt niet alles blijven forceren.
1. Ik wil geen metaverse, want ik heb er geen behoefte aan.
2. Ik wil geen metaverse, want het is van Facebook en die hagedis
3. Ik wil geen metaverse, er zijn belangrijker zaken om te regelen in het leven.
4. Ik wil geen metaverse, want het is door bedrijven opgezet. Het maatschappelijk belang is mij onbekend, maar winst zullen ze zeker willen maken.
5. Ik wil geen metaverse, want ik ben eigenlijk wel helemaal klaar met digitale ontwikkelingen en de complexiteit die ze in het leven brengen.
6. Ik wil geen metaverse, ook al ben ik pas 31 jaar en dus geen bejaarde, ik begrijp het internet maar net genoeg om een torrent te kunnen downloaden en digitale belasting aangifte te doen. Ik wil niet opnieuw beginnen.
7. Ik wil geen metaverse, punt.
1. Dan gebruik je het niet.
2. Dan gebruik je het niet.
3. Dan gebruik je het niet.
4. Dan gebruik je het niet.
5. Dan gebruik je het niet.
6. Dan gebruik je het niet.
7. Dan gebruik je het niet. Punt.
1/7. Je hoeft geen gebruiker te zijn om tot product verheven te worden bij dat gezwel, daar zorgen anderen voor.

Met enig fatsoen betrek je een ander niet in die tering zooi, gebruik het dan ook niet. Punt
Dat ben ik tot op heden ook zeker niet van plan. Ik hoop dat we allemaal heel goed nadenken voordat we ons leven samenvoegen met een online metaverse, en niet gewoon voor de gimmick ons erin laten meeslepen tot we opeens niet meer zonder kunnen.

Laten we eerlijk zijn, ze doen dit niet omdat ze zo'n barmhartige Samaritaan zijn. Ergens zit er een addertje onder het gras, en ik wil niet weten welke!
Laten we eerlijk zijn, ze doen dit niet omdat ze zo'n barmhartige Samaritaan zijn. Ergens zit er een addertje onder het gras, en ik wil niet weten welke!
Dat is met het gehele internet zo. Het internet bestaat niet door liefdadigheid maar gewoon omdat er geld mee te verdienen is.
Met de huidige onopgeloste problematiek rondom internet; radicalisering, versnelde verdeling van gelden en armoede, effecten van social media op de geest, censuur, verslaving, privacy etc.
Zie ik absoluut geen geldige reden waarom we al toe zijn aan een volgende iteratie. We kunnen het internet zoals het nu is maar net aan als maatschappij IMHO.
Ergens zit er een addertje onder het gras, en ik wil niet weten welke!
Volgens mij al benoemd bij punt 2... :+
4. Ik wil geen metaverse, want het is door bedrijven opgezet. Het maatschappelijk belang is mij onbekend, maar winst zullen ze zeker willen maken.
Het millieu zou ik toch wel een maatschappelijk belang noemen. De metaverse gaat (op termijn) het onnodig reizen voor recreatie, socialiseren en arbeid overbodig maken. Daar valt veel winst te behalen:
- Minder millieuvervuiling door verminderde uitstoot door gebruik en productie van voertuigen.
- Veel ruimte komt vrij omdat er geen fysieke winkels, theaters, kantoren, concertzalen en horeca zullen zijn. Die ruimte kan ingezet worden voor woningen of meer lokaal groen.
- Grote kostenbesparingen door minder infrastructuur: minder (snel)wegen, minder spoor en minder vliegvelden
- Schaalverandering van verdienmodellen: minder tot geen fysieke winkels, meer aan huis bezorging.
- Betere ervaring bij evenementen en thuisvakantie want je bent er altijd bij met het beste gezichtspunt, het beste geluid, geen andere mensen die jouw ervaring kunnen verpesten, geen reistijd, geen diarree-gevend voedsel, eigen sanitair, enz.
- In VR krijg je een representatie van mensen via avatars. Deze avatars zijn per definitie virtueel waardoor discriminatie op basis van huidskleur, kleding, geslacht, leeftijd, ethniciteit, enz. niet meer zullen voorkomen.
Totaal offtopic, I know, maar heeft Sony een nieuw logo? Heb deze nog niet eerder gezien.
Ik zie het logo uit de afbeelding niet terug op Wikipedia of de site van Sony. Misschien een foutje?
Het is een erg uitgeklede versie van het Sony Interactive Entertainment logo. Als in, alleen het woordje Sony.
Ik kijk er nu al naar uit om met VR in de metaverse Ikea meubels in elkaar te zetten in mn virtuele villa. Misschien kan ik wel een business beginnen om ook voor andere mensen in de metaverse Ikea meubels in elkaar te zetten:).
Ikea komt gewoon met een "doe het voor me" knop, die voor 1€ het voor je in elkaar zet :)
Dat kan al in VR, gewoon nog niet in de Metaverse.
Steam game: Home Improviation Furniture Sandbox

[Reactie gewijzigd door Honytawk op 23 juli 2024 06:32]

In de metaverse kun je straks de afmetingen van je ruimte doorgeven, dan je muren een kleurtje geven en vervolgens de ruimte inrichten met Ikea meubels. Alles uittesten, verplaatsen, etc.

Voor mensen die zulk inzicht van nature niet hebben ontzettend handig. Voor mensen die dat inzicht wel hebben ontzettend handig om aan clienten te laten zien.
Heel pijnlijk om te zien dat al deze oude bedrijven weer gaan proberen de toon te voeren.
VRchat werkt en doet het goed, maar het is verre van "winstgevend", laat staan "safe for work" en dus kijken al deze bedrijven er rechts langs om hun eigen "corporate approved" metaverse te maken, met natuurlijk maar een ding op het oog: WINST. Er is geen enkel bedrijf in dit cohort dat de metaverse wil maken voor de mensen zelf.

Het gaat de meest zielloze metaverse zijn die je kent, met als prime voorbeeld natuurlijk Facebooks eigen metaverse die nu in beta is en nog minder persoonlijkheid heeft dan Zuckerberg zelf.

en grote kans dat het ze nog gaat lukken ook met de oneindige hoeveelheid invloed ze hebben op hedendaagse cultuur.

[Reactie gewijzigd door sdziscool op 23 juli 2024 06:32]

Of VR-chat winstgevend is weet ik niet maar ze hebben in ieder geval zeker het imago niet mee in het westen.
In jou reactie geeft jij al aan "laat staan safe for work". maar dat is dus niet per sé zo. In japan scharen zich juist bedrijven achter VR zoals een Sony en maken ze in game content en shops, hosten ze evenementen, etc.

Als je gaat googelen/youtuben dan zie je inderdaad al vrij snel lobby's dan wel werelden met infantiele mensen die allerlij grove taal uit slaan of sexistische handelingen doen. Dat is inderdaad ook wat je met VR-chat kan doen en als je zelf eens een kijkje neemt in de publieke werelden dan is het niet moeilijk om dergelijk gedrag te vinden.

Wat wel moeilijk is te vinden zijn de normalere en leukere community's.
Het grootste probleem is dat veel mensen online niet "normaal" kunnen doen en je heel eenvoudig de grootste meest vervelende schreeuwerts vind. De rustigere normalere mensen zonderen zich juist af van het publieke deel omdat ze bang zijn dat die vervelende lui ook hun wereld komen trashen en die zijn daardoor heel lastig te vinden. Daarnaast kan je werelden afschermen met invite-only systemen en door mensen te bannen.
Via via ken ik bijvoorbeeld een japanse community die zich bezig houd met werelden en avatars maken. Je komt hier alleen in als je toevallig iemand kent die jou wil uitnodigen en dat doen ze ook niet zomaar. Als je dan kijkt wat ze dan maken dan zijn dat een soort tech demo's en daar zitten echt waanzinnig knappe creaties bij.

Tijdens corona hebben ze zo bijvoorbeeld ook een wereld gemaakt voor "Slyfest" en "Muzzfest" omdat het in het echte leven niet door kon gaan. Op deze twee evenementen draaien verschillende dj's live een set welke ook is opgenomen. Door VR-chat konden ze dat als nog virtueel doen en dat was super tof. Video van een van de sets: https://www.youtube.com/watch?v=1L5Va_Wy23E
Nou lijkt het niet zo druk maar dat is omdat ze met instances werken van maximaal 50(dacht ik) mensen om het rustig te houden en omdat de game geen hele grote massa's aan kan. Er waren wel meerdere instanties van de wereld. (overigens zie je dit vanuit first person, dus vanuit je personage als je zelf in de wereld stond)

Deze wereld en de evenementen en ook veel van de avatars zijn door de mensen zelf gemaakt.
Alles bij elkaar is het dus maar net wat je er van maakt en met wie je om gaat.

[Reactie gewijzigd door Roharas op 23 juli 2024 06:32]

Zeker mee eens, en wat ik dus zeg is dat deze bedrijven dit absoluut niet gaan meenemen in hun standaarden. voor hun is VRchat nauwelijks marketable naar tweakers, laat staan normale mensen.

Juist uit de vrijheid van VRchat stroomt zoveel moois, maar daar is geen groot geld mee te verdienen en juist die vrijheid zit deze bedrijven in de weg, zij willen precies controleren wat er wel en niet kan zodat ze het kunnen verkopen aan Jan en alleman.
Helaas moet ik je daar wel gelijk geven inderdaad.
Veel bedrijven lijken alleen maar winst te zien in het neerzetten van iets waar ze de volledige controle op hebben en dan zoals je zegt meer opties/vrijheid te verkopen.

VR-Chat lijkt het over de boeg te gooien waarbij zij een platform neerzetten met eindeloze mogelijkheden waarop de grote jongens zoals nu Sony in Japan het gaan zien als advertentieplatform.
Ze hebben bijvoorbeeld in 2020 dacht ik de comiket nagebouwd als spelwereld en daar digitaal gestaan met stands waar je ebooks en muziek kon kopen. Ook deden ze typische sponsor dingen om hun naam en producten in het rond te strooien. Of het ze veel heeft opgeleverd weet ik niet want ondanks dat het groots was opgezet kwam er volgens mij niet bijzonder veel volk op af maar als VR-chat of een toekomstige concurrent populairder wordt dan zie ik nog wel veel geld rond gaan in dat soort dingen.
Het soort concerten waarvan ik er 1 linkte zou je ook gewoon kaartverkoop voor kunnen doen en voor alle transacties kan je als dev dan vrij eenvoudig een veilig in-game betalingssysteem maken waarbij je van elke transactie een paar pro'centen' af snoept.
Zo iets lijkt mij the way to go voor een metaverse want ik zie een zwaar beperkte wereld waarbij je als het ware voor iedere stap een euro moet bijtellen nooit iets worden en al zeker niet als je met een kleine community zoals je vriendengroep iets wil gaan doen.

Daarnaast is het limiteren en alleenrecht op content als developer in een dergelijke wereld ook niet aantrekkelijk voor andere bedrijven. In het geval van een vrije game kan ook de lokale speelgoedwinkel op de hoek in theorie een digitaal winkeltje (laten) maken waar gebruikers doorheen kunnen lopen en de producten kunnen bekijken en bestellen.
Zo als ik het zie zou je op deze manier allerlij mensen met elkaar kunnen laten handelen. Als jij dan als dev bij wijze van 10cent per transactie pakt dan hoef jij alleen een platform te bieden wat een veilige manier van transacties/interacties bied en waarop mensen hun diensten of waren kunnen aanbieden op de manier waarop zij dat willen. Desnoods een beetje regulatie of moderatie mocht dat nodig zijn. Als je zo mensen of bedrijven met iets te bieden kan aantrekken die wereldjes maken waarbij zij hun waar kwijt kunnen, en aan de andere kant "klanten" weet aan te trekken die al die wereldjes interessant vinden zodat er handel ontstaat dan zou jij als dev best binnen kunnen lopen als jij de gene bent die de transacties afhandeld en daar bij iedere transactie iets aan over houd. Ook schaalt het dan enorm snel mee met de populariteit (aantal transacties) en omdat mensen zelf de werelden maakt groeit het ook redelijk zonder je hulp.

[Reactie gewijzigd door Roharas op 23 juli 2024 06:32]

Ik denk IKEA het bedrijf is van de lijst met het beste moreel kompas.... Dat zegt al veel...

Ik ben ook voorstander dat er in elke cohort verplicht een partij in moet zitten voor de gebruikers. Die een grote stem heeft. Leuk een standaard maar als die standaard niets doet voor de gebruiker, buiten geld los kloppen moet die standaard niet gebruikt worden. Maar helaas blijft dat utopie.

Ik hoop echt dat dit kei hard maar ook kei hard op zijn bek gaat. Dat de gebruikers naar een maand (misschien iets langer) ofzo massaal denken van THE Fuck doe ik hier eigenlijk mee? Iets wat nu langzaam (helaas te traag) al gebeurd met Facebook en Twitter. Dit is ook gebeurd bij Second life. Wat eigenlijk ook een soort van metaverse was.

[Reactie gewijzigd door Tjidde op 23 juli 2024 06:32]

Offtopic: Ikea een bedrijf met een moreel kompas? Niet helemaal. Naast meubels verkopen zijn ze ook goed in:
-Belastingontduiking
-Illegale houtkap
-Bespioneren van werknemers
-Steekpenningen aan Nicolae Ceaușescu
Daarom met het beste moreel kompas. Dat zegt al veel. Dat het bij de rest niet beter is.

Zeg niet dat het moreel kompas van IKEA goed is.
Als iemand vragen heeft over de Khronos groep, stel ze hier. Mijn bedrijf is al jaren actief in de werkgroepen van OpenCL en SYCL. Je kan trouwens als individu ook lid worden als adviseur, als je voorgesteld wordt nadat je iets extraordinairs hebt gebouwd met een Khronos standaard.
Meta loopt echt hun eigen verhaal op te hypen en andere bedrijven er in mee te slepen, maar uiteindelijk gaat dit echt de grootste technologische flop ooit worden.

Niemand zit te wachten op boodschappen doen of naar een kroeg gaan in VR. Niemand. Het is onpraktisch, het lost geen enkel bestaand probleem op. Het is de klassieke fout. KISS. Keep it simple stupid. Ga niet een simpel, goed lopend proces onnodig ingewikkelder maken.

Het is goed dat VR op deze manier de nodige investeringen en vooruitgang krijgt, maar de doeleinden die Meta voor ogen (ha) heeft gaan nooit werken zoals ze denken dat het gaat werken.

Als ze nou samen met Elon Musk's brain chip een soort Matrix kunnen maken, dan wordt het zeer interessant. Dat systeem koop ik direct en ik kom nooit mijn huis meer uit :D
...de grootste technologische flop ooit worden.
Hoewel vrij ongenuanceerd hoop ik het met je. Het gaat volledig langs mij heen wat het nut hiervan überhaupt kán zijn. VR is een niche, het is een speeltje en zal nooit meer dan dat worden tenzij toegepast in hele specifieke beroepsgroepen als het leger (denk aan drone/robot besturing).
Geinig om te zien hoe veel GIS communities (zoals zelfs OGC) hier in zitten. Vanuit spatial had ik wel wat meer koppeling met i3s willen zien (en zo dus ook misschien Esri hierop, hoewel dat natuurlijk perfect met Unreal/Unity integreert) - https://www.ogc.org/standards/i3s // https://github.com/Esri/i3s-spec

Prachtige manieren om juist de koppeling 'werkelijkheid' en 'digital twin' te realiseren om zo ook de werelden te faciliteren. Verder blij dat hier een goeie spreiding zit qua:

- Standaardisatie groepen voor data uitwisseling
- Hardware boeren die de optronica en chips kunnen bakken
- Software boeren voor OS-en
- Software boeren voor engines
- Software boeren voor échte toepassingen en data integraties
- Modelleer standaard boeren

Hoewel ik walg van de term 'metaverse', zie ik een enorme waarde in een XR wijze van presentatie; de use-case van het vinden van publieke assets in AR, het trainen van monteurs in VR, het 'meekijken', tot zelfs videogames/entertainment á la flightsim (multiplayer crossover met farm sim, goat sim, truck driver sim, satisfactory?) waarbij VR een bruikbaar medium is (maar niet exclusief, niet iedereen is er 'compatible' mee) is aanlokkelijk.

Dit soort dingen speelt echter ook voor een stuk op het concept vertrouwen, en in de handen van één partij is dat niet wenselijk. De partijen en consortia die op dit lijstje staan echter, als het open en vrij is, en hardware dat ook wordt, dan ben ik blij ([offtopic]Rant: ben blij met m'n valve index. OpenVR support is geweldig. De apps zijn toegankelijk ook voor Windows HMD's, en zelfs voor Oculus, en in principe werkt m'n Index zelfs account-vrij. Helemaal open, helemaal standaard. Waar ik niet blij mee ben is dat een Oculus dat niet is. Twee kanten op: de Oculus kán je niet zonder facebook account gebruiken, en content die exclusief er voor is kan ik niet gebruiken, terwijl zij wel bij open content kunnen komen... dat voelt oneerlijk, het zou twee kanten op kunnen/moeten werken).

Overigens... één grote mist voor mijn gevoel in deze lijst... ik noem de naam niet, maar ze zijn vaak in het nieuws met 'geruchten' over en product in dit segment. Zal dit net zoiets worden als USB-C? Het feit dat Khronos op deze lijst staat (met Vulkan -- feitelijk equivalent aan DX12, Microsoft), suggereert dat sommige technische zaken niet verenigbaar zullen zijn, en dat desbetreffende grote misschien z'n eigen koers gaat varen, wat niet positief is voor de gebruiker (die dat misschien wel denkt...)
Waar zijn Apple en Google?

Van Apple verwachten we natuurlijk dat ze het op hun eigen manier willen doen. Maar van Google had ik me kunnen verwachten dat zij dit juist zouden willen trekken.
Of een Amazon,

Maar aan de andere kant, die willen natuurlijk hun eigen Metaverse maken. Ik denk ook dat die bedrijven zo groot zijn en zoveel geld en resources hebben dat ze de mogelijkheid hebben om het op eigen houtje te doen.
Maar dat argument geldt ook voor Microsoft en Meta. Mogelijk ook voor nVidia, Sony en Qualcomm (10 miljard/jaar EBIT). Goed, het is een factor 12 minder dan Apple, maar nog steeds 50% meer dan ASML (wat het op één na grootste Europese bedrijf is wat betreft market cap).

[Reactie gewijzigd door klonic op 23 juli 2024 06:32]

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.