Desktop Best Buy Guide
Het uitgangspunt bij dit high-end, next-genready 4k-gamesysteem is een platform bouwen waarmee je de komende tijd vooruit kunt. We hebben, voor zover mogelijk, samen met de community een futureproof systeem samengesteld. Dat betekent dat je upgrades kunt uitvoeren zonder alle onderdelen opnieuw te kopen. De videokaart is voor gamesystemen het belangrijkste onderdeel en we hebben er dan ook voor gezorgd dat je nu een rappe videokaart hebt, maar ook een kaart van AMD's of Nvidia's nieuwe generatie kunt inbouwen. Daarom hebben we een flinke behuizing, een ruim bemeten voeding en een rappe processor uitgezocht. Zo kun je de nieuwste games nu al op hoge framerates en/of hoge resolutie spelen, maar ook upgraden om de games van de nabije toekomst nog comfortabel te draaien.
:strip_exif()/i/2005508948.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005508950.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005508952.jpeg?f=imagegallery)
In de uitgebreide discussie kwamen we bij dit systeem uit bij een Intel-platform, hoewel je met AM5-moederborden wat langer je processor zult kunnen upgraden. Het AMD AM5-platform is echter momenteel erg duur en biedt, los van die socketlevensduur, geen voordelen tegenover Intels aanbod. Dankzij prijsdalingen is de 6900 XT momenteel de interessantste high-end videokaart, die veel waar voor je geld biedt.
Basisonderdelen
:fill(white):strip_exif()/i/2005396170.jpeg?f=thumbmedium)
De i5-13600K(F) was al snel de favoriete processor in het discussietopic. AMD heeft weliswaar de prima 5800X3D, maar die zit in een platform dat niet 'next-gen' is. Zo ondersteunt AM4 geen PCIe Gen5-ssd's. De Ryzen 7000-serie, in combinatie met AM5-borden, doet dat wel. Dat levert echter een hogere prijs op die je nauwelijks in prestaties terugverdient.
:fill(white):strip_exif()/i/2005083778.jpeg?f=thumbmedium)
Zowel Intels als AMD's nieuwe processors kunnen aardig heet worden, reden om een behoorlijke koeler uit te kiezen. De Fuma 2 kan zich aardig meten met duurdere luchtkoelers als de Mugen 5, maar kost minder. Tijdens het testen blijkt de processor nog aardig warm te worden, zeker als je de powerlimits onbeperkt wil laten. Misschien is het geen gek idee om extra budget voor een all-in-one waterkoeler te reserveren als mogelijke upgrade, zeker als je de cpu ook voor andere taken dan gaming lange tijd wil kunnen belasten.
Update: De Fuma 2 Rev. B is helaas in korte tijd veel slechter verkrijgbaar en duurder geworden. De Scythe Mugen 5 Rev. C is een prima alternatief. De stillere PCGH-versie zouden we gezien het hoge piekverbruik van de i5 13600KF niet aanbevelen voor deze configuratie.
(0 reviews):fill(white):strip_exif()/i/2005424236.jpeg?f=thumbmedium)
Moederborden zijn met de laatste generaties flink duurder geworden en het Z790-platform is daarvan een voorbeeld. Het Steel Legend-bord van ASRock is een van de minder dure borden met de Z790-chipset, maar biedt toch tal van features. Zo heeft het bord ondersteuning (zeldzaam in dit prijssegment) voor Gen5-ssd's en DDR5-geheugen, heb je wifi aan boord én een 2,5Gbit/s-netwerkaansluiting, en zijn er lekker veel USB-poorten. Ook de vrm is in orde en het bord ziet er ook nog aardig uit.
(0 reviews):fill(white):strip_exif()/i/2004383896.jpeg?f=thumbmedium)
Ook de videokaart komt uit de stal van ASRock, maar we raden je aan vooral naar prijzen en beschikbaarheid te kijken. Beide variëren nogal de laatste tijd, dus rondshoppen kan je flink geld besparen. Mochten de ASRock-kaarten op zijn bij leveranciers, dan kun je bijvoorbeeld uitwijken naar de Gigabyte Radeon RX 6900 XT Gaming OC 16G of ASUS TUF Gaming Radeon RX 6900 XT. Die zijn een tientje of zes duurder dan de Formula, maar een prima alternatief.
Update: De modellen van ASRock en ASUS zijn inmiddels niet meer voor een lage prijs leverbaar, maar de kaart van Gigabyte is nog wel te krijgen voor 849 euro. Heb je nog wat meer te besteden? Dan zou je ook naar de MSI RX 6950 XT Gaming X Trio kunnen kijken, die op het moment van schrijven 939 euro kost.
:fill(white):strip_exif()/i/2004850632.jpeg?f=thumbmedium)
Voor een next-gen systeem willen we ons niet beperken tot slechts 16GB werkgeheugen, ook al is DDR5 flink duurder dan DDR4-geheugen. Met 32GB kunnen niet alleen de zwaarste games draaien, maar hoef je ook niet alles af te sluiten als je een gamesessie start. Het Vengeance-geheugen werkt standaard op 5600MT/s, maar kan in de praktijk vaak zonder problemen ook op hogere snelheid werken zonder de latency's of spanning op te voeren.
:fill(white):strip_exif()/i/2004909106.webp?f=thumbmedium)
De SN770 levert betere prestaties dan we op grond van de specificaties durfden hopen. Het is immers een dram-loze ssd en die zijn doorgaans wat minder snel dan de versies mét dram-cache. Voor minder dan 200 euro koop je deze rappe Gen4-ssd van 2TB, maar je kunt ook hier weer de legio aanbiedingen in de gaten houden. Aangezien we een moederbord hebben gekozen dat ook Gen5-drives aankan, kun je ook een iets kleinere en goedkopere ssd kopen in afwachting van die next-gen drives.
:fill(white):strip_exif()/i/2005106682.webp?f=thumbmedium)
Een voeding van 1000W lijkt wat aan de hoge kant voor een systeem dat tijdens gamen met zowel de geteste RX 6900 XT als de RTX 4080 amper de helft vraagt, maar we willen futureproof zijn met dit systeem en de voeding minstens een paar jaar laten meegaan. Bedenk dat bijvoorbeeld een RTX 4090 in zijn eentje al goed is voor bijna 500W. Deze voeding heeft drie kabels voor zes 8-pins-PEG-connectors en is volledig modulair. We hadden graag een ATX 3.0-voeding, inclusief 12+4-pinsstekker voor videokaarten uitgekozen, maar die zijn nog niet breed verkrijgbaar en we willen nog even afwachten hoe de perikelen rond de nieuwe connnector zich ontwikkelen.
:fill(white):strip_exif()/i/2005215980.webp?f=thumbmedium)
Met steeds grotere videokaarten in het achterhoofd en om de mogelijkheid te bieden RTX 4xxx-kaarten te installeren zonder de voedingskabel daarvoor een scherpe bocht te laten maken, kozen we voor een forse behuizing. Dat geeft je bovendien de optie extra koeling in de vorm van meer casefans of juist waterkoeling in te bouwen. De H7 Flow is op luchtstroom ingericht en presteert uitstekend, zo goed zelfs dat we hem een Excellent-award hebben gegeven.
| Product | Prijs | Act.Prijs | |
|---|---|---|---|
| Processors | Intel Core i5-13600KF Boxed | € 341,60 | € 270,04 |
| Processorkoeling | Scythe Fuma 2 Rev. B | € 64,90 | Onbekend |
| Moederborden | ASRock Z790 Steel Legend WiFi | € 349,- | € 228,99 |
| Videokaarten | ASRock Radeon RX 6900 XT OC Formula | € 789,- | € 823,- |
| Geheugen intern | Corsair Vengeance CMK32GX5M2B5600C36 | € 187,90 | € 138,63 |
| Solid state drives | WD Black SN770 2TB | € 185,- | € 116,99 |
| Voedingen | NZXT C1000 Gold v2 | € 159,90 | Onbekend |
| Behuizingen | NZXT H7 Flow Zwart | € 139,90 | € 353,- |
| Totaalprijs bij opstellen BBG | € 2.217,20 | € 1.930,65 | |
De goedkoopste leveranciers van deze configuratie kun je hier bekijken.
Upgrades
De belangrijkste upgrade, of het belangrijkste alternatief zo je wilt, hebben we al voor je getest: de RTX 4080. Daarmee verhoog je de prijs van het systeem met een kleine 600 euro, maar boek je wel een forse prestatiewinst in alle geteste games, vooral op hoge resoluties en settings. Je vindt alle scores op de volgende pagina.
Een tweede mogelijke upgrade betreft de cpu-koeling. Zoals waarschijnlijk bekend, zijn de nieuwe AMD- en Intel-processors behoorlijke heethoofden. Tijdens onze temperatuurmetingen met de Fuma 2 op de 13600KF zagen we de temperatuur kortstondig oplopen tot 100 graden, waarna de powerlimiet wordt ingeschakeld en de temperatuur wordt teruggebracht naar ruim 70 graden. In het ASRock-bios kun je de powerlimieten en daarmee de tijd die de processor op zijn hoge tdp mag doorbrengen, tau genaamd, instellen door aan te geven welke koeling je gebruikt. Als je onze luchtkoeler gebruikt en in het bios aangeeft waterkoeling te hebben, heb je effectief geen powerlimiet en kan de processor langere tijd erg warm worden. Stel je luchtkoeling in het bios in, dan is tau ongeveer 30 seconden en zie je de piektemperatuur bereikt worden, waarna de cpu terugklokt en de temperatuur naar veiliger regionen terugloopt.
| Temperatuur CPU - Max | |
|---|---|
| Pc | Gemiddelde temperatuur in °C (lager is beter) |
| Kraken X62 - 6900 XT - PL1 125W | 65 |
| Fuma 2 - RX 6900 XT - PL1 125W | 71 |
| Fuma 2 - RTX 4080 - PL1 125W | 77 |
| Kraken X62 - 6900 XT - PL1 181W (auto) | 90 |
| Fuma 2 - RX 6900 XT - PL1 181W (auto) | 101 |
We hebben getest wat het effect van een waterkoeler is op de prestaties en de temperaturen. Daartoe vervingen we de Fuma 2 voor een NZXT Kraken X62, een koeler van ongeveer 150 euro. We hebben de Kraken getest met de powerlimit in het bios op 125W en op 'auto'. De prestaties veranderen nauwelijks; games scoorden identiek, terwijl alleen puur multithreaded benchmarks als Blender (7 procent sneller) en DaVinci (4 procent sneller) een klein beetje profiteerden van de extra koeling. De temperaturen blijven echter veel beter onder controle. De piek naar 100 graden zien we niet meer en ook de steady-state-temperatuur is een stuk lager. Kortstondig hoge temperaturen zouden geen schade moeten toebrengen aan je processor, maar als je een extra stukje gemoedsrust wilt, kun je een aio-waterkoeler monteren.
:strip_exif()/i/2005553930.webp?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005553922.webp?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2002695306.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004953900.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005117528.jpeg?f=fpa_thumb)
