Wat zou een gemiddelde astronaut in spé als het moeilijkste of meest frustrerende onderdeel van zijn astronautentraining betitelen? Het zitten in een centrifuge waarbij hij flinke g-krachten te verduren krijgt? Het urenlang doorbrengen in buitengewoon krappe simulators? Of gedurende zes uur ruimtewandelen oefenen in een twaalf meter diep zwembad? De Britse astronaut Tim Peake, die vanaf december 2015 zo'n honderd dagen in het ISS doorbracht, vond bijvoorbeeld die 'zwembadtraining' niet bepaald eenvoudig, maar voor hem stak er één uitdaging wat de moeilijkheidsgraad betreft met kop en schouders bovenuit: het leren van Russisch. En daar ontkom je als Westerse astronaut op weg naar het ISS niet aan, omdat sinds 2011 een stoeltje zonder beenruimte in de Russische Sojoez-capsule de enige manier is om in het ruimtestation te komen. Peake omschrijft zichzelf als een iemand die erg van systemen en diagrammen houdt, maar hij is naar eigen zeggen van nature geen taalmens, waardoor het leren van Russisch voor hem veruit de grootste uitdaging was.
Het ziet er echter naar uit dat Westerse astronauten die op termijn naar het ISS vliegen zich niet langer het Russische alfabet eigen hoeven te maken. Later dit jaar of ergens in 2020 moeten private ruimtecapsules van SpaceX en Boeing het monopolie van de Russen doorbreken, waarmee de Verenigde Staten na het verdwijnen van de Space Shuttle in 2011 eindelijk weer de mogelijkheid krijgt om vanaf eigen bodem astronauten naar het ISS te lanceren.
Of dit schema gehaald wordt is nog maar de vraag, maar een van de eerste belangrijke mijlpalen in dit proces is een lancering die zaterdag om 8.48 uur Nederlandse tijd plaatsvindt. Dan zal een SpaceX-raket eens een keer niet een stel satellieten in een baan om de aarde brengen, maar in plaats daarvan een speciale, nog onbemande ruimtecapsule naar het ISS brengen. Dit project van de NASA kost vele miljarden dollars en de 'Sojoez-taxi's' hebben zich allang bewezen. Waarom dan toch met iets nieuws komen?
Waarom zijn nieuwe ruimtecapsules nodig?
Het einde van de Space Shuttle
De Discovery had eind mei 1999 de eer om als eerste Space Shuttle te koppelen met het International Space Station. Daar is echter geen beeldmateriaal van. Pas in 2011 verscheen er voor het eerst een foto van een verticaal hangende, aan het ISS gekoppelde Space Shuttle. In mei 2011 maakte de Italiaanse astronaut Paolo Nespoli een foto van de gekoppelde Endeavour, als bemanningslid van een naar de aarde terugkerende Sojoez-capsule. Dat kiekje was net op tijd, want enkele maanden later werd het Space Shuttle-programma definitief beëindigd: Atlantis voltooide op 21 juli de laatste vlucht. Daarmee werd het kenmerkende witte Amerikaanse ruimtevaartuig, dat zo belangrijk was voor de bouw van het ISS, definitief een museumstuk.
Dit betekende automatisch ook dat de VS een eigen transportmiddel verloor om astronauten van en naar het ISS te vervoeren. Er is in het verleden al vaker een periode geweest waarin alleen het Russische Sojoez-ruimtevaartuig beschikbaar was als taxidienst. Dat was bijvoorbeeld na de dodelijke rampen van de Challenger in 1986 en Columbia in 2003, waarbij in totaal veertien bemanningsleden omkwamen. In beide gevallen was er om verschillende redenen sprake van een ontploffing of het uit elkaar vallen van de desbetreffende Space Shuttle. Na deze twee rampen legde NASA het programma enkele jaren stil; in die periode was de Sojoez-capsule de enige toegangspoort tot het ISS.
Dat de NASA in het verleden al meerdere keren en sinds 2011 geheel van de Russische Sojoez afhankelijk is, heeft een aantal redenen. Allereerst was de Space Shuttle bedoeld als een ruimtevaartuig dat de Amerikanen frequent en zonder hoge kosten toegang tot de ruimte moest geven. Zo presenteerde de Amerikaanse president Nixon dit 'space transportation system' ook tijdens een toespraak op 5 januari 1972: "Dit systeem zal zich richten op een ruimtevaartuig dat voortdurend van de aarde naar de ruimte en terug kan reizen. Het zal een revolutie betekenen voor reizen naar de nabije ruimte, door het een routine te maken. Het zal de astronomische kosten van de astronautica wegnemen."
Roger Launius, een ruimtevaartgeschiedkundige, zei dat NASA's originele visie voor de space shuttle heel anders was dan wat het uiteindelijk werd. In de visie van NASA moest het een tweetraps-ontwerp worden, waarbij de eerste trap het shuttle-ruimtevaartuig op zijn rug zou dragen en naar een hoogte van pakweg 15km zou brengen. Daar zou de shuttle worden losgelaten om naar de ruimte te vliegen, terwijl het draaggedeelte terug naar de aarde zou gaan en zou landen als een vliegtuig. Om budgetredenen is dit echter nooit gerealiseerd, wat deels kwam doordat Nixon de nodige bezuinigingen doorvoerde: terwijl de NASA in 1966 nog een budget van bijna 6 miljard dollar had, werd dat in 1972 teruggebracht tot 3,4 miljard dollar. De ruimtevaartorganisatie besloot hierdoor alleen het shuttle-systeem te ontwikkelen.
Financieringsproblemen waren ook mede debet aan het feit dat er geen tweede generatie van het ruimtevaartuig werd gebouwd. "Het is technologie uit de jaren '60 en '70. Mensen van NASA dachten niet dat de shuttles tot in 2011 zouden vliegen", zei Lanius in 2011. Hoe indrukwekkend het concept van de Space Shuttle er op papier en in de praktijk uitzag, het ging dus niet bepaald om moderne technologie; Nixon voorzag dat de Space Shuttles ook alleen in de jaren '80 en '90 gebruikt zouden gaan worden. Dat is uiteindelijk flink opgerekt tot 2011, maar toen was de rek er definitief uit. Misschien nog niet eens vanuit technologisch opzicht, maar zeker met het oog op de kosten.
De Space Shuttle was door zijn herbruikbaarheid bedoeld om de kosten flink te drukken, een beetje zoals SpaceX dat nu met zijn herbruikbare raketboosters ook doet. Het bedrijf van Elon Musk slaagt er heel aardig in om de kosten daadwerkelijk te drukken, maar bij de Space Shuttle gebeurde juist het tegenovergestelde. De NASA schatte in 2011 dat het totale Space Shuttle-programma zo'n 209 miljard dollar heeft gekost. Met een totaal van 135 vluchten komen de kosten per Space Shuttle-vlucht uit op 1,55 miljard dollar. Kortom, het werd simpelweg te duur. En wederom op basis van te hoge kosten annuleerde president Obama het Constellation-programma, dat de Space Shuttles vanaf 2014 had moeten vervangen en bemande maanvluchten mogelijk had moeten maken met de Orion-ruimtevaartuigen en Ares-raketten.
Afhankelijk van Roskosmos
Aldus is de NASA alweer jarenlang volledig afhankelijk van de Sojoez-capsule. De huidige, sinds 2016 gebruikte MS-versie van de Sojoez, is van de vierde generatie en is lichter dan eerdere versies, uitgerust met led-verlichting in plaats van halogeenverlichting en heeft grotere zonnepanelen voor het genereren van meer energie. Toch is ook dit gemoderniseerde ruimtevaartuig niet bepaald meer de jongste. In de basis is het ontwerp niet veranderd en de eerste onbemande Sojoez-vlucht stamt al uit november 1966. De eerste bemande vlucht volgde een half jaar later. Het ruimtevaartuig vliegt echter nog altijd. Afgezien van twee fatale ongelukken waarbij in totaal vier inzittenden om het leven kwamen, zijn er in totaal zo'n 140 succesvolle bemande vluchten uitgevoerd. Een relatief betrouwbaar track record dus.
Waarom komt de NASA dan toch met een programma om niet langer van de Sojoez afhankelijk te zijn? Voor een deel zal prestige meespelen, want Amerika dat afhankelijk is van 'rivaal' Rusland; dat ligt niet echt lekker. Barack Obama uitte in 2008 samen met de in augustus vorig jaar overleden collega-senator John McCain kritiek op het plan van de Bush-regering om het Space Shuttle-programma te beëindigen. Zij waren niet te spreken over het gat dat zou ontstaan en de vele banen die verloren zouden gaan. Ironisch genoeg besloot Obama later als president om de vervanging van de Space Shuttle te annuleren. Daar kwam ook nog de kritiek uit geopolitieke hoek bij. Hoe kon de VS zich nou afhankelijk maken van Rusland, dat in 2008 nog Georgië binnenviel? Senator Bill Nelson uit Florida noemde het 'onvergeeflijk' dat het Amerikaanse ruimtevaartprogramma zo afhankelijk was van zo'n volatiele partner. "We hebben een Russische premier die denkt dat hij een tsaar is", aldus Nelson. Maar ook de destijds hoogste bestuurder van de NASA, Michael Griffin, betitelde de bewuste afhankelijkheid van Rusland als 'onverstandig'.
Dit soort kritiek is echter niet de hoofdreden voor de VS om met een eigen alternatief te komen. Ten slotte wordt er bij het ISS al sinds jaar en dag met Rusland samengewerkt. Waarschijnlijk de belangrijkste reden hiervoor is een factor die bij ruimtevaartprogramma's al snel een issue is: geld. De NASA betaalt voor het afnemen van een Sojoez-stoeltje naar het ISS ongeveer 80 miljoen dollar, waarmee bijvoorbeeld alleen al in 2015 voor zes stoeltjes in totaal 490 miljoen dollar moest worden betaald aan de Russische ruimtevaartorganisatie Roskosmos. Het komt nog niet in de buurt van de kosten voor een enkele Space Shuttle-lancering, maar door de jaren heen zijn ook deze betalingen aan Rusland een aardige kostenpost geworden. De NASA schat dat een stoeltje bij Boeing of SpaceX 58 miljoen dollar kost. Beduidend goedkoper dus en bovendien worden hiermee Amerikaanse banen ondersteund, wat zeker vanuit politieke hoek veelal op steun kan rekenen.
De Soyuz TMA-13M koppelt zich op 29 mei 2014 aan het ISS.
Een kleine bijkomende reden is de noodzaak van redundancy, oftewel het dupliceren van technologie zodat er een backup is als een systeem om wat voor reden dan ook uitvalt. Nadat het einde oefening was voor de Space Shuttle, maar ook in de jaren na de dodelijke ongelukken, is en was de Russische Sojoez de enige mogelijkheid om bij het ISS te komen. En dat deze afhankelijkheid van een enkel systeem risico's met zich meebrengt, bleek wel in oktober vorig jaar. Toen was er een niet-dodelijk ongeluk tijdens een Sojoez-lancering. De pauze in de vluchten naar het ISS duurde slechts een paar maanden. Maar stel dat het onderzoek veel langer had geduurd of als de afloop een stuk ernstiger was geweest, dan had het zomaar kunnen gebeuren dat het ISS zonder bemanning had komen te zitten. Want de aan het ISS gekoppelde Sojoez-capsule kan eigenlijk niet langer dan 200 dagen blijven hangen, waardoor de in oktober vorig jaar aanwezige bemanning rond Kerstmis wel terug naar huis moest. Voormalig astronaut Chris Hadfield beschreef de onwenselijkheid van een dergelijk situatie: "als je het ISS onbemand achterlaat is er niemand om zaken op te lossen als er iets mis gaat en dan heb je uiteindelijk een serieus probleem".
Commercial Crew-programma
"Als de leefruimte in de Space Shuttle business class is, dan is de Sojoez zonder meer economy-class." De voormalige Amerikaanse astronaut Leroy Chiao gaf een treffende omschrijving bij het aanduiden van de verschillen tussen de Space Shuttle en de Sojoez op het vlak van 'reiscomfort'. "Je moet de Sojoez bijna dragen in plaats van dat je je erin vastriemt. Bij het mezelf door het luik heen persen kreeg ik een idee wat mensen met claustrofobie ervaren. Als iemand claustrofobisch is, dan wordt dat hier meteen duidelijk. Je benen zijn gebogen tegen je borst. Het is niet erg comfortabel." En dat moest Chiao in 2004 na het lanceren ook nog zo'n zes uur volhouden, aangezien zijn Sojoez-capsule pas na twee rondjes om de aarde genoeg telemetrie-gegevens naar de aarde kon doorsturen, op basis waarvan de missieleiding kon verifiëren dat alles in orde was. En in die tijd moet je ingegespt blijven voor als in geval van nood de baan om de aarde moeten worden verlaten.
Rechts André Kuipers, de Nederlandse astronaut die in juli 2012 met de Sojoez TMA-03M terugkeerde naar de aarde.
Naast het verdwijnen van de noodzaak om Russisch te leren, kunnen toekomstige inzittenden van de Starliner-capsule van Boeing of de Crew Dragon-capsule van SpaceX zich naast een verblijf in de ruimte ook verheugen op een relatief comfortabele zithouding zonder het risico dat spontaan claustrofobische angsten opkomen. Zowel in de Starliner als de Crew Dragon kunnen zeven astronauten mee zonder dat ze zich hoeven op te vouwen, zoals de maximaal drie inzittenden in de Sojoez-capsules wel moeten.
Deze twee ruimtevaartuigen zijn het resultaat van het Commercial Crew-programma, dat officieel in 2009 begon, gefinancierd wordt door de NASA en de Amerikaanse overheid en bedoeld is om de ontwikkeling van private bemande ruimtecapsules te stimuleren, die gelanceerd dienen te worden naar een lage baan om de aarde. Nadat meerdere fasen zijn doorlopen en allerlei kandidaten tussentijds zijn afgevallen, bleven Boeing en SpaceX uiteindelijk over. Boeing kreeg in 2014 4,2 miljard dollar toegekend en SpaceX 2,6 miljard dollar. Dat verschil hangt samen met het feit dat SpaceX de Crew Dragon deels baseert op het bestaande Dragon-vrachtschip, terwijl Boeing vanaf nul moest beginnen.
Een concepttekening van de Starliner bovenop de Atlas V-raket
Het aantal van zeven inzittenden in deze nieuwe capsules is het uiterste maximum, al zullen bijvoorbeeld op de zes door NASA gecontracteerde vluchten met de Crew Dragon per keer niet meer dan vier astronauten meegaan en dat maximum van vier geldt ook voor de Starliner. Verder zijn beide capsules uiteraard voorzien van hitteschilden om ook weer terug in de dampkring te komen en naar de aarde terug te keren. In essentie zijn het grofweg vergelijkbare capsules die voor hetzelfde doel zijn gebouwd.
Maar er zijn ook verschillen tussen de Starliner en de Crew Dragon. Het meest opvallende verschil is los van de capsules zelf direct evident op het moment dat beide capsules naast elkaar zouden worden gelanceerd. Dan is meteen te zien dat de Starliner bovenop een Atlas V-raket van United Launch Alliance is bevestigd, terwijl de Crew Dragon bovenop een Falcon 9-raket is geplaatst. De Starliner kan overigens ook op een Delta IV, Falcon 9 en de nog in ontwikkeling zijnde Vulcan-raket worden geplaatst.
Een andere belangrijk verschil is de manier van landen. Bij de Starliner gebeurt dat op land in het westen van de Verenigde Staten. Daarbij worden landingsparachutes gebruikt en om de klap op de grond te verzachten worden grote airbags, gevuld met stikstof en zuurstof, uitgeklapt. Bij de Crew Dragon was het oorspronkelijk de bedoeling om te landen op basis van stuwkracht van de acht noodmotoren, enigszins zoals de herbruikbare boosters van Falcon 9-raketten ook weten af te remmen vlak voordat ze de grond of een landingsplatform raken. Dan moeten er echter ook poten aanwezig zijn en die ontbreken. Dat hangt deels samen met SpaceX' besluit om niet met Dragon-capsules op Mars te gaan landen, waardoor de ontwikkeling van een landingssysteem niet langer prioriteit had.
Ook was het maar de vraag of de NASA voor een motorische landing uiteindelijk wel goedkeuring zou geven. Voor de landing van de Crew Dragon sluit SpaceX dan ook aan bij de landingsprocedure van de huidige Dragon, waarbij parachutes worden gebruikt. De waterdichte en in water drijvende Crew Dragon zal uiteindelijk in zee terecht komen, waar de capsule door een schip uit het water wordt gevist. SpaceX wil deze capsules later nogmaals inzetten, maar dan voornamelijk als vrachtschepen en niet meer voor officiële NASA-missies met mensen aan boord. Een Starliner-capsule moet echter tot tien keer opnieuw in te zetten zijn, mits het ding niet vaker dan eens per zes maanden wordt ingezet.
SpaceX Crew Dragon
Afgezien van kleinere verschillen, zoals het feit dat de Crew Dragon als enige een soort laadruimte heeft voor externe vracht die mee kan, zijn er ook kleine verschillen in het interieur te vinden. De twee bedrijven hanteren afwijkende ruimtepakken voor de bemanning en en wat meteen opvalt is het feit dat de Crew Dragon totaal niet oogt als een passagiersvliegtuig met talloze knoppen en hendels. In feite vormen drie grote touchscreens het voornaamste middel om informatie af te lezen en commando's te geven. Dat laatste zal echter niet perse nodig zijn, omdat de Crew Dragon een autonoom ruimtevaartuig is, waarbij de eerste back-up bestaat uit missiecontrollers op aarde. De gezagvoerders aan boord zullen in principe dus weinig hoeven te doen op het vlak van het besturen van de capsule.
Boeing CST-100 Starliner
Bij de Starliner is dat grotendeels vergelijkbaar. Ook deze capsule is autonoom en heeft tablets aan boord, al zijn er ook meer traditionele controlepanelen waarmee de gezagvoerder als dat nodig is handmatig kan ingrijpen. Dat heeft wel iets weg van de cockpit van een passagiersvliegtuig. En zoals het een modern passagiersvliegtuig betaamt, heeft ook de Starliner draadloos internet aan boord.
Wat gaat er op 2 maart precies gebeuren?
Grote ruimtevaartprojecten krijgen bijna steevast te maken met vertraging en opschuivende lanceerdata en niet geheel verrassend ontkomt NASA's Commercial Crew-programma hier ook niet aan. De lancering van de SpaceX-capsule had eigenlijk al in januari moeten plaatsvinden, maar werd uitgesteld, zonder dat de shutdown van de Amerikaanse overheid hier overigens iets mee te maken had. Ook al werd tijdens de sluiting zo'n 95 procent van de NASA-werknemers naar huis gestuurd, het Commercial Crew-programma was uitgezonderd van de sluiting, omdat het als te belangrijk wordt beschouwd. Medewerkers van de NASA die met SpaceX aan het project werken werden niet naar huis gestuurd, al moesten ook zij het doen zonder salaris.
Nadat eind januari de static fire-test succesvol werd afgerond, moet het op 2 maart 8.48 uur Nederlandse tijd dan toch echt gaan gebeuren. Dan gaat voor het eerst sinds lange tijd een spiksplinternieuwe, door een privaat bedrijf ontwikkelde ruimtecapsule die bestemd is om astronauten in te vervoeren naar het ISS. Deze zogeheten SpaceX Demonstration Mission 1 begint met de lancering vanaf Lanceercomplex 39, een onderdeel van het Kennedy Space Center in Florida. Daar zal een Falcon 9-raket het luchtruim kiezen, waarbij de typerende neuskegel van de raket, die normaal gesproken satellieten huisvest, plaatsmaakt voor de Crew Dragon-capsule. Dit is een van de varianten van de Dragon 2; er komt ook een variant genaamd Cargo Dragon die de originele Dragon als vracht-capsule moet gaan vervangen.
De static-fire test van de Falcon 9
Tijdens deze Demo 1-vlucht gaat nog geen bemanning mee, maar er gaat wel een dummy met een SpaceX-ruimtepak mee. Ook gaat er ongeveer 181kg aan vracht voor het ISS mee. Hiermee wordt het gewicht van de Crew Dragon op een niveau gebracht dat vergelijkbaar is met een bemande vlucht. Ongeveer 27 uur na de lancering bereikt de capsule het ISS. In tegenstelling tot de SpaceX Dragon-vrachtcapsules zal de Crew Dragon geheel automatisch koppelen met het ruimtestation. De robotarm van het ISS komt er niet aan te pas. Ongeveer vijf uur na het koppelen zullen de aanwezige astronauten de luiken tussen het ruimtestation en de capsule openen en inspecties uitvoeren. De Crew Dragon blijft nog enkele dagen hangen, om vervolgens op 8 maart zich weer los te maken van het ISS. Binnen enkele uren zal de capsule volgens planning zo'n 370km ten oosten van Florida in zee neerkomen, waar het ding op een schip zal worden gehesen, zodat het later kan worden geïnspecteerd.
Bill Gerstenmaier, het hoofd van NASA's human exploration and operations-afdeling, zegt dat Demo-1 meer dan een testvlucht is. Hij omschrijft het als een echte missie naar het ISS en een onmisbare eerste stap. Tijdens de zogeheten Flight Readiness Review van 22 februari werd groen licht gegeven voor de vlucht, waarbij onder meer de prestaties in kaart worden gebracht van de Falcon 9-raket, de Crew Dragon-capsule, grondsystemen, de prestaties in een baan om de aarde, tijdens het koppelen met het ISS en het landen in zee. Het gaat om een flinke bak met data die geanalyseerd zal worden en dat is noodzakelijk om later dit jaar te komen tot Demo-2, de eerste vlucht met bemanning aan boord. Gerstenmaier stelt dan ook dat de NASA wil dat de aankomende vlucht plaatsvindt, zodat er gekeken kan worden of men iets gemist heeft. "We verwachten zonder meer bepaalde dingen te leren met deze vlucht, maar we weten dat de hardware goed genoeg is om de demonstratievlucht uit te voeren."
Helemaal perfect en uitontwikkeld is de capsule dus nog niet. Zo hebben de Russen hun zorgen geuit over de computergeleiding en de veiligheidssystemen aan boord van de Crew Dragon die het laatste stuk naar de ISS controleren. Russische, Japanse en Europese ruimtevaartuigen die naar het ISS vliegen, veelal vrachtmissies, hebben doorgaans onafhankelijke systemen die de nadering kunnen afbreken in het geval dat het ruimtevaartuig door computerproblemen met het ISS zou dreigen te botsen. Bij de Crew Dragon is dit anders. Daar is gezorgd voor redundancy in het primaire computersysteem. Op basis van de zorgen van de Russen heeft Gerstenmaier nogmaals gekeken naar de foutdetectiesystemen en de handelingen op falende systemen, zodat de computers alle zaken correct afhandelen en er geen situatie ontstaat van een ruimtevaartuig dat bij uitvallende systemen onverhoopt toch door zou gaan met het naderen van het ISS en ermee in botsing zou komen. Rusland vroeg zich af waarom er geen apart systeem is voor een dergelijk backup-functionaliteit. Dit punt moet op korte termijn nog worden opgelost. Een dergelijk technisch issue is volgens Gerstenmaier echter niet ongewoon in deze fase van de ontwikkeling.
Zo zijn er nog andere ontwerpkeuzes die zich moeten bewijzen, zoals herontworpen helium tanks van de Falcon 9. Deze zogeheten COPV's staan onder hoge druk en worden ondergedompeld in zeer koud, cryogeen vloeibaar zuurstof. Problemen met een eerdere versie werden aangewezen als oorzaak voor de ontploffing van een Falcon 9 in 2016. Dit systeem werd ook als de boosdoener aangewezen voor de vernietiging van een Dragon-vrachtschip in 2015. Bij de herontworpen vaten zijn vezels gebruikt die in elkaar gevlochten zijn. Zodra die onder druk komen te staan, kunnen ze in theorie breken en dat kan hitte veroorzaken. Bij teveel hitte kan het zuurstof ontbranden met alle gevolgen van dien. Volgens Gerstenmaier is het breken van deze vezels echter zo onwaarschijnlijk dat het geen reden tot zorg is.
Kortom, Demo-1 is geen standaardtestvlucht en is medebepalend of het schema van het Crew Dragon-project wordt gehaald. Volgens planning moet in juli de Demo-2-vlucht volgen waarbij voor het eerst bemanningsleden aan boord gaan. In de maand daarvoor moet tijdens een vlucht nog een afbrekingstest worden voltooid met het noodontsnappingssysteem van de Crew Dragon. Mocht er iets tijdens de lancering misgaan, dan moet dit achtmotorige, in de wand van de capsule geïntegreerde systeem de capsule ogenblikkelijk lanceren van de raket en daarmee de bemanning in veiligheid brengen. Al met al is er nog genoeg dat goed moet verlopen en Demo-1 is dan ook nog maar een stap in een langer proces.
Obstakels
SpaceX heeft de eer om zaterdag als eerste een testvlucht met zijn capsule uit te voeren, maar Boeing moet volgens de huidige planning ergens in april ook zijn eerste onbemande vlucht naar het ISS uitvoeren. Vervolgens moet de eerste bemande Starliner-testvlucht in augustus koers zetten naar het ruimtestation; dat is wederom een maand later dan SpaceX.
Als deze schema's worden aangehouden, er geen vertraging optreedt en geen enorme problemen opdoemen, dan betekent dit nog niet dat er vanaf de herfst al definitief NASA-astronauten vanaf eigen bodem naar het ISS kunnen. Er valt nog een hoop te leren van de bemande en onbemande testvluchten. De data moet worden geanalyseerd en op basis daarvan moeten wellicht nog wijzigingen worden doorgevoerd of problemen worden opgelost. Vertraging ligt dus voortdurend op de loer.
Bovendien stelde het Government Accountability Office van de Amerikaanse overheid in juli vorig jaar al vast dat naar verwachting SpaceX pas in december 2019 en Boeing in januari 2020 wordt gecertificeerd om definitief te beginnen met officiële bemande vluchten. In het rapport staat echter ook dat het goed mogelijk is dat geen van beide bedrijven voor augustus volgend jaar helemaal klaar is. Dat betekent dat er een gat van zeker negen maanden volgt, omdat na november in principe geen Russische Sojoez-stoel meer wordt afgenomen.
Niet voor niets overweegt de NASA dan ook om nog twee extra stoeltjes in de Sojoez te kopen, om daar in ieder geval op terug te kunnen vallen. Het rapport van het Government Accountability Office stelt echter dat dit erg onwaarschijnlijk is, omdat het proces voor het bouwen van de Sojoez-capsules en het sluiten van contracten voor de Russische tickets naar het ISS doorgaans drie jaar in beslag nemen. Dat zou betekenen dat extra stoeltjes in de Sojoez niet voor 2021 te verwachten zijn.
De NASA ziet bij dit scenario hooguit twee alternatieven: de geplande terugvlucht van de Sojoez van november dit jaar uitstellen tot januari 2020, zodat SpaceX en Boeing twee maanden langer de tijd hebben. Of de bemande testvluchten in de zomer moeten tevens als operationele vluchten worden gebruikt om meteen al Amerikaanse astronauten van en naar het ISS te transporteren. Boeing mag op grond van het contract met de NASA een derde, extra persoon meenemen en de bemande testvlucht uitbreiden, maar met alle schematische onzekerheden is deze optie niet heel nuttig, zo stelt de overheidsinstantie.
En dan zijn in een in januari gepubliceerd jaarrapport van de Aerospace Safety Advisory Panel van de NASA ook nog de nodige zorgen geuit. Daarin wordt bij de programma's van beide bedrijven over 'key risk items' gesproken. Zo worden de eerder genoemde COPV's beschreven als een risicofactor, waarbij het de vraag is of SpaceX dit voldoende heeft geadresseerd. Verder wordt er gesproken over potentiële problemen met het ontwerp van de parachutes. Als een herontwerp nodig is, vergt dat automatisch weer de nodige extra tijd. Ook bij het Boeing-programma worden de nodige obstakels benoemd. Twee mensen met kennis van de programma's hebben onlangs tegen Reuters gezegd dat er nog 30 tot 35 voortdurende technische zorgen bestaan voor zowel Boeing als SpaceX. Volgens de bronnen moeten de meeste van deze zorgen worden geadresseerd voordat er mensen aan boord van de capsules mogen gaan.
Het opdoeken van het Space Shuttle-programma en het schrappen van de opvolger hiervan kan dus nog wel eens een serieus probleem voor de NASA worden. Voorlopig is het Kosmodroom van Bajkonoer, op een vlakte in Kazachstan, dus nog wel even de enige plek ter wereld van waaruit astronauten en kosmonauten naar het 100 miljard euro kostende ISS kunnen vliegen. Westerse astronauten in spé doen er wellicht dus verstandig aan hun leerboeken zoals 'Russian for beginners' voorlopig nog niet definitief op te bergen.
Everyday Astronaut heeft een paar dagen geleden een filmpje online geplaatst waar de verschillen tussen de capsules van SpaceX en Boeing worden besproken https://www.youtube.com/watch?v=RqLNIBAroGY. Everyday Astronaut is verder ook een geweldig kanaal waar heel duidelijk dingen worden uitgelegd die betrekking hebben met ruimtevaart. hij heeft ook al verschillende filmpjes gemaakt over bepaalde keuzes die SpaceX heeft gedaan met betrekking tot hun nieuwste rakket (Starship, Starhopper, Super Heavy)
Kleine aanvulling, ook Scott Manley heeft een video gemaakt welk de twee vergelijkt. Hoewel zijn video wat ouder is heeft Scott vaak een wat technische diepgaandere analyse van verschillende onderwerpen.
Maar als écht ruimtevaart fan kun je ze natuurlijk ook allebei volgen
Een ding wordt over het hoofd gezien als men roept dat de Russen overbodig worden. Het lanceren zelf. Bij de Russen moet het behoorlijk wild worden willen zij een lancering uitstellen. Zeker niet door weersomstandigheden, waar je met de Amerikanen nogal vaak last van hebt. Het komt vrij regelmatig voor dat het niet door kan gaan door teveel wind of wat dan ook. De Russen lanceren gewoon altijd, zelfs in een blizzard... https://youtu.be/DKx87zc5lsg
In november in Kazachstan. Oké, weinig blizzard te zien, maar het sneeuwde wel en de boel is dan ook echt stijf bevroren. Maar het is waar: er zijn weinig weersomstandigheden te bedenken waarbij zij niet kunnen lanceren. Komt ook door het constante klimaat daar. Het is er gewoon fokking heet of steenkoud. Weinig tussenstappen. En weinig stormen.
[Reactie gewijzigd door mphilipp op 23 juli 2024 16:34]
Ik begrijp al niet dat een hoog-opgeleide astronaut of technicus geen perfect Engels kan...
Het is puur chauvinisme aan Russische zijde. Als ze straks niet meer nodig zijn, komt er hopelijk wat geforceerde toenadering?!
En waarom zou dat niet gelden voor Amerikanen? Tenslotte is Rusland de laatste 20 jaar de leidende natie geweest in ruimtevaart. Er waren jaren dat 90% van alles wat omhoog ging Russisch was.
Het is arrogant om te verwachten dat hoog opgeleide Russen perfect Engels kunnen. Ze spreken bijvoorbeeld vaak prima Chinees omdat dat technisch gezien voor Russen een belangrijkere partner is. Het feit dat Amerikanen vaal zo slecht zijn in talen is een enorme handicap. Daar word sinds een paar jaar veel meer aandacht aan gegeven. Alle grote technische universiteiten beiden nu ook Chinees, Portugees en Russisch aan. Iets was vroeger zeker niet het geval was.
De laatste 20 jaar heeft Rusland anders weinig vernieuwends gedaan in de ruimtevaart. Het grootste deel van hun raketten en capsules stamt uit de jaren 60, met slechts kleine incrementele verbetingen aan bijvoorbeeld de avionics. De betrouwbaarheid is de laatste jaren ook aan het kelderen. Dit alles is een van de redenen dat ze amper nog commerciele lanceringen doen. Dat SpaceX dat voor een flink lagere prijs doet helpt uiteraard ook niet mee, maar dat is lang niet de enige reden.
Ook op het gebied van exploration en wetenschap doen ze nog maar weinig in de ruimte.
Ja, de raketten van vandaag zijn gebasseerd op een model van 50 jaar terug waar men altijd aan is blijven verbeteren. Maar de huidige versie heeft, buiten de naam, niet veel meer gemeenschapelijk met die eerste versie. Zelfs aan Amerikaanse zijde gebruikt men vandaag nog altijd russische technologie (o.a. raketmotoren) omdat de VS ze zelf nooit ontwikkeld heeft. SpaceX en Blue Origin zijn de eerste bedrijven die echt terug zijn gaan innoveren in Amerikaanse ruimtevaart.
Dus ja, de russen zijn al jarenlang heer en meester in de ruimte. Statistisch gezien is de betrouwbaarheid trouwens nog altijd goed. Je kan nu niet echt zeggen dat de VS het beter doet. De enige reden dat die de laatste jaren een goede score kunnen voorleggen is omdat ze al jaren geen bemande vluchten meer lanceren. Tjah, dan kan je ook niet tegen problemen met bemande vluchten aanlopen.
Nope, alles is in-house ontwikkeld en geproduceerd (op de turbopomp van de Merlin 1 A/B(heeft nooit gevlogen)/C na).
De Kestrel (Falcon 1 upper stage), Merlin 1 (Falcon 1/9/Heavy first stage), Merlin 1 Vacuum (Falcon 9/Heavy upper stage), Draco (Dragon(2) thrusters), Super Draco (Dragon 2 LES motoren), en Raptor (BFB+BFR/SH+SS) zijn allemaal "Made in the USA".
Er zijn wel andere launchers in de VS die russische motoren gebruiken, maar die worden op termijn (binnen een jaar of 10) uitgefaseerd.
Klopt, maar er is niet heel erg veel geïnnoveerd. En dat is een pure geldkwestie. In de jaren '90 is de boel in Rusland behoorlijk in elkaar geklapt en men is wel hard aan de gang gegaan om de boel weer op te bouwen, maar dat valt niet mee. Putin doet zijn best en daarom mogen ze hem over het algemeen erg graag, maar er is altijd iets dat eronder lijdt.
Echter, men ís wel degelijk bezig met innovatie, alleen zijn die projecten nog niet concreet uitgevoerd. Het bleef bij papieren ontwerpen en ideeën. Daar lijkt nu (ineens?) verandering in te komen. Dus die grotere, moderne Soyuz capsule komt er echt. De nieuwe Soyuz raket is er al, maar is nog niet voor bemande vluchten ingezet. Het nieuwe Kosmodrome in het oosten zou al lang klaar moeten zijn, maar is volgens goed Russisch gebruik het slachtoffer van corruptie en vertragingen. Ook is men bezig met een eigen herbruikbare raketski. Men is daarvoor de lanceerplet van de Proton (dacht ik) aan het ombouwen op Baikonour.
Maar ja...ik ben vorig jaar in Sterrenstad en Baikonour geweest en het is er een rommeltje. Oude vervallen troep. Alleen de dingen die ze gebruiken worden onderhouden. Naast de hal waar de Soyuz raket wordt geassembleerd staat een half ingestorte hal waar de Buran nog gewoon onder het puin ligt te rotten. Aan de voorkant is ie een beetje bijgewerkt, maar als je aan de andere kant staat, zie je het ingestorte dak. Ook Sterrenstad is een verzameling oude gebouwen. Minder vervallen als Baikonour omdat hier gewoon nog veel mensen in al die gebouwen oefenen. Maar het oogt allemaal erg USSR... Voor ons reisgezelschap was dat heel gaaf natuurlijk. Maar het is niet zo'n mooi kantoor als SpaceX heeft...
Jouw antwoord op @Verwijderd heeft toch helemaal niets te maken met de post waar deze discussie mee begon? Je stelde dat het voeren van Russisch een chauvinistische achtergrond had. Dat kan best, maar veel logischer is dat ze het prettig vinden als een cosmonaut Russisch kan spreken met het controle-centrum (volledig Russisch), met de begeleidingsteams (allemaal Russisch) en de techneuten (allemaal Russisch). Je kunt je bij een noodsituatie geen onduidelijkheden veroorloven.
Chronologie:
Marien84 begrijpt niet waarom Russen geen Engels spreken
Faclonhunter reageert met: het is arrogant te denken Russen Engels gaan spreken
Tommyboy reageert met "De laatste 20 jaar heeft Rusland anders weinig vernieuwends gedaan in de ruimtevaart"
Los van allerlei labels die we aan verschillende 'kampen' kunnen hangen, is het ook wel degelijk een cultuurprobleem van Rusland en China. Ik woon in Azië en ook hier is de internationale voertaal gewoon Engels. Engels is nu eenmaal de facto het Esperanto geworden voor de hele planeet. Gelukkig maar. Stel je voor dat dat Frans was gebleven...
Maar ook hier gaan met name vele miljoenen Chinezen elk jaar buiten hun land op vakantie zonder ook maar een woord te kunnen communiceren met het gastland. Het is een beetje als de typische Nederlander met caravan die al 20 jaar naar dezelfde Spaanse camping rijdt en nog steeds geen woord Spaans spreekt.
Taal verbindt. Zonder taal geen communicatie en zonder communicatie niets dan misverstand. Chinezen komen daardoor vaak nogal lomp en luidruchtig over. En ik zal me over de Russen maar niet uitlaten behalve te zeggen dat ik gelukkig zelf niet meer in de toeristische sector werk en met deze mensen hoef te dealen. Uit noodzaak hangen bepaalde vliegvelden hun bordjes maar drie- of viertalig op: lokale taal, Engels, Chinese karakters en soms zelfs Russisch. Uit pure noodzaak want voorkomt vele problemen.
Ik zou mijn leven niet kunnen leiden zonder een goede beheersing van het Engels. Als ik niet verder was gekomen dan mijn moerstaal dan was mijn wereld erg klein gebleven. In meer overdrachtelijke zin (groot land maar kleine belevingswereld) geldt voor Chinezen en Russen hetzelfde. China wordt één grote eenheidsworst vanwege overheidsbeleid. Deze mensen zitten doorgaans cultureel compleet opgesloten. Veel Amerikanen overigens ook natuurlijk, net als die eerde genoemde Nederlandse camingganger. Maar er is nog wel een verschil tussen persoonlijk niet kunnen of willen groeien, en in een bubble gevangen worden gehouden door je eigen overheid.
Gelukkig maar. Stel je voor dat dat Frans was gebleven...
Wanneer we op dezelfde manier in het Frans ondergedompeld waren geweest als in het Engels, zou dat probleem een stuk minder zijn geweest. Dus volop Franstalige programma's op TV etc.
Maar ik geef toe dat Engels een erg eenvoudige taal is om te leren, zonder geslachten, naamvallen, ingewikkelde beleefdheidsvormen, etc. Eenvoudige vervoeging van werkwoorden, eenvoudige meervoudsvormen en weinig uitzonderingen. Het lastigste aan het Engels is eigenlijk nog dat de uitspraak soms flink af kan wijken van de spelling
Zelf ben ik bezig Russisch te leren (niet om in de Sojoez te stappen helaas). Ze hebben zes naamvallen en drie geslachten. De vervoeging van zelfstandige naamwoorden gaat voor elk geslacht in elke naamval anders, met weer andere regels voor meervouden. Soms zijn de regels ook anders voor 'levende' en 'dode' objecten. En het stikt er van de uitzonderingen.
Daarentegen gebruiken ze geen lidwoorden en over het algemeen geen vormen van het werkwoord 'zijn'. "De man pakt een hamer " wordt dus "Man pakt hamer". Of een man de hamer pakt of de man een hamer moet geheel uit de context blijken. "De man is blij" wordt dan "Man blij". Je snapt meteen waarom Russen in het Engels of Nederlands zo bot over kunnen komen.
Het werkwoord 'hebben' wordt ook weinig gebruikt, maar daar doen ze weer erg ingewikkeld mee. "De man heeft een hamer" wordt dan "Bij man is hamer". En daarbij wordt is veel gevallen wél een vorm van 'zijn' gebruikt. Met alle weglatingen lijkt het een compacte taal, maar het Russisch houd van ingewikkelde constructies en lange woorden. Een simpele zin kan in het Russische een stuk korter zijn dan in het Nederlands of Engels, maar twee of drie zinnen samen kunnen in het Russisch samen zomaar twee keer zo lang zijn.
Nou ga je wat te kort door de bocht. Russisch is nou eenmaal vele malen moeilijker dan Engels. Mijn broer was getrouwd met een Russische vrouw. Die vond Engels erg makkelijk ('eigenlijk te makkelijk', zei ze).
Of ze heeft een grotere talenknobbel dan de gemiddelde amerikaanse astronaut.
Ik vind het best raar dat basiskennis Russisch blijkbaar _niet_ een eis is voor ISS-astronauten als een flink deel van de apparatuur waar je mee werkt Russisch is.
We hebben het hier per slot van rekening over een baantje waarvoor talloze zeer intelligente mensen in de rij staan: dan kun je als werkgever best een flink eisenpakket op tafel leggen.
Hoe makkelijk of moeillijk een taal is ligt ook sterk aan de moedertaal. Ja, voor ons is engels makkelijker dan russisch, maar voor de landen in oost europa is dat juist omgekeerd. Maar voor Franzen is dan Spaans of Italiaans weer makkelijker te leren dan Duits en ga zo maar door.
Niet in alle landen wordt Engels gezien als een belangrijke taal, omdat dat hier wel zo is hoeft dat nog niet in andere delen van de wereld ook zo te zijn.
Jammer van de intro. Het leren van Russisch zal nodig blijven aangezien veel systemen op het ISS in het Russisch zijn. Dit zal dus nog steeds nodig zijn.
Het klopt dat er de nodige Russische systemen zijn als onderdeel van het ISS, maar de lingua franca in het ISS is Engels. Uiteraard helpt het als je Russisch beheerst, maar bij mijn weten is dat geen vereiste voor in het ISS, in ieder geval niet om het enorm goed te beheersen. Overigens leren astronauten niet zozeer alleen standaard-Russisch, maar zeg maar vooral ook het relevante Russische astronautenjargon.
Yelena Kirilenko legde in 2015 als hoofd van de Russische taalgroep van de Cosmonaut Training Center uit dat het leren van Russisch cruciaal is voor de vlucht in de Sojoez-capsule. Dat heeft te maken met het feit dat de astronaut links van de Russische gezagvoerder in het midden de controls moet dupliceren en om moet kunnen gaan met de Russische docking- en navigatiesystemen. Bovendien communiceert de missieleiding alleen in het Russisch en dan is het hoogst onpraktisch om met tolken te werken. Kirilenko had het in ieder geval in dat artikel nergens over de noodzaak om Russisch te leren voor in het ISS; het ging puur over noodzaak van Russisch voor de vlucht in de Sojoez.
[Reactie gewijzigd door Koekiemonsterr op 23 juli 2024 16:34]
Nog wel... Maar aangezien de Soyouz veel minder lang in de ruimte kan blijven dan de nieuwe alternatieven, vraag ik me af hoe lang dat nog zal duren. Het is wellicht praktischer om er een Crew Dragon op te hangen.
Een groot deel van de modules van het ISS zijn door de Russen gemaakt. Deze zullen bediend moeten kunnen worden door Amerikaanse astronauten in geval van nood.
Waar haal jij het vandaan dat NASA Russisch niet meer nodig vind?
Uit het feit dat SpaceX dat vorige week als voordeel zag. Dit kwam ter sprake in de chat rond de lancering. Volgens mijn informatie is er voor alle apparatuur sinds vorig jaar een Engelse manual aanwezig en hebben ze een label printer gebruikt om alles aan te passen.
De Soyous reddingscapsule is al rond 2014 ook met Engelse instructies uitgerust (en is hoge mate autonoom en van de grond bestuurt. Alleen de loskoppeling is een actie die de bemanning altijd handmatig moet doen.
[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 16:34]
Ik ben niet onder de indruk van het gegochel met cijfers.
Er zijn praktisch evenveel lanceringen met de spaceshuttle mislukt als met de Sojoez. Dit bij een gelijk aantal lanceringen. Toch heb ik het gevoeld dat de indruk gewekt wordt dat de spaceshuttle een gevaarlijk ding was en wordt de Sojoez "geprezen" omdat het maar 2 keer mislukt is. Ja, er waren minder slachtoffers, maar de kracht van de Space-shuttle was oa ook dat er 7-9 bemanningsleden meekonden.
Verder zijn de twee systemen natuurlijk absoluut niet te vergelijken.
De spaceshuttle kon een schoolbus de ruimte in lanceren, de Sojpoez 3 personen.
Dan mag het ook wel wat meer kosten.
Appels en peren.
Edit
Taalvautjes
[Reactie gewijzigd door misterbennie op 23 juli 2024 16:34]
In oktober 2018 was het laatste sojoez ongeluk,
Gelukkig werkte de abort goed waardoor er niemand omkwam.
Dus om te zeggen dat de sojoez alleen in het begin moeilijkheden had .....
Het nadeel van de Space shuttle was dat er geen abort routine was, waardoor elk ongeluk fataal was.
Maar zoals eerder gezegd, Sojoez en de Space shuttle waren twee volledig verschillende systemen waardoor je de prijs per stoeltje en het doel eigenlijk niet mag vergelijken.
Inderdaad appels en peren. De 'ongelukken' met de Soyuz bewezen zelfs hoe veilig het is. Inmiddels zijn zo'n beetje alle scenario's met de Soyuz in de praktijk (die niet in een testsituatie) voorgekomen en in alle gevallen heeft het systeem gewerkt. Bij het laatste incident is de capsule keurig afgeworpen en terug naar de aarde gestuurd. Ergens in de jaren '70 begon de raket te fikken en hebben ze een pad-abort gedaan. Alles werkte zoals het hoorde. De Shuttle had eigenlijk helemaal geen systeem om te ontsnappen. En bovendien waren de ongelukken het gevolg van grove nalatigheid, waarvoor vreemd genoeg niemand de cel in hoefde.
Laten we juist niet de krachten bundelen. Concurrentie is goed en versnelt de ontwikkelingen alleen maar. Weet je nog dat Elon Musk twee Russische ICBMs wilde kopen, en de Russen hem een naaistreek probeerden te leveren?
Op dat moment besloot Elon dan maar zelf raketten te gaan bouwen, en kijk eens waar SpaceX nu is. Verder zal ook de race tussen SpaceX en Blue Origin weer mooie resultaten laten zien; de Big Fucking Falcon Booster+Rocket/SuperHeavy+StarShip vs de New Glenn (En inherent daaraan de Raptor vs BE-4) is ook een mooie race.
Als je dat vergelijkt met een club zonder concurrentie zoals ULA, waarbij elke scheet groot nieuws is (laatst nog; "Groot nieuws! We hebben succesvol 2 tanks aan elkaar geschroefd!"), jarenlange vertraging, vele miljarden over budget, en dat zonder ook maar 1 stukje vernieuwing (Space Shuttle SRBs, SSMEs), dan zie je meteen wat échte concurrentie voor de markt doet.
Weet je nog dat Elon Musk twee Russische ICBMs wilde kopen, en de Russen hem een naaistreek probeerden te leveren?
Ja, dat was het verhaal van Musk natuurlijk. Ik kan me zo voorstellen dat als je in Rusland aankomt met het doel om iets van ze gedaan te krijgen en je zet zo'n grote tetter op als Musk heel goed kan, dat ze denken 'fok jou, Amerikanski' en niet in de meewerk stand gaan.
Het zal ongetwijfeld aan beide kanten hebben gelegen, maar dat is niet het punt dat ik wilde maken
Ik probeerde te illustreren dat concurrentie/one-upmanship ons veel sneller vooruit zal helpen dan de krachten bundelen.
Soms wel, soms niet. Vergeet niet dat de Amerikaanse Atlas raket ook gewoon met een Russische motor werkt. Samenwerken is prima, maar het moet niet altijd. Het is nooit goed om dogmatisch bij het één of het ander te blijven. Kijk wat nodig is, en kies de beste manier. ISS kon niet anders dan door meerdere landen worden gemaakt. Voor taxi's naar ISS lijkt me de combinatie van Russen en Amerikanen nog altijd de beste. Al was het alleen al om elkaar scherp te houden. Bovendien gaan er nog altijd Russen naar ISS. Dus als er toch een gaat, kun je net zo goed meeliften.
Dat vind ik echt veel te dogmatisch gedacht.
Ik ben zeker niet tegen de-vrije-markt, maar ik geloof absoluut niet dat het élk probleem beter en goedkoper oplost dan overheden.
Ik bedoel maar: in welk land zijn medicijnen onbetaalbaar omdat de overheid weigert om gezamenlijk in te kopen, in welk land moet openbaar vervoer perse via private partijen waardoor iedereen die zich geen auto kan veroorloven 2 uur doet over een ritje van 3km.
In een echt onverstoorde markt zou er überhaupt geen NASA geld staan uitdelen: dan had Musk zelf maar moeten zien dat hij via tourisme of sponsoring iets verdient aan zijn raketje (beetje wat de Russische ruimte-sector werd geacht te gaan doen in de hyperkapitalistische jaren na de val van de Sovjet-Unie)
Jammer he “maakt het Rusland overbodig”. Als we toch eens de krachten zouden samenbundelen.
Helemaal mee eens.... Gewoon alle ruimtevaart organisaties samenvoegen (veel goedkoper) zodat er een weg vrijmaakt voor UNSC
United Nations Space Command (Halo)
of Starfleet (Star Trek)
Maar dat willen ze niet vanwege macht en ook winst, bah ze lijken meer op Ferengi's
Zolang er geen vereniging van alle ruimtevaartorganisaties komt, wordt komende oorlog ook in de ruimte gevochten. Ruimteschepen met wapens of planetaire bombardement met behulp van satellieten.
Echt geen prettig idee! Amerika is laatste tijd juist een grote dreiging geworden, vanwege Amerikaanse Space Force.
[Reactie gewijzigd door Dark Angel 58 op 23 juli 2024 16:34]
Helemaal mee eens.... Gewoon alle ruimtevaart organisaties samenvoegen (veel goedkoper) zodat er een weg vrijmaakt voor UNSC
United Nations Space Command (Halo)
of Starfleet (Star Trek)
......
Prima maar hoe lost je deze probleem op?
4 mensen zitten aan tafel, hun mogen maar 1 gerecht bestellen en afrekenen. En deze mensen hebben volgende kenmerken. rijk en verwend, besluitloosheid(overlegt met achterband) en zuinig, eigen taal en argwaan, hebberig(winst) en eigenwijs.
Prima maar hoe lost je deze probleem op?
4 mensen zitten aan tafel, hun mogen maar 1 gerecht bestellen en afrekenen. En deze mensen hebben volgende kenmerken. rijk en verwend, besluitloosheid(overlegt met achterband) en zuinig, eigen taal en argwaan, hebberig(winst) en eigenwijs.
Zuinig? Rijk? Argwaan? Besluitloosheid? Verwend? Blijkbaar horen ze niet bij verenigd en verbeterde menselijk ras.
Een interessant verschil tussen de Crew Dragon en de Starliner dat in dit artikel niet genoemd wordt, is dat alleen de Dragon een toilet aan boord heeft. Aan boord van de Starliner zal je het maar op moeten houden, of...
/i/2002533260.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002533746.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002537140.jpeg?f=imagegallery)
/i/2002532024.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002532036.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002531900.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002531846.jpeg?f=imagegallery)
/i/2002534168.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002534170.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002469788.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002533396.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002533412.jpeg?f=imagenormal)
/i/2001393829.jpeg?f=imagenormal)
/i/2001850505.jpeg?f=imagenormal)
/i/2002534190.jpeg?f=imagenormal)
:strip_icc():strip_exif()/i/2003621604.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2002433308.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2004607630.jpeg?f=fpa)
/i/2000655303.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1324470149.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2001549427.jpeg?f=fpa)
/i/1241362271.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2002547402.jpeg?f=fpa)
/i/1261474170.png?f=fpa)
/u/424598/crop5c62a2131bdbd_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/306122/TNJ_P38.gif?f=community){kind=small}
/u/85941/crop61dd9b39bb021_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/487957/crop5c76c6f6b112a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
Falconhunter reageerde niet op mij, maar op een heel andere user.
:strip_icc():strip_exif()/u/479289/koekiemonster4.jpg?f=community){kind=small}
/u/322701/crop6152f078d4887_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/326377/amd-fx-logo.jpg?f=community){kind=logo}
:strip_icc():strip_exif()/u/295574/kirk60.jpg?f=community){kind=small}
/u/153650/2women60x60a.JPG?f=community){kind=small}
Dat zou lekker praktisch zijn! 
:strip_icc():strip_exif()/u/40218/crop5b1033f43cc74_cropped.jpeg?f=community){kind=small}