Ubuntu 23.04 Lunar Lobster Review

Canonical heeft versie 23.04 van zijn welbekende Linux-distro Ubuntu uitgebracht. Deze non-lts-versie van de distro wordt negen maanden lang ondersteund, waarna het in principe zaak is om over te stappen op de dan nieuwste versie van de distro, 23.10, die in oktober uitkomt. Als alternatief daarop zijn er de lts-releases van Ubuntu, die eens per twee jaar uitkomen en maximaal tien jaar ondersteuning krijgen. De nieuwste versie daarvan is 22.04.

Natuurlijk moet je om interessante nieuwe features te krijgen, updaten naar nieuwere versies van Ubuntu. Met dat in het achterhoofd nemen we een kijkje bij Ubuntu 23.04 Lunar Lobster, dat Gnome 44, Linux Kernel 6.2 en zijn eigen vernieuwingen biedt. Voorbeelden zijn Quick Settings, notificatiebadges en een nieuwe installer. Er zijn echter ook features verdwenen, zoals out-of-the-boxondersteuning voor Flatpaks in de verschillende flavors.

Vernieuwde installer, maar zonder ZFS

De nieuwe installer van 23.04 is gebaseerd op Flutter en heeft een nieuw visueel ontwerp. Functioneel is hij hetzelfde als die van bijvoorbeeld 22.10 Kinetic Kudu, afgezien van een enkel verschil: ZFS-ondersteuning is niet meer aanwezig. De enige opties zijn ext4, XFS en Btrfs. Naast ZFS ontbreken ten opzichte van 22.10 ook ext2, ext3, JFS, fat16 en fat32. Waarom, is niet helemaal duidelijk; Canonical lijkt de implementatie ervan in Ubuntu te laten verstoffen. Wie toch graag ZFS gebruikt, moet 22.10 installeren Wie toch graag ZFS gebruikt, moet 22.10 installeren en vanaf daar updaten naar 23.04.en vanaf daar updaten naar 23.04, wat een relatief pijnloos proces moet vormen, hoewel je dan uiteraard geen profijt hebt van van de nieuwe installer.

Afgezien van deze weggehaalde feature ziet de installer er mooi uit. Tekst en interface-elementen krijgen wat meer ruimte om te ademen, wat een rustige indruk maakt. Ook is er de optie om nachtmodus in te schakelen voordat de installatie begint, om brandende ogen voordat het instellingenmenu beschikbaar is, te voorkomen. Tot slot moet de installer beter omgaan met dualboot-installaties door meer informatie te leveren als er een andere OS-installatie gedetecteerd is.

Update, maandag: Tweaker Tuxwielder tekent aan dat Canonical ZFS nog wel mogelijk maakt bij 23.04, maar dat daarvoor een .iso met de legacy-installer gebruikt moet worden. De nieuwe installer moet in 23.10 wel ZFS ondersteunen.

Notificatiebadges bij apps op dock

Als we de installer eenmaal hebben verlaten, zijn veel van de wijzigingen aan en aanvullingen op Ubuntu in werkelijkheid onderdeel van versie 44 van de Gnome-desktop, of versie 6.2 van de Linux-kernel. Ze zijn waar nodig aangepast om goed in Ubuntu te passen. Canonical heeft ditmaal niet extreem veel geïntroduceerd wat niet daaruit voortvloeit.

Desalniettemin voegt Canonical een kleine wijziging toe die de bruikbaarheid nog eens goed kan helpen. Icoontjes op de dock krijgen bijvoorbeeld als ze een notificatie doorgeven aan het OS, een kleine badge met daarop een teller van hoeveel notificaties er klaarstaan, soortgelijk aan hoe dat in andere besturingssystemen gaat. Daarvoor hoeven appontwikkelaars niets extra’s te doen; als een app in staat is om een notificatie door te geven aan het systeem, krijgt hij een badge.

Quick Settings: in een oogopslag meer informatie

Verder naar de headliner die we te danken hebben aan Gnome 44: het Quick Settings-menu uit Gnome 43 en Ubuntu 22.10 is verder uitgebreid. Waar het oude menu een enkele regel had per instelling, zijn dat nu twee regels. Op die tweede regel is genoteerd welke wifiverbinding actief is, welk bluetoothapparaat is verbonden en in welke prestatiemodus de distro zit. In 22.10 werd bijvoorbeeld ‘Wi-Fi’ vervangen door de ssid als er een verbinding was; nu zie je beide teksten. Ook heeft bluetooth een submenuutje gekregen zodat snel verbinding kan worden gemaakt met al gekoppelde apparaten, wat veel tijd moet schelen. Submenu’s openen met het toetsenbord is nu ook mogelijk.

Daarnaast was aan Quick Settings een sectie voor achtergrondapps toegevoegd, die alleen verscheen als dergelijke apps actief waren en alleen de optie tot afsluiten bood. Sinds de release is dit weer weggehaald, vermoedelijk omdat het nog niet goed werkte. Applicaties uit Canonicals eigen Snap Store kwamen niet terug in deze sectie, maar apps van Flathub bijvoorbeeld wel. Een test met bijvoorbeeld Discord toonde dit voor ons aan. Wel toonde de app in beide gevallen een 'tray icon', dat dankzij een contextmenu ook meer opties bood dan het Quick Settings-paneeltje.

Al met al voelde dit element van het OS aan alsof er op twee fronten hetzelfde gedaan moet worden, met wisselende resultaten. De reden voor het weghalen lijkt dan ook geen mysterie te zijn. Voor nu heeft de gebruiker natuurlijk niets aan deze informatie, maar het geeft wel een indicatie van hoe achtergrondapps in de toekomst wellicht behandeld zullen worden.

Flatpaks weg uit andere Ubuntu-flavors, terug te brengen met de terminal

Zoals Linux-gebruikers waarschijnlijk al bekend is, zet Canonical hoog in op zijn eigen Snap Store, een propriëtair platform dat door Canonical zelf wordt beheerd. Het heeft duizenden apps in zijn repertoire, waarmee de beginnende gebruiker in ieder geval direct aan de slag kan. Snap is wel open source, maar werkt alleen met Canonicals eigen repo, omdat de backendsoftware propriëtair is. Een bekend alternatief voor de Snap Store is Flathub.

Op Ubuntu Desktop was het al langer zo, maar ook voor de andere flavors van Ubuntu geldt nu: wil je Flatpak, dan mag je dat door middel van de terminal binnenhalen. Out of the box is er met ingang van 23.04 geen spoortje van over, maar Canonical benadrukt dat gebruikers volledig vrij zijn om Flatpak handmatig te installeren. Daarvoor biedt Flatpak instructies.

De meningen over Snaps zijn verdeeld. De ontwikkelaars van Linux Mint zijn er fel op tegen en hebben zelfs besloten dat Snap standaard geblokkeerd wordt op hun distro, hoewel in hun documentatie wel de stappen te vinden zijn om deze blokkade ongedaan te maken.

Steam-Snap krijgt stable versie en Mesa-library 23 is aanwezig

Canonical kondigt aan dat de Snap Store-variant van Steam naar de stable branch is gegaan. Daarnaast wordt hij gebundeld met 32bit-library's, Mesa-drivers met versienummer 23 en belangrijke dependencies. Dat moet gaming al met al, in de woorden van de ontwikkelaar, een 'levelled-up'-ervaring maken. Canonical stelt dat 150.000 mensen de bètaversie van de Steam-snap hebben gedownload, wat zich hopelijk heeft vertaald in veel feedback en verbeteringen van het pakket, hoewel dat met talloze games op de markt moeilijk te verifiëren is. Mocht dat in de praktijk toch tegenvallen, dan zijn de officiële repo en Flathub nog alternatieven.Ubuntu heeft er twee nieuwe smaakjes bij: Ubuntu Cinnamon en Edubuntu.

Nieuwe flavors

Met ingang van deze update heeft Ubuntu er twee nieuwe smaakjes bij: Ubuntu Cinnamon en Edubuntu. Die laatste is strikt genomen geen nieuw smaakje, maar een die terug is van weggeweest. De laatste keer dat Edubuntu van de partij was, was ten tijde van versie 14.04 Trusty Tahr. Toen werd nog kernelversie 3.13 gebruikt en was Unity de standaarddesktopomgeving. Edubuntu wordt onderhouden door hetzelfde team als Ubuntu Studio en is uitgerust met tools als Tux Paint, Inkscape, serieuzere puzzelgames, e-bookapps, chemtool, KGeography en veel meer. Ook zijn er standaard tools aanwezig om leerlingaccounts met beperkte rechten op te zetten. De Edubuntu-website is voor nu nog erg spartaans, dus deze flavor leren kennen zal makkelijker gaan door hem simpelweg in een VM aan te slingeren.

Ubuntu Cinnamon doet wat de naam doet verwachten: Ubuntu leveren met de Cinnamon-desktopomgeving. Die is voornamelijk bekend als de desktop van Linux Mint. Ook deze is, als we streng zijn, niet helemaal nieuw. Het was sinds oktober 2019 een onofficiële variant van Ubuntu Desktop en is met ingang van Lunar Lobster een officiële telg. De Cinnamon-desktopomgeving biedt een ervaring die meer op Gnome 2 of Mate lijkt. De developers omschrijven haar zelf ook als ‘soortgelijk aan Windows 7’.