Er is een nieuwe versie van Ubuntu uitgekomen. Deze 25.04-release draagt de codenaam Plucky Puffin en is daarmee vernoemd naar de dappere papegaaiduiker, een pinguïnachtige vogel die in hoog tempo kan vliegen en bijna net zo snel kan zwemmen. Ondanks die naam is Plucky Puffin een relatief bescheiden release die zich vooral richt op het verbeteren van de quality of life en het vereenvoudigen van het installatieproces.
Ubuntu 25.04 is weer een interimrelease, waarmee je negen maanden aan beveiligingsupdates kunt verwachten voordat je moet overstappen op de volgende versie: Questing Quokka. In deze nieuwe release vind je wijzigingen als de Gnome 48-desktopomgeving, een nieuw menu voor 'digitaal welzijn' en de nodige veranderingen onder de motorkap. Die zetten we in deze review uiteen.
:strip_exif()/i/2007405912.jpeg?f=imagegallery)
Duidelijkere dualbootinstallaties
De eerste wijziging in Ubuntu 25.04 is al tijdens het installeren van het OS zichtbaar: de installer gaat nu beter om met dualbootinstallaties. De software geeft iets duidelijker aan wat er precies gebeurt wanneer je Ubuntu en Windows naast elkaar installeert. De installatiesoftware gaat nu ook beter om met Windows-installaties met BitLocker. Voorheen stopte het installatieproces bij dergelijke systemen abrupt: je moest dan eerst BitLocker uitschakelen vanuit Windows of de volledige schijf wissen voordat je Ubuntu kon installeren.
Dat is nu niet meer het geval: je kunt gewoon een dualbootinstallatie aanmaken op een BitLocker-schijf. De voorwaarde is wel dat er voldoende unallocated schijfruimte aanwezig moet zijn op de drive. Het vereist nog steeds wat voorwerk, want je moet je bestaande BitLocker-partitie eerst handmatig inkrimpen in Windows. Het voorkomt wel dat je BitLocker volledig moet uitschakelen, wat een zeer tijdrovend proces kan zijn. En aangezien oem-systemen soms geleverd worden met BitLocker standaard ingeschakeld, is dit een welkome wijziging.
Tot slot kun je nu ook vanuit de installer een bestaande Ubuntu-installatie vervangen. Je behoudt dan de partitie die je al gebruikte voor de bestaande Ubuntu-installatie. Je bestanden en instellingen worden daarbij wel verwijderd. Het scheelt dus vooral wat insteltijd voor de gebruikers die een nieuwe Ubuntu-release zien als een goed moment voor een frisse start.
Naast het installatieproces is er weinig veranderd aan de dualbootervaring van Ubuntu. Je selecteert na de installatie Ubuntu als bootdrive in het bios en krijgt iedere keer dat je opstart een bootloader te zien, waar je kunt kiezen tussen Ubuntu of Windows. Ook als je Ubuntu zat bent, is het verwijderproces - dat grotendeels via Windows loopt - hetzelfde gebleven.
Het zijn kleine wijzigingen, maar ze verminderen wel wat mogelijke drempels bij het installeren van Ubuntu. Iedereen die graag eens Ubuntu wil uitproberen zonder Windows meteen volledig de rug toe te keren, kan dankzij de nieuwe installer dus nét iets makkelijker uit de voeten met Linux en dat kunnen we alleen maar toejuichen.
Gnome 48: notificaties zijn nu overzichtelijker
Eenmaal ingelogd is een nieuwe versie van de Gnome-desktopomgeving zichtbaar. Dat is als het ware de interface waar Ubuntu onder draait. Deze nieuwe versie, Gnome 48, brengt enkele wijzigingen met zich mee. Die draaien bijvoorbeeld om de notificaties.
Gnome heeft al jaren een notificatieoverzicht, maar in versie 48 wordt dat een stuk gebruiksvriendelijker. Dat is te danken aan de toevoeging van notificatiestapels. Meldingen van één programma worden daarmee samengevoegd in stapels. Op die stapels is alleen de recentste notificatie direct zichtbaar, maar ze kunnen ook uitgevouwen worden om alle meldingen te bekijken. Het doet dus een beetje denken aan de notificaties in Android en iOS.
Deze wijziging maakt de notificaties in Ubuntu een stuk overzichtelijker en daarmee bruikbaarder. Niet langer worden alle meldingen in een ellenlange chronologische lijst gedumpt, maar ze worden direct netjes gesorteerd voor de gebruiker.
Wel liepen we nog steeds tegen het probleem aan dat niet alle apps even goed kunnen omgaan met notificaties in Linux-besturingssystemen. Een voorbeeld daarvan is het zakelijke chatplatform Slack. Dat verstuurt notificaties als je bijvoorbeeld nieuwe privéberichten krijgt of wordt getagd door collega's. Dat is op zich handig, maar die notificaties blijven staan zolang je ze niet handmatig weghaalt uit het notificatiemenu. Ze verdwijnen dus niet automatisch zodra je het bericht in kwestie hebt gelezen.
:strip_exif()/i/2007395556.png?f=thumblarge)
In de praktijk betekent dit dat er naast het Slack-icoontje in het dock een groene badge staat, die aangeeft dat je een aantal ongeopende berichten hebt. Voor mij was dat in het begin erg verwarrend: het OS gaf op een gegeven moment aan dat ik tien ongelezen berichten had in Slack, maar die waren niet te vinden in de chatdienst zelf. Het duurde even voordat ik me realiseerde dat het ging om oude meldingen, die nog waren achtergebleven in het notificatiemenu van Gnome (en dus handmatig verwijderd moeten worden).
Dit is een klein kritiekpunt en bovendien geen nieuw probleem, maar leverde toch een klein beetje frustratie op, temeer omdat het niet altijd speelt. Sommige apps gaan namelijk wél goed om met notificaties: Discord verwijdert bijvoorbeeld netjes een melding uit het notificatieoverzicht zodra het bericht in kwestie is gelezen. Dat doet overigens vermoeden dat we dit probleem niet kunnen wijten aan de Ubuntu-makers, maar eerder aan de appontwikkelaars.
:strip_exif()/i/2007405828.jpeg?f=imagegallery)
Schermtijdlimieten en -overzichten
Ook nieuw in Gnome 48 en daarmee Ubuntu 25.04 is een nieuw instellingenmenu voor digitaal welzijn. Je kunt daar bijvoorbeeld bekijken hoeveel schermtijd je de afgelopen week hebt opgebouwd in Ubuntu. Je kunt eventueel ook een maximale schermtijd instellen. Als je dat maximum overschrijdt, krijg je een melding waarin staat dat het tijd is om je pc uit te schakelen. Optioneel kan het scherm zwart-wit worden zodra je over de maximale schermtijd heen gaat.
Binnen dat menu vind je nog verschillende andere opties om gezonder gebruik te maken van je pc. Zo kun je instellen dat Ubuntu 25.04 je waarschuwingen geeft als het tijd is om even te gaan bewegen of op zijn minst weg te kijken van het scherm om je ogen even te laten relaxen. Je kunt de interval en de duur van een bewegingspauze zelf instellen. De pc kan je bijvoorbeeld iedere dertig minuten vragen om vijf minuten op te staan. Als die vijf minuten om zijn kan de pc bovendien een geluidje afspelen, zodat je weet dat het tijd is om weer aan het werk te gaan.
De nieuwe opties doen denken aan Digitaal Welzijn-tools in Android. Ze moeten je helpen om schermtijd te balanceren met bewegingstijd en voorkomen dat je te veel tijd achter je pc zit. De functies werken stuk voor stuk zoals je verwacht en veel meer kunnen we daar niet over zeggen.
Overige Gnome 48-toevoegingen: laptopaccu's ontzien en hdr-ondersteuning
Gnome 48 levert nog de nodige andere wijzigingen. Een daarvan is een nieuwe Preserve Battery Health-optie. Die is alleen beschikbaar voor apparaten met een accu, zoals laptops, en beperkt het opladen van de accu tot 80 procent. Dat is beter voor de accu en zorgt ervoor dat die minder snel slijt. Deze optie is beschikbaar in de instellingen onder Power. Handig, maar onze testlaptop bleef na de 80 procent gewoon vrolijk doorladen, terwijl de functie wel was ingeschakeld.
Ook krijgt Gnome 48 ondersteuning voor hdr-beelden. Als je een monitor met hdr-ondersteuning hebt, zul je nieuwe opties vinden in de displayinstellingen. Het OS kan nu hdr-beelden tonen in apps die dat ondersteunen. Gnome zelf waarschuwt echter dat het aantal Linux-apps met hdr-ondersteuning nog zeer beperkt is. Dit is dus vooral een toevoeging die de fundering legt voor bredere hdr-support, hoewel je daarvan in de praktijk nog weinig zult merken.
Verder brengt Gnome 48 nog wat andere kleine wijzigingen met zich mee. Zo worden nieuwe appvensters automatisch gecentreerd op het scherm en is de Nautilus-bestandsverkenner sneller in het openen van directory's. De ingebouwde agenda-app krijgt ondersteuning voor tijdzones bij het noteren van afspraken en de tekstverwerker krijgt een licht gewijzigde interface met een vernieuwde headerbalk.
Ubuntu stapt daarnaast over op Papers, een nieuwe app voor het bekijken van pdf-bestanden. Het is een overstap die voor de gebruiker weinig zal uitmaken; ook de voorgaande Evince-app deed wat hij moest doen, maar onder de motorkap is Papers wat nieuwer. Gebruikers die de oude app prettiger vonden, kunnen hem nog steeds installeren via App Center. Verder krijgt het OS een paar licht gewijzigde systeemicoontjes als onderdeel van het Yaru-thema.
Linux 6.14 levert betere gamingprestaties, maar het is de vraag of je dat (meteen) gaat merken
Zoals gewoonlijk wordt de nieuwste Ubuntu-release geleverd met een nieuwere Linux-kernel. Deze keer gaat dat om versie 6.14, waar de vorige Ubuntu-release nog geleverd werd met Linux 6.11. Het is voor de tweede keer dat Ubuntu een relatief nieuwe versie van de Linux-kernel kiest. Sinds Ubuntu 24.10 hanteert Canonical een 'agressiever kernelselectieproces', waarbij het bedrijf kiest voor de allernieuwste releasecandidate van de kernel die beschikbaar is op het moment van de kernelfreeze, zelfs als die nog niet is aangemerkt als stabiel.
Linux 6.14 brengt verschillende nieuwe features met zich mee. Een daarvan is de nieuwe ntsync-driver, die wordt gebruikt om vertaallagen zoals Wine bij te staan. Dergelijke software wordt gebruikt om Windows-apps en -games te draaien op Linux-distro's. Ntsync verandert de werkwijze daarvan.
Momenteel werken vertaallagen zoals Wine door de Windows-api te emuleren in de userspace. De ntsync-driver werkt juist door de synchronisatie-api's van de Windows NT-kernel te emuleren binnen de Linux-kernel zelf, waar ook de naam ntsync vandaan komt. Kort gezegd levert dat minder overhead op. Het eindresultaat is dat Linux 6.14 aanzienlijk beter moet presteren in bepaalde Windows-games via vertaalsoftware als Wine. De makers van de patch spreken zelf over framerateverbeteringen tussen de 50 en 150 procent in de gunstigste gevallen. Daaraan zitten echter de nodige haken en ogen.
Die cijfers zijn namelijk in vergelijking met de 'serverversie' van Wine, maar veel gamingplatforms gebruiken die niet. Als je Steam-games speelt via Proton, zul je bijvoorbeeld weinig merken van de wijziging. Proton gebruikt een aangepaste Wine-versie, die bovendien al ingebouwde fsync- en esync-features heeft; die dienen ongeveer hetzelfde doel. Ook Lutris, een populair stuk software dat wordt gebruikt om niet-Steam-games te installeren, schakelt fsync en esync standaard in op compatibele systemen.
We hebben vier games meermaals getest in Ubuntu 25.04 en 24.10: Cyberpunk 2077, F1 23, Horizon Zero Dawn en Red Dead Redemption 2. Ze presteerden allemaal vrijwel identiek aan elkaar, met hooguit een enkele frame per seconde verschil. Dat is niet gek, aangezien in beide gevallen dus gebruik werd gemaakt van fsync. Misschien dat fsync op termijn wel wordt vervangen door ntsync en levert dat dan iéts betere prestaties op, maar dat is nu nog niet het geval. Hoe dan ook: je hoeft vooralsnog geen grote prestatieverbeteringen te verwachten als je overstapt van de vorige Ubuntu-release naar de nieuwe.
:strip_exif()/i/2007406468.jpeg?f=imagegallery)
Nieuwe hardwareondersteuning en software
Verder ondersteunt Linux 6.14 nu de nieuwe RDNA 4-architectuur van AMD. Daardoor kan Ubuntu 25.04 nu beter overweg met de nieuwe Radeon RX 9070- en RX 9070 XT-videokaarten. Linux-gebruikers met een recente AMD-laptop-cpu kunnen ook overweg met een nieuwe XDNA-driver, die ondersteuning toevoegt voor de npu's van team rood.
Daarnaast zijn de powersavinginstellingen voor AMD-cpu's nu beter. De driver kan ook beter omgaan met Intel Arc Alchemist-gpu's, vooral op het gebied van stroomgebruik als de pc op idle staat. Compatibele laptops met een Nvidia-gpu hebben voortaan standaard ondersteuning voor Dynamic Boost, waarmee de systeemresources automatisch worden verdeeld tussen de cpu en gpu. Dat werkte al op Linux, maar moest voorheen handmatig worden ingesteld.
Ubuntu krijgt ditmaal ook bredere Arm64-ondersteuning. Het bedrijf stapte vorig jaar al over op een unified installer voor Arm-apparaten, waar voorheen voor iedere afzonderlijke laptop een aparte iso gedownload moest worden. Canonical breidt dit nu uit met out of the box ondersteuning voor apparaten met een Qualcomm Snapdragon X-soc. De Arm-versie van Ubuntu blijft overigens werk in uitvoering, zo benadrukt Canonical.
Tot slot bevatten de repo's nu nieuwere versies van bepaalde apps. Dat gaat bijvoorbeeld om LibreOffice 25.2.2, GIMP 3.0.2 en Blender 4.3.2. Ook worden nieuwere versies van zaken als systemd, Mesa, PipeWire en OpenSSL meegeleverd met de nieuwe release, naast nieuwe Python-, Java-, Rust- en andere toolchainversies.
Conclusie
Ubuntu 25.04 is geen extreem indrukwekkende release. De verbeteringen richten zich vooral op het gebruiksgemak van Ubuntu en brengen geen grote wijzigingen met zich mee, maar de verbeteringen die wél gedaan zijn, zullen voor de liefhebbers ongetwijfeld positief zijn. Daarmee is 25.04 ook weer een prima OS dat we zonder al te veel reserveringen kunnen aanraden voor de Linux-liefhebber, met enkel wat kleine bugs om rekening mee te houden. En mocht je een nieuwsgierige tweaker zijn, dan is het uitproberen van Ubuntu dankzij het makkelijkere dualbootproces nu simpeler dan ooit.
Redactie: Daan van Monsjou Eindredactie: Marger Verschuur
Bron bannerafbeelding: Frans Sellies / sarayut Thaneerat / Getty Images / The Gnome Project
/i/2007410982.png?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007004388.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006662958.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005742150.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2004628228.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004768828.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2007079618.jpeg?f=fpa)
/i/2005741458.png?f=fpa)
/i/2004763582.png?f=fpa)
/i/2004864584.png?f=fpa)
/i/2004628888.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2000776603.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/1297428829.gif?f=fpa)
/u/373849/cowava2.png?f=community){kind=small}
/u/1289/crop62614027e8d29_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/64204/crop5e333d1575fff.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/128173/crop59a1592e54731_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/275865/FG_Stewie_2_icon.jpg?f=community){kind=icon}
:strip_exif()/u/53522/crop583d477015a24.gif?f=community){kind=small}
/u/96903/cdwaveicon.png?f=community){kind=small}
/u/367878/crop617adb2541776_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/23110/spaceboy1.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1941118/crop645b97f8dae97_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/555720/crop63abfbeb35541_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/97989/crop5762f28388598_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/8/oog3.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/715918/crop6270f596785bb_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/350603/crop659311cf5d554_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/161314/1285883144966.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/261244/avatar4-64x64.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/1318158/crop5e1075885f3cd.jpeg?f=community){kind=small}
/u/9258/killbill.png?f=community){kind=small}
/u/37195/crop601a6852d3566_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/f/image/3BZlEcGheKq48HD2kTkUjScU.png?f=user_large){kind=link}