Inleiding
Samengevat
De Clara Colour is Kobo's eerste e-reader met kleurenscherm en dat zie je. De interface en alle boekomslagen waarvan je gewend bent dat ze in grijstinten zijn, zie je ineens in kleur. Ook kun je boeken met plaatjes en stripboeken in kleur lezen, maar niet alle content blijkt even goed te werken. In kleurenmodus verliest het scherm de helft van zijn scherpte en veel stripboeken worden onleesbaar priegelig, terwijl de meeste kinderboeken met grote afbeeldingen nog wel goed leesbaar zijn. Niet alle content werkt dus even goed en dat maakt de 6"-Clara geen aantrekkelijke keuze. Wil je kleur, dan kan je beter voor een grotere maat gaan. Vind je dit een mooi formaat, dan verkoopt Kobo ook een zwart-wituitvoering: de Clara BW.
Wie in 1967 in Nederland of in 1971 in België woonde, heeft het misschien meegemaakt: na jarenlang zwart-witbeeld kreeg je toen voor het eerst kleurenbeeld op televisie. Dat moet een bijzondere ervaring zijn geweest. Onlangs ervoer ik iets soortgelijks, toen ik voor het eerst de Kobo Clara Colour ter hand nam. Die e-reader lijkt als twee druppels water op de Kobo Clara 2E, maar heeft een kleurenscherm en die kleuren missen hun uitwerking niet. Op het moment dat je de Clara Colour voor het eerst inschakelt, zie je de bekende Kobo-interface, alles zit op dezelfde plek, met als verschil dat alles in kleur is. Covers van boeken waarvan je altijd dacht dat ze zwart-wit waren, zijn ineens in kleur en navigatieknoppen onder in het scherm blijken rood in plaats van zwart te zijn. Kobo is niet de eerste e-readerfabrikant die een kleurenscherm toepast, maar het is wel het populairste e-readermerk in Nederland en België, genoeg reden voor een review dus.
Kobo heeft de Clara Colour in april 2024 uitgebracht, tegelijk met de Libra Colour. De Clara, waar het in dit artikel over gaat, is de goedkoopste kleuren-e-reader van Kobo, met een schermdiagonaal van 6" en een resolutie van 1448x1072 pixels. Over die resolutie later meer, want die getallen gelden eigenlijk alleen als je het over zwart-wit hebt. De Clara Colour heeft een adviesprijs van 160 euro, maar is ondertussen ook wel voor ongeveer 150 euro te krijgen.
De Libra Colour is de grote broer van de Clara en heeft een 7"-schermdiagonaal. Hij maakt van dezelfde Kaleido 3-techniek van E Ink gebruik en heeft een zwart-witresolutie van 1680x1264 pixels. Op de volgende pagina van dit artikel komt de achterliggende techniek van het kleurenscherm aan bod en die is ook van toepassing op de Libra Colour. De pixeldichtheid van beide schermen is dan ook exact hetzelfde, met als verschil dat het Libra-scherm groter is. De Libra onderscheidt zich ook doordat hij twee fysieke knoppen heeft om de bladzijden van een boek om te slaan en doordat hij werkt in combinatie met een stylus waarmee je notities of markeringen kunt maken.
Kobo Clara Colour met zwarte achterkant (links) en Kobo Clara 2E
Voor deze review stuurde Kobo ons de Clara Colour op en die vergelijken we met de Clara 2E, die van een E Ink Carta 1200-scherm is voorzien en alleen zwart en wit kan weergeven. Kobo heeft ondertussen al een opvolger van de Clara 2E uitgebracht, in de vorm van de Clara BW, waarin een Carta 1300-scherm zit. Dat zou een kleine upgrade zijn ten opzichte van de Carta 1200. De Clara BW heeft een adviesprijs van 140 euro. In dit artikel ligt de focus echter op de Clara Colour en dan specifiek op het kleurenscherm, want tijdens het testen van de e-reader kwam ik er al gauw achter dat het kleurenscherm niet in alle opzichten een upgrade is. Om te begrijpen waarom, is het goed om stil te staan bij de manier waarop deze e-readers zwart-wit en kleur weergeven.
Hoe geeft een e-reader kleuren weer?
De Clara Colour maakt gebruik van een kleurenscherm met elektronische inkt dat afkomstig is van E Ink. Schermen met elektronische inkt werken met behulp van bolletjes, of capsules, waarin witte en zwarte pigmenten zitten. De witgekleurde deeltjes zijn positief geladen, terwijl de zwartgekleurde deeltjes een negatieve lading hebben. De capsules zijn ingeklemd tussen twee rasters, met daaronder elektroden. Door een elektrode positief te laden worden, net als bij een magneet, de zwarte deeltjes aangetrokken en de witte deeltjes afgestoten. Die witte deeltjes komen boven in de capsule terecht en ervaar je als een 'witte pixel'.
De witte en zwarte deeltjes blijven vervolgens op hun plek zitten doordat de vloeistof in de capsule stroperig is. De enige manier om ze van hun plek te laten veranderen, is door de elektrode weer een positieve of negatieve lading te geven. Dat is een groot verschil ten opzichte van lcd's en oledschermen, die wel continu blijven verversen. Een scherm met elektronische inkt oogt daardoor rustiger en dat maakt het fijn om er boeken op te lezen.
/i/2006648436.webp?f=imagenormal)
Om kleuren te kunnen mengen, ligt er een kleurenfilter boven op de e-inkcapsules. Daarvoor zijn de kleuren rood, groen en blauw nodig. In de bovenstaande afbeelding is dat schematisch weergegeven. Op het moment dat er licht valt op een capsule die 'wit' is, zal die licht reflecteren, dat vervolgens gekleurd wordt door het kleurfilter dat erbovenop ligt. In de bovenstaande afbeelding worden dus rood en blauw licht gereflecteerd. Er wordt geen groen licht gereflecteerd, omdat de capsule in het e-inkpaneel op zwart staat en dus het invallende licht absorbeert. In dit voorbeeld is het aantal kleuren dat je kunt mengen, beperkt tot acht. Iedere kleur heeft immers twee staten: wit (aan) of zwart (uit) en 2x2x2 maakt 8.
De meeste schermen met elektronische inkt kunnen echter meer dan alleen zwart en wit weergeven. Door een fijner raster aan elektrodes onder de capsules te plaatsen kun je de witte en grijze pigmenten mengen, zoals in onderstaande afbeelding wordt getoond.
/i/2006648554.png?f=imagenormal)
Afbeelding afkomstig van Wikipedia
In dit voorbeeld is de linker capsule wit en de rechter zwart, maar de middelste geeft een grijstint weer die halverwege zit. Dat komt doordat een van de twee elektroden onder de capsule een positieve lading heeft en de andere een negatieve. In het bovenstaande voorbeeld kun je drie tinten grijs maken: wit, zwart en 50 procent grijs. De meeste e-readers die op dit moment verkrijgbaar zijn, hebben schermen die zestien tinten grijs kunnen weergeven. Leg je daar een rgb-kleurenfilter overheen, zoals bij het Kaleido 3-scherm, dan kun je zestien tinten rood, groen en blauw maken. In totaal kom je dan op 16x16x16=4096 kleuren uit, die het scherm kan weergeven.
Pixeldichtheid
Het 6"-scherm in de Clara E-readers heeft een resolutie van 1072x1448 pixels, al spreekt ontwikkelaar E Ink liever van een dichtheid van 300ppi. Dat is een mooie resolutie, die op het 6"-scherm van de Clara een scherp beeld geeft. Het probleem met het mengen van kleuren is dat het ten koste gaat van je scherpte. Als je een rgb-kleurenfilter over de capsules heen legt, heb je voor rood, groen en blauw, drie capsules nodig. Die drie subpixels vormen dan een langwerpige pixel. Wil je een vierkante pixel maken, die lijkt op de gebruikelijke rgb-indeling van een lcd, dan heb je negen capsules nodig. Je resolutie gaat dan effectief naar ongeveer 357x483 pixels, oftewel 100ppi, met andere woorden: onleesbaar korrelig.
/i/2006656514.png?f=imagenormal)
E Ink Kaleido Plus (links) en E Ink Kaleido 3
Bij de Kaleido-schermen heeft E Ink daarom de kleurenfilters in een indeling gezet waarbij een 'pixel' uit verschillende capsules met kleurenfilters bestaat. De vorige generatie Kaleido Plus-schermen had de linksbovenstaande subpixelindeling. Bij het Kaleido 3-scherm is die indeling aangepast en is hij zoals rechtsboven geworden. Dat heeft als voordeel dat de pixeldichtheid ten opzichte van de zwart-witvariant slechts wordt gehalveerd, want in principe zitten rood, groen en blauw in een blokje van 2x2 capsules, waarmee het scherm alle kleuren kan mengen.
V.l.n.r: E Ink Carta 1200, E Ink Kaleido 3 en E Ink Kaleido Plus
Dat de e-reader kleuren kan weergeven, heeft verschillende nadelen. Om te beginnen is de laag met kleurfiltertjes zichtbaar. Hier heeft niet iedereen evenveel last van, maar je kunt bij de Clara Colour een diagonaal patroon zien, met name op plekken waar de e-reader wit moet weergeven. In de bovenstaande afbeelding is dat patroon duidelijk te zien doordat het effect met behulp van nabewerking versterkt is. Een kleine steekproef binnen de Tweakers-redactie leerde dat niet iedereen de diagonale lijnen evenzeer opmerkt of als storend ervaart.
:strip_exif()/i/2006689232.jpeg?f=imagenormal)
Kobo Clara 2E (links) en Kobo Clara Colour
Een tweede nadeel van de laag kleurfilters is dat het scherm donkerder oogt. Schermen met elektronische inkt worden normaal gesproken door omgevingslicht verlicht. Er is geen backlight, zoals bij lcd's, maar licht weerkaatst erop, net als bij ieder ander voorwerp dat zelf geen lichtbron is. Ten opzichte van een zwart-witscherm heeft de Clara Colour de extra laag met kleurfilters en die absorbeert ook een beetje licht. Daardoor is het scherm minder goed afleesbaar dan een zwart-wit-e-reader in dezelfde omstandigheden. Dat 'probleem' is makkelijk op te lossen door de frontlight in te schakelen, waardoor het scherm wel weer duidelijk afleesbaar wordt. Dat zul je bij de Clara Colour dus eerder moeten doen dan bij de gewone Clara.
Clara in de praktijk
De techniek om kleuren weer te geven heeft dus nadelen, maar de vraag is natuurlijk in hoeverre je daar in de praktijk last van hebt. Om te beginnen is het scherm van de Clara Colour wat donkerder dan dat van de Clara 2E en moet je dus eerder de frontlight inschakelen. In de praktijk maakte me dat niet zoveel uit, want ik lees vaak 's avonds en dan staat de frontlight toch al vaak aan. Dat je de verlichting eerder inschakelt, is ook vooral iets wat je merkt als je zoals ik de Clara Colour en de Clara 2E naast elkaar gebruikt. Als je echter slechts een van de twee gebruikt, zal het niet opvallen.
Vervolgens is het natuurlijk de vraag wat je gaat lezen nu je kunt kiezen voor kleur. Ik heb wat verschillende soorten boeken geprobeerd, met wisselend succes. Om te beginnen heb ik een stripboek van Kuifje gedownload, buiten Kobo's eigen winkel om. E-readers van Kobo ondersteunen het .cbz-formaat van stripboeken en als je de e-reader op je computer aansluit, kun je er gewoon bestanden heen kopiëren.
Kuifje was meteen al geen succes, omdat de plaatjes veel te priegelig waren voor de Clara Colour om weer te geven. De originele stripboeken hebben grofweg het A4-formaat, terwijl de Clara met zijn 6"-scherm kleiner is dan een A6'je, oftewel minder dan een kwart van de oppervlakte. Ter referentie heb ik er een, ondertussen verouderde, PocketBook InkPad Color 2 naast gehouden en zelfs op dat 7,8"-scherm werd Kuifje niet echt leesbaar.
V.l.n.r: Kuifje op de Clara Colour, Power Rangers op de Clara Colour en Power Rangers op de Clara 2E
Nu was Kuifje niet speciaal voor de Kobo gemaakt, maar zelfs als je een boek in Kobo's eigen winkel aanschaft, is dat geen garantie dat het leesbaar is op de Clara Colour. Een stripboek van de Power Rangers bleek bijvoorbeeld niet goed leesbaar te zijn op de Clara Colour. De grootte van de tekstballonnetjes verschilt per pagina, maar op sommige bladzijden zat ik met m'n ogen te knijpen om de tekst te kunnen ontcijferen. Niet echt een ontspannen leeservaring dus. Bij de Clara 2E zie je in een oogopslag dat de tekst scherper is, maar mis je uiteraard kleur.
Andere comics werken wel goed op de Clara Colour, zoals Garfield. De frames in die strip zijn vrij groot en Garfield-strips werden vaak in pocketformaat uitgegeven, met als resultaat dat de scherpte van het Clara Colour-scherm goed genoeg is om de strip te kunnen lezen.
Wat ook goed werkt, zijn kinderboeken met grote tekeningen. Ik laat even in het midden of het handig is om je kind 's avonds vanaf een e-reader met ingeschakelde frontlight voor te lezen, maar tekeningen in kleur voegen echt wat toe ten opzichte van zwart-witboeken. Zolang je geen 'Waar is Wally?'-achtige boeken gaat lezen, komt het wel goed met de scherpte.
Laatste voorbeeldje is een kookboek dat ik ook uit de Kobo-winkel gedownload heb. Ook daarbij voegt kleur echt wat toe. Je kookt immers gekleurd eten en dan is het leuk om te zien of jouw eindresultaat een beetje overeenkomt met het plaatje. Ook hier merkte ik het verschil in scherpte vrij snel. De gekleurde plaatjes zien er leuk uit, maar de zwart-wit-e-reader kan meer details weergeven.
En hoe zit het dan met gewone boeken? Dan zijn de Clara Colour en de Clara 2E even scherp: 300ppi, maar zie je op de witte achtergrond nog wel de diagonale lijnen van de kleurfilters zitten, mits je daar gevoelig voor bent. Zoals eerder genoemd, verschilt het van persoon tot persoon of je de lijnen ziet.
Conclusie
Een weekje boeken lezen op de Kobo Clara Colour was, helaas, geen onverdeeld positieve ervaring. Een van de belangrijkste oorzaken is dat ik de kleurfilters zag zitten, met een patroon van diagonale lijnen in beeld tot gevolg. Daar heeft niet iedereen evenveel last van, maar om de onscherpte van afbeeldingen kun je echt niet heen.
Het komt erop neer dat stripboeken met weinig frames en grote tekstballonnetjes - denk aan Garfield - er prima uitzien, maar zodra de tekstballonnetjes meer inhoud krijgen en de plaatjes gedetailleerder worden - denk aan Kuifje - schiet het 6"-scherm tekort. Het verschilt dus per boek in hoeverre je last hebt van het gebrek aan scherpte. Bij kookboeken viel het me sneller op dan bij kinderboeken met grote illustraties, maar op het moment dat je je boeken moet gaan afstemmen op je e-reader, heb je misschien niet de juiste e-reader te pakken. Het kleurenscherm met 6"-diagonaal werkt gewoon niet goed genoeg voor alle soorten content. De nieuwe 7"-Libra Colour, die ik helaas niet getest heb, zou een betere keuze moeten zijn als je voor een Kobo met kleur wilt gaan. De pixeldichtheid is even groot als op de Clara Colour, maar doordat je stripboeken over een grotere oppervlakte worden uitgesmeerd, is het beeld scherper.
Deze review gaat echter over de Clara, de compactste e-reader van Kobo. Ondanks het initiële wowmoment dat je krijgt doordat ineens al je boekcovers in kleur zijn, is de scherpte, of het gebrek daaraan, iets waar je vaak tegenaan zult lopen. Op het 6"-formaat zou ik daarom de kleurtjes laten voor wat ze zijn en gewoon voor ouderwets zwart-wit kiezen.
- Kobo Clara Colour
- Kobo Clara BW
- Kobo Clara 2E
Laagste prijzen voor:
Kobo Clara Colour Zwart
Winkel |
Beoordeling |
|
Prijs |
Totaal |
|
Paradigit
|
|
|
€ 169,-
|
€ 169,-
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Proshop.nl
|
|
|
€ 174,90
|
€ 174,90
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Coolblue.nl
|
|
|
€ 179,-
|
€ 179,-
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Amazon.nl
|
|
|
€ 185,65
|
€ 185,65
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
MediaMarkt Marketplace
|
|
|
€ 185,65
|
€ 185,65
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Laagste prijzen voor:
Kobo Clara BW Zwart
Winkel |
Beoordeling |
|
Prijs |
Totaal |
|
Amazon.nl
|
|
|
€ 136,56
|
€ 136,56
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Azerty
|
|
|
€ 136,56
|
€ 140,51
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Yorcom
|
|
|
€ 149,-
|
€ 149,-
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Megekko
|
|
|
€ 149,-
|
€ 149,-
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Paradigit
|
|
|
€ 149,-
|
€ 149,-
Kostenoverzicht |
Bekijk
|