Een goedkoop vs. een duur moederbord

Waarom veel geld uitgeven aan een mobo?

Goedkoop vs. duur moederbord

Waarom zou je dat doen, een duur moederbord kopen? Het is een vraag die regelmatig terugkomt onder onze reviews van moederborden. Zolang het moederbord je processor niet beperkt, doordat de vrm bijvoorbeeld niet krachtig genoeg is, haal je immers geen fps meer met een moederbord van 500 euro dan met een bord dat een kwart daarvan kost. Om de vraag te beantwoorden, zet ik in dit artikel drie moederborden uit verschillende prijsklassen tegenover elkaar. Niet om te bepalen welke het beste is, dat mag duidelijk zijn, maar om de verschillen inzichtelijk te maken.

Waarom zijn moederborden eigenlijk zo duur geworden?

Laat ik beginnen met een zijsprong, want nog veel vaker dan de vraag waarover dit artikel vooral gaat, komt de vraag voorbij waarom moederborden eigenlijk zo duur zijn geworden. Basis- en luxe opties zijn er altijd geweest, maar we hebben ook een tijd gekend waarin een bord uit de middenklasse geen 300, maar 150 euro kostte. Dat blijkt ook wel uit Pricewatch-data over de gemiddelde verkoopprijs van een moederbord; na een stabilisatie tussen 2017 en 2019, is die tussen 2020 en nu met ruim 30 procent gestegen.

De redenen daarvoor kunnen we onderverdelen in drie categorieën:

Een instapmoederbord anno 2023 heeft een krachtigere vrm dan een topmodel uit 2018.

Inflatie en prijsstijgingen

De inflatie tussen 2020 en eind 2022 bedroeg volgens het CBS 12,9 procent en is dus in z'n eentje verantwoordelijk voor een significant deel van de prijsstijgingen die we bij moederborden zien. Sommige zaken die de productie en verkoop van moederborden raken, zoals de prijzen van grondstoffen, chips en internationaal vrachtvervoer, stegen nog harder dan de gemiddelde inflatie.

Hogere eisen

Het stroomverbruik van processors is in de voorbije jaren de pan uit gerezen. Het leveren van voldoende en stabiele stroom aan de cpu is natuurlijk een van de hoofdtaken van een moederbord en fabrikanten investeren dan ook duidelijk meer in de cpu-stroomvoorziening dan enkele jaren geleden. Voorbeeldje: een van de topmoederborden van de Z390-generatie, de ASUS Maximus XI Formula, had een Vcore-vrm van 400A. Letterlijk ieder B650-moederbord in onze round-up heeft een vrm die nog minstens de helft krachtiger is, en dan heb je het dus over de 'budgetchipset'.

Daarnaast bieden de nieuwste processors van AMD en Intel ondersteuning voor interfaces met hogere snelheden, zoals DDR5 en PCIe 5.0. Zeker die laatste standaard stelt pittige eisen aan de signaalkwaliteit, waardoor fabrikanten doorgaans acht in plaats van zes pcb-lagen moeten gebruiken; dat heeft flinke consequenties voor de kostprijs.

Niet alleen processors en nieuwe interfaces stellen hogere eisen aan moederborden, dat doen wij hardware-enthousiastelingen zelf ook. Moederborden met een vrm die ongeschikt was voor de meest stroomslurpende cpu's, werden op fora en in de comments steevast afgefakkeld, ook al was dat misschien een prima budgetoptie voor wie een zuinigere cpu uitkoos. Bovendien willen we tegenwoordig voldoende M.2-slots, als het even kan met bijpassende heatsinks erbij, 2,5Gbit/s-ethernet, het bios kunnen flashen zonder compatibele cpu, kunnen zien wat er mis is met foutdiagnose-leds en een mooi geïntegreerd i/o-shield. Per stuk misschien klein bier, maar het telt wel op.

Dalende afzet

Hoewel de cryptohype en thuiswerken door covid voor de moederbordenindustrie twee welkome verrassingen waren, is de trend van de moederbordenverkoop al jaren dalende. Gaming is al jaren het enige segment dat nog groeit, voor alle andere doeleinden is het een stuk minder gebruikelijk om zelf een pc te (laten) bouwen dan dat een of twee decennia geleden was. Het is niet voor niets dat de fabrikanten die zich van oudsher alleen met moederborden bezighielden, steeds meer verschillende producten zijn gaan maken: van videokaarten tot voedingen en van koelers tot randapparatuur.

Diversificatie is een van de manieren om de dalende vraag naar moederborden op te vangen, maar niet altijd voldoende. De grootste fabrikant, ASUS, haalde vorig jaar 440 miljoen euro winst uit een omzet van 14,8 miljard euro, een bescheiden 3 procent, en boekte in het vierde kwartaal zelfs een verlies. Als je de winst wilt opschroeven terwijl je minder verkoopt, moet de winst per verkocht product omhoog. Ook hierin zit dus een deel van de prijsstijging van moederborden. Dit deel komt het dichtst in de buurt van de vaak geuite beschuldiging dat moederbordmakers zich verrijken over de rug van scholieren die zich kapot moeten vakkenvullen om een game-pc te kunnen kopen. Kijk je daar minder vanuit emotie en meer vanuit de economische realiteit naar, dan valt ook dit deel van de prijsstijging wel te begrijpen.

Een bord van 100 euro, een bord van 300 euro en een bord van 1000+ euro

Voor dit artikel heb ik drie socket 1700-moederborden bij elkaar gezocht die representatief zijn voor hun prijssegment. De keuze voor Intel is puur praktisch; AMD socket AM5-borden zijn er (nog) niet voor het laagste besproken prijspunt. De verschillen tussen de besproken prijsklassen gaan grotendeels voor beide processorfabrikanten op, zij het dat AMD nu in een transitiefase zit van socket AM4 naar AM5 met daaraan gekoppeld de DDR4- en DDR5-geheugentypen.

Als vertegenwoordiger van het budgetsegment werd de Gigabyte B660M DS3H DDR4, die iets meer dan honderd euro kost, door mij uitgekozen. Dit Micro-ATX-moederbord was de winnaar van een Great Value-award in onze B660-round-up en hoewel de B officieel niet voor budget, maar voor business staat, is zo'n betaalbaardere chipsetvariant een gebruikelijke keuze bij budgetmoederborden. Een simpelere chipset biedt fabrikanten minder mogelijkheden om bijvoorbeeld overklokopties en veel aansluitingen te bieden, maar is wel goedkoper.

Het middensegment wordt vertegenwoordigd door de MSI MAG Z790 Tomahawk, die iets meer dan 300 euro kost. Voor een bord met de Z790-chipset, die onder meer overklokken mogelijk maakt, is dat een relatief betaalbaar model, maar ook weer niet de allergoedkoopste optie. In tegenstelling tot het budgetmoederbord heeft dit bord een fullsize-ATX-formaat, zoals gebruikelijk in dit segment.

Uit het topsegment heb ik ten slotte de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme geselecteerd. Dit moederbord is een van de duurste socket 1700-moederborden uit de Pricewatch en is van het EATX-formaat, de grootste afmeting die je in de consumentenwereld tegen zult komen.

De basis gelegd met het 100-eurobord

Zoals gezegd is Gigabytes B660M DS3H DDR4 de vertegenwoordiger van dit segment. Het eerste wat je waarschijnlijk opvalt aan dit bordje, is dat het er redelijk kaal uitziet. Je moet bijvoorbeeld nog een los i/o-shield gebruiken en hoewel de stroomfasen links van de socket nog van een bescheiden heatsink zijn voorzien, liggen de bovenste fasen volledig bloot. Daardoor kun je zien dat we te maken hebben met losse low- en high-side mosfets, die per definitie minder efficiënt zijn dan powerstages waarin de driver en beide typen mosfets zijn geïntegreerd. Effectief zal dit bordje een vrm-belasting van rond de 100W kunnen verwerken, een beetje wat een i5 13400 of 13500 verbruikt. In onze test met een Core i7 ingesteld op 'unlimited' werd de vrm veel te warm, wat tot throttling leidde.

In onze vrm-test met een Core i7-processor werd dit moederbord veel te warm.

Als we het bord verder bekijken, valt op dat het PCIe x16-slot ouderwets op PCIe 4.0-snelheid werkt, terwijl de meeste socket 1700-processors PCIe 5.0 ondersteunen. PCIe 4.0 stelt lagere eisen aan de signaalkwaliteit en daarmee aan het ontwerp van de printplaat, wat een besparing oplevert. Ook zie je naast de bescheiden chipsetheatsink een tweede M.2-slot, waarop geen koeler zit. Wil je daarin wel een vlotte PCIe 4.0-ssd steken, wat op zich best kan, dan kun je dus beter voor een wat duurdere versie met een eigen heatsink gaan.

Ook op het gebied van aansluitingen komt dit budgetmoederbord er wat karig vanaf. In totaal telt het bord maar zes USB-poorten, die ook nog grotendeels op verouderde snelheden werken. USB-C zit er maar één keer op. Ook komen we nog wat relieken uit het verleden tegen, zoals een PS/2-aansluiting en, op de versie van dit bordje zonder wifi, zelfs een analoge VGA-beeldaansluiting.

Wat deze B660M DS3H wel al heeft, is 2,5Gbit/s-ethernet. Blijkbaar is zo'n chip tegenwoordig zo goedkoop dat er eigenlijk geen reden is om nog voor gigabit te kiezen. De audiovoorziening maakt gebruik van een vrij basic Realtek ALC897. Dat is prima voor geluid uit je pc-speakersetje, maar de purist zal niet tevreden zijn met bijvoorbeeld het dynamisch bereik. Ook kan deze audiochip niet omgaan met hoofdtelefoons die een hogere impedantie dan 32Ω vereisen. Een laatste opmerking die ik nog wil plaatsen, gaat over het aantal fanheaders, een bezuiniging die helaas gebruikelijk is in dit segment. Je krijgt er vier, wat al snel te weinig is. Als je er een of twee voor je cpu-koeler gebruikt en ook nog alle casefans wilt aansluiten, moet je al gauw met een splitter in de weer.

Wat zit er extra op het 300-eurobord?

In het middensegment bekijken we de MAG Z790 Tomahawk van MSI. Het gaat om een wat groter moederbord dan het model uit de eerste categorie. Dit bord is, zoals de naam al zegt, voorzien van de luxere Z790-chipset, die onder meer overklokken en meer aansluitingen mogelijk maakt. Of en hoe een fabrikant die allemaal benut, is aan de moederbordmaker zelf.

De Tomahawk is duidelijk luxer afgewerkt dan het 100-euromoederbord. Alle vier de M.2-slots - dat zijn er dus dubbel zoveel - zijn bedekt met een heatsink die mooi aansluit bij die van de chipset en de i/o-overkapping, waarin het i/o-shield is verwerkt. De volledige vrm wordt passief gekoeld door flinke heatsinks, die een relatief krachtige vrm op basis van powerstages aan het zicht onttrekken. Die kan zelfs de extreem veel verbruikende Core i9 13900KS van stroom voorzien zonder te warm te worden. Daarvoor hoef je trouwens niet per se 300 euro uit te geven; er zijn ook borden van rond de 200 euro die dat al kunnen. In vergelijking met het echte instapsegment is dat echter wel een verschil.

Direct naast de processorsocket tref je vier geheugenslots aan, net als bij het budgetbord, maar dit keer gaat het om DDR5-slots. Nu is Intels socket 1700 een beetje een buitenbeentje, omdat de processors zowel DDR4 als DDR5 ondersteunen. DDR4 is zodoende gebruikelijk bij de goedkopere moederborden, terwijl de luxere borden gebruikmaken van het duurdere, maar snellere DDR5. Deze Tomahawk bestaat trouwens in uitvoeringen voor beide geheugentypen.

Nog zo'n verschil dat alleen voor het getrainde oog zichtbaar is, is dat dit bord beschikt over PCIe 5.0-ondersteuning. Dat geldt alleen voor het x16-slot; de M.2-slots werken wel allemaal nog op PCIe 4.0-snelheid. Heel nuttig is dat op dit moment nog niet; er zijn namelijk nog geen PCIe 5.0-videokaarten die je in dat slot kunt steken, dus je koopt op dit punt vooral wat toekomstvastheid.

Op het i/o-paneel kom je geen PS/2 of VGA meer tegen, maar vooral heel veel moderne poorten. Op deze Tomahawk krijg je in totaal tien USB-poorten waarvan twee USB-C, en de snelste daarvan werkt op maar liefst 20Gbit/s. Dat is de snelste USB-standaard die je kunt krijgen voordat je naar USB4 gaat, wat in feite gewoon Thunderbolt is. De audiopoorten worden aangestuurd door een Realtek ALC4080, een luxere chip voor onboard audio die een betere signaalruisverhouding biedt en ook luxe hoofdtelefoons met een hoge impedantie kan aansturen. Al gebruik je als purist misschien toch liever een externe dac.

Op het bord zelf hoef je je geen zorgen meer te maken over het aantal ventilators dat je kunt aansluiten; aan de acht headers op dit bord zal vrijwel iedereen genoeg hebben. Ook vind je hier foutdiagnoseleds die snel aangeven waar het probleem zit als je pc niet start, wat heel fijn is als je moet troubleshooten.

Wat zit er extra op het 1000+-eurobord?

De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme is beperkt verkrijgbaar, maar op de momenten dat hij een prijs heeft in de Pricewatch, zweeft die tussen de 1200 en 1500 euro. Daarvoor krijg je niet alleen letterlijk méér moederbord - het EATX-formaat van dit model past alleen in grotere kasten - maar ook een veel luxere afwerking. Het bord is vrijwel helemaal bedekt met heatsinks en andere beplating, waardoor de printplaat zelf vrijwel geheel aan het zicht wordt onttrokken. Bijna alle aansluitingen aan de rechterkant, inclusief de grote ATX-stekker met 24 pinnen, zijn gekanteld geplaatst, zodat je ze makkelijker en netter kunt wegwerken. Om de looks van dit bord af te maken, is er een programmeerbare matrix van ledjes op de i/o-cover geplaatst en zit er op de primaire M.2-heatsink zelfs een 2"-oledschermpje, dat informatie over je hardware of zelfs je eigen gifje kan weergeven.

Dat je meer betaalt voor het uiterlijk mag duidelijk zijn, maar natuurlijk zijn er ook technische verschillen. In vergelijking met het bord uit de vorige categorie heeft de Maximus Z790 Extreme bijvoorbeeld een M.2-slot op PCIe 5.0-snelheid en een tweede PCIe 5.0 x16-slot. Vroeger was dat vooral handig geweest voor SLI, maar aangezien dat tegenwoordig geen ding meer is, zou je de toepassing daarvan nu vooral in een insteekkaart met meer dan één PCIe 5.0 M.2-ssd moeten zoeken.

Verder heeft een bord in deze klasse een aansluitingenpaneel om je vingers bij af te likken. De USB-poorten zijn niet alleen in groten getale aanwezig, maar ook heel snel: acht keer 10Gbit/s, een keer 20Gbit/s en twee keer USB4 oftewel Thunderbolt. Naast de reguliere 2,5GbE-netwerkpoort heeft dit bord nog een tweede aansluiting, verbonden met een 10GbE-controller van Marvell.

Overklokfeatures zijn een andere onderscheidende factor voor high-end moederborden. Om te beginnen krijg je op dit soort moederborden een cpu-vrm die he-le-maal nergens meer over gaat. Op deze Maximus Z790 Extreme zit bijvoorbeeld een vrm die in theorie 2500A kan leveren. Een i9 13900KS komt stock niet voorbij de 500A, en zelfs als je met stikstofkoeling aan de slag gaat, zul je nooit in de buurt komen van 2500A. Praktisch nuttiger zijn alle onboard knopjes die je krijgt. Een aantal daarvan is doorgaans zelf instelbaar, maar directe knoppen voor het aanzetten van het systeem, diverse modi om een instabiel systeem veilig te booten en het uitvoeren van een bios-reset zijn altijd wel present.

Ten slotte krijg je bij een high-end moederbord vaak een uitgebreid accessoirepakket. In de doos van dit ASUS-model kom je bijvoorbeeld een losse fancontroller, een montagekit voor een vrm-fan en zelfs een USB-oscilloscoop tegen. En jawel, volgens het bijgeleverde kaartje mag je jezelf na de aanschaf van dit peperdure moederbord ook een 'ROG VIP' noemen.

Overigens kom je veel van de features van dit moederbord ook tegen op goedkopere modellen, met een prijs tussen het besproken midrangebord en dit topmodel in. Ben je specifiek op zoek naar bijvoorbeeld een bord met USB4, een PCIe 5.0 M.2-slot of functies die je leven als overklokker makkelijker maken, dan hoef je dus niet per se een topmodel als dit aan te schaffen. Zo'n topmodel kenmerkt zich vooral doordat al die individuele functies in één bord worden gecombineerd.

Conclusie

Moederborden zijn in de afgelopen jaren flink duurder geworden. Behalve je uitleggen hoe dat zo komt, kan ik daar helaas weinig aan doen. Wat ik wel kan, is de verschillen tussen moederborden uit verschillende prijsklassen inzichtelijk maken. In de onderstaande tabel vat ik die verschillen nog eens beknopt samen.

Prijsklasse	Vertegenwoordigd door	Kenmerken
Goedkoop (100 euro)	Gigabyte B660M DS3H DDR4	Micro-ATX of ATX Vrm voldoet voor veel zuinige processors PCI Express 4.0 DDR4 Twee M.2-slots, soms zonder koeler Weinig en langzame USB-poorten Basale audiovoorziening Soms bezuinigd op fanheaders
Middenklasse (300 euro)	MSI MAG Z790 Tomahawk	Doorgaans ATX Vrm voldoet voor iedere processor Deels PCI Express 5.0 DDR4 of DDR5 Vier M.2-slots met koeling Meer en snellere USB-poorten Luxe audiovoorziening Quality-of-life features zoals foutcodeleds
High-end (1000+ euro)	ASUS ROG Maximus Z790 Extreme	ATX of EATX Overdreven uitgebreide vrm DDR5 Veel aandacht voor uiterlijk: gekantelde connectors, rgb en schermpjes PCIe 5.0 M.2-slots USB4 en 10Gbit/s-ethernet Speciale diehard-overklokfuncties Uitgebreid accessoirepakket

Over het algemeen shop je in het goedkoopste segment als je een niet al te veel verbruikende processor kiest en ook geen intenties hebt om die later naar een meer verbruikend exemplaar te upgraden. Daarbij kun je denken aan een Core i3 of i5, of Ryzen 3 of 5. Zo'n processor heeft voldoende aan de vrm van een budgetmoederbord en zal dus maximaal presteren. Heb je verder geen bijzondere eisen als het op aansluitingen of uitbreidingsmogelijkheden aankomt, dan doe je een prima koop in dit segment.

In de middenklasse is de vrm al dusdanig goed dat je zo'n moederbord voor iedere processor kunt gebruiken, zelfs een stroomslurpende Core i9 of Ryzen 9. Ook DDR5 en PCIe 5.0 doen in deze klasse hun intrede. Verder zet je op vrijwel ieder punt concrete stappen vooruit, bijvoorbeeld als het om de hoeveelheid en snelheid van de verschillende poorten en slots gaat. Voor een wat luxere processor en een op de voorzienbare toekomst voorbereid systeem, is dit een goede prijsklasse.

Er is eigenlijk geen objectief goede reden om een echt high-end moederbord te kopen. Dat doe je vooral als je gewoon een dik bord wil met alles erop en eraan dat er opvallend en mooi afgewerkt uitziet. Die markt is er natuurlijk gewoon, laat staan, die markt zit voor een groot deel op Tweakers, maar voor een zinnige prijs-prestatieverhouding moet je niet in dit segment zijn. Zoek je specifiek een feature zoals USB4, 10GbE, PCIe 5.0 M.2-slots of overklokfuncties, dan zijn er vaak modellen ergens halverwege de midden- en high-end klasse die zich specifiek daarop richten en de gunstigere koop zijn.

Nu is bovenstaand overzicht slechts een generieke weergave van wat gebruikelijk is per prijssegment. Er zijn natuurlijk altijd modellen die iets bijzonders bieden op hun prijspunt en heel veel modellen die wat prijs betreft tussen de genoemde voorbeelden in vallen en dus ook kenmerken van de verschillende categorieën combineren. Voor de beste keuze voor jouw specifieke gebruiksscenario kun je nog altijd het beste op zoek gaan in de Pricewatch, onze reviews lezen of hulp vragen op het forum. De algemene vraag waarom je überhaupt meer geld zou kúnnen uitgeven aan een moederbord, hebben we met dit artikel hopelijk beantwoord.

Reacties (171)

[Muncher]

Leuk en uitgebreid stuk! Ik begrijp alleen niet wat “vrm” is. Kan iemand dat uitleggen? Volgens het stuk is het nogal belangrijk.

[wildhagen]

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voltage_regulator_module

Zijn zeer belangrijk, want ze converteren de 3.3, 5 en 12 Volt lijnen die van de voeding afkomt naar de lagere voltages die de componenten zoals CPU en RAM nodig hebben.

Zonder VRM gaan veel van de onderdelen in rook op. Letterlijk.

[Blokker_1999]

VRMs worden vooral voor de CPU gebruikt, andere onderdelen werken meestal rechtstreeks op een spanning die van de voeding komt. Maar omdat de CPU zoveel vermogen nodig heeft op een zeer lage spanning moet men een hogere spanning gebruiken voor het grootste deel van het transport, anders worden kabels en bannen op de print veel te groot. En je hebt natuurlijk ook graag een stabiele spanning voor de CPU.

[SG]

Voltage Regulater Module is niet zomaar DC/DC converter maar zeer zware en dure multifase om zeer lage highpower chip spanningen de enorme stroom verbruik te kunnen leveren
Met ook complexe multi freq plaatsing van ontkoppelings condensateren op de vele voeding paar pinnen. Waarbij er ook veel van de hoge ontkoppelings condensatoren andere side van PCB zitten en ook meest extreme freq op cpu package zelf.
Ook de VRM is de SMD bestukking soms deels aan beide zijden om hoge stroom loop zeer kort te houden.
Voor high power chip is de DC DC conversie zeer dicht bij de chip zelf. VRM zitten dan ook om de cpu en ram heen hetzelfde vermogen over afstand houd in hogere spanning lager stroom geleverd. De reden dat pure 12V rail de power voorziet voor mobo zwaarste chip verbruikers hun VRM Vin.

Voor low power toepassing is enkele LDO regulator voldoende bij CR2032 lowpower toepassing 4 AA naar 3,3 volt.
Op mobo zitten ook de lichtere BEC DC/DC voor de lichtere extra chips die features bieden die ook hele andere VDD hebben.

[teonbo1]

Zo daar steek ik zeker wat van op, ben 83 en heb MTS E gehad maar dat had je toen niet. Thanks

[wildhagen]

Primair de CPU ja, maar ook het RAM heeft conversie van het voltage nodig. Immers, een DRAM module vereist doorgaans tussen de 1.2 en 1.5 Volt (afhankelijk van het type, of het overclocked is etc), en ook dat is een voltage dat niet direct uit de voeding komt.

[sam45]

Voor DDR5 is dat geloof ik niet meer zo.

A third change, and a major one, is power architecture. With DDR5 DIMMs, power management moves from the motherboard to the DIMM itself. DDR5 DIMMs will have a 12-V power management IC (PMIC) on DIMM

https://www.rambus.com/bl...y-for-ddr5-dimm-chipsets/

[!GN!T!ON]

Klopt, hoewel de sticks/chips zelf nog wel op 1.1v / 1.2v lopen. Enige verschil is dat er geen gebruik word gemaakt van de VRMs op het mobo, maar dat er een VRM op de RAM stick zelf zit.

[Xfade]

DDR5 - 4800 loopt op 1.1 / 1.2, een beetje snel DDR5 loopt op 1.35 / 1.40

[Deux]

Dat is nieuw, dit had ik nog niet gehoord.Dank je

[Muncher]

Dank @wildhagen en de rest! Ik als moederbord noob (maar wel op zoek naar een nieuw moederbord) had echt geen idee. @Tomas Hochstenbach misschien een idee om de definitie toe te voegen?

[Reactie gewijzigd door Muncher op 22 juli 2024 18:04]

[vinnie22]

Ok denk dat de definitie van vrm een voltage regulator module zal zijn, die de spanning welke de cpu nodig heeft variabel kan voorzienn

[Tomas Hochstenbach]

In principe heeft @wildhagen een prima definitie gegeven, maar ik heb ook nog wat leesvoer voor je, want toen ik nog voor Hardware Info schreef heb ik dit vrij uitgebreide artikel gewijd aan de vrm's: Zo werkt de stroomvoorziening (VRM) op een moederbord

[Muncher]

@Tomas Hochstenbach Dank voor je reactie. En iedereen bedankt die zegt dat Google moet gebruiken: dat is niet mijn punt.

Als lezer en relatief onbekende in MB zaken, is het een beetje onprettig om in de derde zin van het artikel al meteen Google erbij te moeten pakken om een centrale term uit het artikel te moeten opzoeken. Een korte definitie (of nog beter, het uitstekende artikel van @Tomas Hochstenbach op hardware.info) maakt het artikel voor mij veel leesbaarder.

Nogmaals dank voor het artikel @Tomas Hochstenbach! Ik heb van beiden veel geleerd

[watercoolertje]

En iedereen bedankt die zegt dat Google moet gebruiken: dat is niet mijn punt.

Het punt wat je wilde maken stond ook niet in je (eerste) reactie waar iedereen dus wel op reageerde!
Je punt maak je eigenlijk pas in de bovenstaande reactie nadat je antwoord hebt gekregen:

Als lezer en relatief onbekende in MB zaken, is het een beetje onprettig om in de derde zin van het artikel al meteen Google erbij te moeten pakken om een centrale term uit het artikel te moeten opzoeken.

Je had (in je eerste bericht) prima kunnen aangeven dat het artikel daar iets meer info over had mogen bevatten (en/of had mogen linken naar de uitleg), maar dat sluit niet uit dat je zelf de info kunt opzoeken en zelfs die gevonden informatie met andere kunnen delen die het ook niet kennen!

[Muncher]

Ik probeerde mijn punt op een aardige manier te verwoorden, maar daarbij ging het enigzins de mist in lijkt nu. Met gestrekt been had ook gekund: waarom staat deze informatie niet in het artikel, hier heb je een link, doei.

Ik blijf erbij dat het suf is dat ik als lezer die moeite moet doen om zoiets essentieels te kunnen oppikken uit het artikel. Maar wellicht komt dat omdat ik niet de doelgroep ben.

[Cybergamer]

Je zegt het zelf al: Je bent (nog) niet de doelgroep.

Van tweakers verwachten wij bepaalde zaken, 1 ervan is je terminologie te kennen. Als beginnende tweaker weet je natuurlijk nog niet zoveel en zou het wel fijn zijn als er linkjes van bepaalde woorden naar bijv. Wikipedia zouden staan. Maar dat is gewoon echt niet te doen, dan zou er bij elk artikel linkjes van termen moeten worden gemaakt en dat schier zijn doel gewoon voorbij. Wil je echt leren of begrijpen wat iets betekent zal je toch echt google erbij moeten pakken.

[/offtopic]
Vragen kan natuurlijk ook altijd, doe het dan wel op een manier NADAT je google erbij gepakt hebt en het nog niet begrijpt. Wij (tweakers) vinden dat je zelf ook dat je wel wat moeite mag doen om je eigen antwoord te vinden voordat je lukraak je vraag stelt.

Soms kan het voorkomen (mij in ieder geval een maand ofzo geleden) dat je iets tegenkomt en gewoon niet weet wat iets betekent of doet, ook niet na het lezen van diverse artikelen erover. In zo'n geval vraag ik het gewoon in dit geval op GoT (het forum) en stel ik de vraag zo dat het kinderlijk eenvoudig is om de basis ervan te begrijpen. Tweakers zijn niet moeilijk, enige wat ze willen dat je eerst zelf initiatief toont, zoals je zelf al hebt mee mogen maken in dit draadje.
[/]

TL;DR: Anyway, nu je weet wat VRM's zijn, welkom bij de club!

[Anoniem: 58485]

VRM is een "buck" converter of gewoon DC naar DC. Het zet 12V om naar de spanning die de CPU of GPU nodig heeft. Bij het omzetten gaat een klein beetje energie verloren, en dat wordt 99% omgezet in warmte. Hence waarom die dingen warm kunnen worden.

Maar een VRM "mag" 100 graden worden. Daar zijn ze op gemaakt / bestendig tegen. Het is alleen in extreme gevallen dat een VRM die temperatuur haalt of dat je 24/7 loopt te bashen op je CPU. Voor kantoorwerk voldoet een basis bord prima.

[nullbyte]

Vraag het aan Google of Chat GPT, het is 2023.

[Childofbodom]

@Tomas Hochstenbach Mooi Artikel! Wat nog een zeer interessante additie zou kunnen zijn buiten de verschillen in features:
- Hoe performen de 13600K 13700K & 13900K(S) op de midrange & topsegment boards out of the box (incl. benchmarks)
- Zit er overclock potentie verschil tussen de mid & top-range boards voor zowel CPU, GPU als RAM. (incl. benchmarks)

[Reactie gewijzigd door Childofbodom op 22 juli 2024 18:04]

[Tomas Hochstenbach]

- Er zit per definitie geen significant, merkbaar prestatieverschil tussen moederborden, behálve als de processor wordt beperkt door de vrm. Bij de drie borden die ik voor dit artikel heb gekozen, is dat alleen bij de B660M DS3H DDR4 het geval, zie onze review daarvan. Zo'n bordje zou ik hoogstens voor een non-OC Core i5 (dus t/m i5 13500) adviseren.
- Processor is eigenlijk niet zo relevant, omdat de nieuwste generaties standaard al zo hoog zijn geklokt dat je eerder tegen beperkingen elders (bv. koeling) aan loopt. Als je voor extremere koelmethoden gaat, zijn de 'handigheidjes' en functionaliteit zoals een slow-mode waarschijnlijk relevanter dan dat het echt hardwarematig onmogelijk zou zijn om op een middenklasse Z790-bord zo hoog te klokken. Videokaart maakt geen verschil, RAM voor de modale gebruiker eigenlijk ook niet. We hebben toevallig DDR5-7200 getest voor de Z790-roundup die er binnenkort aankomt. Slechts één bord kon dat niet zonder aanpassingen stabiel draaien, terwijl je daarmee toch wel echt de limiet van wat de cpu aankan aan het opzoeken bent. Wil je echt het randje opzoeken met optimale timings, dan kan het wel de moeite waard zijn om een speciaal daarvoor geoptimaliseerd bord te kiezen (bv. Apex, Tachyon). Al geldt dan zeker dat je het meer voor de hobby doet dan dat het je echt wat oplevert

[Gamebuster]

Er zit per definitie geen significant, merkbaar prestatieverschil tussen moederborden, behálve als de processor wordt beperkt door de vrm.

M.a.w., er is een significant, merkbaar prestatieverschil zoals te zien in jullie eigen review.

review: 11 Intel B660-moederborden met DDR4 - Naar deze waren jullie het mees...

Misschien mis ik iets, maar je bericht leest voor mij alsof je schrijft dat alle autos even snel zijn als je rustig optrekt.

[Reactie gewijzigd door Gamebuster op 22 juli 2024 18:04]

[Tomas Hochstenbach]

Tussen budgetmoederborden onderling wel ja, veroorzaakt door verschillen in die vrm. Wat ik probeer duidelijk te maken, is dat het niet zinnig is om een enorm duur moederbord te kopen met het idee dat je processor er sneller van wordt. Zodra je 'voldoende' hebt bereikt, en dat is met de middenklasse keuze in dit artikel al ruimschoots zo, levert nog meer geld uitgeven aan een moederbord je geen extra cpu-prestaties meer op.

[Tourmaline]

Dat niet maar je hebt vaak wel meer keuzes in aansluitingen en andere opties op wat luxure moerborden dan instapmodellen. Denk dan ook aan sneller geheugen wat erin kan, meer en snellere usb poorten, pci lanes( pci5 vs pci4) snellere procs die op het mobo kunnen enz.

[Reactie gewijzigd door Tourmaline op 22 juli 2024 18:04]

[Tomas Hochstenbach]

Dat is zo'n beetje waar dit hele artikel over gaat ja

[Tourmaline]

Yup...Dus is het soms toch interessanter om een wat duurder moederbord te nemen.

Is er ook iets bekend over de kwaliteitsverschillen van de merken van moederborden? Het ene merk is soms wat duurder maar ook beter. Er zitten soms nog wel eens wat (kleine) verschillen tussen merken van moederborden die dezelfde chipsets gebruiken. Het ene merk is dan soms toch wat sneller(lees weet er net iets meer uit te persen) dan een ander merk.

Er zijn nog wel eens wat probleempjes geweest met ontploffende condensatoren e.d. op een moederbord.

[Reactie gewijzigd door Tourmaline op 22 juli 2024 18:04]

[Gamebuster]

Duidelijk ja

[A Lurker]

[...]
Misschien mis ik iets, maar je bericht leest voor mij alsof je schrijft dat alle autos even snel zijn als je rustig optrekt.

Zie de VRMs als je chassis en bv de koppeling van je auto, en de processor als je motor. Het heeft geen zin om honderden kilo's metaal ter versteviging in je chassis te gooien als je motor maar 100pk levert, een licht chassis van een Ford Fiesta voldoet. Echter is een Ferrari wel gebaat bij een stevig chassis van koolstofvezel bv. Als je een standaard Toyota Supra gaat tunen tot 1000pk (overklokken) is het zeer verstandig om de koppeling en koelsysteem ook even te upgraden, voordat je alles volledig oprookt.

Neemt niet weg dat een Ferrari die enkel langzaam bereden wordt inderdaad niet echt de limieten van het chassis op zoekt. Net zoals een moederbord van 1000 euro niks doet voor een Core i3.

[Reactie gewijzigd door A Lurker op 22 juli 2024 18:04]

[memphis]

Er is natuurlijk ook geen toekomstig geld te verdienen als je 1 moederbord maakt dat alles aan kan. Voor een deel denk ik ook dat het een commerciele beslissing is. Want moet een 1000 euro bord ook zoveel kosten of is de prijs zo hoog dat het alleen maar om zeer lage aantallen gaat? Zou je als fabrikant alleen maar een dergelijk bord produceren zal de prijs aanzienlijk lager zijn.

[Cid Highwind]

Dat is een non-issue. Een moederbord upgrade doe je in de regel alleen wanneer je van socket verandert bij een CPU upgrade. Zeker bij Intel betekent dat een CPU en moederbordcombinatie vanaf aankoopmoment tot afdankmoment met elkaar getrouwd zijn.

Bij AMD kan het wellicht zijn dat je door een verkeerde inschatting, of gewijzigde specificaties, binnen hetzelfde socket nog een nieuw moederbord wilt hebben, maar dan ook pas zodra er een CPU upgrade wordt gedaan.

Verder heb je wel gelijk dat het een commerciële beslissing is. Gamers Nexus had hier een aardig relaas over op Youtube een week of twee geleden. Zaken die eigenlijk volstrekt normaal zouden moeten zijn, zoals troubleshooting ledjes, worden als feature verkocht. Alsof het motorstoringslampje van je auto op de optielijst staat dus. Dat heeft eigenlijk weinig met kostprijs te maken, maar vooral met prijssegmentatie. Men komt er mee weg want "iedereen doet het". Echte budgetmerken zijn hier amper te krijgen.

[Ram-G-maN]

Ik speel hier even de advocaat van de duivel. Hoewel de prijzen voor Intel-socket borden onbegrijpelijk hoog zijn (want ze moeten blijkbaar net zo duur of duurder zijn als de AMD evenknie) is het bij AMD-socket moederborden de hogere vraagprijzen nog te verdedigen. Ze hebben namelijk een killer feature wat de Intel moederborden doorgaans niet hebben; namelijk het feit dat de AMD moederborden over het algemeen meer dan twee generaties CPU's ondersteunen.

De moederbord fabrikanten worden door AMD bijna gedwongen om veel meer BIOS updates te uitbrengen dan dat bij Intel het geval is. Dat heeft ongetwijfeld gevolgen op de kostprijs van deze moederborden. Mijn ervaring is dat AMD-moederborden veel langer updates krijgen om de nieuwste processoren te ondersteunen dan dat bij Intel het geval is. Zie bijvoorbeeld Intel B360 versus AMD B350, dat laatste heeft zelfs een beta BIOS om semi onofficieel zelfs de 5800X3D (!) te ondersteunen. Dat betekend voor de moederbord fabrikanten dat ze heel wat QVL updaten voor elk product die ze verkopen met alle mogelijke combinaties BIOS'n.

Wellicht kan Intel nog het excuus aandragen dat ze hun moederbord prijzen ook zo hoog hebben moeten gooien omdat ze immers aan betere stroomvoorziening en koeling moeten werken met hun huidige TDP's.

Edit: Neemt niet weg dat je volkomen gelijk hebt dat de error-code-display's of LED indicatoren weglaten bij zelfs midrange borden volkomen onverdedigbaar is.

[Reactie gewijzigd door Ram-G-maN op 22 juli 2024 18:04]

[Cid Highwind]

Interessant argument, ik kan me voorstellen dat dit achter de schermen wel een factor geweest zou kunnen zijn bij de prijsbepaling. Niet alleen is de support langer, het heeft natuurlijk invloed op de verkoopprognose. Nog afgezien van de post-covid dip in sales. Met AM4 heeft men wellicht een onverwachts koude douche gekregen van enkel de ongepland langere support, met AM5 kon men het echter in de initieel gestelde prijs meenemen.

[mr.Millenarian]

Toch is mijn conclusie uit het artikel dat de vooruitgang naar de nieuwe CPU's en vooral PCIe 5.0 niet evenredig is met de prijs. Ik zag dit al aankomen en heb in oktober nieuwe mobo ASUS TUF B550, CPU 5800X en videokaart 6750 afgeprijsd gekocht, omdat de nieuwe eraan kwamen. Doet ruim waarvoor ik ze nodig heb en kan nu rustig wachten tot het nieuwe spul ook voor redelijke prijzen en hopelijk ook iets zuiniger te koop zijn. Al is de meest zinnige vraag die wij ons moeten stellen is. Hoeveel sneller en energie slurpender hebben wij eigenlijk nog nodig?
Of misschien moet ik hier van maken de gemiddelde consument, want net als met auto's zijn er altijd mensen, die oerend hard willen.

[Reactie gewijzigd door mr.Millenarian op 22 juli 2024 18:04]

[batteries4ever]

Tja.. afhankelijk van je toepassing. ik ben geinteresseerd in 4K (VR) gaming. Duidelijk bepaald door de videokaart, een bescheiden CPU is eigenlijk genoeg om een RTX 4090 al vrijwel volledig te kunnen benutten, zelfs zonder raytracing. In dat geval zou mijn advies zijn: koop een dure videokaart b.v. 7900 XT met goedkoop (AM4/DDR4) MB en een bescheiden processor zoals de 5600X en verkoop de hele zwik als de videokaart niet meer voldoet. Een AM5/DDR5 MB gaat wellicht nog een een volgende generatie videokaart mee - maar is ook 2x zo duur.

[Xfade]

Dat heeft dan niet met socket te maken, maar met chipset. Mijn 6600k socket kan geen 9900k cpu met hetzelfde socket huisvesten.

[Madrox]

Zolang er hw fans zijn die zulke absurde bedragen willen betalen blijven de fabrikanten ze maken, je heb al een plankje van 2000 euro. Heeft weinig meer met nuttig te maken

[WaarAnders]

wat is het nut van een cpu fan op 2 headers aansluiten?

[PD2JK]

Er zijn CPU koelers met twee fans. Noctua NH-D15 bijvoorbeeld.
Je hebt ook headers bestemd voor waterkoeling, Pump staat er dan bij op het silkscreen.

[Sissors]

Verbaasd mij dat ze geen ingebouwde splitter hebben. Want dat wordt ook in het artikel als nadeel gemeldt van te weinig fan headers, maar toch net zo makkelijk? Zeker bijvoorbeeld alle intake fans, of dus meerdere fans bij een CPU koeler, kunnen toch gewoon een fan header delen? Een waterkoeler met 3 fans heeft ook niet voor elke fan een eigen connector zover mij bekend.

En natuurlijk, als je feedback signaal maar van één fan afkomstig is, dan wanneer je mobo hem instelt op 700 RPM, zal de eerste op 700RPM draaien, de volgende op 715 RPM en de laatste op 685 RPM. Maar krijg je echt serieuze verschillen?

[PD2JK]

Eens.
Tot nu toe alleen bij de Seasonic Syncro Q704 kast gezien. Deze heeft drie intake fans, gekoppeld aan een splitter kabel zodat één fan-header de drie intake fans aanstuurt.

Als je krachtigere fans gaat plaatsen/vervangen in deze use-case, moet je wel oppassen dat je geen te hoge aanloopstroom krijgt, anders is de magic smoke uit die specifieke fancontroller, en kun je de header afschrijven.

[icall5s]

Ik snap het niet, je kunt zelf gewoon fans daisy chainen zodat ze allemaal op 1 fan header aan te sluiten zijn. Wat is het probleem?
Je kunt iets van 11 Arctic P12 fans op 1 header aansluiten voordat je tegen stroomproblemen aan begint te lopen dus dat loopt ook wel los.

[icall5s]

De NH-D15 wordt gewoon op 1 CPU fan header aangesloten hoor.

[Jeroenneman]

Sommige luxere koelers hebben bijvoorbeeld 2 fans, maar geen splitter meegeleverd. Dan is het fijn als je moederbord 2 CPU dan headers heeft. Je ziet ook vaker een header voor de pomp bij AIO's, en een voor de fans.

[arbraxas]

De grotere koelers hebben 2 fans per koeler. Dan is 2 headers wel handig.

[DJMarcel]

Van één fan op twee headers aansluiten geen. Maar er zijn ook CPU koelers met twee fans, en dan is twee headers handig om beide fans apart te kunnen aansturen / monitoren.

[NESFreak]

Als je koeler meerdere fans heeft, gebruik je daar idd vaak een splitter voor. Maar bij een AIO heb je wel 1 voor de waterpomp en 1 voor de fans.

Nu is het zo dat met het goedkope moederbord door de VRMs het cpu verbruik al dusdanig beperkt is, dat een AIO hier op plaatsen een beetje zonde zou zijn.

[KoeKk]

Bij een CPU koeler met twee fan’s is dat wel handig

[KurriKlown]

Een cpu-koeler met 2 ventilators heeft niet altijd een Y-splittertje waarmee je maar één cpu fan-header hoeft te gebruiken. Zodoende gebruik je dus al 2 fan-headers voor beide ventilators.

[Tourmaline]

Dat ligt eraan wat ze nodig hebben. Sommige fans kunnen pas draaien op 2 headers omdat 1 header niet voldoende levert.

[W!mpix]

Zijn er voor Jan Modaal nog andere, praktische redenen om voor een middensegment moederbord te kiezen? Betere audio kan relevant zijn, misschien ook betere wifi?
Heeft het gebrek aan heatsinks voor de cpu vrm trouwens ook gevolgen op de levensduur van zo’n moederbord?

[The Zep Man]

Zijn er voor Jan Modaal nog andere, praktische redenen om voor een middensegment moederbord te kiezen? Betere audio kan relevant zijn, misschien ook betere wifi?

Betere audio -> USB-geluidskaart ('DAC')
Betere Wi-Fi -> USB-adapter met veel betere antenne.

Dat zijn de laatste zaken waar ik naar kijk op een moederbord.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 18:04]

[wildhagen]

Ja, alleen hebben sommige moederborden, zeker in het lagere segment, vaak een beperkt aantal USB poorten. Dan wil je er niet meteen twee opofferen aan een functie die ook prima onboard kan.

En laten we wel zijn, voor het overgrote deel van de consumenten (lees: de niet-Tweakers) zijn zowel de onboard audio als de onboard Wifi in de meeste gevallen meer dan voldoende.

[The Zep Man]

Ja, alleen hebben sommige moederborden, zeker in het lagere segment, vaak een beperkt aantal USB poorten.

We spreken over USB-geluidskaarten en Wi-Fi USB-adapters, niets dat realtime processing nodig heeft waarbij elke nanoseconde vertraging onoverwinnelijk is. Een USB (3.0) hub lost veel op. Als er toch gevoelige apparatuur is, dan is het simpelweg het geheel verdelen over de beschikbare USB-aansluitingen (kritieke apparatuur) en een hub (niet-kritieke apparatuur, zoals input en Wi-Fi adapters).

En laten we wel zijn, voor het overgrote deel van de consumenten (lees: de niet-Tweakers) zijn zowel de onboard audio als de onboard Wifi in de meeste gevallen meer dan voldoende.

Het overgrote deel van de consumenten heeft geen desktop-PC. Voor het minuscule deel van die groep die dat wel heeft, heeft het grootste deel een pre-build.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 18:04]

[bwerg]

Dat deel dat geen desktop koopt, of zelfs een prebuilt desktop, interesseert de prijs van een los mobo natuurlijk ook niks... een laptop heeft geen overdadige VRMs nodig, kan niet besparen op onboard audio en wifi, en de marges liggen daarbij ook lager.

Dus dat is nou niet echt de gebruiker waar het in dit artikel over gaat.

Zelf wil ik gewoon geen losse apparaten of kabelbomen aan mijn pc hebben hangen als ik toch al weet dat dat permanent zou zijn. Mijn desktop staat op mijn 'desk' dus liever geen troep die ik bij aanschaf had kunnen voorkomen.

[Reactie gewijzigd door bwerg op 22 juli 2024 18:04]

[asdfqwerty]

Het overgrote deel van de consumenten heeft geen desktop-PC. Voor het minuscule deel van die groep die dat wel heeft, heeft het grootste deel een pre-build.

niet dat ik je niet geloof, maar heb je daar een bron voor?

[redslow]

Dus je koopt een moederbord voor x bedrag en gaat er vervolgens extra geld tegenaan gooien voor upgrades.

Dan kan je dat geld niet beter bij elkaar optellen en een duurdere moederbord kopen die wel die functies heeft.

[Grrrrrene]

Je krijgt zo wat meer vrijheid in je keuzes en het is een simpele rekensom om te kijken of de losse componenten goedkoper zijn. En dan nog: een goede DAC kun je een volgende upgrade gewoon weer meenemen, die gaat lang mee.

[Dwarlorf]

Dat is natuurlijk zo maar om dan pertinent zoals @The Zep Man te stellen dat externe audio en wifi > onboard audio aansluitingen, vind ik een rare conclusie. En een goede DAC is ook niet goedkoop en ook niet altijd beter. Ik heb ooit zo'n Scarlet 2i2 gehad (relatief goedkoop) maar dat was niet stabiel over usb met van die rare freezes. Hetzelfde met de Denon DA-300USB DAC die ik heb (was vrij prijzig). Kan ook via usb aangesloten kan worden (en heeft drivers nodig die niet meer worden geupdate), ook niet altijd even stabiel en het volume is daarmee bijvoorbeeld niet aan te passen vanuit Windows. Daarom vind ik het bijvoorbeeld belangrijk dat mijn moederbord een digitale (S/PDIF) uitgang heeft, iets dat ik ontzettend onderbelicht vind (naast audio op moederborden in zijn algemeenheid) in artikelen als dit. Er wordt van alles aan specs getest en beschreven maar bij audio komt Tweakers vaak niet verder dan 1 zinnetje. In dit artikel wel iets meer dus dat is goed maar het onderwerp computeraudio mag van mij soms wel wat meer aandacht krijgen.

[Reactie gewijzigd door Dwarlorf op 22 juli 2024 18:04]

[The Zep Man]

Dat is natuurlijk zo maar om dan pertinent zoals @The Zep Man te stellen dat externe audio en wifi > onboard audio aansluitingen, vind ik een rare conclusie.

Dat is een rare conclusie, want die maak ik niet.

-> != >
(een pijl is niet gelijk aan een groter-dan teken)

Dus 'je wilt betere audio met een moederbord dat daarin niet faciliteert? Gebruik een USB-geluidskaart."

Daarom vind ik het bijvoorbeeld belangrijk dat mijn moederbord een digitale (S/PDIF) uitgang heeft,

Ook daar zijn (kleine, ter grote van een dongel) USB-geluidskaarten voor, zodat moederborden zonder een S/PDIF-aansluiting alsnog een keuze hebben.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 18:04]

[WaarAnders]

Een goede en moderne usb wifi adapter is ook geen 30 euro helaas. Geen idee waar je precies op zit, maar als dit richting of boven de 100 is dan kan je misschien wel een beter (midrange?) moederbord overwegen?

[Fraaank]

Voor 40 euro heb je de https://tweakers.net/pric.../tp-link-archer-t9uh.html wat gewoon een prima wifi adapter is.

[WaarAnders]

Die is 6 jaar geleden geïntroduceerd. Een nieuw moederbord met ingebouwde wifi is niet beter? Dat verbaasd me eigenlijk

[lezzmeister]

Veel usb adapters zijn lomp en groot, oudere standaard als je compact wil.

Anders zit je met een geïntegreerde chip en daar kijk ik ook niet meer naar om.

Een M.2 E-key zou de norm moeten zijn. Zie je niet genoeg terug.

[84hannes]

Betere audio -> USB-geluidskaart ('DAC')
Betere Wi-Fi -> USB-adapter met veel betere antenne.

Als ik een computer samenstel dan komt die computer ergens te staan, op mijn bureau of op de grond. Ik wil dat er zo weinig mogelijk kabels in en uit gaan omdat het daar rommelig van wordt (en een stofnest) dus een ingebouwde geluidskaart en eventueel wifi vind ik veel aantrekkelijker dan allemaal externe kastjes. Dat is voor mij ook een argument voor draadloze invoer (al ben ik linkshandig en veeleisend dus moet ik het met een bedrade muis doen). Wel zijn speakers in het beeldscherm wat dat betreft nog aantrekkelijker, dan gaat geluid gewoon over HDMI, maar dat is qua geluidskwaliteit weer niet aan te bevelen.

[svenk91]

Dan heb je 1-5 audiokabels in plaats van 1 usb kabel die je kast uit komt. Verder geef ik je gelijk, maar nu net voor audio zou ik de kabel geen beperking vinden van een usb-dac

[84hannes]

Dan heb je 1-5 audiokabels in plaats van 1 usb kabel die je kast uit komt.

Dat realiseerde ik me ook, maar aan die ene kabel zit een kastje. Als je die mooi weg kan werken in de kabelgoot van je bureau is daar weer wat voor te zeggen, als je die op de grond of op je bureau moet leggen dan kan je toch beter een stereokabeltje hebben. Bij een 5.1 set gaan inderdaad andere dingen meespelen.

[Frenziefrenz]

Dat kastje is juist een voordeel. Dat is bij wijze van spreken een aanhangsel of noodzakelijke basis van de onafhankelijke volumeknop. ymmv enzo natuurlijk.

[Reactie gewijzigd door Frenziefrenz op 22 juli 2024 18:04]

[SuperDre]

Maarja, voor audio moet je moederbord dan tegenwoordig wel heel waardeloos zijn want goede audio op een moederbord behoeft echt geen dure aangelegenheid te zijn. Je moet dan eigenlijk ook wel heel erg met geluid bezig zijn, maar dan ga je sowieso ook eerder voor professionele zaken.

[lezzmeister]

Professionele zaken? Niet echt omdat het moet maar gebrek aan opties. Ik wilde surround geluid (phantom center want beeldscherm in de weg) en had een lompe receiver daarvoor terwijl ik een leuk compacte kast heb. Kleinste gemakkelijke optie is dan een "slimline" receiver die alsnog ruim 10cm hoog is.

Die receiver gaf uiteindelijk de geest en dan ga je kijken voor een compacte optie en blijft er vaak alleen pro apparatuur over bij gebrek aan beter. Dat was dus analoog van het moederbord naar een 4 kanaals 1U (Crown), maar de receiver klonk toch beter. Anders zit je met een prepro in dat formaat en dan betaal je een hoop en moet je alsnog apart versterken.

Uiteindelijk opgelost door de input van een EPQ304 eruit te jassen en usb geluidskaart open te halen en die erin te plaatsen. Flinke mod, maar dit zou standaard spul moeten zijn.

[sapphire]

Dan schroef je 2 betere antenne's op de aansluiting van je moederbord

Hier ook een moederbord met 'onboard' wifi wat feitelijk gewoon een m2 kaartje is op het bord. Kaartje was/is niets mis mee maar de bijgeleverde antenne (zo'n Asus haaienvin) is gewoon prut. Koop 2 goedkope 5dBi antennes en schroef die er op en op magische wijze is het signaal beter, sneller, stabieler en goedkoper dan een USB wifi adapter

[shades]

vroegah had je uberhaupt geen onboard netwerk- en/of geluids kaart en kon je zelf je favoriete merk inprikken. Dat vind ik tegenwoordig lastig, al is een onboard netwerkkaart zeker geen overbodige luxe, maar een geluidskaart? niet altijd nodig. Als je bijvoorbeeld een systeem wilt bouwen waar geen geluid bij nodig is (denk een server voor je homelab) - dat zit die dat er wel op.. zelf geld voor een nic - wel je echt wel een realtek nic? of ga je toch liever voor een (voor mijn gevoel) kwalitatief beter broadcom/inter nic van 2.5Mbit of hoger.. Geluid is ook vaak - zelfs op duurdere boarden van realtek - waarom?

Maar leuk artikel - youtube boeit me niet. laat mij maar lezen - ook fijn dat thomas het stukje van hardware.info erbij haalde. In grote lijnen weten de meeste wel wat de vrm is en waar het voor dient maar dat stukje was toch wel even verhelderend.

[lezzmeister]

Ik filter meestal op netwerkchip in de pricewatch, bij voorkeur geen Realtek maar soms is dat het compromis. Anders een aparte kaart of wifi adapter.

Qua geluid is het meestal toch usb of hdmi tegenwoordig. Zoniet en doe je analoog dan zit het toch aan melkpakken.

[Grrrrrene]

Voor een desktop zweer ik toch nog altijd bij bedraad netwerk, dus betere wifi interesseert mij persoonlijk niet zo. Betere audio zou kunnen, maar is via USB ook wel op te lossen. De 6 USB-poorten geven mij in ieder geval mogelijkheden genoeg (meer dan ik zo kan bedenken). 3-4 poorten lijken mij genoeg voor bijna iedereen, maar ach, wie ben ik. Muis, toetsenbord, webcam, USB DAC, misschien een vrije poort voor een USB-stick of digitale handtekening / licentie-dongle?

Ik ben zelf voor een goedkoop mobo gegaan en de CPU daarop afgestemd. Snel zat voor mij, het is ook maar een Core i3-12100F, maar voor een beetje medium setting gaming icm. een RTX2060 Super is dat prima. € 1000 Voor een mobo zul je mij nooit zien uitgeven, dat is mijn budget voor een upgrade van mijn huidige game PC, over een paar jaar

[Reactie gewijzigd door Grrrrrene op 22 juli 2024 18:04]

[YangWenli]

Nee Jan modaal doet niet aan overklokken en zelfs de budget modellen kunnen gewoon alle processoren aan.

[Probook8979]

Is het niet zo dat een duurdere bord meer fases heeft en of meer power delivery heeft?

Hoe kun je zien aan de uiterlijk hoeveel fases een moederbord heeft?

[PD2JK]

Vaak niet te zien, want de duurdere moederborden hebben heatsinks welke de VRMs afdekken. Bij de allergoedkoopste borden kun je het wel zien of gokken.

[Probook8979]

Wat zou je moeten doen om daar achter te komen? In de manual boek bekijken?

[Dutch PCBuilds]

Zelf kijk ik meestal naar de VRM-tier lists waarin dit vaak staat aangegeven voor specifieke chipsets. Die tier lists kun je vaak vinden op reddit of de LTT forums.

Ook staat het meestal aangegeven op de website van de fabrikant, voornamelijk op de productpagina.

[Reactie gewijzigd door Dutch PCBuilds op 22 juli 2024 18:04]

[Tomas Hochstenbach]

Lastig, want juist als het niet zo veel soeps is zul je het vaak niet eenvoudig kunnen vinden. In onze round-ups schroeven we in elk geval altijd de vrm-heatsinks van alle borden los, dus daar kun je het voor de geteste modellen in vinden

[WaarAnders]

Als het om goedkoop vs duur gaat, hoe zit het met de kwaliteit van de componenten en duurzaamheid? Is er reden om aan te nemen dat de mid range of zelf maximus (veel?) langer mee gaat of stabieler draait? Hoe spelen intensiteit (zware taken), uptime, koeling en psu mee?

Daarnaast, is dat nodig (afgezien van milieu perspectief)? Een 10 jaar oude computer is voor veel mensen wel afgeschreven, dus een mobo wat 100 jaar meegaat 24/7 is wat overkill.

[Jeroenneman]

Ligt er vooral aan met welke andere onderdelen je bouwt.

Moederborden worden door reviewers vaak getest met "worst-case" CPU's. Dus bijvoorbeeld of een budget bordje een 13900K ondersteunt. Zet je daarvan in de plaats een 13400 erin, dan is de belasting op het bord al een heel stuk lager.

Je ziet ook dat het soms om een meetbaar verschil gaat, maar niet om een merkbaar verschil. Bijvoorbeeld een VRM die 50 of 65 graden wordt. Technisch is het bord van 50 graden dan dus op meer voorbereid/kan het meer hebben, maar in de praktijk zal het bord met een VRM van 65 graden ook prima stabiel meerdere jaren meegaan.

Jammer trouwens dat Tweakers B650 niet mee heeft genomen. Uit de laatste roundup van Hardware Unboxed kwam de B650M DS3H daar echt positief naar voren als een bord met prima VRM voorzieningen én de snelste boottimes (een heikel punt op AM5).

[SuperDre]

Nouja, ik zit hier nog met een 10 jaar oude computer, maar eigenlijk alleen vanwege een nieuwe GPU en dat ik een veel kleinere kast wil ga ik binnenkort eens een nieuwe PC aanschaffen.
Huidige is nog: ASUS GRYPHON Z87 / Intel Core i7 4770K / 16GB (wat inmiddels wel te weinig is) / RXT2060Super (sinds 2019, bij aanschaf 2013 was het een Palit GeForce GTX 760 JetStream) / Fractal design Define mini (weinig mini aan) en een Sea Sonic M12II-750Bronze voeding. In al die jaren nooit problemen gehad (behalve dat de SSD al een paar keer vervangen is, 1e keer vanwege dat de originele te klein werd, en later nog een keer omdat de 1TB toen kapot ging), en door de kast en 'armor' voor het moederbord ook altijd mooi stofvrij gebleven (verbaasd me toch wel elke keer als ik na 2 of 3 jaar de kast open maak er amper tot geen stof in zat.
Enuh, mijn computer staat dus 24/7 aan, eigenlijk al sinds dat ik em heb.

[WaarAnders]

Ik herken het van mijn 3570k. Net verkocht, maar heeft op een astock moederbord z77 pro-m geloof ik altijd zeer stabiel dienst gedaan als server. Was benieuwd of er aan de nieuwe moederborden iets te zien was aan goedkopere of duurdere componenten

[BlaDeKke]

De meeste kasten staan in onderdruk. Dan kan je met minder fans de kast fris houden. Omdat je langst elk gat en kier frisse lucht aanzuigt met als nadeel dat langst diezelfde wegen stof naar binnen gezogen wordt.
Als je wat meer uitgeeft aan fans en case (eentje met stoffilters op de intake fans). En je zorgt voor overdruk in de kast. Dan is de lucht die je kast ingeblazen wordt zogoed als stofvrij.

Als ik je hoor praten vermoed ik dat je pc in die 2e categorie valt.

[SuperDre]

Op dat gebied is het gewoon een goede kast, heb zelf nooit extra zaken toegevoegd als extra fans/filters.

[BlaDeKke]

Dus kast op overdruk en filters voor de fans. Anders moet die kast luchtdicht zijn als je hem stofvrij wil hebben na jaren.
Heb er over gelezen. Fractal design. Inderdaad lekker kastjes voor hun geld.

[Reactie gewijzigd door BlaDeKke op 22 juli 2024 18:04]

[rigbuilder]

Beste Tomas,

Ik vind dat je het op 1 punt de fout in gaat. Je hebt het over een middenklasse moederbord van Intel die " toekomstbestendig" is. Op het moment zijn intel moederborden allesbehalve toekomstbestendig. BIj elke generatie neigt Intel om weer een pinnetje er bij te proppen zodat er weer een nieuw moederbord aangeschaft moet worden. AMD heeft zich de laatste jaren daarentegen wel bewezen dat ze hun slot meerdere generaties meegaan.

[jhhest]

Vroeger kon je je i7 920 nog upgraden met een server variant. (die na verloop van tijd goedkoop op ali te verkrijgen zijn.) Dit is er tegenwoordig ook uitgesloopt.

Iedere keer als ik wil upgraden met een intel systeem moet er vaak best veel vervangen worden. Nieuw is duur en tweede hands is hierdoor ook niet per definitie meer een eenvoudige keuze. Voor mij de reden om te stoppen met deze hobby die ik sinds mijn 14e met plezier heb uitgeoefend. Niet echt betaalbaar meer als je een beetje leuk systeem wil samenstellen.

[BlaDeKke]

Daar was het eigenlijk net foutgelopen. De voorloper, intel 775 socket is jaren ondersteund geweest en heeft het van pentium 4 tot core 2 quad uitgehouden. Jij praat over het 1366 socket en dat heeft 1 generatie cpus gehad. Die xeons waren amper de moeite om up te graden. Vanaf de i7 i5 i3 reeksen was er elke generatie een ander moederbord.

Ik heb toen een heel duur 1366 mobo gekocht met als idee weer generaties mee te kunnen. Wat was dat voor een vergissing.

[Reactie gewijzigd door BlaDeKke op 22 juli 2024 18:04]

[jhhest]

Dat is inderdaad zuur, ik had toen een goedkope server variant van de i7 980x op ali voor een paar tientjes. Ging prima mee en op dat moment was ik er mee gematst.

Nu kan dat niet meer omdat ze de pinnetjes veranderen. Model erna kon het niet meer, omdat ze de pin layout hadden aangepast.

[Tomas Hochstenbach]

Dat geldt natuurlijk evenzeer voor de andere moederborden die ik in dit artikel noem, dus dat is geen verschil tussen goedkope en dure borden. De toekomstige mogelijkheden voor cpu-upgrades hangen meer af van de socket; een AM4- of LGA1700-bord is altijd minder 'futureproof' op dat vlak dan een AM5-bord. Dat punt wordt natuurlijk heel regelmatig gemaakt op Tweakers, maar dit artikel en de toekomstbestendigheid waar ik het over heb gaan over iets anders

[Anoniem: 454358]

"Maar 6 usb poorten" ?
Dat is voor 90% van de mensen al wel genoeg lijkt mij. Toetsenbord, muis, misschien nog een printer?

[Bezulba]

En een telefoonoplader en een dongel voor de headset en een webcam etc etc etc. Gaat hard.

[Selbiecookie]

Ik zal je eens meenemen in mijn USB hassle:
1x muis
1x headset
2x toetsenbord
1x webcam
1x VR headset
3x tracker dongles voor VR

Dat zijn al 9 poorten in gebruik tegelijk, dan heb ik nog te weinig poorten om eventueel mijn headset via USB op te laden. Ook een USB stickje erbij wordt al lastig. Ik moet USB dongles uitpluggen om een poort vrij te maken.

[amas]

Als je toetsenbord 2x USB heeft, dan heeft die gok ik ook USB-passthrough oid? Daar kunnen je muis en headset in.

[Selbiecookie]

Ik heb mijn toetsenbord zo dicht tegen mijn professorische monitor stand aan zitten dat ik niks achterin mijn toetsenbord kan pluggen helaas

[amas]

Kun je dan niet 1 van de 2 USB kabels van het toetsenbord loskoppelen, dan heb je in ieder geval een extra USB poort vrij.

[CriticalHit_NL]

Andere monitor kiezen die een USB-hub heeft kan in de toekomst ook, en als het tegen een muur staat misschien zelfs een monitor-beugel voor op de muur zodat je hem via VESA kan mounten.

[SuperDre]

Verstandig is om dan een los USB kaartje bij te pluggen, dat heb ik indertijd ook gedaan ivm nieuwere headset en al die losse externe hdd's die ik er nog op aangesloten heb. EN dan heb ik ook nog een extra USB hubje.

[kid1988]

"Maar 6 usb poorten" aan de achterkant
tel daar nog de 4xUSB2.0 headers en een 3.2 header bij op, en je komt op 11 USB poorten uit. Nogsteeds minder dan de 20 poorten op de dure borden, maar je 90% argument gaat zeker op voor die 11 poorten. Ook de 10% met een VR headset wie zichzelf onder de 90% rekent zal met 11 poorten een heel eind komen.

[Reactie gewijzigd door kid1988 op 22 juli 2024 18:04]

[SuperDre]

Alleen het werkelijk aantal USB poorten is ook niet altijd het probleem. Het probleem zit em ook in het aantal devices dat met de gebruikte USB-chip aangesproken kan worden. Neem nou bv die VR headset, zelf heb ik de HTC Vive Pro, die heeft dan 1 USB aansluiting, maar de headset bestaat uit meerdere USB devices. Hierdoor moest ik dus een extra USB kaartje plaatsen ondanks dat ik genoeg poorten had, kon de chip op mijn moederbord niet al die devices verwerken (had dan ook nog een losse USB-hub erbij waar een hoop externe HDD's aan hingen en nog meerdere verschillende devices zoals controllers en natuurlijk muis en toetsenbord.

[kid1988]

Nogmaals, waarschijnlijk behoor je tot de 10%.

Desalniettemmin worden in zowel de handleiding als de specs van de Z790 Extreme niet duidelijk aangegeven door welke controllers, op welke bus, de 20 USB poorten worden worden aangeboden.
Dus dan wordt het gewoon een 900 euro duurdere USB-poort roulette. Dan ben je in jouw specifieke usecase wellicht sowieso beter geholpen met de externe USB controller.
(Net als bijvoorbeeld de Oculus CV1 erg kieskeurig was met zijn USB controllers, en ook de HP G2 moeite leek te hebben met AMD chipsets).

[BruceLee]

Doe er maar eens stuk of 10 minimaal zeker voor een 300tot1000 moederbord

[Von Helm]

Ik heb altijd budget moederborden gekocht omdat ik niet veeleisend ben. Op iedere moederboord die ik heb gehad zit een front usb aansluiting. USB genoeg. Heb de populaire Ryzen 5600 op een boord van 80euro. Meer dan zat vind ik. Geef liever geld uit aan een snellere cpu/gpu dan 200euro doneren aan deze geldgraaierij.

[Arm1n]

Zelfde hier. Tenzij je hele specifieke features nodig hebt (wat voor 90% van de gebruikers niet het geval is) zijn moederborden hele slechte investeringen als je kijkt naar performance/€ (ok behalve rgb en andere meuk voor de looks). Toch zie je vaak builds waarbij het moederbord de prijs van de processor benaderd, daar lijken mij de verhoudingen toch wel redelijk zoek.

[Richardus27]

Webcam, externe schijf, USB stick, USB-c kabel om de telefoon te laden, gamepad...

De 10% zal nog meer nodig hebben voor bijvoorbeeld racing games of flight simming. Bij die laatste heb ik voor mijn setup alleen al 5 poorten nodig (Stick, throttle, rudder pedals, IR tracker, IR clip)

[Fly666]

De IR clip kan je eventueel op eender welke USB lader steken of draadloos maken met een powerbank. Bespaard je een poort op de pc/hub

[Frenziefrenz]

Op mijn huidige mobo heb ik er zes. Die zitten allemaal vol en dan reken ik niet mee dat mijn toetsenbord over PS/2 gaat (helemaal niks "legacy" aan, i.t.t. wat het artikel hier beweert) of dat er nog wat dingen aan een hub hangen… maar op zich kun je er ook gewoon een usb-kaartje bijprikken, dat heb ik 20 jaar terug ook gedaan.

Edit: of mobo header → output aan de achterkant i.p.v. voorkant, kan eventueel ook een optie zijn.

[Reactie gewijzigd door Frenziefrenz op 22 juli 2024 18:04]

[YangWenli]

Niet eens je hebt tegenwoordig ook bluetooth.

[bwerg]

Ik ben niet bepaald blij met het extreme verbruik van moderne CPU's (i9 13900K ). Ja, leuk dat je ook een zuinige CPU kan kopen of stroomlimieten kan instellen, maar VRMs worden zo nodeloos duur. Zeker voor de ITX-gebruiker, want betere VRMs zijn vaak gewoon meer VRMs, en dat betekent minder ruimte voor andere onderdelen en headers, of gewoon een complexer PCB en dus een nog hogere prijsstijging.

Ja, er zijn wel moederborden met minder VRMs maar fabrikanten durven die concessie vaak niet aan, dus het aanbod verschraalt daardoor voor mensen die wél een zuinige CPU hebben.

[Reactie gewijzigd door bwerg op 22 juli 2024 18:04]

[Atilim]

Objectief gezien, is het ook niet nodig om een 13900k te kopen. Je koopt het omdat je het kan en niet vanwege de price/performence.

[CriticalHit_NL]

In mijn geval ben ik niet van plan elke 2 jaar de PC uit elkaar te schroeven om er een compleet ander platform in te zetten, ben ook niet de persoon die ze 2e hands verkoopt maar ze trouw in dienst houdt als back-up of voor ander familielid in huis, dan zouden de kosten ook wel hoog oplopen als je het niet steeds doorverkoopt, en gezien de schaarste rond GPU's bijvoorbeeld geen slechte zet geweest.

Kom van een i7 3930K met het X79 Sabertooth platform die trouw 9.5 jaar dienst heeft gedaan en nu even tijdelijk half uit elkaar ligt tot ik er weer wat onderdelen voor heb om hem tot leven te wekken, maar heb dan wel graag een processor die met enig gemak minimaal 8 jaar zonder grote problemen kan overbruggen.

En tja, dan is dat even wat dieper in de buidel tasten, maar het zal ook vele jaren gaan draaien. De 1080Ti die ik erin heb overgeheveld is zelfs nog meer tot zijn recht gekomen en de meest recente spellen speelt hij nog steeds zonder problemen af, vaak zelfs op Ultra zoals Hogwarts Legacy even ray-tracing terzijde.

De processor is eigenlijk een zeer belangrijke basis voor alle componenten die het maar moet kunnen aansturen, loopt die op z'n tenen kan je er wel een deftige RTX 4090 erin proppen maar je gaat er geheid op kortere termijn meer problemen mee krijgen die op de been te houden, eigenlijk is zelfs de i9 13900K daar in sommige gevallen nog te weinig, maar dan eerder op 1080P of 1440P als je zo'n 99% GPU verbruik wilt behouden.

Verder gebruik ik hem zelf ook wel voor andere taken buiten gaming, anders had het inderdaad beter een i5 of i7 kunnen zijn, veel multi-tasken, virtuele machines, grote archieven maken, video encoding en dat nog vaak tegelijkertijd ook.

Deze processor geeft er haast geen ruk om als je een 4K60fps video met ffmpeg aan het encoderen bent en tegelijkertijd een spel speelt en een stream zoals Twitch opent hebt, spel draait nog steeds moeiteloos in hoge framerates ondanks ffmpeg (en de spellen eigenlijk ook) zowel P als E cores inzet.