ASRock heeft in deze generatie geen echt topmodel, maar wilde toch graag meedoen met zijn Z590 Taichi. Als je bedenkt dat dit bord 500 euro goedkoper is dan de vlaggenschepen van de andere merken, is het best indrukwekkend hoe dicht ASRock in de buurt komt. Bovendien heeft ASRock in de vorm van de écht draaiende tandwielen een unieke blikvanger, die op een waar vlaggenschip niet zou misstaan.
De ASUS ROG Maximus XIII Extreme is bovenal een heel compleet bord; het is goed zoeken naar minpunten. Alles wat je van een high-end bord verwacht, zit erop, van veel snelle USB-poorten tot de meest luxe audio- en netwerkchips. Als overklokker kun je je lol op met allerlei extra knoppen en functies, plus een gebruiksvriendelijk en uitgebreid bios. Uniek is dat je verschillende PCIe 4.0-M.2-ssd's op het bord zelf kunt plaatsen, want bij Gigabyte en MSI moet je daarvoor de meegeleverde insteekkaart plaatsen. Net als Gigabyte levert ASUS een extra externe USB-C-dac mee.
De Gigabyte Z590 Aorus Xtreme is de winnaar in de vrm-test. Dat is des te knapper als je bedenkt dat de ASRock en MSI van actieve koeling zijn voorzien; de Gigabyte is volledig passief. De gebruikte audiocodec is iets ouder, maar Gigabyte compenseert dat ruimschoots door een externe dac mee te leveren, die je als je wil ook met andere apparaten kunt gebruiken. Het bord blinkt niet uit in extra functionaliteit. Voor overklokkers heeft Gigabyte de Tachyon, en een oledschermpje zoals bij ASUS en MSI zien we evenmin terug. De afwerking is echter van topniveau, met onder meer een unieke implementatie van gekantelde connectors, zodat je alle kabels perfect kunt wegwerken.
Op veel fronten kan de MSI MEG Z590 Godlike goed meekomen met de featureset van concurrenten. MSI biedt zelfs een aantal unieke faciliteiten, zoals een externe overklokbediening en de mogelijkheid om de uitgangen van je videokaart door te lussen naar de Thunderbolt-poorten. Met een over het moederbord heen geplaatste 'stootrand' probeert MSI de kabels aan het zicht te onttrekken, maar in de praktijk vinden we de oplossing van Gigabyte verfijnder. Hier en daar komen we toch wat meer minpuntjes tegen en in dit segment kunnen we niet anders dan uiterst kritisch zijn.
Even geleden hebben we aandacht besteed aan relatief betaalbare Intel Z590-moederborden. Deze keer kijken we naar modellen in het tegenovergestelde segment. Daarvoor vroegen we alle fabrikanten om hun meest uit de kluiten gewassen topmodel op te sturen; drie van de vier modellen naderen dan ook de duizend euro. Wat voor moederbord krijg je als je er zoveel geld tegenaan smijt?
In de eerdere review noemden we al dat de nieuwe generatie Intel-moederborden over het algemeen een stuk duurder is dan de vorige. Fabrikanten houden met name de eisen die PCI-Express 4.0 stelt aan de signaalkwaliteit en de toegenomen vrachtkosten verantwoordelijk. Voor budgetmoederborden betekenen die paar tientjes extra direct een forse relatieve stijging. Ook in het high-end segment is echter sprake van enorme inflatie. Waar je een paar generaties geleden wel kon zeggen dat je voor rond de 500 euro het meest luxe moederbord in huis had, moet je daarvoor nu het dubbele uitgeven. Daarmee zijn ze zelfs veel duurder dan de meest luxe processor die je erin kunt steken: de Core i9 11900K.
Nu moeten we ook toegeven dat de topmodellen steeds luxer en extremer zijn geworden, met allerlei toevoegingen, van oledschermpjes tot 10Gbit-ethernet. En blijkbaar kopen mensen het nog ook, want anders zouden de fabrikanten niet zoveel tijd in deze producten steken.
ASUS, Gigabyte en MSI deden alle drie een inzending in het absolute topsegment: de ASUS ROG Maximus XIII Extreme kost 909 euro, de Gigabyte Z590 Aorus Xtreme zelfs 1009 euro en de MSI MEG Z590 Godlike haal je voor 951 euro in huis. ASRock doet vooralsnog niet mee aan die gekkigheid, maar wilde wel graag meedoen met zijn meest luxe bord: de 419 euro kostende Z590 Taichi. Daar hebben we mee ingestemd, al is het maar om gelijk een mooi beeld te hebben van wat voor dat bedrag níét, maar voor het dubbele wél kan.
ASRock Z590 Taichi
ASRock kiest er vooralsnog voor om niet rechtstreeks de strijd aan te gaan met de topmodellen rond de duizend euro. In plaats daarvan moet de 419 euro kostende Z590 Taichi een flagship killer zijn: een moederbord met alles erop en eraan, maar dan voor de helft van het geld. Bovendien zou ASRock ASRock niet zijn als er niet ook een paar unieke features op dit bord zitten.
Uiterlijk en opbouw
Het tandwiel is al jaren het symbool dat ASRock gebruikt voor zijn luxe Taichi-moederborden. Dat ging bovendien vaak gepaard met opvallend kleurgebruik; de Z490 Taichi was nog voorzien van bronzen accenten. Niet iedereen was daar even enthousiast over en daarom heeft ASRock het Z590-model volledig in het zwart gestoken, met de goudkleurige typografie als enige, subtiele uitzondering.
Dat betekent echter zeker niet dat ASRock afscheid heeft genomen van het tandwiel. Integendeel, in de overkapping van het i/o-paneel is een gemotoriseerd tandwiel opgenomen dat écht kan draaien. Vanzelfsprekend is het voorzien van de nodige rgb-verlichting. In het bios kun je instellen in welke richting en met welke tijdsinterval de stappenmotor moet draaien. Natuurlijk kun je de beweging ook uitschakelen.
PCIe en M.2
Wat de basisfunctionaliteit betreft zien we een stuk minder gekkigheid. De twee bovenste PCI-Express x16-slots zijn verbonden met de processor en werken op PCIe 4.0-snelheid, terwijl het onderste slot vier PCIe 3.0-lanes krijgt vanuit de chipset. Daartussenin is nog een x1-sleuf verstopt.
De Z590 Taichi heeft drie M.2-slots. ASRock noemt het slot dat het dichtst bij de processor zit, 'Hyper M.2', wat zoveel betekent als PCIe 4.0, terwijl de twee slots die door de chipset worden bediend, 'Ultra M.2' heten. De onderste montagepositie kan een extra lange M.22110-ssd huisvesten. Ook wie nog vertrouwt op tal van SATA-opslagapparaten, kan zijn lol op met de Z590 Taichi. Naast de zes poorten die de Z590-chipset aanbiedt, is immers een extra ASMedia-controller aangebracht die twee connectors toevoegt.
Aansluitingen
Het aantal USB-poorten is bij ASRock beperkt tot acht stuks, waarmee je twee aansluitingen minder hebt dan bij de andere fabrikanten. Niet anders is echter dat twee van die poorten USB4 en Thunderbolt 4 ondersteunen, waarvoor dezelfde nieuwe Intel-chip wordt ingezet. Van de overige zes aansluitingen op het achterpaneel werken er twee op 10Gbit/s en vier op 5Gbit/s. De enige native 20Gbit/s-USB-poort wordt gebruikt voor de interne USB-C-header.
De normale USB-poorten zijn deels afkomstig van de Z590-chipset en voor een ander deel van twee ASMedia-chips. Lekker boeiend, zul je misschien zeggen, maar ASRock meent hier een voordeel voor gamers in te zien. Die-hard gamers zouden kunnen profiteren van deze Lightning Gaming Ports door hun muis op een poort van een andere chip aan te sluiten dan hun toetsenbord, zodat de invoerapparaten niet met elkaar hoeven te concurreren om bandbreedte. We schreven het hierboven al; aan creativiteit heeft de marketingafdeling van ASRock geen gebrek.
Op het achterpaneel zitten verder een HDMI-poort en twee netwerkaansluitingen. Een daarvan is een simpele Intel I219-V op gigabitsnelheid; de tweede poort wordt aangestuurd door een Killer E3100G-chip. Aangezien Killer tegenwoordig van Intel is, gaat het hier om een 2,5Gbit-Intel-NIC voorzien van extra software. Ook de Killer AX1675x die voor de draadloze netwerkverbinding wordt ingezet, is een rebrand van een Intel-controller en wel de nieuwe AX210 met WiFi-6E-ondersteuning.
Audio
Op de Z590 Taichi komen we niet de allernieuwste audiocodec van Realtek tegen, maar de vertrouwde Realtek ALC1220. De belangrijkste implicatie daarvan is dat de samplerate beperkt blijft tot 192kHz, al is dat voor de niet-audiofiel hoe dan ook een theoretische exercitie. Voor de aansluitingen op het voorpaneel van je behuizing wordt een losse ESS Sabre 9218-dac ingezet, die tot een signaalruisverhouding van 130dB in staat moet zijn.
Vrm
De stroomvoorziening van de ASRock Z590 Taichi is duidelijk een stapje minder extreem dan wat we op de andere drie borden aantreffen. De ISL99390B-powerstages die voor de Vcore worden ingezet, hebben een rating van 90A. Bovendien zijn ze in aantal beperkt tot twaalf stuks, via ISL6617A-doublers aangesloten op een Renesas ISL69269-controller. Ook de fasen voor de igpu en systemagent zijn verbonden met deze controller, maar daarvoor worden goedkopere powerstages van 60A en 50A ingezet. Als je bekijkt hoeveel stroom er doorgaans over die rails gaat, is dat nog altijd pure overkill, maar bij veel van de echt ultieme borden wordt er zo met geld gesmeten dat deze secundaire rails dezelfde componenten krijgen als de Vcore.
De ASRock Z590 Taichi is voorzien van actieve koeling. Daarnaast zit er nog een 30mm-ventilator met bijbehorende bracket in de doos. Die kun je monteren aan de zijkant van de vrm-heatsink. Je kunt ook een eigen ventilator tot 40mm kwijt, als je dat wil.
Overklokfuncties
Voor het eerst in een aantal generaties heeft ASRock ook weer een specifiek overklokbord in zijn assortiment: de Z590 OC Formula. Het is voor ons nog niet duidelijk of en wanneer dat bord ook beschikbaar zal zijn voor wie geen persoonlijke kennissen heeft bij het hoofdkantoor van de fabrikant, maar daarmee is overklokken dus in elk geval geen subtaak met prioriteit meer voor de Taichi. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je als overklokker in je hemd komt te staan. ASRock heeft netjes alle standaard overklokfuncties geïmplementeerd, zoals een foutcodedisplay, on-board knoppen voor power, reset en clear-cmos, en een knop om het bios te flashen. Die laatste vind je op het i/o-paneel.
Accessoires
Het accessoirepakket dat je bij de Z590 Taichi krijgt, is niet zo indrukwekkend als dat van sommige andere modellen in deze test. Toch komen we een aantal vermeldenswaardige zaken tegen.
Dat ASRock een videokaarthouder meelevert, is niet bijzonder, maar de implementatie daarvan wel. Je schroeft dit ondersteuningsplaatje letterlijk vast aan je moederbord, met dezelfde schroef als waarmee je het moederbord bevestigt aan de afstandsbusjes. Uiteraard kun je de hoogte van de bracket afstellen.
Nog een uniek accessoire is de Wireless Dongle USB Bracket. Het gaat om een simpele PCIe-bracket met twee USB-A-poorten die je aansluit op een interne USB-header, maar het idee is dat je de draadloze ontvanger van bijvoorbeeld je muis of headset hiermee zover mogelijk van de 2,4GHz-antennes van de on-board wifi kunt plaatsen. Hoe dan ook komen twee extra USB-poorten altijd van pas.
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
ASUS' poging tot het ontwerpen van het ultieme moederbord is er in twee varianten: de door ons geteste ROG Maximus XIII Extreme en de Extreme Glacial. De Glacial is voorzien van een fullcover-waterblok en ruilt veel donkergrijze en zwarte accenten in voor lichtgrijs en wit, maar is technisch volledig identiek aan de luchtgekoelde variant. Je betaalt echter nog ruim 500 euro extra voor dat model.
Uiterlijk en opbouw
De ROG Maximus XIII Extreme is een eATX-moederbord; de lengte is met 30,5cm hetzelfde als bij een regulier ATX-bord, maar met een breedte van 27,7cm is hij wel duidelijk wijder. Een groot gedeelte van het moederbord gaat schuil onder een aluminium plaat, die ook dienstdoet als heatsink voor de drie M.2-slots. Achter de montageplaatsen daarvoor zijn kleine 'backplates' aangebracht, die je ssd's moeten helpen hun warmte kwijt te raken.
Vanzelfsprekend is er de nodige rgb-verlichting aanwezig - aan de zijkant van het bord, in de chipsetheatsink en op de overkapping van het aansluitingenpaneel - en komen we ook opnieuw het LiveDash oledschermpje tegen. Op deze 1,77"-display worden foutcodes getoond, maar je kunt er ook zelf leuke graphics en gifjes op zetten.
Alle SATA-aansluitingen, de USB 3.0-header en de stroomaansluitingen zijn in een hoek van negentig graden geplaatst, zodat je de kabels strak kunt wegwerken.
PCIe en M.2
In totaal zijn er twee PCI-Express x16- en drie M.2-slots die gebruikmaken van PCIe 4.0. Zoveel lanes heeft het Rocket Lake-platform niet, dus afhankelijk van welke slots je gebruikt, varieert de beschikbare bandbreedte. Als je beide x16-slots gebruikt, krijgen ze elk acht lanes. Gebruik je slechts één x16-slot, maar vul je wel de twee onderste M.2-slots, dan krijgt je videokaart acht PCIe 4.0-lanes en beide ssd's vier stuks. Het bovenste M.2-slot maakt gebruik van de vier nieuwe lanes bij Rocket Lake en kent zulke beperkingen dus niet, maar dat betekent ook dat het in zijn geheel niet actief is als je een processor uit de tiende generatie installeert.
Verder beschik je over een PCIe x4-slot en een DIMM.2-module, die allemaal gebruikmaken van chipsetlanes en dus op PCIe 3.0-snelheid werken. In de omhoog staande DIMM.2-module, die naast de reguliere geheugenslots is geplaatst, kun je twee M.2-ssd's met een maximale lengte van 11cm kwijt.
Aansluitingen: Thunderbolt 4, 10Gbit-ethernet en WiFi-6E
Het i/o-paneel van de ROG Maximus XIII Extreme is behoorlijk vol, met in totaal tien USB-poorten. Twee daarvan zijn uitgevoerd als USB-C en bieden ondersteuning voor Thunderbolt 4. Om dit mogelijk te maken, heeft ASUS een extra Intel JHL8540-controller van de Maple Ridge-generatie aangebracht. Beide aansluitingen bieden een maximumsnelheid van 40Gbit/s. De acht USB-A-poorten werken volgens de USB 3.2 Gen2-spec op 10Gbit/s.
Verder valt het duo netwerkpoorten op, waarvan er een 10Gbit-ethernet ondersteunt. Hiervoor wordt een Marvell Aqtion AQC113CS-controller ingezet. Wie is ingelezen in de wereld van bedrade netwerkcontrollers, herkent dat wellicht als typenummer van Aquantia, dat in 2019 is overgenomen door Marvell. De tweede poort is aangesloten op een Intel I225-V en gaat tot 2,5Gbit. Draadloos verbinden kan via de state-of-the-art Intel AX210-netwerkcontroller, die WiFi-6E en Bluetooth 5.2 ondersteunt.
Audio
Ook voor de audioverzorging heeft ASUS flink uitgepakt. Onder zijn merknaam SupremeFX gebruikt ASUS een speciale versie van de nieuwe Realtek ALC4080-codec, die het ALC4082 noemt. Net als de ALC4080 maakt deze audiocodec gebruik van een USB-interface in plaats van de reguliere HD Audio-standaard, waardoor de maximale samplerate niet langer beperkt is tot 192kHz. Zoals gebruikelijk kan de codec overweg met luxe hoofdtelefoons met een impedantie tot 600Ω, maar uniek is dat je voor deze herkenning kunt kiezen tussen de audiopoorten voor en achter op je pc. Normaal gesproken maakt de fabrikant die keuze voor je. Het signaal naar je koptelefoon wordt versterkt door een ESS Sabre 9018Q2C-dac, die een dynamisch bereik van 121dB kan halen. Naast de on-board geluidskaart levert ASUS ook nog de ROG Clavis mee, een externe USB-C-geluidskaart met vier ESS 9281-dac's. Die kun je ook met je smartphone of laptop gebruiken.
Vrm
De stroomvoorziening van de ASUS ROG Maximus XIII Extreme bestaat uit achttien powerstages voor de Vcore en twee stuks voor de geïntegreerde gpu. Daarbij heeft ASUS gekozen voor Texas Instruments CSD59881-powerstages, die een rating van 100A per stuk hebben. De Renesas ISL69269-controller kan maximaal twaalf fasen rechtstreeks aansturen. Daarom zijn er per fase twee Vcore-powerstages aangesloten. De overige drie fasen worden gebruikt voor de igpu en systemagent.
De ROG Maximus XIII Extreme maakt gebruik van massieve koelblokken. Er is geen fan aanwezig, het kabeltje dat je ziet, dient puur voor de verlichting.
Overklokfuncties
Voor overklokkers heeft ASUS de Maximus XIII Apex, die bijvoorbeeld maar twee geheugenslots heeft om zo maximale geheugen-OC's mogelijk te maken. Zover gaat de fabrikant bij de Extreme niet, maar desondanks beschikt ook dit model over uitgebreide overklokvoorzieningen. Onder de verzamelnaam 'Extreme OC Kit' zijn er onder meer voltagemeetpunten en diverse on-board knoppen aanwezig. Wat de start- en resetknoppen doen, spreekt voor zich, maar met 'safe boot' en 'retry' kun je veilig starten zonder de bios-instellingen te hoeven resetten, en de 'slow mode' komt van pas bij overclocks die randje stabiel zijn. Voor het veilig opslaan van je screenshot kun je dan direct terug naar veilige kloksnelheden. De speciale FlexKey-knop kun je zelf een functie geven, bijvoorbeeld naar het bios booten. Achterop zijn overigens ook twee extra knoppen geplaatst, die je zelfs als je moederbord is ingebouwd, makkelijk kunt bereiken. De knop om je bios - dat overigens dubbel is uitgevoerd - te flashen, zien we ook bij goedkopere modellen vaak; de tweede knop waarmee je het bios kunt resetten, komt minder vaak voor.
Accessoires
Tot slot willen we nog een paar onderdelen van het zeer uitgebreide accessoirepakket uitlichten. De ROG Fan Controller is bedoeld om achter de moederbordtray in je kast te worden bevestigd en biedt naast zes extra fanheaders ook zes argb-headers. Daarnaast zit er een in hoogte verstelbare standaard voor je videokaart in de doos.
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
Gigabyte doet wel een poging om een waardig topmodel voor de Z590-generatie neer te zetten: de Z590 Aorus Xtreme kost rond de duizend euro en is daarmee het duurste bord in deze test. Net als ASUS biedt Gigabyte een variant met een waterblok aan: de Xtreme Waterforce. Op het moment van schrijven is daarvan echter nog geen prijs bekend.
Uiterlijk en opbouw
De Z590 Aorus Xtreme is een eATX-moederbord, waarvoor overigens geen standaardafmetingen bestaan; dit model is een paar millimeter minder breed dan de ASUS. We zouden het ontwerp bijna ingetogen durven noemen. De rgb-verlichting blijft beperkt tot de chipsetheatsink en de i/o-cover; de rest van het bord is matzwart. Ook de vele gekantelde connectors, zodat kabels niet rechtop uit je moederbord steken, dragen bij aan een strakke look. Voor de frontpaneelconnectors levert Gigabyte adapterkabeltjes mee, zodat je die niet rechtstreeks in het moederbord hoeft te pluggen, maar ze uit het zicht kunt houden achter de moederbordtray.
De vrm-heatsinks bestaan uit tientallen koelvinnen, wat er misschien wat minder strak uitziet dan massieve koelblokken, maar de beschikbare oppervlakte voor het overdragen van warmte aan de lucht wordt hierdoor wel aanzienlijk vergroot. Dankzij de aangebrachte coating zijn ze in elk geval wel donker van kleur. Een 8mm-heatpipe verbindt de twee koelblokken met elkaar en zelfs de i/o-cover is van metaal om mee te helpen bij het afvoeren van de door de vrm gegenereerde warmte.
PCIe en M.2
Gigabyte heeft ervoor gekozen om zijn topmodel uit te rusten met drie PCI-Express x16-slots, waarvan de bovenste twee verbonden zijn met de PCIe 4.0-lanes van de processor. Het onderste slot heeft vier PCIe 3.0-lanes bandbreedte vanuit de chipset. Mocht iemand zich overigens nog afvragen hoe dood Nvidia SLI inmiddels is: Gigabyte heeft zijn topmodel niet eens meer laten certificeren voor die techniek, iets wat ASUS en MSI overigens nog wel hebben laten doen.
Ook de M.2-slots voor ssd's komen in drievoud terug bij de Aorus Xtreme. Het bovenste slot ondersteunt PCIe 4.0, de onderste twee zijn aangesloten op de chipset en werken dus op PCIe 3.0-snelheid. De heatsinks voor de ssd's zijn verwerkt in de grote aluminium platen die vrijwel de hele voorkant van het moederbord bedekken.
Aansluitingen
Waar ASUS er doorgaans uitspringt als het om aansluitmogelijkheden gaat, heeft Gigabyte dit keer ook gezorgd voor een vol i/o-paneel. Om te beginnen zijn er twee Thunderbolt 4/USB 4-poorten, die worden aangestuurd door een additionele Intel-chip. Daarnaast tellen we nog acht reguliere USB-A-poorten, zonder uitzondering op een snelheid van 10Gbit/s. USB 3.2 Gen2x2, oftewel USB met 20Gbit/s, wordt uitsluitend ingezet voor de interne USB-C-header.
Andere noemenswaardigheden zijn de knoppen voor bios-flash en clear-cmos, helemaal bovenaan het i/o-paneel, en het duo netwerkporten. De eerste is aangesloten op een normale Intel I225-V die snelheden tot 2,5Gbit/s biedt, maar de tweede maakt gebruik van een Aquantia 10GbE-controller. Verder heeft het bord nog antennes voor draadloos internet, waarvoor uiteraard de nieuwste Intel AX210-controller met ondersteuning voor WiFi-6E en Bluetooth 5.2 wordt ingezet.
Audio
Voor het geluid volgt Gigabyte twee verschillende paden. De reguliere audiovoorziening bestaat uit een Realtek ALC1220-codec gekoppeld aan een ESS Sabre 9018K2M-dac en TI OPA1622-opamps. Gigabyte levert echter ook een externe dac mee, die je via USB-C kunt aansluiten op je desktop, laptop of Android-smartphone. Gigabyte stelt voor om de dac vooraan je kast in te pluggen als vervanging voor de analoge audiojacks, om zo eventuele interferentie te ontlopen.
De naam ESSential USB DAC verwijst natuurlijk naar de ESS Sabre ES9280C Pro-dac die voor de externe dac is gebruikt. Deze dac kan overweg met 32bit-geluid tot 384kHz en ondersteunt DSD128, het formaat van de Super Audio CD. Volgens Gigabyte kan het apparaatje een signaalruisverhouding van 131dB bewerkstelligen.
Vrm
Gigabyte past een andere vrm-constructie toe dan de meeste andere fabrikanten. Dat zit 'm voornamelijk in de toepassing van doublers, chips die de stroomvraag van de processor over de aangesloten powerstages verdelen, waar andere fabrikanten simpelweg twee powerstages aansluiten op één fasekanaal van de controller. Voor beide methoden valt iets te zeggen. In theorie kan een opstelling met doublers efficiënter zijn, maar het weglaten ervan zou de reactietijd verbeteren en bovendien componenten uitsparen. Gigabyte blijft ze in elk geval gebruiken, terwijl ASUS en MSI dat niet (meer) doen.
De stroomvoorziening van de Vcore, igpu en systemagent staat onder leiding van de Renesas ISL69269-controller. De tien eerste kanalen zijn via ISL6617A-doublers aangesloten op twintig Vishay SiC840-powerstages, die een rating van 100A per stuk hebben. De secundaire rails hebben steeds één direct aangestuurde powerstage.
Gigabyte past als enige voor beide kanten van de volledige passieve vrm-koeling koelblokken met vinnen toe in plaats van massieve blokken. De koeloppervlakte van koelvinnen is veel groter.
Overklokfuncties
Net als ASUS en ASRock heeft ook Gigabyte met deze generatie een speciaal bord voor overklokkers: de Z590 Aorus Tachyon. Uiteraard heeft de veel duurdere Aorus Xtreme ook een eilandje met overklokfuncties, boven de geheugenslots. Daar vind je een set spanningsmeetpunten, een foutcodedisplay en een OC Ignition-knop. Daarmee kun je stroom geven aan alle aangesloten ventilators en apparaten zonder dat je het systeem start.
Voor de power- en resetknoppen is een uitsnede gemaakt in de overkapping. Die laatste kun je in het bios ook een andere functie geven, zoals direct naar het bios booten of starten met veilige instellingen. Met behulp van twee switches kun je bovendien schakelen tussen de twee bios-chips die het bord telt.
Accessoires
In het accessoirepakket dat je bij de Z590 Aorus Xtreme krijgt, vallen twee onderdelen echt op. Het eerste daarvan is de externe USB-C-dac die we onder het kopje Audio al uitgebreid behandelden. Verder krijg je een Aorus Pro Gen4 AIC-adapter bij het moederbord, een PCIe 4.0-insteekkaart met plaats voor twee M.2-ssd's. Je kunt deze kaart in het tweede PCIe-slot steken, zodat zowel je videokaart als deze insteekkaart acht PCIe 4.0-lanes krijgt. In theorie kun je dan zelfs RAID 0 draaien met een derde ssd in het op de processor aangesloten M.2-slot. Met een dergelijke configuratie haalde Gigabyte naar eigen zeggen snelheden tot bijna 20GB/s.
MSI MEG Z590 Godlike
MSI's topmodel is al sinds jaar en dag de Godlike, die binnen de high-end MEG-serie valt. De MEG Z590 Godlike kost rond de 950 euro. In tegenstelling tot de andere fabrikanten heeft MSI geen speciaal model voor overklokkers. Het eerstvolgende model (de Ace) is direct bijna de helft goedkoper. Zoek je een echt high-end MSI-bord, dan moet je dus altijd de Godlike hebben, vandaar de slogan 'one board to rule them all'.
Uiterlijk en opbouw
De designtaal van de MEG Z590 Godlike is flink op de schop gegaan ten opzichte van zijn voorganger. Weg is MSI's kenmerkende draak op de chipsetheatsink, ten faveure van een play-symbool. De draak komen we nog wel tegen op de verlichte i/o-cover, maar als je de rgb uitschakelt, is daar niets meer van te zien. Daarmee moet dit het eerste (potentieel) draakloze MSI-topmodel in al gauw een jaar of zes zijn.
Zoals de meeste luxe moederborden is de Godlike bijna volledig voorzien van covers en overkappingen. In het midden is hij grijs met zilveren accenten. De omranding die volledig rondom loopt, als ware het een stootrand, is zwart. Het idee daarvan is dat je de kabels van de grotendeels rechtopstaande connectors kunt verbergen. Rechts naast de geheugenslots zit bovendien een oledschermpje waarop je actuele informatie over je systeem of een leuk gifje kunt weergeven.
Net als Gigabyte past MSI een vrm-koelblok met koelvinnen toe, al zie je daar door het metalen afdekplaatje weinig van. Een klein ventilatortje springt als het nodig is bij met actieve koeling van de stroomvoorziening.
PCIe en M.2
De MSI MEG Z590 Godlike heeft in totaal drie PCIe x16-slots, waarvan het onderste schuilgaat onder de kabelcover. Als je dit op de chipset aangesloten slot wilt gebruiken, moet je die overkapping dus verwijderen, wat wel aangeeft dat het bord daar eigenlijk niet op bedacht is. De eerste twee slots zijn vanzelfsprekend verbonden met de processor en werken dus op PCIe 4.0-snelheid.
Dankzij de afwijkende indeling van de PCIe-slots kon MSI wel een extra M.2-slot kwijt, waardoor er in totaal vier slots beschikbaar zijn. Het eerste slot krijgt vier PCIe 4.0-lanes van de cpu, de andere drie zijn verbonden met de Z590-chipset. Houd er wel rekening mee dat het onderste M.2-slot zijn bandbreedte deelt met het derde PCIe-slot en je ze dus beter niet tegelijk kunt gebruiken.
Aansluitingen
Op de achterkant van het moederbord komen we een flinke sloot aansluitingen tegen. De opvallendste zijn twee mini-DisplayPort-ingangen, waarvoor MSI twee kleine DP-naar-mDP-kabeltjes meelevert. Door de video-output van je videokaart hiermee door te lussen naar je moederbord, kun je een videosignaal meesturen via de twee Thunderbolt 4-poorten op de Godlike. Daarvoor zet MSI dezelfde Intel JHL8540-chip als de drie andere fabrikanten in.
Verder zijn er acht reguliere USB-A-poorten aanwezig, waarvan twee stuks een snelheid van 10Gbit/s bieden. De andere zes zijn afkomstig van een ASMedia-controller die niet verdergaat dan 5Gbit/s, oftewel USB 3.0-snelheid. De interne USB-C-header werkt op 10Gbit/s.
Zoals gebruikelijk in dit segment heb je de beschikking over twee netwerkpoorten. Naast de standaard 2,5Gbit-controller van Intel is er ook een Aquantia AQC107-chip aanwezig die 10Gbit-ethernet mogelijk maakt. De WiFi wordt verzorgd door de nieuwste Intel AX210-controller.
Audio
Voor de audiovoorziening heeft MSI de nieuwste Realtek ALC4082-codec ingekocht, die intern via USB wordt aangesloten en daarmee geen last heeft van de beperkingen van de HD Audio-standaard. De ESS ES9218PQ-dac die wordt gebruikt, is een bekende; ASUS gebruikte hem in de externe ROG Clavis-dac. Je kunt hierop een hoofdtelefoon met een maximale weerstand van 600Ω aansluiten.
Vrm
MSI rust zijn topmodellen al enkele generaties niet meer uit met de mogelijkheid om de geïntegreerde gpu te gebruiken, met de gedachte dat wie in dit segment shopt, dat toch niet gaat doen. Een monitoraansluiting ontbreekt dus bij de aansluitingen en de igpu kan ook niet van stroom worden voorzien, want daarvoor ontbreken simpelweg de componenten.
Hierdoor kan MSI de Renesas RAA229828-controller, die maximaal twintig fasen kan aansturen, volledig toewijden aan de twintig ISL99390-powerstages voor de Vcore-rail. Zoals het typenummer al een beetje verklapt, hebben die per stuk een rating van 90A. Voor het aansturen van de systemagent is een losse Richtek-controller gekoppeld aan één Alpha & Omega 55A-powerstage.
In de vrm-koeling van de MSI MEG Z590 Godlike is een ventilator verwerkt.
Overklokfuncties
Zoals gezegd heeft MSI geen apart model voor overklokkers en moet de MEG Z590 Godlike dus ook deze kritische doelgroep tevreden stellen. Vanzelfsprekend biedt het bord alle basisfunctionaliteit op dit gebied: een foutdiagnose-display, knoppen achterop voor clear-cmos en bios-flash, onboard knoppen voor power en reset, en de mogelijkheid om te wisselen tussen de twee bios-chips.
Voor wie serieus wil gaan overklokken, levert MSI een extra accessoire mee, dat het Tuning Controller noemt. Je sluit dit paneel rechtstreeks aan op een speciale header op het moederbord, waarna je via de knoppen on-the-fly instellingen kunt aanpassen. Via de plus- en minknoppen kun je naar wens de multiplier of baseclock aanpassen, terwijl de functies van de knoppen voor power, reset en clear-cmos voor zich spreken. Verder zijn er nog OC Fail Save, waarmee je geen mislukking opslaat, maar met veilige settings kunt booten, en OC Retry om opnieuw te starten met behoud van settings.
Accessoires
Met de Tuning Controller hebben we al direct een bijzonder accessoire besproken, maar daar stopt het niet. In de doos vind je ook de M.2 Xpander-Z Gen 4 S, een actief gekoelde insteekkaart die plaats biedt aan twee M.2-ssd's. Als je deze kaart in een van de PCIe 4.0-slots steekt, lever je weliswaar de helft van de bandbreedte voor je videokaart in, maar verhoog je het aantal M.2-slots dat op PCIe 4.0-snelheid werkt, van een naar drie.
Het laatste accessoire dat we willen noemen, is de DIY Stands Set, zes pootjes die je zelf in elkaar kunt zetten als een soort benchtable om je moederbord op te monteren. In een bepaalde configuratie kun je dan zelfs een ventilator kwijt om tegen de onderkant van je moederbord aan te blazen.
Vergelijkingstabellen: slots en chips
Naast uiterlijk vertoon en allerhande gimmicks zijn het voornamelijk de extra mogelijkheden die een superdeluxe moederbord de moeite waard moeten maken. Op de meeste modellen komen we heel wat functies, aansluitingen en knopjes tegen die we in onze eerdere budgetround-up nog niet hadden gezien. Ook is het interessant om te bekijken of er een groot verschil is tussen de featureset van ASRocks topmodel, dat 450 euro kost, en de andere modellen die al gauw het dubbele kosten.
PCI-Express
Een belangrijk verschil met de budgetborden die we eerder hebben besproken, is dat de topmodellen allemaal twee PCI-Express 4.0 x16-slots hebben. Als je ze allebei gebruikt, krijgt ieder slot acht lanes, maar dat is nog altijd net zoveel bandbreedte als een PCIe 3.0 x16-slot. Het derde slot is telkens aangesloten op vier chipsetlanes en alleen de Z590 Taichi biedt daarnaast nog een extra x1-sleuf.
Slot 1
Slot 2
Slot 3
Slot 4
Slot 5
ASRock Z590 Taichi
PCIe 4.0 x16
PCIe 4.0 x16
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x1
n.v.t.
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
PCIe 4.0 x16
PCIe 4.0 x16
PCIe 3.0 x4
n.v.t.
n.v.t.
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
PCIe 4.0 x16
PCIe 4.0 x16
PCIe 3.0 x4
n.v.t.
n.v.t.
MSI MEG Z590 Godlike
PCIe 4.0 x16
PCIe 4.0 x16
PCIe 3.0 x4
n.v.t.
n.v.t.
USB en Thunderbolt
Alle vier de topmodellen bieden twee Thunderbolt 4-poorten, die worden geleverd door een nieuwe Intel JHL8540-controller. Thunderbolt 4 maakt net als zijn voorganger gebruik van de USB-C-connector, waardoor ook USB 4 automatisch wordt ondersteund.
Als we de Thunderbolt-aansluitingen meetellen, komen we bij het ASRock-bord tot een totaal van acht poorten, terwijl de andere merken er tien bieden. Bij ASUS werken de overige poorten allemaal op een snelheid van 10Gbit/s, maar MSI kiest er opvallend genoeg voor om zes aansluitingen te beperken tot 5Gbit/s. Dat je er niet veel aan hebt om je muis en toetsenbord op een ultrasnelle USB-poort aan te sluiten, is een valide argument, maar in vergelijking met de concurrentie is het toch een minpuntje.
De interne USB-C-header, die dient als toevoer voor de aansluiting op je behuizing, is alleen bij MSI uitgevoerd als 10Gbit/s-poort. De rest biedt op die aansluiting 20Gbit/s en op het ASUS-bord zitten er zelfs twee. De enige kast met twee USB-C-poorten die wij konden vinden, is de Corsair Obsidian 1000D, vooralsnog een feature voor een heel select groepje dus.
USB 2.0
USB 5Gbit/s
USB 10Gbit/s
USB 20Gbit/s
Thunderbolt 4
USB-C intern
ASRock Z590 Taichi
0
4
2
0
2
20Gbit/s
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
0
0
8
0
2
20Gbit/s + 10Gbit/s
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
0
0
8
0
2
20Gbit/s
MSI MEG Z590 Godlike
0
6
2
0
2
10Gbit/s
De ASUS ROG Maximus XIII Extreme heeft als enige twee interne USB-C-headers.
Opslag
De relatief goedkope Z590 Taichi weet zijn duurdere concurrenten zowaar op één punt de loef af te steken. ASRock biedt als enige acht SATA-poorten, dankzij de toepassing van een ASMedia-chip. Het aantal M.2-slots is net als bij de Gigabyte Z590 Aorus Xtreme drie stuks, waarvan alleen het op de cpu aangesloten slot PCIe 4.0 aanbiedt. Zoals je in dit segment mag verwachten, is elk M.2-slot voorzien van een heatsink, vaak verwerkt in de overkappingen die dit soort moederborden kenmerken.
ASUS en MSI halen een paar trucjes uit om meer dan drie M.2-slots te kunnen bieden, in het geval van de ROG Maximus XIII Extreme zelfs vijf stuks, waarvan drie op PCIe 4.0-snelheid. Als je de tweede en derde M.2-slots gebruikt, snoepen ze lanes af van je videokaart, waardoor die er slechts acht overhoudt. De twee slots die op PCIe 3.0-snelheid werken, vinden we op de verticaal geplaatste DIMM.2-module, waarin direct een koellichaam is verwerkt. MSI komt tot een totaal van vier slots doordat het laatste M.2-slot zijn bandbreedte deelt met het op de chipset aangesloten PCIe x4-slot.
Bij de borden van Gigabyte en MSI krijg je bovendien een PCIe-insteekkaart om twee extra M.2-ssd's te monteren. Effectief behaal je daarmee hetzelfde resultaat als bij de ROG Maximus XIII Extreme.
SATA-600
M.2-slot 1
M.2-slot 2
M.2-slot 3
M.2-slot 4
M.2-slot 5
Aantal M.2-koelers
ASRock Z590 Taichi
8
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x4
n.v.t.
n.v.t.
3
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
6
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x4
5
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
6
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x4
n.v.t.
n.v.t.
3
MSI MEG Z590 Godlike
6
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x4
n.v.t.
4
De DIMM.2-module biedt plaats aan twee M.2-ssd's.
Video en audio
Drie van de vier fabrikanten zijn eensgezind als het op monitoruitgangen aankomt. ASRock, ASUS en Gigabyte kiezen voor één HDMI-poort naast de outputmogelijkheden die de Thunderbolt-aansluitingen bieden. MSI heeft op zijn Godlike geen enkele video-uitgang geplaatst. Wie zoveel spendeert aan een moederbord, gebruikt de igpu toch niet, is het idee. Wel zitten er twee mDP-ingangen op, ten behoeve van de Thunderbolt-poorten.
VGA
DVI
HDMI
DisplayPort
USB-C/TB
ASRock Z590 Taichi
0
0
1
0
2
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
0
0
1
0
2
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
0
0
1
0
2
MSI MEG Z590 Godlike
0
0
0
0
0
De twee mDP-ingangen op de MSI MEG Z590 Godlike zijn verbonden met de Thunderbolt 4-poorten.
Het testveld is op het vlak van audio in tweeën verdeeld. ASRock en Gigabyte zetten nog de iets oudere Realtek ALC1220 in, ASUS en MSI opteren voor de nieuwste ALC4082. Ondanks het grote verschil in typenummer, zijn de geluidskenmerken van deze codecs identiek. Het verschil is dat de ALC4082 wordt aangesloten via USB, zodat de sampleratebeperking tot 192kHz van de HD Audio-standaard kan worden omzeild.
Voor de audioconnectors op het voorpaneel zetten alle fabrikanten een additionele voorversterker van ESS in. Die kan uitsluitend stereo verwerken, maar doet dat wel met een groter dynamisch bereik en minder harmonische vervorming. Bovendien kan hij overweg met een impedantie tot 600Ω.
Codec
Versterker
Analoge jacks
S/PDIF
ASRock Z590 Taichi
Realtek ALC1220
ESS Sabre 9218
6
1
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
Realtek ALC4082
ESS Sabre 9018Q2C
5
1
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
Realtek ALC1220-VB
ESS Sabre 9018K2M
5
1
MSI MEG Z590 Godlike
Realtek ALC4082
ESS Sabre 9218PQ
5
1
Netwerk
Op het gebied van netwerkconnectiviteit bieden de drie dure borden duidelijk meer dan de ASRock Z590 Taichi. Waar die het moet doen met een 2,5GbE-poort, beschikken de modellen van ASUS, Gigabyte en MSI over ethernet met een snelheid van 10 gigabit. Bovendien werkt de tweede netwerkpoort op 2,5Gbit, waar die bij de ASRock slechts 1Gbit is.
Voor de draadloze netwerkverbinding wordt in alle gevallen de nieuwste Intel AX210-controller met ondersteuning voor WiFi-6E en Bluetooth 5.2 ingezet. ASRock kiest voor de Killer-uitvoering met bijbehorende software, maar dat is fysiek dezelfde chip.
LAN 1
LAN 2
WiFi
ASRock Z590 Taichi
Killer E3100G
Intel I219-V
Killer AX1675x
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
Marvell AQtion AQC113CS
Intel I225-V
Intel AX210
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
Aquantia AQC107
Intel I225-V
Intel AX210
MSI MEG Z590 Godlike
Aquantia AQC107
Intel I225-V
Intel AX210
ASUS, Gigabyte en MSI bieden 10Gbit-ethernet door middel van een Aquantia-netwerkcontroller.
Overige features
Als we verder kijken dan de standaard specificaties, zien we de verschillen tussen de goedkopere ASRock en de drie duurdere borden toenemen. Zo heeft de ASRock geen dubbel bios, ontbreken spanningsmeetpunten en blijven de on-board knoppen beperkt tot power en reset. Bij ASUS en MSI zijn veel meer knoppen beschikbaar, bij die laatste zelfs via een meegeleverd accessoire. Gigabyte maakt als enige fabrikant de bewuste keuze om veel van de professionele overklokfuncties exclusief te houden voor de op overklokkers gerichte Z590 Aorus Tachyon.
ASUS en MSI hebben hun topmodellen uitgerust met een oledschermpje. Bij de ROG Maximus XIII Extreme is deze display horizontaal geplaatst, boven op de M.2-heatsink van de bovenste ssd, terwijl de oriëntatie bij de Godlike verticaal is.
De meeste overklokfuncties vind je bij MSI niet on-board, maar op een meegeleverd bedieningskastje.
Testmethode
Voor deze test van extreme Z590-moederborden hanteren we dezelfde testmethode als in onze eerdere round-up van goedkopere modellen. Ten opzichte van eerdere reviews hebben we daarin de volgende verbeteringen doorgevoerd:
Op de pagina over de vrm-test vind je nu alle beelden van de warmtebeeldcamera terug.
We testen nu ook hoe het moederbord zich op de standaardinstellingen gedraagt, bijvoorbeeld voor wat turbo's, het bij deze generatie geïntroduceerde Adaptive Boost Technology en powerlimits betreft.
Op de bios-pagina vind je nu een uitgebreide screenshotwalk-through van elk getest moederbord.
Testprocedure
Het belangrijkste onderdeel van onze moederbordentest is de vrm-test. De vrm is verantwoordelijk voor de omzetting van 12 volt uit de voeding in de door de processor gewenste spanning. Daarmee is het zowel een van de belangrijkste onderdelen van het moederbord als een onderdeel waarop bij goedkope modellen vaak wordt bezuinigd. In de specificatielijst merk je ontbrekende USB-poorten of M.2-slots immers eerder op dan magere vrm-componenten. Hoe de vrm van een moederbord exact werkt en wat de functie van alle onderdelen is, hebben we eerder uitgebreid uiteengezet in een achtergrondartikel op Hardware Info.
Om de vrm-test zo eerlijk mogelijk te maken, maken we de belasting van elk moederbord-vrm zo gelijk mogelijk. Daartoe stellen we de gemonteerde Intel Core i9 11900K-processor in op een vaste kloksnelheid van 5GHz voor alle cores en een vaste Vcore-spanning van 1,35 volt. Achter op de socket meten we met een multimeter wat de daadwerkelijk geleverde spanning is als de cpu wordt belast, om dit vervolgens zo precies mogelijk naar 1,35 volt te corrigeren door middel van load-line calibration en het bijstellen van de ingegeven waarde in het bios. Het eindresultaat is steeds een vrm-belasting van rond de 250 watt, vóór het efficiëntieverlies bij de vrm zelf. Als we het totale verbruik via de EPS-connectors zouden meten om het verbruik gelijk te trekken, zou de variatie in vrm-efficiëntie het beeld vertroebelen.
Meetmethode
Nu we zeker weten dat de belasting van de vrm voor elk moederbord gelijk is, kunnen we eenvoudigweg de temperatuur meten om te beoordelen hoe goed de koeling is. Bij veel moederborden zit er een uitleesbare temperatuursensor in de vrm, maar niet bij alle. Bovendien kunnen we niet garanderen dat die altijd accuraat is.
Daarom voeren we twee eigen metingen uit: de eerste met een Flir E60-warmtebeeldcamera, de tweede met drie type-k-thermocouples die we ter hoogte van de warmste vrm-fasen achter op het moederbord monteren. Zo hebben we altijd vergelijkbare meetgegevens, zelfs als op een luxer bord bijvoorbeeld een backplate aanwezig is die het zicht van de Flir zou kunnen beperken.
We voeren de tests uit met een gestandaardiseerd systeem in een NZXT H700-kast. Die is voorzien van vier op maximale snelheid draaiende ventilators en een cpu-waterkoeling die de opgewekte warmte rechtstreeks de behuizing uit blaast. Met een gebrek aan airflow hebben de moederborden dus in elk geval niet van doen.
Prestaties en stroomverbruik
Tijdens de vrm-test belasten we de processors gedurende een kwartier met de Cinebench 20 MT-benchmark. Na afloop van de test analyseren we de logfile en berekenen we zowel de gemiddelde benchmarkscore als de standaardafwijking. Substantiële afwijkingen van de prestaties of een gebrekkige consistentie kunnen immers wijzen op het terugklokken van de cpu: 'throttling' in jargon.
Na afloop van de test resetten we het bios naar de standaardinstellingen plus het xmp-profiel van het geheugen. Vervolgens voeren we een korte versie van de Cinebench-test uit om te bepalen hoe het moederbord met de standaardinstellingen presteert. Deze test duurt ruim twee minuten, wat voldoende is om eventuele limieten te activeren. Net als bij de vrm-test loggen we het gedrag van de processor op een aantal vlakken: de scores zelf, maar bijvoorbeeld ook het verbruik van de processor, de temperatuur en de kloksnelheden van elke core.
Tot slot voeren we aan het stopcontact een meting uit van het systeemverbruik. Dat doen we zowel onder belasting als idle, met een professionele EMU 1.X4-meter.
PCI Express 4.0
Nieuw bij de Z590-chipset is de PCI Express 4.0-standaard, nieuw voor Intel althans, want op AMD-borden zit deze PCIe-standaard al bijna twee jaar. Dat werpt natuurlijk de vraag op of er verschil zit in de implementatie, vooral als het om de inmiddels breed verkrijgbare PCIe 4.0-ssd's gaat. Tussen moederborden zal op dit vlak amper tot geen verschil zitten, want de PCIe 4.0-lanes zijn direct van de cpu afkomstig. We hebben er daarom voor gekozen om binnenkort in een apart artikel de PCIe 4.0-prestaties van AMD en Intel te vergelijken. Stay tuned dus!
Werking op stock-settings
Om te beginnen bekijken we de werking van de moederborden op de standaardinstellingen. Alle vier de modellen hebben standaard unlimited stroom, waardoor de kloksnelheid continu op 4,8GHz blijft. De Cinebench-scores zijn dan ook praktisch identiek. Opvallend is dat zelfs bij deze extreme borden Intels Adaptive Boost Technology standaard is uitgeschakeld. Wil je een allcore-turbo van 5,1GHz halen, wat volgens Intel 'binnen de specificaties' valt en dus niet als overklokken wordt gezien, dan moet je deze functie in alle gevallen handmatig inschakelen.
Stock - Cinebench 20 Multithreaded
Stock - Kloksnelheid
Stock - Vcore
Stock - Cinebench 20 Multithreaded
Moederbord
Gemiddelde score in Cinebench-punten (hoger is beter)
Dit betreft de softwarematig gerapporteerde spanning.
Vrm-test
We kijken op twee manieren naar de kwaliteit van de vrm. Enerzijds analyseren we de keuze voor bepaalde componenten in de stroomvoorziening, waarbij we focussen op de Vcore, veruit de zwaarst belaste rail in de vrm van een moederbord. Daarnaast meten we in onze vrm-test hoe goed de koeling van de vrm functioneert.
Componentanalyse
Alle vier de moederbordfabrikanten gebruiken een vrm-controller van Renesas, maar daar houden de overeenkomsten gelijk op. ASRock, ASUS en Gigabyte kiezen voor de ISL69269, die maximaal twaalf fasen kan aansturen. Omdat de vrm's op deze borden uit meer dan twaalf powerstages bestaan en deze controller bovendien vaak meer rails dan alleen de Vcore aanstuurt, worden er per Vcore-fase twee powerstages aangesloten. ASRock en Gigabyte zetten daarvoor doublers in, die de belasting over de twee powerstages verdelen. ASUS sluit het duo powerstages aan zonder tussenkomst van extra chips, wat in theorie iets minder efficiënt is, maar wel een snellere transient response oplevert.
MSI kiest voor de Renesas RAA229828, die de twintig aangesloten ISL99390-powerstages direct kan aansturen en dus om bovenstaand compromis heen werkt. ASRock gebruikt dezelfde powerstages voor de Vcore, maar houdt het aantal powerstages beperkt tot twaalf stuks. ASUS past 100A-powerstages van Texas Instruments toe, maar kiest ervoor om er achttien in te zetten voor de Vcore. Daardoor is het uiteindelijk de Gigabyte Z590 Aorus Xtreme die op papier de krachtigste vrm heeft, met twintig 100A-powerstages van Vishay.
Controller
Configuratie
Powerstages Vcore
Totale rating Vcore
Doublers
ASRock Z590 Taichi
Renesas ISL69269
6+2 -> 12+2
ISL99390B (90A)
1080A
ISL6617A
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
Renesas ISL69269
9+2 -> 18+2
TI CSD59881 (100A)
1800A
Nee
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
Renesas ISL69269
10+1 -> 20+1
Vishay SiC840 (100A)
2000A
ISL6617A
MSI MEG Z590 Godlike
Renesas RAA229828
20+0
ISL99390 (90A)
1800A
n.v.t.
De vrm-koelblokken van de vier high-end Z590-moederborden. ASRock en ASUS passen alleen massieve koelblokken toe, bij MSI maakt één zijde gebruik van koelvinnen en bij Gigabyte bestaan beide zijden uit koelvinnen.
Testresultaten
Nu kan de stroomvoorziening van een bepaald bord er op papier goed uitzien, het gaat uiteindelijk om de prestaties in de praktijk. In de grafiek zie je naast de resultaten ook de llc-instelling en de ingegeven spanning in het bios die nodig waren om onder belasting op exact 1,350V uit te komen.
De laagste vrm-temperaturen meten we volgens alle drie de meetmethoden bij de Gigabyte Z590 Aorus Xtreme. We schreven hierboven al dat het topmodel van Gigabyte op papier de sterkste vrm heeft en de fabrikant weet dat dus om te zetten in een uitstekend testresultaat. De thermocouples en ingebouwde sensor lopen niet verder op dan tot 41 graden; het heetste punt op de warmtebeeldcamera is een nog altijd zeer lage 44 graden. Als je bedenkt dat er rond de 250W aan vermogen wordt verwerkt, is dat bizar laag.
De modellen van ASUS en MSI waren op papier aan elkaar gewaagd. In theorie zou de MSI iets efficiënter kunnen zijn, omdat alle powerstages direct worden aangestuurd in plaats van in paren. Dat leidt echter niet tot een duidelijk voordeel. De thermocouples wijzen de ROG Maximus XIII Extreme aan als winnaar van dit duo, de warmtebeeldcamera laat de MSI nipt winnen en de sensormeting is op beide borden exact gelijk.
Zoals verwacht is de ASRock Z590 Taichi hekkensluiter, maar dat is gezien het prijsverschil geen schande. Bovendien zouden we de gemeten temperaturen nog altijd als zeer goed classificeren.
Hieronder vind je per bord de met de warmtebeeldcamera gemaakte beelden. Houd er rekening mee dat, zoals we op de testmethodepagina al beschreven, veel luxe borden een backplate hebben die de vrm (deels) bedekt. Om de vrm-temperaturen te vergelijken, kun je in dit geval beter naar de meetwaarden van de thermocouples en/of de sensors kijken.
ASRock Z590 Taichi
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
MSI MEG Z590 Godlike
Prestaties en consistentie
Tijdens de vrm-test houden we ook de prestaties in de gaten. Als die variëren of naar verloop van tijd afnemen, kan dat wijzen op throttling. Bij deze extreme borden is daar uiteraard geen sprake van. De standaardafwijking blijft beperkt tot enkele Cinebench-punten, wat op een score van rond de 6200 punten natuurlijk helemaal niets is. Alleen de ASRock Z590 Taichi laat een iets hogere deviatie noteren dan de drie dure borden.
Kijken we naar de absolute score, dan weet MSI toch nipt wat hoger te scoren dan de andere drie merken. Een directe verklaring daarvoor hebben we niet kunnen vinden, de kloksnelheden zijn op alle borden identiek, maar een verschil van minder dan 1 procent zouden we al snel afdoen als verwaarloosbaar.
Voor de meting van het stroomverbruik resetten we de moederborden naar hun standaardinstellingen, zodat duidelijk wordt hoe de verschillende fabrikanten hun borden in de fabriek optimaliseren. De Idle-meting is een gemiddelde over vijf minuten, de Load-meting een momentopname (maximum) tijdens een Cinebench-run. Beide metingen voeren we uit aan het stopcontact en betreffen dus het totale systeem.
Op de standaardinstellingen verbruikt de Gigabyte Z590 Aorus Xtreme zowel onder belasting als idle wat minder dan de rest. Gigabyte heeft blijkbaar gekozen voor een relatief energiezuinige afstelling, waarbij het uiteraard wordt geholpen door de efficiënte vrm en een relatief lage standaard-Vcore.
Bios-vergelijking
Als je niet gaat overklokken en geen bijzondere wensen hebt, zie je het bios als het goed is maar één keer: bij het startklaar maken van je systeem. Voor de echte tweaker kan het bios echter zomaar een dagelijkse werkomgeving zijn. Wat ons betreft leent een goed bios zich zowel voor het eenvoudig instellen van de basisopties, als voor het bieden van extra functies aan de power-user. Op deze pagina vind je uitgebreide bios-walk-throughs van elk getest moederbord.
In grote lijnen zijn er weinig verschillen tussen de bios'en die we hier zien en de varianten zoals we die tegenkwamen in onze eerdere round-up van budgetmodellen. We hebben de bios'en van ASUS en MSI dan ook onveranderd het hoogste zitten, zowel wat gebruiksvriendelijkheid als wat functionaliteit betreft.
Bios ASRock Z590 Taichi
Bij ASRock zien we ten opzichte van de goedkope borden eigenlijk maar één nieuwe functie: het instellen van de rotatie van de fysiek uitgevoerde tandwielen. De controle over de rgb-verlichting zonder dat je software hoeft te installeren, is bij ASRock net wat uitgebreider dan bij de concurrentie, wat we een pluspunt vinden. Hoewel de algemene werking veel weg heeft van het ASUS-bios, wat zeker geen belediging is, ontbreekt een zoekfunctie en die kan je leven een heel stuk makkelijker maken, zeker bij een extreem bord met bijna oneindig veel functies.
Bios ASUS ROG Maximus XIII Extreme
Het bios van ASUS was al een van de compleetste, concludeerden we in onze eerdere round-up. Voor de ROG-serie heeft ASUS nog een aantal functies toegevoegd, zoals ingebouwde overklokpresets voor geheugenkits met Samsung-, Micron- en Hynix-chips, en zelfs een ingebouwde Memtest86-tool. Daarmee kun je je werkgeheugen langdurig testen op defecten, handig als je wilt weten of je geheugen stabiel is. Minder geslaagd vinden we de automatische installatie van allerlei ASUS-software; dat kun je uitschakelen, maar staat standaard aan.
Bios Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
Gigabyte heeft wat ons betreft nog wel het een en ander te winnen. Het bios is enigszins basaal en doet niet erg verfijnd aan. De organisatie van alle instellingen is niet van het niveau van de andere merken en we komen af en toe slordigheidjes als door elkaar lopende tekst tegen. Functioneel missen we vooral de mogelijkheid om een ssd te secure-erasen en om het bios te updaten via internet zonder dat je het eerst op een flashdrive moet zetten.
Bios MSI MEG Z590 Godlike
Dat laatste kan bij MSI ook niet, maar verder is het bios van die fabrikant bijna net zo compleet als dat van ASUS. De indeling is iets anders dan de tabs van de andere merken, met twee hoofdgroepen (Settings en OC), maar daar vind je vrij snel je weg in. Functies als secure-erase en een zoekmogelijkheid zijn allemaal aanwezig.
Conclusie
Na het bekijken van vier ultraluxe moederborden moeten we bekennen dat we onder de indruk zijn van wat de vier fabrikanten hebben neergezet. Het niveau van functionaliteit en afwerking is bij alle borden hoog, wat betekent dat we kritisch moeten zijn op details om tot een winnaar te komen. De prijzen van deze modellen rechtvaardigen dat natuurlijk ook.
Buitenbeentje is minder ultiem, maar wel uniek
Dat de ASRock Z590 Taichi deze round-up niet zou winnen, viel door het grote prijsverschil te verwachten. Toch valt het ons op dat de Z590 Taichi op veel punten best dicht in de buurt komt van de echte topmodellen. De grote afwezige is 10Gbit-ethernet, waarover de drie andere borden wel beschikken, maar aan de andere kant zit bijvoorbeeld Thunderbolt 4 er wel gewoon op. Met de écht draaiende tandwielen heeft ASRock bovendien iets gevonden om zich mee te onderscheiden, zoals een waar vlaggenschip moet doen. Om over te gaan tot het uitreiken van een award zouden we meer vergelijkbaar geprijsde borden getest moeten hebben, maar voor nu kunnen we in elk geval stellen dat de Z590 Taichi een prima luxe bord is voor wie slechts met een half lot meedong naar de jackpot.
Spannende strijd in het topsegment
Heb je de loterij in je eentje gewonnen, dan heb je de keuze tussen de ASUS ROG Maximus XIII Extreme, Gigabyte Z590 Aorus Xtreme en MSI MEG Z590 Godlike. Ze kosten allemaal tussen de 900 en 1000 euro. Dat verschil vinden we op deze prijs klein bier, plus door prijsfluctuaties en cashbackacties kan de volgorde over een week zomaar zijn omgedraaid.
Uitmuntende afwerking
We beginnen met de winnaar van de vrm-test, de Gigabyte Z590 Aorus Xtreme. Dat is des te knapper als je bedenkt dat de ASRock en MSI voorzien zijn van actieve koeling; de Gigabyte en ASUS zijn volledig passief. De gebruikte audiocodec is iets ouder, maar dat is grotendeels een theoretisch verhaal. Bovendien compenseert Gigabyte dit ruimschoots door een externe dac mee te leveren. Als je wilt, kun je die ook met andere apparaten gebruiken. Het bord blinkt niet uit in extra functionaliteit. Voor overklokkers heeft Gigabyte de Tachyon, en een oledschermpje zoals bij ASUS en MSI zien we evenmin terug. De afwerking is echter van topniveau, met onder meer een unieke implementatie van gekantelde connectors, zodat je alle kabels perfect kunt wegwerken.
Alles erop en eraan
De ASUS ROG Maximus XIII Extreme is bovenal een heel compleet bord; het is goed zoeken naar minpunten. Alles wat je van een high-end bord verwacht, zit erop, van veel snelle USB-poorten tot de meest luxe audio- en netwerkchips. Als overklokker kun je je lol op met allerlei extra knoppen en functies, plus een gebruiksvriendelijk en uitgebreid bios. Uniek is dat je verschillende PCIe 4.0-M.2-ssd's op het bord zelf kwijt kunt, want bij Gigabyte en MSI moet je daar de meegeleverde insteekkaart voor plaatsen. Net als Gigabyte levert ASUS een extra externe USB-C-dac mee.
Het venijn zit 'm in de details
Op veel fronten kan de MSI MEG Z590 Godlike goed meekomen met de featureset van (E)xtreme's. Laat staan dat MSI zelfs een aantal unieke faciliteiten biedt, zoals een externe overklokbediening en de mogelijkheid om de uitgangen van je videokaart door te lussen naar de Thunderbolt-poorten. Met een over het moederbord heen geplaatste 'stootrand' probeert MSI de kabels aan het zicht te onttrekken, maar in de praktijk vinden we de oplossing van Gigabyte verfijnder. Hier en daar komen we toch wat meer minpuntjes tegen. Er zijn minder snelle externe USB-poorten dan bij ASUS en Gigabyte, de interne USB-C-header werkt bij MSI als enige niet op 20Gbit/s en er zit een kleine ventilator in de vrm-koeling, die ASUS en Gigabyte blijkbaar niet nodig hebben.
De ultiemste Intel Z590-moederborden
Hoewel alle vier de fabrikanten wat ons betreft een uniek moederbord hebben ontworpen, steken de ASUS ROG Maximus XIII Extreme en Gigabyte Z590 Aorus Xtreme volgens ons boven het hoogstaande maaiveld uit. Voor deze ultieme borden is er de enige passende prijs: een Ultimate-award.
Sinds dat veel review websites zich zijn gaan richten op o.a VRM ontwerp krijg je de laatste jaren high-end borden met extreme overbuild, VRM ontwerpen dat gewoon nergens op slaat. Neem nu die gigabyte, met een ontwerp van tot wel 2000A. Er is geen CPU in welke omstandigheid dan ook dat letterlijk 1500A trekken kan in zo'n situatie apart van dat je de chip geheid tot de grond kunt branden alleen.
Natuurlijk is headroom belangrijk met overklokken, maar gewoon een goed en uitgebreid VRM ontwerp voldoet al in bijna alle gevallen en zelfs ook met LN2. Aan een 2000a ontwerp heb je eigenlijk weinig als je belangrijkere zaken zoals VRM switchting frequency en toestanden niet verhogen kunt. Ik vindt het persoonlijk belangrijker als ik die setting juist aan kan passen tot een zo hoog mogelijke frequency.
De reden hiertoe is dat het leveren van stroom een stuk zuiverder is en je vaak ook een lagere core voltage kunt in gaan zetten dan wanneer je op een stock vrm frequency gaat zitten (door Bios ingesteld). Iedereen die wat dieper op bepaalde settings ingaat zal ook wel begrijpen dat een straight-toe maximale current helemaal niks zegt t.o.v de features die een goed ontworpen VRM nog meer met zich brengt.
Leuk; hierdoor krijg je dus plankjes met VRM's waar je eigenlijk helemaal niks aan hebt. Snap het ook niet: als je een extreem high-end bord aanschaft en hier tot wel 1000 euro voor betalen wilt, je het eigenlijk ook wel moet gaan gebruiken of teminste weet waarom je het aanschaft. Anders dan dat dan lacht ook Gigabyte zich de ballen uit hun broek
Ik denk dat je een punt hebt, maar dat raakt eigenlijk juist niet deze borden. Voor het ontwerpen van de moederborden die in deze review zitten gaat een engineer zitten met het idee 'hoe kan ik dit bord zo ultiem mogelijk maken?', dat heeft weinig te maken met realistisch verwacht gebruik. Ik begreep eerder zelfs van een fabrikant dat het merendeel van de mensen die dit soort borden koopt, de processor niet eens overklokt . Maarja, als het geld tegen de plinten klotst, waarom niet?
De switching frequency is uiteraard instelbaar, maar daar hoef je deze borden ook niet voor te kopen - als overklokker ben je doorgaans een stuk beter uit met de goedkopere minder dure OC-borden als de ASRock OC Formula, ASUS Apex en Gigabyte Tachyon.
Ik denk niet dat deze borden substantieel goedkoper waren geweest als de vrm wat minder overkill was; dat is gewoon niet het doel met deze modellen. Ik denk dat de mate van 'overkillheid' ook niet heel veel groter is geworden dan een paar jaar terug - vergeet niet dat de 11900K ook drie keer zoveel verbruikt als bijvoorbeeld een 6700K.
De focus op vrm was er vroeger inderdaad niet zo, die is met name gestart door enkele YouTubers waaronder Buildzoid, die met gemak een uur aan een stuk kan praten over de vrm van één moederbord of videokaart . Fabrikanten reageren daar natuurlijk op en ik denk dat de gemiddelde vrm-kwaliteit flink omhoog is gegaan. Juist budgetmoederborden zijn daardoor relatief veel duurder geworden - vroeger vond je powerstages alleen terug op luxere modellen, tegenwoordig hebben alleen de echte instapmodellen nog losse mosfets. Da's aan de ene kant mooi, maar aan de andere kant drijft het natuurlijk wel de prijzen op, terwijl je kunt discussiëren over of de langdurige zware belasting waarbij een goedkopere vrm zou gaan throttlen in de praktijk zo vaak voorkomt.
Als een fabrikant besluit een moederbord voor bijv amd te bouwen dan moet het voldoen aan minimum voordat ze groen licht hebben. Dit houdt eigenlijk in dat je een 5900x cpu op een 50€/$ moederbord ongeacht moet kunnen draaien. Zelfs met een all core overclock. Een 2000a vrm is gewoon zwaar over the top en voegt niets toe eigenlijk. Van je leven niet dat je die vrm ook voor de helft kunt benutten. Er is gewoon een overduidelijke trend met vrms aan de hand waardoor men denkt hoe meer hoe beter. Bekijk een gemiddeld server bordje eens, amper 4 fases en toch goed voor 400w.
Tuurlijk is een 2000A-vrm zwaar over de top, maar álles aan deze borden is zwaar over de top.
Beetje offtopic: er is wel een minimumspec voor AMD-borden, maar die houdt zeker niet in dat een 5900X continu op een all-core overklok zou moeten kunnen draaien. Als ik zo snel kijk zijn er genoegbordjes met losse high- en low-side mosfets zónder heatsinks te koop voor rond de 50 euro, die gaan écht geen overgeklokte Ryzen 9 trekken. En da's maar goed ook, want als elk bord dat zou moeten kunnen zouden de borden voor iedereen die dat niet gaat doen nodeloos overpriced zijn.
Dat de VRM's ruim 130 graden worden, tja dat is een feit, maar het werkt out of the box. Dat is het punt dat ik maken wil. AMD wil geen herhaling van FX bordjes die eruit klapte met een high-end FX op 5GHz ofzo.
Maar daarin ben ik ook van mening dat veel VRM's zwaar overkill zijn. Mensen zullen bij een CPU review klagen dat een chip 150-300W verbruikt, maar vervolgens wel het gaming mobo kopen met een 12-phase VRM, met 50A power-stage/each dat in theorie goed is voor 600W+ (assuming Vcore=1V) CPU power..
Hebben mensen dat nou echt nodig? Gaan ze echt zo'n CPU richting de 400-500W load power pushen? Volgens mij wil echt maar een enkeling zo'n kachel naast zich verdragen.
Daarintegen zijn het aantal fases en amperages die lekker verkopen. Dat die fases met doublers worden gerealizeerd en daardoor eigenlijk weinig toevoegen aan het dynamisch gedrag van de VRM... oh. Meer fases is misschien iets efficienter (verliezen gaan met P=I^2*R).. maar ik zou graag de DSE willen zien van een goed 4-phase design vs een over-de-top 6+6-phase design. Volgens mij heeft marketing dan toch veel invloed op de markt..
Wat betreft een 5900X in elk mobo draaien zit wat in. Echter heeft AMD vroeger ook wel veel AM2 en AM3 plankjes gehad waar een maximum TDP minder was dan max wat op het platform te koop was. Dat waren dan ook echt de instap budget planken. Dus misschien ja met AMD stempel, maar wel meerdere stempels beschikbaar. Ik weet niet of ze dat op AM4 recht getrokken hebben; ik mag het hopen.. ondanks dat het AM4 platform erg rijk is in upgrade paths, is de CPU+chipset compatibiliteit soms wel verwarrend.
Ja, ieder AM4 bordje dat je vindt, moet teminste 125W CPU TDP aankunnen. Dat zie je ook terug in de test op https://www.techpowerup.c...p-b350-motherboard/3.html waarbij zelfs een 3900x in een all-core oc het prima uithoudt op zelfs een 50$ bordje. Dat de VRM's 130 graden worden moet je maar ff voor lief nemen ( ) maar het kan en zonder dat het kapot gaat, chrashed of iets anders.
Dat is het verschil tussen AM3 en AM4. Het VRM ontwerp moet gewoon proper zijn. En dan maakt het echt geen reet uit of je nu het goedkoopste of het duurste zal nemen. Linksom rechtsom kan je daar in theorie iedere AM4 CPU op plaatsen en het zal werken.
Dat 110 ~ 130 graden niet bevorderlijk is, eens. Maar op zo'n bordje loop je natuurlijk al op tenen wat betreft capaciteit en vaak zit er geen tot nauwelijks koeling bij betrokken. Het gaat uit van airflow van een luchtkoeler bijv. En als je er waterkoeling op zet neem je die luchtstroom weg en wordt het nog heter.
VRM's zijn ook ontworpen om richting de 80 graden te gaan. Das normaal. En dat kunnen ze heel lang goed volhouden. Het is juist de capacitors ernaast die wel te lijden hebben onder een veel hogere temperatuur. De levensduur van caps hangt gewoon af van de temperatuur op waarop ze opereren. En daarom zou je in theorie een iets beter ontworpen bordje willen hebben.
Maar goed ik heb nu verschillende high-end bordjes vergeleken en ook de OC tests gechecked, het komt eigenlijk nog steeds op hetzelfde allemaal neer. Je hebt geen 2000a bord nodig om je CPU te kunnen overklokken. Er zullen ook geen traces op je bord geschikt zijn die ff 1500 ampere erdoorheen jagen, laat staan een chip die het hebben kan en laat staan propere koeling voor je chip.
Ik zeg al het is zo overtrokken de laatste jaren, het gaat nergens meer over. Straks krijgen we het eerste 3000 ampere moederbord en over 2 jaar 5000 ampere.
In mijn ervaring is een vrm ontwerp met juist die basis functies zoals vrm switching frequency veel belangrijker dan hoeveel current het leveren kan. De switching frequency (hoe snel het schakelt per seconde) zorgt ervoor dat bij een hogere setting je een lagere vcore kunt gaan voeren en daarmee je OC verder kunt extenden. Indirect is de warmte ook iets minder en het werkt gewoon veel beter.
Heb dat jaren met een FX platform staan uitproberen, was heel erg leerzaam, ook voor mijn 2700x kon ik een lagere vcore gebruiken met een hogere switching frequency tot op 600hz (600x per seconde). De efficientie van die VRM gaat dan wel iets omlaag maar je krijgt er een "schonere" stroom voor terug.
[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 22 juli 2024 17:41]
Gelukkig hebben we daar de community nog die dit soort gaten op kan vullen. Misschien goed als Tweakers eens bekijkt of bepaalde waardevolle aanvullende reacties 'gepinned' kunnen worden op één of andere manier.
Sowieso vind ik sinds we kunnen overclocken op de B560 moederborden de meerwaarde van z590 erg beperkt. Ik kan bijna geen builds bedenken waarbij dat nog uitmaakt. Ik begin ook een beetje het vermoeden te krijgen dat dit soort moederborden verdwijnen in iemand z'n PC die het alleen voor de show heeft en weinig er mee doet. Het enige dat ik als bonus zie dat je op de B560 moederborden echt mist is een minder lowbudget realtek audiovariant en een 2e PCIe 4.0 slot.
Je kunt de processor niet overklokken op B560-moederborden; alleen het geheugen kun je sinds deze generatie overklokken op B560 en H570. Bij AMD kan je de cpu overigens wel overklokken met een B-serie chipset, wellicht dacht je daaraan.
Je kan inderdaad niet met multiplier overklokken op B560 moederborden als gebruiker. Echter het aanpassen van PL1 / PL2 en Tau is in principe ook overklokken en dat gebeurt wel bij een boel, zo niet het overgrote deel van alle B560 moederborden van de gekende DiY moederbord fabrikanten.
Ik heb zelf nog niet veel B560-borden onder handen gehad, maar dat geloof ik graag - het zou me ook niets verbazen als er nog flinke verschillen zitten tussen in hoeverre je volledige vrijheid hebt met de powerlimits.
Volgens de letter der wet is dat echter geen overklokken - je cpu draait gewoon op de door Intel opgegeven kloksnelheden, alleen maak je het mogelijk om dat langer/continu vol te houden. Omdat het geen overklokken is, behoud je trouwens ook gewoon je garantie
Volgens de letter der wet is dat echter geen overklokken
Daar verschillen, ook in de techpress, de meningen over. O.a. Gamers Nexus is bijvoorbeeld van mening dat het rommelen door de fabrikanten met PL en Tau limiten wel degelijk overklokken is, en dat is ook een beetje de lijn die ik volg, buiten spec draaien zie ik als tunen, overklokken, tweaken, welk naampje je er ook aan wil geven
Volgens mij heb je met XTU op ieder bord gewoon de vrijheid die zaken aan te passen. Of het in de bios kan in een keuze van de fabrikanten, volgens mij locked Asrock het bij bepaalde bordjes, terwijl op andere bordjes het standaard aanstaat of aangaat wanneer je bijv. XMP aanzet. Iedere moederbord fabrikant lijkt daar zijn eigen keuzes te maken.
Of je de garantie behoud vraag ik me ook al, volgens mij heeft Intel het in hun voorwaarden over niet over het enkel veranderen van de clocksnelheid, maar is 'buiten spec' draaien van bijvoorbeeld de frequentie, maar ook powerlimits, voltage e.d. genoeg om de fabrieksgarantie te kunnen laten vervallen (in de praktijk zal dit echter vrijwel niet gebeuren, aangezien controle eigenlijk niet te doen is). Maar ook bijvoorbeeld het aanzetten van XMP is ook 'genoeg' om de fabrieksgarantie in principe te laten vervallen.
AMD is daar trouwens niet anders in, hun bewoordingen zijn volgens mij zelfs nog strenger dan Intel.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 17:41]
Ik denk dat daar de crux zit: de 'default' PL1/PL2/Tau zijn geen officieel door Intel gecommuniceerde specs, maar slechts minimum-guidelines voor systeembouwers, die de waardes zelf kunnen tunen op de koeling en stroomtoevoer in hun systeem. Als je je pc zelf bouwt ben jij de systeembouwer, en dus ook zelf verantwoordelijk om ofwel in koeling/vrm te voorzien die 'unlimited' boost aan kan, ofwel de limieten zo in te stellen dat ze overeenkomen met de capaciteiten van jouw systeem. Of je garantie hierdoor vervalt heb ik eerder letterlijk aan Intel gevraagd en zij bevestigden dat dit niet zo was. Maar zoals je zelf al zegt, in de praktijk lopen cpu-rma's altijd wel los, al is het maar omdat ze uiterst zeldzaam zijn.
Daar zal inderdaad deels denk ik de crux zitten, Intel communiceert de default PL1/PL2 en Tau waardes trouwens wel voor zover mij bekend, in ieder geval in het verleden stonden ze gewoon in de publiek toegankelijke datasheets en inderdaad, OEM e.d. mogen daar vanaf wijken, zowel naar boven als naar beneden, het zijn dus volgens mij geen minimale waarden. Het zou mij eigenlijk verbazen als het publiceren van deze waarden voor 11th gen niet meer het geval is.
Wel grappig dat Intel richting jullie aangeeft dat de garantie niet vervalt, terwijl hun eigen warranty document anders lijkt te zeggen. Maar goed, zoals gezegd zal dat weinig uitmaken. Ik ben het bijv. in de praktijk nog nooit tegen gekomen en het kan ook gewoon een vorm van indekken zijn.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 17:41]
Helemaal correct. Ik ging er vanuit dat we met de CPU ook wat konden op B560. Maar ik denk dat het ook komt omdat alle B560 moederborden tegenwoordig wel de mogelijkheid bieden om de TDP kunstmatig te verhogen op de CPU's, waardoor een 65w CPU in de meeste gevallen op 100W of meer kan draaien. Ook een vorm van 'overclock'. Maar multiplier kan inderdaad niet. Ook base clock kan op veel B560 moederborden helemaal niet, dat wist ik ook niet.
Nu is het ook zo dat je VRM's niet helemaal op hun limiet wilt benutten en ze een stuk efficiënter/koeler blijven op een lagere belasting dat gezegd hebben zeg een Vcore van 1 volt, met 1000A, dat is eh.. 1000 watt*? Hoe fik in m'n CPU uit in zo min mogelijk milliseconden?
* zo werkt het niet helemaal maar is een redelijke benadering
Het is wél letterlijk 1000 Watt, 1 Volt bij 1000A.
De correcte vraag is alleen wat er dan 1000 Watt is, het piek-ingangsvermogen of het piek-uitgangsvermogen. Daar zit een verschil tussen, namelijk de warmte die de VRM's produceren.
Nu is het niet gezegd dat je CPU uitfikt; er is ook een goede kans dat je voeding eerder ermee kapt.
Daarom gaf ik ook aan dat het niet helemaal zo werkt, er is een efficiëntie bij x belasting en factoren als fluctuaties in de belasting hebben ook invloed op de efficiëntie.
Vergelijk met een auto gaat redelijk op als je telkens plankgas geeft om je snelheid te corrigeren dan verbruik je enorm veel meer brandstof dan wanneer je precies de juiste en gelijke hoeveelheid gas geeft, terwijl je uiteindelijk exact dezelfde gemiddelde snelheid had.
Je weet dat die 1V initieel omgezet wordt vanaf de 12V lijn toch? Je brengt geen PSU uit die exact 1 volt levert met daar een reserve van 1000A of zelfs 2000A. Je hebt gigantische traces en dikte van kabels nodig om dat te kunnen dekken en waar het nog enigzins veilig kan. Daarom zit er een VRM op het bord. Dit zet de 12V om naar de spanning die de CPU nodig heeft.
Je kunt zo goed als spot welden met 1V / 1000A ofzo, laat staan wat er gebeurd met 2000A en een per ongeluke kortsluiting ofzo Ik snap dat VRM's meer efficient kunnen zijn als je dit meer en "breder" verdelen kunt en dat goed is voor o.a temperaturen en verlies in stroom enzo, maar dit is echt over de top. Er is geen scenario waar je alleen al sustained 1000A kunt (blijven) draaien en ook niet met de meest zieke OC.
Het stroomverbruik van een chip loopt namelijk terug als je deze naar -180 graden gaat koelen. Ook dan kom je bij lange na niet aan die 1000A. Het is echt bizar wat hier bedacht is.
Deze prijzen snap ik persoonlijk echt niet meer het zijn op veel vlakken nauwelijks bijzondere moederborden en kosten 4 tot 5x wat de "gewone" kosten.. 10gbit LAN als selling point leuk maar de kosten van een 10gbit netwerk kaart zijn zo schokkend niet?
Edit: een dure audio chipset met onzinnige features als 600 Ohms verbinding en een riser voor m2 sloten ook die kost bij Asus zelf nog geen 5 tientjes, nu alleen even weg uit de pricewatch.
Deze prijzen snap ik persoonlijk echt niet meer het zijn op veel vlakken nauwelijks bijzondere moederborden en kosten 4 tot 5x wat de "gewone" kosten.. 10gbit LAN als selling point leuk maar de kosten van een 10gbit netwerk kaart zijn zo schokkend niet?
Die 10Gbit LAN is ook niet zo bijzonder. Onlangs nog een Aorus build gemaakt met de Gigabyte Aorus Master moederbord. Daar zit ook gewoon 10Gbit op. Sterker nog, de overige specs zijn nagenoeg precies hetzelfde ( op de formfactor na ), voor 1 derde van de prijs.
Ik ook niet, maar toen ik de naam van de review zag dacht ik ook van waarom deze "round-up" wie zit daar op te wachten.
Is dit vanwege hardware info. Want als dit soort artikelen er komen waarom is dit nooit voor de x570 gedaan die een zelfde set aan features hebben.
Ook de best buy guides is nu al weer regelmatig intel gekozen, terwijl alles ook wat je recent leest nog steeds voor AMD gaat zeker higher end. Ik krijg het gevoel dat tweakers wat meer Intel minded is geworden. Of intel meer moeite steekt in het beschikbaar stellen van spullen voor review.
Dat zie ik namelijk op andere plekken ook dat Intel wat meer aandacht "koopt".
Het gevoel over "meer Intel-minded" deel ik niet met je. Er missen nog veel Intel borden. Het wachten is nogsteeds op de B560 moederborden round-up en mini-ITX borden. AMD borden zijn beter in kaart gebracht. Er zijn momenteel maar weinig nieuwe borden voor AMD's AM4 socket.
[Reactie gewijzigd door Djarune op 22 juli 2024 17:41]
Ook de best buy guides is nu al weer regelmatig intel gekozen.
Dat is natuurlijk niet zo vreemd, op een aantal prijs punten heeft Intel immers momenteel het beste aanbod. Zeker omdat AMD al tijdens niet nieuws heeft in het < €300 segment en dan vooral in het <200 segment is het aanbod van AMD karig. Daar hadden ze de 3600 die het daar heel goed deed (en nog steeds een heel goede cpu is), zeker toen die voor +- €169 verkrijgbaar was voor de boxed verie. Nu kost de 3600 echter weer €200+ en dat doet de prijs prestatie t.o.v. bijv. de Intel i5-10400(F) en 11400(F) geen goeds.
maar ook in het segment tot €400 is Intel momenteel vrij sterk met bijv. de i9-10850K.
Het enige segment waar Intel momenteel eigenlijk niet competitief is, is tegenover de Ryzen 5900X en 5950X.
Of intel meer moeite steekt in het beschikbaar stellen van spullen voor review.
Dat geloof ik direct, Intels marketing is imho altijd al stukken beter geweest dan die van AMD richting het grote publiek. AMD heeft soms leuke 'jabs' gericht op enthousiasts, maar de mainstream consument zal, denk ik in ieder geval, AMD's marketing vaak niet goed begrijpen.
En nu ben ik zelf geen techreviewer, maar ik zou direct geloven wanneer iemand uit de techpress zou zeggen dat Intel (en partners) het leveren van samples goed voor elkaar hebben.
Zo zag ik bijvoorbeeld het volgende voorbeeld (niet techpress gerelateerd), maar een bekende van mij werkt voor een groot software huis die hun diensten ook via een 'eigen' cloud aanbied. Nu wilde hij enkele jaren geleden de eerste generatie Epyc evalueren, uitgelezen kan zou je zeggen voor AMD om ergens binnen te komen. De realiteit was echter anders, het heeft tijden geduurd voordat ze eindelijk de hardware hadden. Terwijl hij aan de andere kant aangeeft, als we nieuwe spullen van Intel willen evalueren hoeven we alleen meer 'even te bellen' en krijgen ze toegang tot zowel hardware, maar ook Intel software devs mochten er zaken niet naar wens lopen.
Wat dat betreft heb ik echt het idee dat met dat soort zaken AMD nog een lange weg te gaan heeft tot ze op het niveau van Intel zitten.
De reden voor Intel minded is omdat je dan nu een nieuwe PC kan bouwen en later een grafische kaart, want als je nu een AMD koopt heb geen grafische kaart en zelfs de goedkoopste zijn veelste duur voor wat je krijgt. Dat werd in de laatste BBG ook wederom aangekaart, de vorige BBG werd er aangegeven dat Intel wel beschikbaar was en AMD beschikbaarheid/prijs problemen had. Dus is er daarom 2× voor Intel gekozen ondanks dat nu AMD het beste is wat je kan krijgen op consumenten CPU vlak.
best buy heeft weinig met favorietisme te maken,
hier zit redelijk wat input van de community in.
eerder met prijs/performance en beschikbaarheid in een bepaalde pricesetting.
ga je voor een budget htpc of een game pc ligt de voorkeur nog bij intel
doe je zwaarder renderwerk of een workstation build zal de voorkeur bij amd liggen.
Inderdaad dat dacht ik ook, wie koopt er een moederbord van 400 laat staan 1000 euro ?
Zelfs als ik de jackpot zou winnen zou ik er gewoon een goed (en normaal betaalbaar) mobo inzetten
Deze prijzen snap ik persoonlijk echt niet meer het zijn op veel vlakken nauwelijks bijzondere moederborden en kosten 4 tot 5x wat de "gewone" kosten.
Ik heb in mijn hele leven nog nooit meer dan €300 voor een moederbord betaald, en dat was een middenklasser voor dual Xeon's in 2004. Prijzen van €1000 voor een moederbord zijn simpelweg absurd, net als bijna €600 voor een 11900K. De x900K CPU's hebben jaren en jaren rond de €350 geschommeld.
Voor mijn volgende computer (die nog wel een tijdje gaat duren, omdat er niks op de markt is dat me nu bevalt, zeker niet van Intel) komt er een moederbord in dat maar aan een paar dingen hoeft te voldoen, waaronder goede stroomvoorziening en lage temperaturen. Qua features heb ik maar heel weinig nodig, behalve het feit dat er een processor, geheugen, en M.2 SSD's op kunnen.
Je ziet vaker dat het allerbeste in een segment een fancy prijs krijgt. Voor mensen voor wie geld geen rol speelt.
Zo was de Rtx 3090 ook geïntroduceerd op 2x de prijs van de 3080 ook al was hij slechts 10-20% sneller. Hij heeft wel meer geheugen.
Intel deed dit spelletje ook met hun Extreme cpu's. $1700 voor een 10-core cpu in 2016.
[Reactie gewijzigd door lordawesome op 22 juli 2024 17:41]
Wees blij dat sommigen het geld er voor uitgeven om dergelijke hardware te kopen. Het zijn met recht de early adapters.
Over 3 jaar zijn die high-specs de standaard en 2 jaar later ook in budgetsystemen terug te vinden.
Early adopters zijn meestal flink genaaid bij nieuwe technieken. Standaarden zijn vaak nog niet volledig uitgewerkt. Vooral bij communicatie standaarden zijn er nog problemen of duiken die iets later op omdat er onvoldoende (goedkope) testapparatuur en andere devices zijn. (Zie bvb het bericht over HDMI receivers tijdje geleden)
Ik mag hopen dat 1000A+ VRM's niet de standaard worden!
Het stroomverbruik van budget-systemen is niet eens zo hard toegenomen. Sterker nog, NUC'jes en vergelijkbare systemen zijn zelfs zuiniger dan de 200W systemen waarmee ik begonnen ben.
In dit geval gaat het niet eens echt om hogere specs die je niet op andere goedkopere/flexibelere manieren kan krijgen, gewoon ook een PCI-e 4.0 bord met wat glimmend plastic erop en wat meer aansluitingen die je als een enthusiast/professional liever in de vorm van een insteekkaart of extern apparaat aansluit zodat je het mee kan nemen naar een volgend systeem. Wat dat betreft hadden er m.i. eerder meer snelle PCI-e sloten op moeten zitten.
Die pricing strategie is mij bekend maar ik zie eigenlijk geen bijzondere features dus je betaald voor een tof uiterlijk maar er zitten geen standaard waterblokken op, geen bijzondere I/O etc. t.o.v. van moederborden van de helft van de prijs. Dit bord combineer je dan ook niet met een Celeron, Pentium of i3, dus overklokken is gerommel in de marge aangezien ze stock amper koel te houden zijn.
Ik ook niet. Waarom zou men niet gaan voor bijvoorbeeld de Asrock Z590 Extreme (vergelijking)? Die heeft een 2,5 Gbps aansluiting, en is 'slechts' rond de 200 EUR.
Laatstgenoemde heeft een iets andere PCIe configuratie (een enkel PCIe 4.0 x16 slot voor een enkele deftige videokaart, wat tegenwoordig niet echt meer een discussiepunt is), slechts 6 SATA aansluitingen in plaats van 8 en mist Thunderbolt, maar heeft zat ruimte voor uitbreidingskaarten wanneer dit vereist is. Een enkel PCIe 3.0 x1 slot heeft een maximale bandbreedte van 985 MB/sec. Dat is prima voor een toekomstige 10 Gbps Ethernet uitbreidingskaart, als daar ooit behoefte aan is.Dit soort kaarten bestaan kennelijk (nog) niet, en natuurlijk zou de volledige bandbreedte niet benut kunnen worden als ze wel bestonden. Desalniettemin, een PCIe 3.0 x4 uitbreidingskaart is betaalbaar, en kan in het enkele PCIe 3.0 x16 slot. Voor een kleine meerprijs kan daar zelfs een PCIe 2.0 8x kaart in, met twee 10 Gbps Ethernet-aansluitingen.
Die 200 EUR dat het minder kost ten opzichte van Asrock's duurdere model maakt het systeem in het geheel goedkoper, of kan aan belangrijkere zaken besteed worden.
[edit]
Natuurlijk om mijn eerste vraag alvast zelf te beantwoorden: als prijs geen factor is.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 17:41]
Ik zou zelf nooit een Asrock Z590 bord kiezen uit de budget regionen, leggen het af tegen alles van asus/msi/gigabyte en al helemaal die PG4 dat is een uitermate slecht bord in vergelijking met een MSI Z590-A pro bijvoorbeeld zie https://www.youtube.com/watch?v=GYeyrS1tIyU
En dat terwijl de meeste games tegenwoordig voor consoles geschreven worden Ik zie werkelijk waar geen reden zo'n moederbord te kopen. De prijs/kwaliteitsverhouding is compleet zoek. Het verbaast me echt dat er mensen zijn met zo'n dikke portemonnee dat ze geen normale afwegingen meer kunnen maken, want een weldenkend mens koopt dit niet. (Oké, ik zet het wat stellig neer, maar ik vind het enorm overdreven)
Games worden weliswaar voor de consoles geschreven maar ook bij deze generatie zie je weer 30fps titels, of 60hz games die moeite hebben 60hz aan te houden, laat staan 144hz. Native 4k is ver te zoeken en raytracing is ondermaats.
Aan de andere kant, dankzij de console kopers krijgen spellen een flink budget waar pc gamers de vruchten van plukken.
Ik ben het trouwens volledig met je eens dat deze moederborden weinig waarde voor hun geld bieden.
Volgens mij het te maken met het kunnen uitmelken van een captive audience van x86 Windows gebruikers, die bereid is om ver te gaan om het "beste" systeem te hebben. Het is een beetje als een Ferrari willen om aan anderen te laten zien, terwijl een andere goedkopere auto je misschien wel sneller van A naar B brengt.
Voor mij is dit wel een teken aan de wand dat deze markt er over 10 jaar heel anders uit gaat zien. Nu is het meer iets van "god zegenen de greep" en zoveel mogelijk geld eruit halen, voordat de afzetmarkt opdroogt.
Wat een prijzen, ik vond 450€ destijds al (te)veel geld voor de Maximus XI (die ik overigens nog steeds gebruik). Zoveel extra's zitten er niet op het nieuwe XIII bord.
Uuuhm dit is misschien flauw maar het viel me wel direct op:
ASUS ROG Maximus XIII Extreme
min punt: Veel, maar niet alle connectors gekanteld
Gigabyte Z590 Aorus Xtreme
plus punt: vrijwel alle connectors gekanteld
Hahahahahaha! €900,- voor een moederbord !!!!
Dit gaat natuurlijk compleet nergens meer over, hoe realistisch kun je zijn anno 2021....
Serieus, hoeveel beter en duurzamer zijn deze borden dan b.v. een ASUS ROG Strix X570-E of een Gigabyte Aorus X570 ELITE Gaming moederbord ??????
Geloof me, dit ga je never nooit merken met je vingers op een toetsenbord.
[Reactie gewijzigd door thepeet op 22 juli 2024 17:41]
Die prijzen slaan echt helemaal nergens op....voor die bedragen heb je een Threadripper WS boord met 8 PCI-e x16 slots en weet ik wat....waarom zijn de helft van die opties 2 keer zo duur op deze borden? Ik snap dat Intel en AMD anders zijn, maar hoe komt dit verschil tot stand?
Volgens mij mis je iets belangrijks in mijn post: prijs vs featureset....plus dat het inderdaad geen uitzondering, maar regel lijkt te zijn. 2 nuances die het wat mij betreft anders maken. Dit doe ik niet om intel te bashen, ik bash de situatie. Overigens dat mobo wat jij antwoordde; ook dat vind ik gewoon ongelofelijk.
Maar wellicht dat je gelijk hebt....en is dit allang geen uitzondering meer en heb ik een verlaatte verbazing.
M.b.t. prijs / feature set, dat miste ik juist niet, ik geef alleen aan dat het al langer een trend is dat er in het consumenten segment (Socket 115x / 1200 voor Intel en AM4 voor AMD) de prijzen voor high end mobo's enorm stijgen, zodat ze inderdaad qua prijs in de buurt komen workstation moederborden, echter is dat geen verschil tussen AMD en Intel, maar iets dat je bij moederborden gebaseerd op chipsets van beide merken ziet.
Op de een of andere manier zijn er schijnbaar genoeg consumenten die dat soort bedragen willen neerleggen voor dit soort bordjes.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 17:41]
Ik denk dat je niet eerst gekeken hebt. Als je een simpele zoektocht doet op moederborden met de X570 chipset en daarna eentje met de Z590 chipset, en je kijkt naar de prijzen...wellicht dat dan duidelijk is wat ik bedoel.
Deze intel borden zijn overduidelijk een heel stuk duurder, juist in het "hoogste" segment. Daar tegenover staat dat je ook nog eens een stuk minder features krijgt -maar dat zou ter discussie kunnen worden gesteld- en dan blijf ik bij mijn openingspunt en ben ik het dus niet met jouw nuance eens......
Oh maar dat ben ik wel met je eens Z590 is in het high end wat duurder dan X570, maar vergis je niet dat X570 al weer bijna 2 jaar oud is. X570 en Z490, die korter op elkaar uitkwamen komen qua prijs redelijk overeen. Z590 doet daar weer een schep bovenop en dat is wat ik aangeef, bij een volgende AMD refresh / release verwacht ik dat de moederbord fabrikanten die weer gelijk trekken of zelfs nog wat verhogen in vergelijking met wat je nu bij Z590 ziet (dit zag je namelijk ook met X570 die destijds duurder was de Intel tegenhangers en Z490 trok dat redelijk gelijk). En dan daarna verwacht ik weer verhogingen bij de nieuwe sockets van Intel en AMD die eind 2021 (Intel) en in 2022 (AMD) moeten uitkomen.
Dat is namelijk een beetje de trend die te zien is, iedere release komt er de laatste in het high end weer wat bij op qua prijs.
Alright, daar wil ik wel in mee gaan. Ik weet niet zeker of je gelijk gaat krijgen...ik denk dat de nieuwe generatie AMD moederborden duurder, maar niet zooooveel duurder...maar daar zou je gelijk in kunnen krijgen.
Tot dan; dit zijn asociaal dure borden waar de prijs/wat je er voor krijgt, echt niet schever getrokken kan worden....
Waarom geeft Tweakers aan moederborden met een prijskaartje van rond de 1000 euro een 'ultimate' award?
Fabrikanten nemen dit over in hun reclame uitingen en geven daarmee de indruk dat Tweakers dit soort idiote prijzen steunt. Bovendien, als je een mobo van €1000,- koopt dan verwacht ik niets anders dan dat ze ultimate zijn. Als ik een Ferrari koop dan verwacht ik ook handgemaakte lederen bekleding, een over-the-top motor en dat er op elk boutje het logo staat (bij wijze van spreken natuurlijk).
Als iedere tech journalist zou schrijven dat het ultieme mobo's zijn maar compleet idioot geprijsd dan zijn de fabrikanten zo klaar met dit soort praktijken. Nu gaan we langzaam naar het normaal toe, net als met mobieltjes over de €1000,-.
Dat komt omdat iedereen het slikt, zo ook tweakers.
Wanneer men toch maar blijft betalen voor die absurd hoge prijzen, en sites zoals deze ze maar blijven aanprijzen met awards zal je nooit meer van die steeds duurder worden labels af gaan komen.
Voor een Ultimate-award is de prijs van secundair belang - in principe kun je deze producten ook zien als de Ferrari's en Lamborghini's van deze productcategorie. Vervang lederen bekleding door metalen platen en rgb-verlichting, en de over-the-top motor door een over-the-top vrm, en je komt een heel eind
Voor producten die we echt aanraden om te kopen hebben we de Excellent- en, als je een beperkt budget hebt, Great Value-awards.
"Ultimate" is daarmee vooral weggelegd voor het super-duper-kapitalistische vreetfestijn?
De decadentie ten top?
Snap ik verder wel hoor, het is leuk om een Ferrari te vergelijken met een Lamborghini en een Bugatti. Ergens knaagt het echter; somehow it doesn't feel right these things exist while poverty is still rampant throughout the world. Catch my drift?
Mocht elk mens op deze aardbol het genoegen genieten van een vreugdevol leven (los van het feit dat we allemaal trauma's hebben en fysieke en emotionele problemen), dan zou ik er wellicht minder problemen mee hebben...
Damn... Kan me nog herinneren dat ik in 2012 voor een gaming PC naar high-end moederborden van rond de 250 a 300 euro zat te kijken. Dit is toch wel tegenwoordig van een heel andere orde.
Ben niet up-to-date meer in de wereld van de moderne borden (geen mobo upgrade meer gedaan sindsdien). Vraag me af waarom het top-segment zoveel meer is gaan kosten.
[Reactie gewijzigd door Forsakeneyes op 22 juli 2024 17:41]
Voor 250 a 300 koop je nog steeds een enorm goed moederbord.
Eigenlijk alle moederborden boven de 150 zijn eigenlijk net zo snel en betrouwbaar als eentje van 3x zo duur.
Ja je kan er een paar procenten sneller mee, maar daar merk je in dagelijks gebruik echt helemaal niks van.
De prijzen van consumer moederborden die meer als 400 kosten is gewoon zonde geld.
Pcie 4.0 maakt ook dat moederborden iets meer lagen moeten hebben en deze moederborden hebben allerlei fancy geluid- en netwerkoplossingen, maar als dat 10% van de meerprijs boven een “gewoon” moederbord bepaalt is het naar mijn idee al veel.
Maar een bord van 175 euro60 euro (zoals @haarbal aangaf, ik ging uit van de X570 chipset) heeft ook PCIe 4.0 of voor 80 euro heb je een 10 Gbit kaart, sure het is geïntegreerd maar het is niet alsof dit niet alsnog full ATX Borden zijn dus een insteek kaart kan geen kwaad lijkt me.
[Reactie gewijzigd door GewoonWatSpulle op 22 juli 2024 17:41]
Oeps is waar ook, ik zat met mijn hoofd bij de X570 chipset. PCIe 4.0 moederborden waren vast de eerste keer dat ze gemaakt werden duurder maar inmiddels is het gewoon run-off-the-mill PCB ontwerp en dus spotgoedkoop.
Sowieso waar zitten jullie met je hoofd want de B550 en X570 zijn AMD chipsets, terwijl het hier in dit artikel om Intel moederborden gaat. De Intels van 11e generatie zijn nogal heethoofden en hebben ook wat zwaarder materiaal nodig om te blijven werken, dat maakt ze wat duurder soms.
Misschien eens kijken naar een B560 ofzo, daar past een Intel CPU wel wat beter op. Die beginnen bij de 82 euro ongeveer.
Sowieso een bijzondere discussie want alleen de Intel 11400f/11400/11500 en de 11600 met beperkte overclock zijn interessant deze generatie. Hoe hoger je ze clockt hoe zinlozer ze worden want het stroomverbruik en de warmte stijgen veel sneller dan de performancewinst. Daarboven is AMD altijd een betere keuze. Dus dure luxe moederborden voor budgetkoning Intel zijn misschien een beetje suf.
Pcie 4.0 maakt ook dat moederborden iets meer lagen moeten hebben en deze moederborden hebben allerlei fancy geluid- en netwerkoplossingen, maar als dat 10% van de meerprijs boven een “gewoon” moederbord bepaalt is het naar mijn idee al veel.
Waar simpelweg gesteld werd dat een moederbord met PCIe 4.0 duurder zou zijn, maar bijv. B550 of X570 moederborden zijn ook al spot goedkoop te krijgen.
Jouw laatste opmerking ben ik het ook mee eens, maar een i5 of zelfs een i7 koop je denk ik niet als je voor 900 shopt bij je moederbord, maar wat je dan denkt te bereiken met een i9 op deze borden weet ik ook niet, zoals je al aangeeft de hitte krijg je nauwelijks weg dus dat zal je sneller beperken dan alle luxe zaken op deze borden.
Die prijzen zijn alleen maar zo hoog omdat er een beperkte vraag is en omdat het qua marketing werkt. Heb je zo’n bord in je line up dan wordt er meer over je geschreven.
Uiteindelijk geeft het aan dat steeds meer computer onderdeel producenten van concurrentie op prijs prestatie verhouding over gaan naar concurrentie op marketing.
elke iets of wat down-to-earth tweaker zal alleen maar kunnen beamen dat dit gewoon zwaar overdreven prijzen zijn voor features die alles samen gesmeten misschien 200€ extra zouden mogen kosten en niet het 5 tot 10 voudige van het instapsegment
€1000 voor een moederbord, ik begon mijn levensjaren even na te tellen. Gelukkig dat ik niet de enige bwn die er van op kijkt. Maar goed, de grafische kaarten zijn natuurlijk inmiddels ook op een knettergek prijsniveau en Dram en opslag lijken snel te gaan volgen.
Consumenten lijken schoorvoetend te bezwijken en voor je het weet is dit het nieuwe normaal.
:fill(white):strip_exif()/i/2004278194.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2004294562.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2004188048.jpeg?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2004306148.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2004344742.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344748.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344746.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344756.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344758.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344760.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344762.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344768.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344766.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344770.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344772.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344774.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344782.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344784.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344786.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344788.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344790.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344776.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344792.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344798.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344800.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344802.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344804.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344796.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344794.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344806.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344808.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344812.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344810.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344814.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344834.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344818.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344816.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344832.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344824.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344830.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344826.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344828.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344836.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344838.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344842.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344850.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344846.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344848.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344854.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344858.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344860.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344866.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344868.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344870.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344872.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344874.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344876.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344878.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344880.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344884.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344882.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344886.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344888.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004346108.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004346110.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004346112.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004346114.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004346116.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004344852.jpeg?f=imagegallery)
/i/2004343892.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004343914.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004343986.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344406.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2004344310.jpeg?f=imagearticlefull)
:fill(white):strip_exif()/i/2004278194.jpeg?f=thumb)
:fill(white):strip_exif()/i/2004294562.jpeg?f=thumb)
:fill(white):strip_exif()/i/2004188048.jpeg?f=thumb)
:fill(white):strip_exif()/i/2004306148.jpeg?f=thumb)
:fill(white):strip_exif()/i/2004278194.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004294562.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004188048.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2004306148.jpeg?f=thumbmedium)
/i/2004545386.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004321878.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
. Maarja, als het geld tegen de plinten klotst, waarom niet?
. Fabrikanten reageren daar natuurlijk op en ik denk dat de gemiddelde vrm-kwaliteit flink omhoog is gegaan. Juist budgetmoederborden zijn daardoor relatief veel duurder geworden - vroeger vond je powerstages alleen terug op luxere modellen, tegenwoordig hebben alleen de echte instapmodellen nog losse mosfets. Da's aan de ene kant mooi, maar aan de andere kant drijft het natuurlijk wel de prijzen op, terwijl je kunt discussiëren over of de langdurige zware belasting waarbij een goedkopere vrm zou gaan throttlen in de praktijk zo vaak voorkomt.
:strip_icc():strip_exif()/u/109773/ziltoid_fetid_70px.jpg?f=community){kind=small}
/u/322053/wit.png?f=community){kind=small}
/u/27299/hoofd.png?f=community){kind=small}
Ik snap dat VRM's meer efficient kunnen zijn als je dit meer en "breder" verdelen kunt en dat goed is voor o.a temperaturen en verlies in stroom enzo, maar dit is echt over de top. Er is geen scenario waar je alleen al sustained 1000A kunt (blijven) draaien en ook niet met de meest zieke OC.:strip_icc():strip_exif()/u/1157718/crop5e6d5ebf96a5f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/130235/balance.gif?f=community){kind=small}
/u/208684/crop5d9c7a25578e1.png?f=community){kind=small}
/u/32287/crop5704f5348305b.png?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
/u/148738/crop56ff7585390b7_cropped.png?f=community){kind=small}
Ik zie werkelijk waar geen reden zo'n moederbord te kopen. De prijs/kwaliteitsverhouding is compleet zoek. Het verbaast me echt dat er mensen zijn met zo'n dikke portemonnee dat ze geen normale afwegingen meer kunnen maken, want een weldenkend mens koopt dit niet. (Oké, ik zet het wat stellig neer, maar ik vind het enorm overdreven)
/u/244207/crop5c38ae2351fe1.png?f=community){kind=small}
/u/1199540/crop677c3c8f2c048_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/344090/crop5de9fd2d9c9da_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/1007047/crop5c0c0cd3a82dc_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/388787/i.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/544079/crop5dc404f2906fd_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/435516/crop6596ad6d651f2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/22588/472892.jpg?f=community){kind=small}
/u/62384/crop61891f444d6e9.png?f=community){kind=small}