Budget Z590-moederborden Round-up

De nieuwe generatie Intel-processors onder de codenaam Rocket Lake is inmiddels een paar weken verkrijgbaar. Volgens de cpu-fabrikant kun je ze uiteraard het beste combineren met een fonkelnieuw Z590-moederbord. In deze eerste round-up testen we de betaalbare modellen van alle fabrikanten, om te bepalen hoe je zonder te veel uit te geven toch kunt profiteren van alle voordelen die Z590 biedt

Normaal gesproken valt de release van de nieuwe generatie moederborden praktisch gelijk met die van de nieuwe processorserie, maar bij deze introductie liep dat totaal anders. Intel kondigde de 500-serie chipsets in januari aan, als voetnoot in zijn CES-persconferentie. Tot ieders verrassing gold er geen embargo op de moederborden: in principe mochten ze vanaf dat moment per direct worden verkocht. Er was toen echter nog geen moederbord geproduceerd.

Voor de verschillende moederbordproducenten volgde een gevecht tegen de tijd, waarbij ze ook nog eens werden gehinderd door de timing van het Chinees Nieuwjaar (waarbij de fabrieken twee weken sluiten) en de algemene perikelen die alle uit China afkomstige producten op dit moment raken. Er zat daardoor een gat tussen de beschikbaarheid van verschillende modellen. De borden waarop de fabrikanten als eerste focusten, bereikten de winkels al begin februari, andere modellen zijn pas sinds kort verkrijgbaar. Bij menig model bleek bovendien de bios nog niet volledig te zijn geoptimaliseerd voor de chips van de elfde generatie. Uiteindelijk zijn we gestart met testen op maandag 5 april, in de week na de cpu-release. Dan mag je wat ons betreft verwachten dat je moederbord volledig naar verwachting werkt.

Intel Z590 vs. Z490, H570, B560 en H510

Intels 500-serie chipsets bestaat uit vier modellen, waarvan Z590 natuurlijk de meest luxe uitvoering is. Alle vier de chipsets maken gebruik van dezelfde socket 1200 als de 400-serie chipsets, wat betekent dat je in theorie een Comet Lake-cpu kunt plaatsen in een Z590-bord of juist een Rocket Lake-processor in een Z490-bord. In beide gevallen mis je dan wel bepaalde nieuwe functies, en voor je Z490-bord heb je vanzelfsprekend een bios-update nodig.

De featureset van de Intel-chipsets kende al lange tijd weinig vernieuwing, maar bij de 500-serie (en primair Z590) heeft de fabrikant toch een aantal interessante toevoegingen gedaan.

Belangrijkste vernieuwingen

Ondersteuning voor PCI Express 4.0 op de cpu-lanes.
Uitbreiding van het aantal cpu-lanes van zestien naar twintig, waardoor je naast een videokaart (x16) ook een M.2-ssd (x4) direct op de processor kunt aansluiten.
Verdubbelde DMI-link (verbinding tussen cpu en chipset).
Native ondersteuning voor USB 3.2 Gen2x2 (20Gbps), zonder de noodzaak van extra controllers. De Z590-chipset levert maximaal drie poorten van dit type, de H570- en B560-chipsets twee.
Geheugen overklokken is nu mogelijk op B560- en H570-chipsets, voorheen was dit (net als cpu overklokken) voorbehouden aan de Z-serie.

In onderstaande tabel zie je in detail alle verschillen tussen de 500-serie chipsets, met ter referentie de specificaties van de Z490-chipset.

	Z590	*Z490*	H570	B560	H510
PCIe-cpu	20x PCIe 4.0	16x PCIe 3.0	20x PCIe 4.0	20x PCIe 4.0	16x PCIe 4.0
DMI	8x PCIe 3.0	4x PCIe 3.0	8x PCIe 3.0	4x PCIe 3.0	4x PCIe 3.0
PCIe-chipset	24x PCIe 3.0	24x PCIe 3.0	20x PCIe 3.0	12x PCIe 3.0	6x PCIe 3.0
USB 20Gbps	3	0	2	2	0
USB 10Gbps	7	6	2	2	0
USB 5Gbps	0	4	4	2	4
USB 2.0	4	4	4	6	6
USB totaal	14	14	14	12	10
SATA-600	6	6	6	6	4
Hardware-RAID	Ja	Ja	Ja	Nee	Nee
Cpu overklokken	Ja	Ja	Nee	Nee	Nee
Geheugen overklokken	Ja	Ja	Ja	Ja	Nee
Geheugenkanalen	2	2	2	2	1
Wifi geïntegreerd	Ja, AX201	Ja, AX201	Ja, AX201	Ja, AX201	Ja, AX201
Tdp	6W	6W	6W	6W	6W

Een laatste nieuwe mogelijkheid is het gebruik van de Maple Ridge-controller voor Thunderbolt 4. Die is geen onderdeel van de Z590-chipset, maar kan wel op deze moederborden worden geplaatst om dergelijke aansluitingen mogelijk te maken. Ten opzichte van Thunderbolt 3 biedt de nieuwe versie geen hogere snelheden, maar wel enkele nieuwe functies, zoals betere beveiliging via VT-d DMA.

Relatief betaalbaar, maar absoluut duur

Voor deze eerste test focussen we op de Z590-moederborden die we nog enigszins betaalbaar durven te noemen. We hebben de arbitraire grens daarvoor bij 250 euro gelegd. Toch lijkt net niet langer dan twee keer knipperen geleden dat je voor dit bedrag een high-end moederbord voor de mainstreamsocket aanschafte.

De prijzen van moederborden stijgen al jaren. Een deel van de verklaring moeten we zoeken bij simpele inflatie, maar daarnaast is het een slecht bewaard geheim dat de verkoop van losse moederborden al geruime tijd over zijn hoogtepunt heen is. Alle vaste kosten - fabrieken, r&d, marketing - moeten dus over een minder groot aantal moederborden worden verdeeld.

Ten opzichte van de vorige generatie zien we bij Z590 een bijzonder grote sprong in prijs. De adviesprijzen van de meeste modellen liggen 20 tot 30 euro hoger dan die van hun voorgangers, zo becijferden we eerder dit jaar. Een groot deel daarvan valt de wijten aan de eisen die PCI Express 4.0 stelt aan de signaalkwaliteit op Z590-borden. Verder spelen ook de toegenomen vrachtkosten een rol.