In deze Moederbord Best Buy Guide zetten we de beste socket AM4-moederborden op een rij. AMD stevent af op een recordtijd waarbinnen deze socket courant is geworden. De eerste moederborden ermee verschenen in 2016 en hoewel er voor volgend jaar eindelijk een opvolger in de planning staat, zijn er in de afgelopen maanden nog de nodige nieuwe modellen verschenen. Keuze te over dus, maar welk moederbord moet je hebben als je een nieuw systeem met een Ryzen 3000- of 5000-processor samenstelt?
Hoewel de eerste moederborden al eind 2016 verschenen, kreeg socket AM4 pas echt tractie toen in 2017 de Ryzen-processors beschikbaar kwamen. Sindsdien zijn er volgens de Pricewatch bijna 400 (!) moederborden met de socket uitgekomen, waarin je 68 verschillende processors met de AM4-voet kunt plaatsen. Nu is niet alles volledig compatibel; de allernieuwste processors werken niet meer in de oudste moederborden en vice versa, maar die cijfers zijn desondanks indrukwekkend.
In de onderstaande tabel zie je welke processorseries compatibel zijn met welke moederbordchipsets. Veel AM4-moederborden zijn compatibel met processors die pas later uitkwamen, maar vereisen dan wel een bios-update. Als je moederbord beschikt over een BIOS Flashback-functie kun je dat vanaf een USB-stick doen, maar zonder die functie heb je een oudere cpu nodig om het bios te kunnen updaten.
A320/B350/X370
B450/X470
A520/B550
X570
Ryzen 1000 (Zen)
Ryzen 2000 (Zen+)
Ryzen 3000 (Zen 2)
*
Ryzen 5000 (Zen 3)
* = De Ryzen 3 3200G en Ryzen 5 3400G zijn gebaseerd op Zen+ en daardoor niet compatibel.
Een AM4-socket op een Gigabyte B550 Aorus Master-moederbord
Koopadvies voor elk budget
In deze Best Buy Guide geven we een koopadvies in diverse prijscategorieën en niet per chipset. We hebben daarvoor gekozen omdat het aanbod door de lange levensduur van socket AM4 erg gevarieerd is. Op bepaalde prijspunten kun je bijvoorbeeld kiezen tussen een weliswaar ouder, maar relatief luxe B450-moederbord, een middenklasse B550-moederbord en een instapper met de X570-chipset. Met deze insteek kunnen we voor ieder budget een goed advies geven.
We baseren ons advies op de testresultaten van alle socket AM4-moederborden die we in de afgelopen jaren hebben getest en de huidige prijsstelling. Doordat socket AM4 al zo lang courant is, hebben we moederborden in de loop van de tijd met verschillende testmethode-iteraties getest, waarvan je alle details en resultaten kunt teruglezen in oudere round-ups. Voor dit artikel hebben we de balans echter opnieuw opgemaakt: wat op het moment van uitkomen een interessant model was, hoeft dat nu niet per se meer te zijn. Andersom kan een bepaald bord door een prijsdaling juist interessanter zijn geworden. Bovendien hebben we ook niet-geteste modellen voor zover mogelijk geanalyseerd en meegenomen, bijvoorbeeld de beperkte refresh van 'X570S'-moederborden zonder chipsetfan.
Omdat Intel op het punt staat om over te stappen op een nieuwe socket, beperken we deze BBG tot AMD's socket AM4, die voorlopig nog courant blijft. Ben je op zoek naar een Z590-moederbord, dan kun je onze round-ups van betaalbare en high-end Z590-moederborden teruglezen.
B450, B550 of X570?
Op dit moment heb je bij de aanschaf van een socket AM4-moederbord de keuze uit drie chipsets die nog breed verkrijgbaar zijn: B450, B550 en X570. Om de onderkant van de markt te bedienen, is er ook nog de A520-chipset, maar moederborden met die chipset zullen voor veel tweakers te basaal zijn. De B450-chipset is vanzelfsprekend een generatie ouder dan de 500-serie chipsets, maar ook tussen die twee zit nog een flink leeftijdsverschil; B550 is een jaar jonger dan X570. Op sommige punten zijn borden met de B550-chipset daardoor wat moderner, hoewel X570 op papier de luxere van de twee is.
A520
B450
B550
X570
PCI Express uit cpu
20 PCIe 3.0
20 PCIe 3.0
20 PCIe 4.0
20 PCIe 4.0
PCI Express uit chipset
6 PCIe 3.0
6 PCIe 2.0
10 PCIe 3.0
16 PCIe 4.0
USB 10Gbit/s
1
2
2
8
USB 5Gbit/s
2
2
2
0
USB 2.0
6
6
6
4
SATA
2
2
4
4
Crossfire / SLI
Nee
Nee
Ja
Ja
Tdp
5W
5W
5W
11W
Ryzen 5000-ondersteuning
Ja, misschien bios-update vereist
Overklokken
Nee
Ja
Ja
Ja
In de tabel hierboven zie je de verschillen tussen alle courante chipsets. X570 is de meest luxe chipset en biedt PCI Express 4.0 zowel voor de lanes vanuit de cpu, die worden gebruikt voor de videokaartslots en de eerste M.2-ssd, als voor de lanes vanuit de chipset. Een X570-moederbord kan dus verschillende M.2-ssd's op PCIe 4.0-snelheid aansturen zonder dat je daarvoor lanes van je videokaart af hoeft te snoepen. De tdp van deze chipset is hierdoor wel hoger, waardoor flinke koelblokken of een ventilator nodig zijn. Ook heeft de X570-chipset de meeste en snelste USB-poorten: acht keer 10Gbit/s (USB 3.2 Gen2).
De oudere B450-chipset kan in het lagere segment nog een interessante optie zijn.
De B550-chipset is de midrangeoptie. Met een B550-moederbord kun je wel de PCIe 4.0-lanes van een Ryzen 3000- of 5000-processor gebruiken, maar werken eventuele extra PCIe- of M.2-slots nog op PCIe 3.0-snelheid. Dat is vooral relevant als je van plan bent om verschillende videokaarten of snelle M.2-ssd's te combineren. B550 heeft minder snelle USB-poorten, maar ook een lagere tdp, waardoor B550-moederborden altijd passief gekoeld kunnen worden.
De oudere B450-chipset kan een voordelige keuze zijn, maar ondersteunt in zijn geheel geen PCIe 4.0. Het beperkte aantal chipsetlanes is zelfs nog gebaseerd op PCIe 2.0. Wel heb je net zoveel USB-poorten als op de B550-chipset.
De A520-chipset doet weliswaar wel PCIe 3.0 op de chipsetlanes, maar heeft slechts één 10Gbit/s-USB-poort. In tegenstelling tot bij alle andere genoemde chipsets kun je bovendien de processor niet overklokken. Het geheugen kun je wel instellen op een hogere snelheid, mocht je dat willen.
Instapmoederbord tot 60 euro
Hoewel de verkrijgbaarheid ervan op dit moment niet geweldig is, zijn er ook veel socket AM4-processors die minder dan 100 euro moeten kosten en vooral bedoeld zijn voor eenvoudig gebruik. Denk bijvoorbeeld aan wat oudere apu's en zelfs de modellen die als Athlon worden verkocht. Dankzij de lange levensduur van socket AM4 is er bovendien een levendig tweedehands aanbod. Ook een moederbord mag best wat simpeler zijn om de totaalprijs van een instapsysteem beperkt te houden.
Wensenlijst
Voor welke processors?
We raden de moederborden in deze categorie aan voor gebruik met processors die een tdp van maximaal 65W hebben, bijvoorbeeld een Athlon, Ryzen 3 of Ryzen 5.
Voor deze categorie hanteren we een laag budget van 60 euro. Toch stellen we een aantal eisen. Zo willen we dat de Ryzen 5000-processors inclusief de 5000G-apu's worden ondersteund, wat betekent dat de oudste 300-serie moederborden afvallen. Ook minstens één M.2-slot voor een moderne ssd en minstens drie fanheaders staan op onze wensenlijst. Dat laatste doet misschien wat simpel aan, maar helaas is het beperken van de hoeveelheid fanconnectors tot een minimale hoeveelheid een veel geziene besparing in dit segment. We tellen de cpu-fanheader mee, dus we willen minstens twee casefans kunnen inpluggen. Zelfs voor een budgetsysteem lijkt ons dat niet heel gek.
Aanraders
In de praktijk komen we twee oplossingsrichtingen tegen: een in prijs gedaald B450-moederbord en een wat nieuwer bord gebaseerd op de instapchipset A520. Goede voorbeelden daarvan zijn de MSI B450M Pro-VDH Max, die op het moment van schrijven net geen 60 euro kost, en de ASRock A520M-HVS, die je al voor 45 euro kunt aanschaffen.
Beide moederborden zijn ontworpen in micro-ATX-formaat, zoals gebruikelijk in dit segment. De ASRock A520M-HVS is wat smaller dan de MSI, wat vooral komt doordat hij maar twee DDR4-slots heeft. Vanwege de hogere prestaties van dualchannelgeheugen wil je die het liefst direct vullen, maar een eventuele toekomstige upgrade zal dan dus neerkomen op vervangen in plaats van bijplaatsen.
De vrm van de borden is redelijk vergelijkbaar en bestaat uit losse low- en highside-mosfets. MSI monteert per fase twee lowside-mosfets, waardoor de Vcore-vrm iets krachtiger is, maar in de praktijk zal vooral de bescheiden heatsink die MSI op de Vcore-fasen monteert, dat bord iets meer ademruimte geven.
Verder biedt de MSI net wat meer functionaliteit: een extra PCIe x1-sleuf, een derde monitoruitgang en twee extra USB-poorten. En als je pc een keer niet thuis geeft, kunnen de vier statusleds (cpu/dram/vga/boot) je helpen om de oorzaak sneller te vinden. Op het ASRock-bord zitten die niet.
Ons advies
Is de MSI B450M Pro-VDH Max dan die extra 15 euro, een meerprijs van 33 procent, waard ten opzichte van de ASRock A520M-HVS? Voor een echt simpel systeem, zoals een pc'tje voor kantoorwerk en websurfen, zijn we geneigd om die vraag met nee te beantwoorden. In het gebruik zul je het verschil dan niet merken. Wil je echter wat meer aansluitingen, later eenvoudig geheugen kunnen bijprikken, of ga je voor een wat luxere 65W-cpu die in de praktijk nog wel wat meer lust, zoals een Ryzen 5 3600 of 5600G, dan kun je de MSI wel overwegen. Voor een upgrade naar een high-end processor, zoals een Ryzen 9, is de vrm van beide borden trouwens wat te zwak. Daarvoor zul je toch een segment hoger moeten winkelen.
Budgetmoederbord tot 130 euro
De vorige categorie zul je eerder raadplegen als je voor je (groot)moeder een systeem samenstelt dan wanneer je dat voor jezelf als tweaker doet. Ook als prijsbewuste tweaker kun je echter met een budgetmoederbord redelijk uit de voeten. Met de aanraders in deze categorie kun je elke AMD Ryzen-processor gebruiken en rekenen op een duidelijk luxere featureset. Let op: dus niet per se met álle borden die in deze prijsklasse vallen.
Wensenlijst
Voor welke processors?
We raden de moederborden in deze categorie aan voor gebruik met Ryzen 5-, 7- en 9-processors zonder beperking van de maximale tdp. Alleen voor overklokken zijn onze aanraders in deze categorie niet altijd geschikt. Dat is niet per se omdat de vrm dat niet volhoudt, maar ook omdat de functionaliteit daarvoor vaak te basaal is.
Net als in de vorige categorie gaan we op zoek naar een moederbord dat compatibel is met de nieuwste Ryzen 5000-processors. Bovendien willen we zonder problemen ook de luxere Ryzen 7- en 9-processors kunnen plaatsen, al is het maar om een toekomstige upgrade naar zo'n cpu als optie open te houden. Daarom prefereren we een moederbord met een vrm op basis van powerstages, ook wel DrMos genoemd. Dat staat voor Driver en Mosfet, de twee componenten die in deze powerstages zijn geïntegreerd en op goedkopere borden doorgaans nog losse chips zijn. Powerstages zijn weliswaar duurder dan losse componenten, maar ook vrijwel altijd efficiënter en genereren dus minder hitte.
Om het tot aanraders te schoppen, beschikken de moederborden ten slotte bij voorkeur over wat luxere voorzieningen voor de netwerkverbinding en de uitvoer van geluid dan de instappers.
Aanraders
Voor deze categorie komen we tot een selectie van vier moederborden, die allemaal zijn gebaseerd op de B550-chipset. De ASUS TUF Gaming B550M-Plus en MSI MAG B550M Mortar hebben een compact micro-ATX-formaat; de Gigabyte B550 Aorus Elite V2 en Aorus Pro AC zijn fullsize-ATX. Alle vier zaten ze overigens in onze B550-round-up van vorig jaar.
Opvallend is dat vooral de modellen van Gigabyte sindsdien flink goedkoper zijn geworden. De B550 Aorus Elite V2 kostte toen nog 140 euro, maar kun je inmiddels al voor 99 euro in huis halen. De B550 Aorus Pro AC is zelfs gedaald van 175 naar 115 euro, al is hij maar bij een paar winkels zo goedkoop.
Alle borden zijn voorzien van een vrm op basis van tussen de tien en veertien powerstages, die per stuk variëren van 50 tot 60A. In onze vrm-test scoorde alleen de B550 Aorus Pro duidelijk beter dan de andere modellen, wat niet komt door andere componenten, maar door de koelblokken met een grotere oppervlakte bij dit model. Alle borden kunnen zelfs de meest luxe Ryzens uitstekend huisvesten.
Je krijgt bij elk bord twee M.2-slots, waarvan alleen de eerste PCI Express 4.0 ondersteunt. Het tweede slot is aangesloten op de chipset en werkt daarom op PCIe 3.0-snelheid. De B550 Aorus Pro heeft een heatsink voor elk slot, de rest alleen voor het eerste. Op de B550 Aorus Pro en de MSI beschik je over twee SATA-poorten meer dan bij de andere moederborden. Ten opzichte van de instapborden uit de vorige categorie krijg je bij de meeste modellen zowel snellere als meer USB-poorten, en moderne videouitgangen in plaats van VGA en DVI.
De ASUS, Gigabyte Elite en MSI maken gebruik van een Realtek ALC1200-codec voor het verwerken van geluid. Die heeft een duidelijk betere signaalruisverhouding dan de codecs die we in de vorige categorie tegenkwamen. De B550 Aorus Pro van Gigabyte beschikt zelfs over een ALC1220, die nog wat beter is en ook hoofdtelefoons met een hoge impedantie kan aansturen. De netwerkcontroller is in alle gevallen een 2,5GbE-chip van Realtek, in het geval van de B550 Aorus Pro AC gecombineerd met een relatief simpele Wi-Fi 5-kaart voor draadloos internet.
Ons advies
Dankzij de scherpe prijsstelling heeft Gigabyte nu de overhand in dit segment. De B550 Aorus Elite V2 is de beste optie als je nu of in de toekomst een Ryzen-cpu met veel cores wilt, maar wat het moederbord betreft tevreden bent met 'goed genoeg'. De B550 Aorus Pro AC biedt voor slechts 15 euro meer best wat meerwaarde, zoals betere vrm-koeling, een tweede ssd-heatsink, extra SATA-poorten, meer USB-poorten, een betere audiochip en wifi. Als een van die zaken je aanspreekt, is ook de Pro een prima keuze, zolang het prijsverschil beperkt blijft en je de interne USB-C-header van de Elite V2 niet mist.
Wil je per se geen ATX-moederbord, maar een van de micro-ATX-modellen? Dan gaan de ASUS en de MSI redelijk gelijk op, maar zouden we door het grotere aantal fanheaders, de aanwezigheid van een interne USB-C-header en de extra SATA-poorten toch een lichte voorkeur voor de B550M Mortar hebben.
Midrangemoederbord tot 200 euro
De middenklasse is onder tweakers vaak de populairste. Je krijgt een uitgebreide featureset en de nodige 'quality of life'-features, die bijvoorbeeld ondersteunen bij het overklokken, maar betaalt niet te veel. Je hebt dan ook veel te kiezen, want alle fabrikanten hebben in dit segment een uitgebreid aanbod.
Wensenlijst
Voor welke processors?
We raden de moederborden in deze categorie aan voor gebruik met Ryzen 5-, 7- en 9-processors, zonder beperking van de maximale tdp. Ook voor overklokken zijn deze moederborden geschikt, al kan de geboden functionaliteit daarvoor variëren.
Met alle focus die de stroomvoorziening de laatste jaren krijgt, zou je denken dat dat in dit segment wel op orde is. Toch kwamen we in onze zoektocht naar een moederbord tot 200 euro nog enkele modellen tegen die losse mosfets in plaats van powerstages gebruiken: een afknapper.
Verder zijn we op zoek naar een bord met een ruime hoeveelheid aansluitingen en zo weinig mogelijk compromissen. Een groot pluspunt vinden we de aanwezigheid van een interne USB-C-header, waarmee je de USB-C-poort op de voorkant van een moderne behuizing kunt gebruiken.
Ten slotte beginnen we ook langzaamaan eenvoudige overklokmogelijkheden te verwachten, bijvoorbeeld knopjes om je systeem te booten als je dat niet in een kast hebt gemonteerd, of een duidelijke manier om uit te lezen waarom je systeem niet POST.
Aanraders
Waar alle borden in de vorige categorie gebaseerd waren op de B550-chipset, kun je in het segment tot 200 euro ook al enkele relatief betaalbare X570-moederborden aanschaffen. Het kenmerkende verschil is dat de B550-modellen uitsluitend PCI Express 4.0 bieden op het eerste PCIe x16-slot en het eerste M.2-slot, waar bij de X570-modellen alle slots beschikken over de hogere snelheden van PCIe 4.0. Helaas maken de X570-borden door hun minder zuinige chipset gebruik van een kleine ventilator, waar de B550-modellen allemaal passief gekoeld zijn.
Als je van plan bent om meer dan één supersnelle PCIe 4.0-ssd in je systeem te plaatsen, nu of in de toekomst, dan pleit dat dus voor een X570-moederbord. Door de duurdere chipset en het feit dat de X570-chipset wat ouder is dan B550, zijn die modellen op andere vlakken vaak minder goed uitgerust. Zo mist de ASUS TUF Gaming X570-Plus een interne USB-C-header en bieden beide X570-borden die het tot onze shortlist hebben geschopt, geen 2,5GbE, een feature die op de B550-modellen gemeengoed is. Ook aan de keuze voor de iets minder goede audiocodec merk je dat de bestedingsruimte voor overige componenten op de X570-modellen wat beperkter was.
Er bestaat overigens ook een topcategorie van B550-borden boven de 200 euro, maar die bedienen doorgaans echte niches, zoals modellen met een Thunderbolt-aansluiting.
Wil je de optie voor twee PCIe 4.0-ssd's openhouden, dan is de Gigabyte X570 Aorus Elite de voor de hand liggende optie. Dat model is duidelijk goedkoper dan de ASUS TUF Gaming X570-Plus en biedt wel een interne USB-C-header, op volle snelheid (10Gbit/s) zelfs. Alleen het ontbreken van enige vorm van foutdiagnose, zelfs geen leds, vinden we een serieus minpunt. Mocht je systeem onverhoopt een keer niet starten, dan tast je letterlijk in het duister.
Hoef je niet per se een tweede PCIe 4.0-ssd, dan koop je voor hetzelfde geld een aanmerkelijk luxer uitgerust moederbord. Het beste allround bord in deze categorie vinden we de de ASUS ROG Strix B550-E Gaming, die een krachtige vrm, ruime aansluitmogelijkheden, ALC1220-audio, 2,5GbE en een interne USB-C-header op 10Gbit/s biedt.
Ben je een echte tweaker die zijn moederbord ook weleens buiten de kast gebruikt en goede hulp bij POST-fouten kan waarderen, dan adviseren we de ASRock B550 PG Velocita. De combinatie van een hexdisplay en on-boardknoppen is uniek in dit segment, maar de beperkte bandbreedte van het tweede M.2-slot is een nadeel ten opzichte van de ASUS.
Luxe moederbord tot 400 euro
De snelste Ryzen-processors voor socket AM4 zijn best prijzig; topmodel Ryzen 9 5950X kost je op het moment van schrijven minstens 750 euro. Als je zoveel uitgeeft aan je pc, proberen moederbordfabrikanten je er natuurlijk ook toe te verleiden een luxer moederbord uit te zoeken. Een deel van de meerprijs zit in extra functionaliteit, waarop we hieronder inzoomen, maar een deel ook in strakkere designs, grotere heatsinks en de nodige rgb-verlichting. Voor de liefhebber, dus.
Wensenlijst
Voor welke processors?
We raden de moederborden in deze categorie aan voor gebruik met Ryzen 7- en 9-processors, zonder beperking van de maximale tdp. Ook voor overklokken zijn deze moederborden geschikt. Vaak bieden ze daarvoor extra functionaliteit.
In deze categorie hoef je eigenlijk niet meer te letten op alle basisspecificaties. De kwaliteit van de vrm varieert hooguit tussen zeer goed en uitstekend. Fabrikanten kunnen zich wel onderscheiden door een sloot aansluitingen te bieden en daarbij duurdere keuzes te maken voor de aansturing ervan. Denk daarbij aan de beste audiocodecs, soms zelfs met een aparte hoofdtelefoonversterker, en veel en snelle USB-poorten, een derde of zelfs vierde M.2-slot en on-boardwifi.
We hebben ons advies in deze categorie onderverdeeld in borden tot 300 euro en borden tot 400 euro, omdat het aanbod erg groot is. Je kunt kiezen uit allerlei in prijs gedaalde high-end borden van een paar jaar oud of juist voor de recente refresh van X570, die in de volksmond bekend is komen te staan als X570S. Het belangrijkste verschil is dat de nieuwere borden geen ventilator meer nodig hebben om de chipset te koelen, maar volledig passief zijn.
Aanraders tot 300 euro
Tot 300 euro zijn er eigenlijk twee opties: een vrij luxe X570-moederbord uit de oorspronkelijke serie en een relatief goedkoop model op basis van de X570S-refresh. Als vertegenwoordigers van die eerste optie hebben we de ASUS Prime X570-Pro en Gigabyte X570 Aorus Pro geselecteerd, die in de releaseround-up op Hardware Info allebei met een Excellent-award naar huis gingen. Voor de tweede mogelijkheid is vooral MSI actief met relatief goedkope X570S-modellen. De andere fabrikanten lijken zich vooralsnog te focussen op modellen die duurder zijn dan 300 euro.
Een duidelijk verschil tussen de originele X570-borden en de nieuwe modellen in dit segment is de aanwezigheid van 2,5GbE. De oudere modellen moeten het nog met gigabit doen. Ook maken de nieuwere borden gebruik van Realteks nieuwste ALC4080-codec voor het geluid. Dat lijkt wat naamgeving betreft een enorme sprong ten opzichte van ALC1220, maar dat valt wel mee. Het enige verschil is dat de ALC4080 intern via USB wordt aangesloten, waardoor hogere samplerates mogelijk zijn.
Ons advies
Hoewel de twee X570S-modellen van MSI wat duurder zijn dan de oudere opties, zouden wij ze al snel de voorkeur geven, vanwege de afwezigheid van een chipsetfan en modernere connectiviteit. De MAG X570S Torpedo Max en MAG X570S Tomahawk Max WiFi zijn praktisch hetzelfde moederbord, met een andere kleurstelling en de toevoeging van wifi als belangrijkste verschillen. Wil je wifi en bluetooth, neem dan de Tomahawk, anders ben je met de Torpedo voor twee tientjes minder klaar.
Aanraders tot 400 euro
Ook tussen de 300 en 400 euro heb je de keuze tussen nieuwe en oude modellen. MSI heeft wel luxere X570S-modellen aangekondigd dan de exemplaren die we hierboven behandelden, maar die zijn vooralsnog niet verkrijgbaar, waardoor je alleen modellen van ASUS en Gigabyte op basis van de X570S-chipset terugziet in de tabel. De X570 Aorus Master van Gigabyte en MEG X570 Unify van MSI maken nog gebruik van de actief gekoelde X570-chipset.
Omdat de oude X570-borden in dit segment wel wat luxer waren dan de borden die we hierboven bespraken, zijn de verschillen met de nieuwe generatie minder groot. Zo hadden de X570 Aorus Master en MEG X570 Unify al 2,5GbE, Wi-Fi 6 en diverse overklokfeatures aan boord.
De X570S-modellen van Gigabyte onderscheiden zich doordat een USB 3.2 Gen2x2-poort (20Gbit/s) is inbegrepen, een standaard die nog niet bestond toen X570 op de markt kwam. Ook kiest Gigabyte ervoor om zowel op de X570S Aero G als op de X570S Aorus Master maar liefst vier M.2-slots te bieden, die allemaal PCIe 4.0 ondersteunen. ASUS houdt het op zijn ROG Strix X570-E Gaming WIFI II bij twee.
Wat overklokfuncties betreft gaat Gigabyte alleen op de X570S Aorus Master all out, door zowel een display voor foutcodes als onboardknoppen te bieden. ASUS vindt alleen een display voldoende voor dit segment. Op de meer op 'creators' gerichte Gigabyte X570S Aero G zit geen van beide. Een unieke optie op de ROG Strix X570-E Gaming WIFI II is 'Dynamic OC Switcher', waarmee je automatisch kunt laten wisselen tussen een handmatige overclock voor maximale prestaties in multithreaded-workloads en AMD's PBO-algoritme als er een singlethreaded-taak actief is. Meer over waarom er voor verschillende workloads een andere optimale overklokstrategie is, lees je in onze Ryzen-overklokworkshop.
Ons advies
Gaat het je puur om de vele M.2-slots die PCIe 4.0 ondersteunen - en dat is toch al een van de significantere redenen om voor de X570-chipset te kiezen - dan ligt de keuze voor de Gigabyte X570S Aero G voor de hand. Ga je ook overklokken, dan kun je wat meer uitgeven voor de X570S Aorus Master. Vind je overklokfeatures belangrijk, maar kun je zonder vierde M.2-slot en 20Gbit/s-USB, dan is de 'oude' X570 Aorus Master ook nog het bekijken waard.
High-end moederbord: onbeperkt
Voor de high-end categorie laten we het vaste stramien van de vorige pagina's even los, want in het segment boven de 400 euro gaat het natuurlijk helemaal niet meer om 'nodig hebben'. In deze klasse shop je omdat de prijs je niet uitmaakt en je per se het beste van het beste wilt hebben.
De fabrikanten kunnen in deze klasse alles op een moederbord zetten wat ze bedacht krijgen. ASRock speelt dat spelletje traditioneel niet erg mee; er was vorig jaar wel een watergekoeld topmodel, maar dat is allang weer uit de schappen verdwenen. Ook MSI's Godlike-model is niet meer te krijgen. De borden die overblijven, zijn twee vrij nieuwe modellen van ASUS, de Crosshair VIII Dark Hero en Extreme, en de Gigabyte X570 Aorus Xtreme.
De Dark Hero is van deze drie borden duidelijk het goedkoopst en is ASUS' high-end bord voor wie de prijs nog enigszins in de gaten houdt. Op elk punt maakt ASUS met dit bord de meest luxe keuzes en ook alle overklokfeatures zijn aanwezig, maar de echte gekkigheid blijft nog achterwege. Bovendien past dit bord nog binnen het standaard ATX-formaat, goed om te weten als je geen fulltowerkast hebt. Net als de X570-E II van de vorige pagina beschikken beide Crosshairs over ASUS' exclusieve schakelfunctie voor diverse soorten overclocks, afhankelijk van de workload.
In het topsegment strijden ASUS en Gigabyte met elkaar met twee modellen die, toeval of niet, allebei (E)Xtreme heten. De X570 Aorus Xtreme stamt nog uit de eerste batch X570-moederborden en was toen het enige bord dat het zonder chipsetventilator afkon, maar inmiddels is dat niet meer uniek. De ROG Crosshair VIII Extreme wordt pas sinds augustus dit jaar verkocht en beschikt zodoende over de nieuwste features, zoals twee Thunderbolt 4-poorten, Wi-Fi 6E en de nieuwste Realtek-audiocodec. Dat zijn allemaal technieken of chips die nog niet beschikbaar waren toen Gigabyte de X570 Aorus Xtreme ontwierp. Daarnaast heeft het ASUS-bord een bizarre vrm met een rating van 1800A (oftewel 2160W bij 1,2V), maar liefst vijf PCIe 4.0 M.2-slots en vanzelfsprekend alle overklokfuncties en -knopjes die je kunt bedenken. Ook uniek is het oledschermpje, dat kan worden gebruikt voor de weergave van actuele informatie over kloksnelheden en temperaturen, foutdiagnose en zelfs je eigen gifjes.
Ons advies
Waar Gigabyte twee jaar geleden de vlucht naar voren nam en het eerste passief gekoelde X570-moederbord ontwierp, plukt ASUS nu de vruchten van even de kat uit de boom kijken. Wat ons betreft is de ROG Crosshair VIII Extreme zonder twijfel het ultieme X570-moederbord.
Bonus: mini-ITX-moederbord
Tot slot een kleine buitencategorie: de moederborden op mini-ITX-formaat. Deze moederborden zijn bedoeld voor gebruik in zeer compacte behuizingen en hebben maar één PCI-Express x16-slot en twee geheugenslots. We bekijken het aanbod in drie prijsklassen: tot 120 euro, tussen 120 en 200 euro en boven de 200 euro.
Mini-ITX-budgetmoederbord: tot 120 euro
Echt goedkope mini-ITX-moederborden vind je bijna niet. Het compacte formaat vereist nu eenmaal het nodige denkwerk en noopt ook tot het gebruiken van kleinere componenten. Behalve de B450 Gaming-ITX/ac van ASRock gebruiken alle borden in deze prijsklasse bijvoorbeeld al powerstages voor de vrm, die nu eenmaal wat duurder zijn dan een vrm op basis van losse mosfets.
Je hebt aardig wat te kiezen. In de tabel hieronder hebben we twee bordjes op basis van de oudere B450-chipset opgenomen, twee bordjes met een A520-chipset en een ASRock-bord met de luxere B550-chipset. Alleen dat laatste model ondersteunt PCI-Express 4.0, wat vooral voor de ssd van belang is. Die zit bij alle borden aan de voorkant onder een heatsink, op de ASRock B450 na. Bij dat model zit het M.2-slot achterop en aangezien moderne ssd's best warm kunnen worden, is dat niet ideaal.
Ons advies
Wat waar voor je geld betreft is de Gigabyte B450 I Aorus Pro WiFi de interessantste optie, ondanks zijn iets oudere chipset. Je krijgt een krachtige vrm, die zolang je niet al te gek doet met overklokken, voor iedere Ryzen-processor voldoet. Daarnaast krijg je best luxe oplossingen voor audio en netwerk. De gebruikte Wi-Fi 5-netwerkadapter is een stuk vlotter dan de netwerkkaart van alle andere bordjes, doordat hij twee antennes in plaats van een gebruikt. Dat je maar twee ventilators kunt aansluiten, is wel een nadeel, zij het minder ernstig dan bij een bord voor een grotere kast. Heb je meer fanheaders nodig, zorg dan voor een splittertje. Zoek je een goedkoop bord waar je een PCI-Express 4.0-ssd in kwijt kunt, kies dan voor de ASRock B550M-ITX/ac. Dan moet het je daar wel echt om te doen zijn, want de overige functionaliteit van dat model is identiek aan die van de goedkopere A520-variant.
Als je wat meer uitgeeft aan een socket AM4-moederbord op mini-ITX-formaat, kom je volledig in het territorium van de 500-serie chipsets terecht. Bij alle borden die we hieronder hebben opgesomd, is bovendien een tweede M.2-slot standaard. Vaak zit het primaire slot, aangesloten op de cpu en dus met PCI-Express 4.0, op de bovenkant van het moederbord en het tweede slot achterop. Daarin kun je dus het best een wat zuinigere drive plaatsen, die minder hitte ontwikkelt.
Ook op andere vlakken maken fabrikanten in dit segment luxere keuzes. Zo zit er op de meeste modellen een USB-C-header voor het aansluiten van een moderne kast. Ook een 2,5Gbit-ethernetpoort en draadloos internet in de vorm van Wi-Fi 6 komen we vaak tegen, waar gigabit en Wi-Fi 5 nog de klok sloegen in de vorige prijscategorie.
Het buitenbeentje is de Gigabyte Aorus X570 I Aorus Pro WiFi, gebaseerd op de X570-chipset. Van de voordelen daarvan merk je eigenlijk weinig op een mini-ITX-moederbord, want je hebt natuurlijk maar een PCI-Express x16-slot tot je beschikking en dat is ook bij B550 al PCIe 4.0. Het enige concrete verschil is dat ook het tweede M.2-slot op PCIe 4.0-snelheid werkt. Daar staat tegenover dat dit model al wat ouder is en dat merk je bijvoorbeeld aan het ontbreken van een interne USB-C-header en 2,5Gbit-ethernet, zaken die pas onlangs gemeengoed zijn geworden.
Opvallend is dat drie van de vijf modellen actief worden gekoeld. ASUS, Gigabyte en MSI passen dat allemaal om een andere reden toe. Bij ASUS wordt de vrm actief gekoeld, bij MSI de ssd en bij Gigabyte een combinatie van chipset en ssd.
Ons advies
De Gigabyte Aorus B550I PRO AX is duidelijk de goedkoopste optie en doet al veel goed: een zeer krachtige vrm, uitgebreide monitoruitgangen, goede audio en snelle netwerkmogelijkheden. Bovendien is dit bord passief gekoeld. Het ontbreken van een interne USB-C-header is naar onze mening het grootste minpunt. Als je wel een snelle USB-C-poort op de voorkant van je behuizing wilt, moet je wat meer betalen aan ASRock of ASUS. De ASUS ROG Strix B550-I Gaming is iets duurder, maar heeft dan ook wat snellere USB-poorten, een functie om het bios te flashen zonder cpu en foutdiagnose in de vorm van statusleds. Wel wordt dit bord actief gekoeld, wat een reden kan zijn om de ASRock te prefereren.
De high-end modellen boven de 200 euro zijn allemaal gebaseerd op de X570-chipset. Doordat de X570-chipset wat ouder is dan B550, zijn de borden op sommige punten zelfs allemaal een stapje terug ten opzichte van onze aanraders in de vorige categorie. Ze missen bijvoorbeeld sneller-dan-gigabitethernet en hebben ook vaker geen dan wel een interne USB-C-header.
De twee modellen die wat ons betreft nog het bekijken waard zijn, zijn dat omdat ze een niche opzoeken. De ASRock X570 Phantom Gaming-ITX/TB3 is een van de weinige socket AM4-moederborden met Thunderbolt en toch al het enige mini-ITX-moederbord in die niche, waardoor hij al snel voor de hand ligt als je een bord met zo'n aansluiting wil. Let er wel op dat ASRock voor dit bordje een afwijkende koelermounting heeft gebruikt: Intels LGA1151/1200-mounting.
De ASUS ROG Crosshair VIII Impact is strikt genomen geen mini-ITX-moederbord, maar mini-DTX: een formaat dat bijna 3,5cm langer is. Dat is ooit bedacht om een tweede PCIe-slot te kunnen huisvesten, maar ASUS gebruikt de extra ruimte in plaats daarvan voor een rechtopstaande kaart met plaats voor twee M.2-ssd's. Wat de Impact nog unieker maakt, is de integratie van allerhande overklokfuncties die je kent van grotere ROG-borden. Verspreid over het kleine pcb en het aansluitingenpaneel vind je onder meer een foutcodedisplay en knoppen voor power, reset, safeboot en retry.
Ons advies
Voor de gemiddelde consument is het logischer om een goedkoper mini-ITX-moederbord aan te schaffen, maar als je in een van deze twee niches valt, kunnen deze modellen van ASRock en ASUS precies zijn wat je zoekt.
Fijne special! Gek dat de ITX categorie een "bonus-categorie" is, terwijl dit segment juist enorm en toenemend populair is en heel goed wordt verkocht. Ik ben zelfs sinds een jaar of 5 ook met ITX-only builds bezig en het is een compact platform dat je nauwelijks zaken laat missen.
Belangrijk om op te merken is dat de positionering van de CPU socket bij ITX nogal impact kan hebben in je build, aangezien je natuurlijk zo krachtig mogelijke spullen wilt wegwerken in een zo klein mogelijke kast. Zeker de Gigabyte moederborden geven in bepaalde kasten een beperking omdat de CPU socket hoger gepositioneerd is en daardoor met grotere luchtkoelers tegen de bovenzijde van de behuizing komt.
Bouwers met kleinere behuizingen EN die luchtkoeling willen gebruiken, zou ik daarom eerder een Asrock/Asus mobo ITX adviseren door de gunstigere plaatsing van de socket. Met name bij de populaire NR200 is dit een aspect dat meespeelt.
Overigens heb ik de B550i van Asus (vooral gekocht destijds omdat deze goed beschikbaar was) en de actieve koeling kan gewoon uitgeschakeld worden in de bios. Bij een beetje fatsoenlijke airflow in mijn case heeft mij dit de afgelopen 8 maanden nog nooit problemen opgeleverd.
[Reactie gewijzigd door Okasha op 22 juli 2024 13:45]
Ik vrees dat ik je dan toch even uit je bubbel moet trekken - de markt beweegt de afgelopen jaren in rap tempo weer naar fullsize ATX. Micro-ATX is eigenlijk al uitgestorven voor alles boven het budgetsegment en ook mini-ITX is al jaren een vrij stabiele niche. Als je de categorie moederborden in de Pricewatch sorteert op populariteit, staat het eerste mini-ITX-model pas op plek 12.
Verder ben ik het met al je argumenten eens hoor. Je zou juist verwachten dat micro-ATX en mini-ITX flink in populariteit winnen, want CrossFire en SLI zijn dood en er is ook weinig noodzaak voor andere soorten uitbreidingskaarten. De verkoopcijfers bewijzen helaas het tegendeel...
De meest gangbare ITX kasten lijken ook kasten die staand zijn, niet meer de liggende HTPC kasten van weleer. Als ik (ooit, met de huidige prijzen ) mijn PC ga upgraden, wil ik graag mijn huidige onderdelen naar de huiskamer verplaatsen. Het liefste zet ik de kast dan in mijn meubel onder TV. Het is echter best lastig om een degelijke liggende kast te vinden helaas (ik hou me aanbevolen!). De staande kasten zijn allemaal net te hoog voor de plek waar ik het wil zetten.
Ik denk overigens dat ik de hele huidige generatie CPU / videokaarten maar oversla, gezien vooral de prijzen van laatstgenoemde. Ik zal dan naar de AM4 vervanger gaan, gok ik.
Voorlopig red ik me nog wel even met mijn mijn Ryzen 1 en RX580.
Ik helaas niet. Ik heb een FM2 socket moederbord met HDMI 1.4 output, 1920x1080 is de max wat mijn moederbord aankan. Ik kan echter geen low-profile videokaarten vinden met HDMI 2.1 output (wat nodig is voor dynamic HDR).
Ik zou met een riser wel een full size kaart erin kunnen stoppen, maar dan zit de CPU koeler in de weg.
Ik heb wel een HDR TV beneden, maar geen versterker die ermee om kan gaan. HDR mogelijkheden zijn voor mij dus (nog) geen factor. Geen zin om mijn versterker hiervoor te vervangen, ik mis voorlopig niet wat ik niet heb.
Ik heb een Fractal Design Nano S kast voor mijn mini-ITX media/game PC in de woonkamer. Compacte voeding erin (Seasonic Focus Plus Gold 850) en een AMD 6700 XT videokaart (2 slots), waarmee HDMI 2.1, en dus 4K HDR mogelijk is. Het past zelfs in een Fractal Design Node 304 (liggende kast), maar dan wordt het wel heel krap met de videokaart en kabelmanagement. Dat gaat dan beter met een SFX voeding die nog kleiner is.
Tot we echt naar high end gaming overstapten in de woonkamer, hadden we een mooie Lian Li HTPC kast. Is zo te zien niet meer nieuw te vinden, maar wij doen die weg, dus mocht je interesse hebben, zie onze vraag & aanbod ingestoken op de 8086K CPU die we daarin hadden zitten. Gaat om de kast hieronder:
Mogelijk een self fulfilling prophecy. Jullie zijn denk ik de meest invloedrijke tech site van de Benelux. Misschien is het dan ook aan jullie om i.p.v. te schijven over wat populair is, te schrijven over wat "belangrijk" is.
Iedere keer dat een ATX moederbord als "normaal" wordt gereviewd en er geen woord gerept word over onnodig formaat, onnodige pcie slots, etc. en daarna ITX als "niche" wordt bestempeld voer je met die info mensen op en beïnvloeden jullie de markt. Zelfs toen SLI en Crossfire nog niet dood waren kan je, je afvragen waarom Micro-ATX al niet de standaard was.
Dus als je het met Okasha eens bent, presenteer je dan ook zo
Ik denk dat de self fulfilling prophecy vooral aan de koperskant zit. Als een moederbordfabrikant allerlei leuke mATX-modellen ontwerpt, maar niemand koopt ze, komen die er de volgende generatie ook niet meer, of krijgen ze ook veel minder aandacht. Het ASUS-bord uit het voorbeeld van @Djarune hieronder heeft bijvoorbeeld al geen Z590-opvolger meer gekregen...
Wij proberen elk product de aandacht te geven die het verdient - vandaar dat we ook een complete pagina gewijd hebben aan Mini-ITX, juist om het extra uit te lichten - maar het heeft weinig zin om als een boei in de vaarroute van een olietanker te gaan liggen, en allerlei reviews te gaan produceren die amper worden gelezen.
Best apart dat je begint over niche, ik verwacht dat je hier eerder mensen zult vinden die geinteresseerd zijn in het bouwen van een mini PC dan de beste keuze in het aanbod met-smartfoon-bedienbare-keukenmixers. Maar wellicht hang ik teveel op GoT rond.
Overigens waardeer ik het bijvoegen van de mini-ITX ten zeerste, al zie ik het meer als volledigheid dan een extra toevoeging. Leuk artikel en kijk uit naar de volgende,
Mja als het goedkoopste mini itx bordje bijna 2* de prijs is van het goedkoopste atx bord, dan snap ik dat de neutrale koper eerder zo'n atx bord neemt. Zouden ze echter ongeveer dezelfde prijs hebben, dan had ik het nog wel eens willen zien.
Omdat je met micro-atx en mini-ITX vaak ook beperkt bent qua keuze van videokaart. Vooral High-end modellen zijn zo groot dat ze amper toe te passen zijn in een Micro-atx of mini-itx build. Er zijn wel mogelijkheden, maar de airflow is vaak zeer beperkt en heeft nadelige gevolgen voor eventueel overclocken.
Daarnaast is de keuze in overige hardware beperkt en zijn de prijzen vaak ook niet mals.
Eigenlijk ben ik alleen met je eens voor wat betreft de hoge prijzen. Er zijn zat kasten waar de meeste 30xx kaarten in passen. En dan zelfs nog met een 240 of 280 AIO er bij. Denk aan een Meshlicious, Ncase M1, of zelfs de sub-10L FormD T1. Temperaturen zijn prima met een beetje kabelmanagement met of zonder custom kabels.
Ah dat is interessant en ik zal zeker in een bubbel zitten De eerste ITX case in de PW is overigens al op plek 4, dat is toch best wel hoog. De NR200 is met 20.3 liter niet extreem klein, maar het scheel tov gemiddelde ATX case al snel 50%.
En inderdaad met een Matx en ITX mis je tegenwoordig nauwelijks meer iets. Enige wat ik graag meer zou willen zijn: fanheaders
En de installatie kan soms wel beetje priegelen zijn, maar dat vinden de liefhebbers juist de hobby natuurlijk
En om bij Ryzen te blijven: De genoemde pricewatch: MSI MAG B550M Mortar is een mooi bord. Een micro-atx met debug lights, usb-c connector en 4+2 Isetup met SL99360 / 60A powerstages. Is eerder midrange dan budget.
Dat de mATX markt zo klein is heb k zelf zeer goed gemerkt met het uitzoeken van een moederbord voor in een MacPro (m)ATX mod. Waar k dacht simpele eisen te hebben met de huidige techniek:
non shared M2/S-ATA
6(+) S-ATA
Non shared M2/PCIe
Dit eisenlijstje bracht de eind keuze tot.... 1 consumenten moederbord en verschillende server/workstation borden ! En budget kan k het bord niet noemen met een X570 chipset en ±180,- prijs
[Reactie gewijzigd door gekko90 op 22 juli 2024 13:45]
de markt beweegt de afgelopen jaren in rap tempo weer naar fullsize ATX.
Alleen de zelfbouw markt dan. De markt wordt gedomineerd door prebuilt pc’s en het grote meerendeel daarvan (HP, Lenovo, Dell, Acer etc.) bevat een m-atx bord.
Ik ben het me u eens dat m-ITX een heel logisch segment is. Tenzij je die-hard wil gamen, is zo'n m-ITX in een super kleine behuizing prima voor "alles". Je krijg zo NUC-achtige mogelijkheden: je hangt de desktop gewoon aan uw scherm. Zo heb je (opnieuw: niet voor gaming) het beste van beide werelden: klein en compact en tegelijk modulair met desktop-componenten en krachtig.
Hoezo "Tenzij je die-hard wil gamen"? ITX builds zijn echt super voor krachtige builds in een compact behuizing. Je moet iets slimmer zijn bij het kiezen van je case / spullen maar dat maakt het juist leuk. Mini ITX kan net zo krachtig zijn als een full size tower als het om gaming gaat. Ik heb nu een 15L case wat ook ITX is maar met een volwaardige GPU en CPU met 240mm radiator. Koeling is geweldig met alles op 70 graden of minder op full load. Ik gebruik de kracht vooral voor VR games en daar heeft hij weinig moeite mee. Mini ITX is echt niet alleen voor die kleine doosjes zonder grafische kracht
Ik las het als "Tenzij je die-hard wil gamen, is zo'n m-ITX in een super kleine behuizing prima voor "alles"."
Ik heb namelijk ook een mini-ITX gaming PC, en superklein kan je de behuizing (een InWin A1) niet noemen, toch niet zoals @Cafe Del Mar het bedoelt: achter het scherm hangen lukt niet
Daarnaast: welke case heb jij? 15L en een 240mm rad lijtk me geweldig!
[Reactie gewijzigd door kiang op 22 juli 2024 13:45]
Daarnaast: welke case heb jij? 15L en een 240mm rad lijtk me geweldig!
Ik gebruik een Node 202 (10 L) met een i7 8086k en een GTX 1080 met extra intake fans. Een oudere build, maar werkt perfect en redelijk compact. De kast moet wel verticaal staan voor optimale koeling, maar dat is voor mij geen probleem. Kritische punten zijn de grootte van de videokaart, dat je creatief moet zijn in het fysiek ondersteunen van de videokaart door de beperkte ruimte, de hoogte van de CPU koeler, en de voeding (gebruik alleen modulair voor het beste resultaat).
Absoluut niet zo klein als een NUC, maar klein genoeg om in een rugzak meegenomen te worden.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 13:45]
Ja, de Node 202 ken ik helaas heeft die geen ruimte voor een 240mm radiator, en moet je de CPu koelen met een low profile luchtkoeler, wat toch vrij beperkend is als je hem ook nog een beetje stil wilt houden.
Onder 15L, fullsize 3 slots GPU compatible, 240MM rad voor je CPU past ook. Als je een goedkoper en iets groter alternatief zoekt; de NR200 van Cooler Master, SSUPD Meshlicious, Lian Li TU-150.
Ik ben het met @Tadango, Zelf ook overgestapt op ITX omdat ik een enorme fullsize toren zat was in de woonkamer. Juist als het om alleen gamen gaat is het ideaal, 1 PCIe slot nodig voor de GPU, opslag via NVME (meerdere borden hebben daar zelfs 2 slots voor op het bord). Qua koeling zijn veel ITX behuizingen ook aardig geoptimaliseerd waardoor het niets of weinig scheelt qua temperatuur met een volledige ATX tower
[Reactie gewijzigd door sapphire op 22 juli 2024 13:45]
15L is al niet meer echt mini, zoals een NUC bv.
NUC: 0,67L ITX601: 2,5L L65S: 2,5L Streacom F1C: 3L Streacom Alpha 7C: 6L
En opnieuw: ik had het over "achter het scherm hangen", 15L hang je niet zomaar achter een scherm .
Ik heb zelf een i7-8700 in een 7C zitten en recent nog een ITX601 met een 5700G erin.
[Reactie gewijzigd door Cafe Del Mar op 22 juli 2024 13:45]
Mini-ITX is leuk en klein, maar als je het dan leuk wil doen zou ik denken dat je ook een flex-ATX voeding pakt en een laag profiel gpu of geen gpu gebruikt (zo'n behuizing heb ik ooit gemaakt ja). Maar iedereen wil dat dan met de grootste 3 slot gpu die er te vinden is en dat tezamen met een dikke gepaste ATX voeding erin. En dan maar proppen in die Velka of Geeek. Ben ik de enige die dat vreemd vind?
Ik zou juist denken dat micro-ATX flink zou winnen en ATX eruit zou gaan. Niet de hogere prijs van ITX, ook niet het grote formaat van ATX, maar wel nog wat mogelijkheden qua uitbreiden. Niet dat ik nooit meer voor ITX zou kiezen, maar dan wel een met 2× NVME voor opslag, en dan nog 1 met E-key erbij.
Je krijg zo NUC-achtige mogelijkheden: je hangt de desktop gewoon aan uw scherm.
Dat is een beetje misleidend, een NUC achtig mobo heeft ongeveer 25% de footprint van een Mini-ITX en dan hebben we het niet eens over de hoogte. De kleinste Mini-ITX behuizing is nog steeds significant groter (1,88L) dan een NUC achtige (~0,5L). En zelfs met zo een kleine behuizing ga je echt niet alles uit je Mini-ITX bordje halen, geen dedicated GPU, beperkt qua CPU (of heel veel herrie).
Het grote nadeel van die NUC achtige oplossingen is dat je opties heel erg beperkt zijn in oa. je BIOS.
Net niet berperkt dus.
Je zoekt een kleine case, je steekt er desktop-componenten in, degelijke koeling en klaar. Niets beperkends aan en al helemaal geen herrie.
NUC, dat maakt pas herrie. Niet van horen zeggen . Mijn vrouw heeft een NUC7i7 en mijn 5700G op een m-ITX bordje in een 2,5L case maakt geen lawaai, terwijl haar NUC staat te fluiten (achterlijk kleine koeler op die CPU).
Ik koop geen NUC meer. Voor een gelijkaardige prijs en nog steeds met een héél beperkte footprint heb je gewoon minder lawaai én meer performance.
Ha ja, zoals @Tadango al opmerkt is een ITX wel echt groter dan een NUC. Maar ik heb in een (relatief grote) kleine kast als de NR200 van Coolermaster wel gewoon een 3700x en een 3080 (msi gaming X) zitten en nog heel stil ook, tijdens kantoorwerk onhoorbaar (omdat die kast volledig geperforeerd is). Past ook gewoon hele deftige CPU cooler nog bij Die kan dan wel prima op het (sta)bureau blijven staan zonder echt in de weg te staan.
Wat jullie advies voor de "luxe moederbords" betreft:
ook de Gigabyte X570S Aero G heeft bluetooth en wifi, dit is dus geen verschil met de Master.
Er is zelfs ook wifi 6E (afhankelijk van de revisie van de PCB):
Intel® Wi-Fi 6 AX200 (For PCB rev. 1.0)
of
AMD Wi-Fi 6E RZ608 (MT7921K) (For PCB rev. 1.1)
Ja klopt, op de Pro missen die paar handige extra's zoals zo'n foutcode display en voltage meetpunten.
Maar persoonlijk vind ik die alleen handig tijdens instellen van mijn overklok als er echt problemen zijn & zou ik ook wel zonder kunnen om een goede stabiele overklok te creëren.
Nadat de overklok is ingesteld worden die features minder relevant en is als je geen 4e M.2-slot nodig hebt is het een mooi goedkoper alternatief.
Nog als toevoeging, ik heb zelf de Asus Prime X570-Pro en twee dingen vielen mij tegen.
Ten eerste de hoeveel geluid die PCH-fan maakt om de chipset te koelen. Onder volle belasting rustig 3100 tpm en zeer hoorbaar en zelfs in rust nog altijd rond de 1500 tpm.
Ten tweede en als gevolg van het eerste punt, dacht ik mijn GPU naar het tweede slot te verplaatsen zodat het koelblok en de fan ademruimte krijgen. De PCH fan wordt namelijk volledig geblokkeerd door mijn Aorus 1080ti gpu. Ondanks dat in de handleiding wordt gesproken dat het tweede PCIe-slot 16 lanes is, is dit niet waar. Het tweede PCIe slot is 8 lanes.
Alhoewel Gamers Nexus aangeeft dat het niet veel verschil maakt voor de GPU of je PCIe x8 of -x16 gebruikt https://www.gamersnexus.n...erformance-impact-on-gpus
Voelt het toch een beetje tegennatuurlijk om een theoretisch langzamere slot te gebruiken.
Opvallend is dat drie van de vijf modellen actief worden gekoeld. ASUS, Gigabyte en MSI passen dat allemaal om een andere reden toe. Bij ASUS wordt de vrm actief gekoeld, bij MSI de ssd en bij Gigabyte een combinatie van chipset en ssd.
Het is goed om te weten dat de fan van de Asus B550-i onder de 60 graden niet gaat draaien en dat je deze in het BIOS altijd nog kunt uitschakelen. In de praktijk is het mij niet gelukt om de chipset boven de 60 graden te krijgen.
Zie ook mijn review:
Er zit trouwens een fannetje op het koelblok van de VRM. Deze begint pas te draaien als de VRM de 60 graden bereikt. Dan draait het fannetje wel meteen op maximale toeren, 5700 RPM. Met meerdere CB23-runs achter elkaar (10 minutes Test Throttling) op de 5800X bleef de fan passief. Ik heb dan wel een goede airflow in mijn kast (NZXT H201i met twee 120MM outtake fans en één 120mm intake-fan plus dus de 120mm van de AIO die ik ook als intake-fan heb geïnstalleerd). Update: zelfs door het opgenomen vermogen van de 5800X te verhogen van 140 W naar 170 W en met Prime95 de Small FFT's torture test te draaien en de casefans uitgeschakeld, ging de vrm-fan niet draaien. Mocht je een 5900X/5950X zwaar willen overklokken, dan zou je de fan altijd nog in het BIOS kunnen uitschakelen.
Bedoel je Toslink? Ik moest echt moeite doen om een speakerset te vinden die dat nog ondersteunt. Uiteindelijk heb ik voor mijn PS3 maar een Toslink -> minijack converter gekocht, omdat die is aangesloten op een monitor ipv TV.
Het idee wat ik altijd heb met BBG’s is dat er vanuit de prijs wordt gekeken in plaats van andersom. Zo kan het, lijkt mij, best voorkomen dat de winnaar van de “tot 130 euro” ook de beste koop kan zijn in de “tot 200 euro” groep. Maar dat heb ik nog nooit gezien..
Dan kijk je nog steeds vanuit de prijs, maar kan je lagere prijssegmenten meenemen in hogere prijsklassen.
Misschien is een oplossing dan dat je scores over het algemeen uitdeelt, dan ze per prijssegment groepeert en normaliseert en aan het eind ook het totaaloverzicht geeft. Dan geef je de Tweaker ook meer vergelijkingsmogelijkheden.
De markt is nu duidelijk AM4 moederboarden aan het uitverkopen om ruimte te maken voor AM5 en LGA1700; door de "uitverkoop" verschuiven de 'beste' opties meer dan normaal.
Recent een MSI MPG B550 Gaming Edge Wifi aangeschaft; deze is nagenoeg identiek aan de MSI MPG B550 Gaming Carbon WIFI (één t.o.v. twee M.2 heatsinks)
Voordeel is dat deze (nagenoeg) de features heeft van de Carbon met gelijk presterende VRM als de ASUS ROG Strix B550-E Gaming, tegen een lagere prijs.
Kan iemand mij uitleggen waarom de afwezigheid van een chipsetfan een positief punt is vergeleken met moederborden die dit wel hebben? Want ik als leek wat betreft moederborden zou jij denken dat beter gekoelde chipsets beter zouden werken dan zonder en kan mij nauwelijks voorstellen dat zo'n kleine fan veel geluid kan genereren.
Een kleine ventilator moet net snel draaien om een voldoende hoeveelheid lucht te verplaatsen en dat maakt vaak een vervelend geluid. De oudere tweakers herinneren zich de nforce chipset nog wel met zo'n klein rotding dat dan nog eens snel stuk ging.
Ik vind passieve koeling een groot voordeel voor een moederbord want er is geen plek voor een grote stille ventilator.
Als aanvulling op het goede argument van @Admiral Freebee zijn dit soort afwijkende ventilatortjes ook vaak proprietary.
D.w.z. dat als die ventilator in de loop der jaren stuk gaat of gaat ratelen het vrijwel onmogelijk is een 1:1 vervanger te vinden als de moederbordfabrikant dit niet zelf faciliteert tegen een redelijke prijs. Dat doen de bekende merken eigenlijk vrijwel nooit als het moederbord een paar jaar oud en buiten garantie is
Dan ben je al snel genoodzaakt tot een 'creatieve' oplossing als een 40mm ventilator + ducttape of tie-rips; een normale case fan kun je tenminste ten alle tijden vervangen door letterlijk 200 verschillende modellen die gewoon goed te koop zijn.
[Reactie gewijzigd door !mark op 22 juli 2024 13:45]
Ik had stiekeme hoop op een TPM header als criterium erbij (kijkende naar ITX). De voorwaardelijke toegang op onze bedrijfsdata en toepassingen vereist dit immers ook al enige tijd. Dat gehannes met fTPM ben ik nml. zat, zeker gezien de opmars naar Windows 11. Verder erg fijn overzicht, waarvoor dank! En ook fijn dat een TPM header soms in de pricewatch registratie wordt meegenomen bij modellen .
[Reactie gewijzigd door Lampiz op 22 juli 2024 13:45]
Maar welk 'gehannes' verwacht je dan met een TPM header te vermijden, dat je met een fTPM wel hebt, in mijn ervaring zijn met beide de 'spelregels' eigenlijk (vrijwel) hetzelfde. i.e. met een interne TPM header moet je ook bitlocker suspenden bij bijvoorbeeld een biosupdate. Ik ben in ieder geval nog geen directe verschillen tegengekomen, anders dan het feit dat bepaalde TPM modules amper te krijgen zijn, waardoor een fTPM toch echt wel handig is.
Ik heb in mijn main rig een asus tpm, die heeft nooit zichtbare issues na suspension bij updates of fw upgrades.
Bij de fTPM op m'n Ryzen 3600 heb ik soms issues met Bitlocker Drive Encryption en Secure Boot, dan pakt Windows de state van de TPM niet lekker op. Het zou best kunnen zijn dat ik dezelfde issues ervaar met mijn main rig, maar dat het minder zichtbaar is (geen conditional access die het zichtbaar maakt). Het opzetten van Secure Boot en fTPM duurde een tijd voor mijn Windows het goed oppakte in msinfo en tpm.msc. Dit was bij m'n main rig geen enkel issue.
Ik ben benieuwd hoe mijn BDE met fTPM omgaat na een processor wissel. Of dat er nog verschillen zit tussen mobo's of processor generaties. Kan ook zijn dat het een n=1 issue is of sprake van PICNIC.
[Reactie gewijzigd door Lampiz op 22 juli 2024 13:45]
Some encryption programs use TPM to prevent attacks. Will VeraCrypt use it too?
No. Those programs use TPM to protect against attacks that require the attacker to have administrator privileges, or physical access to the computer, and the attacker needs you to use the computer after such an access. However, if any of these conditions is met, it is actually impossible to secure the computer (see below) and, therefore, you must stop using it (instead of relying on TPM).
If the attacker has administrator privileges, he can, for example, reset the TPM, capture the content of RAM (containing master keys) or content of files stored on mounted VeraCrypt volumes (decrypted on the fly), which can then be sent to the attacker over the Internet or saved to an unencrypted local drive (from which the attacker might be able to read it later, when he gains physical access to the computer).
If the attacker can physically access the computer hardware (and you use it after such an access), he can, for example, attach a malicious component to it (such as a hardware keystroke logger) that will capture the password, the content of RAM (containing master keys) or content of files stored on mounted VeraCrypt volumes (decrypted on the fly), which can then be sent to the attacker over the Internet or saved to an unencrypted local drive (from which the attacker might be able to read it later, when he gains physical access to the computer again).
The only thing that TPM is almost guaranteed to provide is a false sense of security (even the name itself, "Trusted Platform Module", is misleading and creates a false sense of security). As for real security, TPM is actually redundant (and implementing redundant features is usually a way to create so-called bloatware).
For more information, please see the sections Physical Security and Malware in the documentation.
Alleen het ontbreken van enige vorm van foutdiagnose, zelfs geen leds, vinden we een serieus minpunt. Mocht je systeem onverhoopt een keer niet starten, dan tast je letterlijk in het duister.
Aangezien dit toch de populairste categorie moederborden zijn onder Tweakers, men deze review toch al gevonden heeft, acht ik de kans klein dat iemand van hier de Hangen en Opstarten troubleshooter niet kent, of bij problemen met het moederbord hier niet op gewezen wordt door een community-lid. Die een paar keer goed doorlezen en je weet wel hoe je van voor tot achter het moederbord kan testen om te zien wat er aan de hand is, zoals de zinsnede wel lijkt te suggereren. Dat het anno 2021 intuïtiever kan ben ik zeker eens, maar dat betekend niet dat dit een heel groot struikelblok is. Ik denk dat de community hier best onderschat wordt.
[Reactie gewijzigd door CH4OS op 22 juli 2024 13:45]
Uiteraard zijn er meerdere wegen die naar Rome leiden, maar in dat segment is enige vorm van foutdiagnose wel een standaardfeature. En als dat dan op één model ontbreekt is het een nadeel.
Foutdiagnose is toch nog altijd op elk moederbord aanwezig d.m.v. een interne speaker header ?
Iedereen die een los moederbord koopt en zelf zijn/haar PC bouwt heeft vast wel ergens zo'n ding liggen lijkt me; als is het uit een oude PC. Natuurlijk is een LEDdisplay erg fijn en makkelijker uit te lezen dus op dat gebied snap ik je punt wel hoor, maar de stelling dat enige vorm van foutdiagnose ontbreekt is naar mijn mening onjuist; met de piepjes van de PC speaker is in principe eenzelfde diagnose mogelijk als via een LEDdisplay
[Reactie gewijzigd door !mark op 22 juli 2024 13:45]
Een speakerheader heeft dan weer letterlijk elk mobo, dus dat zal nooit een voor- of nadeel zijn van een specifiek model. Ik heb zelf idd vast ook ergens nog een beepspeaker liggen, maar ik zou goed moeten zoeken waar
Overigens zijn er twee vormen van foutdiagnose (buiten beeps). Wat ik in de tabellen 'leds' noem zijn drie of vier leds die gaan branden bij een issue met een bepaald onderdeel (cpu/gpu/ram/boot device). Die kunnen je dus snel richting de oorzaak helpen en mag je imo zeker verwachten als je 150 euro uitgeeft aan een moederbord.
Een (hex) display, waarop twee letters/cijfers kunnen worden getoond, kan nog wat specifiekere informatie geven, maar vind je doorgaans alleen op duurdere borden terug, die ook wat meer op overklokkers zijn gericht.
Ik betwijfel het ook niet dat het geen nadeel is; ik geef immers aan dat het anno 2021 intuïtiever kan (dan zonder de foutcodes bedoel ik dan dus). Het is dus ook zeker wel terecht om het als nadeel te noemen, maar ik denk wel, dat er aan de andere kant ook niet echt een man overboord is.
:strip_exif()/i/2004634798.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2003836568.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2003053654.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2003631586.png?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2003990606.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2003634486.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2003666610.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2003666338.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003631612.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2003052170.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2004100314.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2002990586.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003666628.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004600038.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2004600030.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2002911396.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2002911432.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2004470566.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2004628430.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004517470.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2002911420.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003135810.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004072982.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2004539858.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2002821756.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2002108655.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2002169879.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003791852.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003816218.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003631532.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003630032.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2003696484.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003631480.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2002911442.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003667958.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003258906.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2003072086.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2003069690.png?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2003836566.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003258904.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006013516.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005724116.jpeg?f=fpa_thumb)
:fill(white):strip_exif()/i/2004539858.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003069688.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003631610.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2003990604.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2003631478.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2004470564.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004600026.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005208422.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005180636.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004875438.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582430.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2003829480.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2006719838.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/189240/av70.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/47056/qasreshirin_mementomori11.jpg?f=community){kind=small}
) mijn PC ga upgraden, wil ik graag mijn huidige onderdelen naar de huiskamer verplaatsen. Het liefste zet ik de kast dan in mijn meubel onder TV. Het is echter best lastig om een degelijke liggende kast te vinden helaas (ik hou me aanbevolen!). De staande kasten zijn allemaal net te hoog voor de plek waar ik het wil zetten. 
:strip_icc():strip_exif()/u/262645/Waldorf.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/292593/crop6408a3f7f1ccf_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/5677/crop60a67856c31dd_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/219059/crop5efafd1bd64af_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/71414/images.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/299339/anonpict.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/6764/cergorach.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/278796/crop656889e70f92c_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/252888/crop601a1d83cafa3_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/969809/crop5e5cf5ef26cc8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/543161/crop60f02b1fab3ef_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/206489/crop60aa920895686_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/106005/animated%2520garfield.gif?f=community){kind=small}
/u/242978/crop66a33d061908f_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/30785/gryffindor.gif?f=community){kind=small}
/u/748079/crop65b35799c7d62.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/53522/crop583d477015a24.gif?f=community){kind=small}