Precies vier jaar geleden, op 28 oktober 2021, veranderde Facebook zijn bedrijfsnaam naar Meta. Met die naamswijziging wilde de socialemediagigant zijn ambitieuze toekomstvisie aan de grote klok hangen: de metaverse is de volgende evolutie van het internet en wij gaan die bouwen. De Reality Labs-divisie, waarin het team achter de Oculus-VR-brillen werd omgedoopt nadat Meta dat start-upbedrijf overnam, kreeg de uitdagende taak om die visie te verwezenlijken.
Vier jaar later is het moeilijk vol te houden dat ze daarin zijn geslaagd. Meta zette de afgelopen jaren wel stug door met deze toekomstvisie, maar de komende tijd lijkt het stiller in metaverseland. Waar Meta jaren terug niet ophield over de metaverse, dook de term dit jaar tot dusver slechts kort op in één blogpost. Leeft de metaversedroom nog wel?
Hoe het begon
"Van nu af aan staat de metaverse bij ons op één, niet Facebook." Dat gaf Mark Zuckerberg aan in de blogpost waarin de naamsverandering werd aangekondigd. Wat de metaverse precies is, is open voor interpretatie. De term heeft namelijk geen vaste definitie, maar Meta beschreef het als een 'meeslepend platform' waarin 'je bijna alles kunt doen wat je je kunt voorstellen, samenkomen met vrienden en familie, werken, leren, spelen, winkelen en dingen maken'.
Het bedrijf had een visie voor ogen waarin mensen in een virtuele omgeving kunnen werken, zodat ze niet meer naar kantoor hoeven, op de koffie kunnen in de digitale woonkamer van hun ouders of met vrienden uit hun dak kunnen gaan tijdens een digitaal concert. Meta was niet van plan om die metaverse helemaal zelf uit de grond te stampen. In plaats daarvan zouden 'creators' en ontwikkelaars ervaringen kunnen maken en 'digitale items' kunnen verkopen die in de gehele metaverse kunnen worden gebruikt. Zuckerberg schreef in de aankondigingspost dat hij hoopt dat de metaverse binnen tien jaar een miljard mensen zal bereiken, honderden miljarden dollars aan (aanschafbare) digitale goederen zal huisvesten en miljoenen banen moet opleveren.
Al na enkele maanden zette Meta een grote stap in die visie, door een metaverseachtig VR-platform open te stellen voor Amerikanen en Canadezen met een Oculus Quest 2-headset: Horizon Worlds. Dit moest gebruikers de eerste glimp geven op een sociaal metaverse. Het is een grote, virtuele ruimte waarin gebruikers kunnen rondhangen en spelletjes kunnen spelen. Die initiële release kon echter op veel kritiek rekenen. Zo werd het platform al gauw geridiculiseerd vanwege de simpele graphics, onder meer omdat de benen van de speleravatars ontbraken. Daarnaast konden er maximaal 25 gebruikers in één ruimte aanwezig zijn. Ook werden er vele prestatieproblemen en bugs gemeld.
Volgens een interne memo uit 2022 van het hoofd van de metaverseafdeling, Vishal Shah, die The Verge heeft ingezien, waren ook medewerkers intern niet dol op Horizon Worlds. "De simpele waarheid is: als wij er niet van houden, hoe kunnen we dan verwachten dat onze gebruikers ervan houden?", gaf hij aan. Shah zou kort daarna zijn medewerkers hebben verplicht om het platform minstens een keer per week te gebruiken. Datzelfde jaar stapte John Carmack, die als chief technical officer werkte bij Oculus, op bij Meta, omdat hij het oneens was over de Reality Labs-plannen.
Ook hardware is deel van 'metaverse'
Hoewel we ons in dit artikel vooral richten op het 'digitale aspect' van de metaverse, ziet Meta de AR- en VR-hardware van Reality Labs ook als onderdeel van de metaverse. In een blogpost in december 2024 zei het bedrijf bijvoorbeeld dat AR-brillen zoals Orion, waarvan eerder dat jaar een prototype werd getoond, 'de volgende grote stap richting de metaverse' is. Hoewel Meta de Orion niet heeft uitgebracht, aangezien deze te complex en te duur zou zijn, bracht het bedrijf eerder dit jaar wel een uitgeklede variant uit in de Ray-Ban-lijn. Overigens zijn die Ray-Ban-brillen, in tegenstelling tot de metaversesoftware, wel redelijk succesvol. Volgens het bedrijf achter Ray-Ban zijn de verkoopcijfers in de eerste helft van 2025 bijna verdriedubbeld ten opzichte van dezelfde periode in het vorige jaar.
Hoe het er nu voor staat
Vier jaar later lijken er nog altijd geen grote stappen te zijn gezet in de metaverse. De enige metaversesoftware die Meta heeft uitgebracht, blijft Horizon Worlds. Dat platform had op zijn hoogtepunt, in februari 2022, zo'n 300.000 actieve bezoekers. Volgens The Wall Street Journal was dat aantal in oktober van dat jaar gezakt naar circa 200.000. Hoeveel gebruikers er momenteel nog actief zijn, is niet duidelijk.
Meta is wel al die tijd blijven sleutelen aan Horizon Worlds. Zo kwam het vorig jaar beschikbaar in de meeste Europese landen, waaronder Nederland en België, en werd het platform eerder dit jaar overgezet op een nieuwe engine, die de graphics moet verbeteren, de laadtijden verkort en meer dan honderd gebruikers in één ruimte aankan. Ook kreeg het platform een editor waarmee gebruikers met generatieve AI eigen werelden kunnen bouwen en werd er een AI-assistent toegevoegd. Daarnaast werd het platform beschikbaar gemaakt op smartphones en pc's. Begin dit jaar gaf Meta nog 50 miljoen dollar vrij om gebruikers te stimuleren content voor het spel te maken.
Meta's platform lijkt daarmee voor een groot deel op virtuele werelden als VRChat en Roblox. Ook deze platforms zou je als metaverses kunnen zien; er zijn talloze door gebruikers ontworpen virtuele omgevingen waarin ze van alles kunnen doen, zoals vergaderen, spelen en socializen, naast dat ze er (iets wat Meta ook erg belangrijk vindt) virtuele objecten kunnen aanschaffen. Volgens Meta's visie moeten dergelijke platforms echter interoperabel worden. Je zou dan bijvoorbeeld een in Roblox gekochte outfit moeten kunnen overdragen naar Horizon Worlds en vice versa. Van die interoperabiliteit is echter nog geen sprake, waardoor de metaverse volgens de definitie van Meta nog altijd niet bestaat.
Daarnaast meldt Meta nog altijd ieder kwartaal een miljardenverlies bij de metaverseafdeling. Volgens schattingen van Statista heeft de divisie momenteel in totaal zo'n 70 miljard dollar verlies geleden. Jaarlijks zet de afdeling enkele miljarden dollars om, onder meer met de verkoop van VR-games en hardware. Van de 'miljoenen' banen die de metaverse zou moeten opleveren, is maar weinig terechtgekomen. Afgelopen april werden volgens Bloomberg meer dan honderd werknemers van Reality Labs op straat gezet.
Hoe het verdergaat
AI als opvolger van de metaverse?
Hoewel Meta beweert dat het de metaverse niet als hype ziet, is het toch opvallend dat het bedrijf het hier steeds minder over heeft, terwijl er des te meer wordt gesproken over een onderwerp dat nu een stuk meer leeft onder de mensen: AI. Niet alleen vereist Meta van iedere afdeling (waaronder Reality Labs) AI te integreren in de werkzaamheden, zijn onlangs opgerichte Superintelligence Labs is nu ook druk bezig om 'next-gen superintelligence' te ontwikkelen. Net als de metaverse is dat ook een lastig te definiëren begrip, waarvan Meta's betekenis ook behoorlijk vaag is.
Hoewel Meta vier jaar geleden al aangaf dat het voor de komende jaren miljarden had gebudgetteerd voor de ontwikkeling van de metaverse, lijkt het erop alsof Meta niet van plan is om nog veel langer miljardenverliezen te lijden met Reality Labs. Business Insider schreef in februari een artikel op basis van een interne post van Meta-cfo Andrew Bosworth, waarin hij aangaf dat Reality Labs in 2024 zijn succesvolste jaar had beleefd, maar nog geen merkbare impact heeft gehad.
Hij noemde 2025 een 'cruciaal jaar', waarin het van groot belang is dat de verkoopcijfers, retentie en engagement worden opgedreven en dat de mobiele versie van Horizon Worlds 'absoluut van de grond moet komen om onze langetermijnplannen te laten slagen'. "Dit jaar zal hoe dan ook bepalen of deze hele inspanning de geschiedenis zal ingaan als het werk van visionairs of als een legendarische flater."
Inmiddels zit 2025 er bijna op, maar het is moeilijk te zeggen of Meta tevreden is met de progressie. In een interview met The Verge van eerder deze maand gaf Shah aan dat het aantal mobiele gebruikers nog altijd klein is. "Het is kleiner dan VR, maar niet zo klein als het ooit was." Tegen NPR geeft hij ook toe dat de hype rondom de metaverse voorbij is. "Maar", zo gaat hij verder, "dat is goed, want we hebben hier niet in geïnvesteerd voor de hype. We hebben erin geïnvesteerd omdat we geloven in zijn potentieel, het gevoel dat het bij mensen teweeg kan brengen."
In zijn reactie zegt Shah, net als Zuckerberg deed in zijn aankondigingspost van vier jaar geleden, dat de metaverse een plan is van de lange adem en pas op zijn vroegst na tien jaar is voltooid. We zitten volgend jaar dus ongeveer op de helft van dat plan, en naast een Roblox-achtig, virtueel platform, heeft het nog weinig opgeleverd. Naar de buitenwereld doet het bedrijf alsof zijn metaverseactiviteiten volgens planning verlopen, terwijl er in de communicatie achter de schermen wordt gesuggereerd dat Meta toch wel liever eerder dan 2031 wat van zijn plannen terecht wil zien komen. De vraag of er tegen alle verwachtingen in toch toekomst zit in de metaverse, moeten we dus vooralsnog op dezelfde manier beantwoorden als in ons achtergrondverhaal van vier jaar geleden: alleen de tijd zal het leren.
Redactie: Kevin Krikhaar • Eindredactie: Monique van den Boomen
/i/2006962438.webp?f=imagenormal)
/i/2007860926.png?f=imagenormal)