Op 20 oktober 2004 bracht Canonical de allereerste release van Ubuntu uit. Met deze release, genaamd 4.10 'Warty Warthog', begon Ubuntu als een alternatief voor distro's als SUSE en Red Hat Linux. Onder het mantra 'Linux for human beings' nam Canonical het Debian-besturingssysteem en verpakte dit met een simpele installatiemethode. Met een selectie aan gecureerde software en een focus op gebruiksvriendelijkheid konden gebruikers na installatie direct uit de voeten met Warty Warthog.
Sindsdien is Ubuntu uitgegroeid tot een van de bekendste en meest gebruikte Linux-distro's. Er is in de afgelopen jaren een hoop gebeurd met het besturingssysteem: van het uitbreiden van het aantal Ubuntu-'flavors' tot de introductie en het uiteindelijke falen van Canonicals Unity-desktopomgeving, en de opkomst van het succesvolle maar omstreden Snap-packagingsysteem.
Inmiddels zijn we dus even verder en heeft Canonical onlangs zijn 41ste release van Ubuntu uitgebracht. Deze 'interimversie', die negen maanden lang van updates wordt voorzien, markeert daarmee het twintigjarige jubileum van de distro. In deze review zetten we de toevoegingen uiteen.
Feestelijke thema's in het uiterlijk van 4.10
Ubuntu 24.10 is beslist geen grote release, met vooral quality-of-lifeverbeteringen. Misschien wel de grootste, of in ieder geval de leukste, wijzigingen hebben overigens te maken met de twintigste verjaardag van deze Linux-distro. De nieuwe release zit vol met knipogen naar de release waarmee alles begon, in de vorm van thema's, geluidseffecten en achtergronden.
:strip_exif()/i/1098305851.jpg?f=thumblarge)
Al bij het opstarten van Ubuntu 24.10 zie je een verwijzing naar het feestelijke jubileum. Onderaan het opstart- en inlogscherm zie je namelijk '20 Years Ubuntu' in beeld staan. Normaal vind je daar alleen de merknaam en het logo van de distro. Maar dat is niet alles. Zo zijn er verschillende andere verwijzingen naar Warty Warthog. Je hoort deze release bijvoorbeeld het opstartgeluid van 4.10 wanneer je inlogt, hoewel je dit ook gewoon kunt uitschakelen. Dat zouden we begrijpen: het opstartgeluid duurt erg lang, hoewel wij het wel konden waarderen.
Daarnaast kunnen gebruikers kiezen voor een bruine accentkleur in de interface, gedoopt 'Warty Brown'. Wanneer users die instellen, wordt de topbar ook automatisch in lightmode gezet. Het eindresultaat is een moderne interface, die qua kleurenschema toch iets weg heeft van de klassieke Ubuntu-release waarmee alles is begonnen. Dat geldt al helemaal als je de jubileumwallpaper gebruikt.
Het zijn subtiele, maar toch welkome en vooral leuke toevoegingen aan 24.10, ook wel 'Oracular Oriole'. Zeker het bruine Warty Brown-thema viel bij ons goed in de smaak en we hebben het nagenoeg de gehele reviewperiode gebruikt. Het is de vraag of dit ook in toekomstige releases beschikbaar blijft, maar wat ons betreft mag het blijven.
/i/2007004264.png?f=imagenormal)
Gnome 47: kleine update, vooral voor Ubuntu
Als we het daadwerkelijke OS ingaan, dan valt de desktopinterface natuurlijk als eerste op. Zoals gewoonlijk wordt een nieuwe Ubuntu-release geleverd met een nieuwe versie van de Gnome-desktopomgeving. Ditmaal gaat dat om versie 47.
De grootste wijziging in Gnome 47 zit hem in de toevoeging van accentkleuren. Die voegen een kleurtje naar keuze toe aan bepaalde interface-elementen, zoals toggles in de instellingen en de de '='-knop in de Gnome-rekenmachine. Het is echter een toevoeging die weinig invloed heeft op Ubuntu: dat OS ondersteunt al een paar jaar accentkleuren, zij het via een implementatie van Canonical zelf. Die is nu geschrapt in het voordeel van de Gnome-versie, waarmee het OS beter compatibel moet zijn met de Gnome-shell, Gnome-apps en apps van derden. De nieuwe Gnome-accentkleuren doen hun werk en meer kunnen we daarover eigenlijk niet zeggen.
:strip_exif()/i/2007004406.png?f=thumblarge)
Verder brengt Gnome 47 enkele andere wijzigingen met zich mee. Dialoogvensters hebben bijvoorbeeld een iets andere lay-out, die ze bruikbaarder moet maken op verschillende schermformaten. De bestandsverkenner heeft nu een 'Network'-tabblad, waar je gemakkelijk bij bijvoorbeeld je nas kunt komen. De ingebouwde schermopnamesoftware kan nu op zijn beurt gebruikmaken van hardware-encoding op systemen met een AMD- of Intel-gpu, wat voor betere prestaties moet zorgen. De Disk Usage Analyzer-app krijgt ook een iets gewijzigde interface.
Daarnaast moet Gnome 47 in het algemeen beter werken op apparaten met een klein scherm. Icoontjes worden bijvoorbeeld automatisch groter gemaakt op schermen met een lage resolutie, zodat het makkelijker is om op ze te klikken. Datzelfde moet gelden voor bepaalde andere interface-elementen, zo schrijven de Gnome-ontwikkelaars.
Software Center kan weer overweg met eigen debs
Ook het App Center, dat dient als ingebouwde appwinkel voor Ubuntu, krijgt enkele wijzigingen. Zo is de interface zeer licht gewijzigd, bijvoorbeeld met een nieuw 'Art and Design'-segment waar creativiteitsapps als Krita en GIMP te vinden zijn. Ook het venster voor het beheren van geïnstalleerde applicaties is nu iets overzichtelijker.
/i/2007004272.png?f=thumblarge)
Belangrijker: in onze review van Ubuntu 24.04 LTS klaagden we dat het niet langer out of the box mogelijk was om eigen deb-bestanden te installeren. Het voorgaande Software Center kon dergelijke applicaties met een enkele klik installeren, maar bij de overstap naar het op Flutter gebaseerde App Center werd die mogelijkheid geschrapt.
In Ubuntu 24.10 is dit echter opgelost: gebruikers kunnen nu gemakkelijk gedownloade deb-bestanden installeren via het App Center. Canonical herintroduceerde die functie al in een update voor 24.04 LTS en hij zit nu ook standaard verwerkt in 24.10. Je hoeft enkel tweemaal op een deb-bestand te klikken, waarna dit wordt geopend in App Center en je het vervolgens eenvoudig kunt installeren.
Wij probeerden dit met de Slack-applicatie, aangezien de Snap-versie daarvan wat opstartproblemen leek te hebben, en dat werkte volledig naar behoren. We kregen tijdens het installeren wel een waarschuwing te zien die gebruikers erop wijst dat externe deb-applicaties mogelijk schadelijk zijn, maar die zat verder niet in de weg.
Het is een wijziging die wat ons betreft dan ook zeer welkom is. Gebruikers waren sinds de introductie van het App Center aangewezen op thirdpartysoftware als GDebi of terminalcommando's als dpkg
voor het installeren van debs, maar vanaf nu kunnen gebruikers standaard uit de voeten met dergelijke packages. We zouden beschikbare apps alsnog zoveel mogelijk vanuit het App Center zelf halen, maar de optie is er. Dat is wat ons betreft vooral prettig voor de minder ervaren Linux-gebruiker, die nu gewoon apps kan downloaden op de website van de ontwikkelaar en die installeren door erop te klikken, zonder gebruik van de terminal of thirdpartysoftware.
Canonical kiest vanaf nu voor de nieuwste Linux-kernel
Een van de andere grote wijzigingen zul je als gebruiker niet direct opmerken, aangezien die diep onder de motorkap van het OS zit. Ditmaal wordt Ubuntu 24.10 namelijk standaard geleverd met Linux-kernelversie 6.11. Dat is op zichzelf niet zo spannend, maar de reden waarom voor deze kernel is gekozen, is dat wel.
Voorheen gebruikte Canonical namelijk altijd de recentste stable-versie van de Linux-kernel, maar Canonical maakte in augustus bekend dat het van die methode gaat afstappen bij zijn eerstvolgende release. In plaats daarvan kiest het softwarebedrijf naar eigen zeggen voor een 'agressiever kernelselectieproces'. De OS-makers kiezen voortaan voor de allernieuwste kernelversie die ten tijde van de kernel freeze beschikbaar is, zelfs als die versie op dat moment nog een release candidate is in plaats van een stabiele release.
Canonical wil daarmee voorkomen dat Ubuntu geleverd wordt met verouderde kernelversies, doordat de nieuwste kernel te dicht bij de Ubuntu-releasedatum is verschenen. Dat kan nadelige gevolgen hebben voor gebruikers, die dan bijvoorbeeld langer moeten wachten op ondersteuning voor nieuwe componenten of zelf de kernel moeten upgraden.
Dat was ook het geval geweest voor Ubuntu-versie 24.10, die zeer dicht bij de release van Linux 6.11 uitkwam. Normaal gesproken was het OS dan geleverd met een oudere kernel. Canonical heeft alsnog gekozen voor versie 6.11, die overigens sinds eerder deze maand ook als 'stable' wordt aangemerkt. Deze specifieke kernelversie voegt verbeterde ondersteuning voor AMD's P-states toe, naast betere ondersteuning voor Intels nieuwe Lunar Lake-laptopprocessors en de Arm- en RISC-V-architecturen. Ook voor enkele laptops met een Snapdragon X-soc van Qualcomm moet de kernel ondersteuning bieden, waarbij deze echter ontbreekt voor een aantal 'kritieke hardwarefuncties'.
:strip_exif()/i/2007004068.jpeg?f=imagenormal)
Betere Raspberry Pi-set-up en Security Center
Dan zijn er nog andere, kleinere wijzigingen. Zo moet het installatieproces op Raspberry Pi's of andere Arm64-apparaten nu een stuk beter zijn. Het OS gebruikt daarvoor nu Gnome Initial Setup, wat een stuk strakker oogt dan de oude installatiesoftware in voorgaande releases. Gebruikers kunnen tijdens het installatieproces als vanouds voorkeuren als de systeemtaal, hun wifinetwerk, de tijdzone en hun gebruikersaccount instellen.
Wij konden deze nieuwe set-up niet proberen, maar gebaseerd op wat we hebben gezien, is de nieuwe installatiesoftware inderdaad een stuk moderner. Deze heeft iets weg van Canonicals nieuwe Flutter-installer, die het bedrijf in Ubuntu 24.04 LTS introduceerde voor 'gewone' x86-desktops, en lijkt redelijk eenvoudig in gebruik.
:strip_exif()/i/2007004274.png?f=thumblarge)
Ook nieuw is de Security Center-app, die vanaf Ubuntu 24.10 standaard wordt meegeïnstalleerd. Deze app moet, zoals de naam doet vermoeden, beveiligingsfuncties bevatten. Momenteel is dit beveiligingscentrum nog vrij karig: je kunt er één experimentele functie inschakelen.
Gebruikers die dat doen, moeten Snap-applicaties expliciet toegang geven tot het bestandssysteem. Bij het installeren verschijnt dan een dialoogvenster waarmee de app om die toegang vraagt. Datzelfde geldt bijvoorbeeld ook wanneer een webbrowser een bestand wil downloaden, hoewel je daarbij ook kunt kiezen om permanente toestemming te geven. In de praktijk hebben wij de experimentele feature vrij snel weer uitgezet.
De dock die Canonical zelf aan de interface van Ubuntu toevoegt, krijgt ook een paar kleine quality-of-lifeverbeteringen. Die zijn te zien tijdens het updaten van geïnstalleerde applicaties: voorheen verdween het icoon dan tijdelijk uit de zijbalk, maar nu is dat niet langer het geval. Nu wordt er een progressiebalkje onder het appicoontje weergegeven, dat aangeeft hoe ver de update gevorderd is.
Nieuwere software en Wayland op Nvidia
:strip_exif()/i/2007004278.png?f=thumblarge)
Verder bevat Ubuntu 24.10 enkele kleinere technische toevoegingen, waaronder nieuwere versies van voorgeïnstalleerde apps. De interessantste daarvan is wat ons betreft versie 3.0 van de APT-packagemanager. Die werkt nog steeds zoals je gewend bent, maar toont in de terminal nu een overzichtelijkere lay-out tijdens bijvoorbeeld het updaten of installeren van nieuwe apps. Voorheen waren dat onopgemaakte zinnen, maar nu zijn de installatieopties netjes ingedeeld in 'blokken', zoals hiernaast te zien is.
Het OS levert daarnaast nieuwere versies van de Mesa-library van 3d-api's mee, met daarin ondersteuning voor nieuwere OpenGL-, Vulkan- en andere api's, naast de recentste Nvidia-gpu-drivers op het moment van release. Over Nvidia gesproken: gebruikers met een gpu van die fabrikant zullen opmerken dat Ubuntu 24.10 voortaan standaard gebruikmaakt van de Wayland-displayserver. Dat hebben wij niet kunnen testen. Gebruikers die problemen ondervinden kunnen overigens nog steeds gebruikmaken van Xorg. De optie daarvoor is te vinden in het loginscherm: klik op je gebruikersnaam en vervolgens op het tandwielicoontje rechtsonder in beeld.
Conclusie
Net als de vorige release is Ubuntu 24.10 geen ingrijpende release. De wijzigingen die wél zijn gedaan, betreffen vooral kwaliteitsverbeteringen. Toch zijn we positief over deze nieuwe release. Los van het feit dat de wel doorgevoerde wijzigingen erg welkom zijn, zoals de herintroductie van deb-ondersteuning in het App Center, zijn we in onze reviewperiode ook gewoon weinig problemen tegengekomen. Alles voelde op ons testsysteem met een Core i5-12600K-cpu en Radeon RX 6800-gpu snappy aan, en we zijn geen crashes of vervelende bugs tegengekomen.
Daarnaast maakt Canonical op de achtergrond wat grotere stappen. Als vanouds worden nieuwe library's en software meegeleverd, maar de overstap naar nieuwere kernelversies zal in de toekomst zorgen dat Ubuntu beter overweg kan met nieuwe hardware. Het OS liep daar tot op heden wat achter, zeker ten opzichte van rolling-release-distro's als Manjaro of andere distributies als Pop_OS.
In het kort bezegelt Canonical zijn twintigjarige Ubuntu-jubileum met een kleine release, die kleine maar welkome verbeteringen doorvoert. Ubuntu-gebruikers die niet getrouwd zijn met lts-releases, kunnen wat ons betreft zonder problemen overstappen.