Staatssteun in de EU wordt erg streng gereguleerd en het is eigenlijk een "Nee, tenzij". Dat komt deels omdat we met z'n allen hele slechte ervaringen hebben met belastinggeld gebruiken om hele bedrijven overeind te houden die uiteindelijk toch omvielen. Ik kan me als klein kind nog herinneren dat
de Parlementaire RSV enquête iedere avond op het journaal was.
Het komt ook deels omdat we inmiddels hebben geleerd dat bedrijven kunstmatig overeind houden met belastinggeld een bedrijf soms best in leven kan houden maar dat het tegelijkertijd betekent dat het internationaal uit de wind gehouden wordt en internationale concurrentie op de lange termijn niet aan kan. De Britten hebben de trein uitgevonden, hebben van alle landen in de wereld het langst ervaring met spoorwegen, en tot in de verste uithoeken van de wereld kun je bepaalde afmetingen van een lokaal spoorlijntje in Mongolië terugvoeren op een keuze die een Britse ingenieur ergens begin 19e eeuw heeft gemaakt. Toch zijn alle grote Britse treinenbouwers, lui gemaakt door gegarandeerd lokaal treinen inkopen door de Britse overheid, inmiddels failliet of in Franse of Japanse handen.
En het komt deels omdat we niet willen dat we binnen de EU met belastinggeld andere EU lidstaten leegzuigen of kapotconcurreren. De grote EU economieën als Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje hebben veel diepere zakken dan een land als Nederland ooit zal kunnen hebben. Als Duitsland, of Italië, of Frankrijk (alle drie landen met een grote chipindustrie) morgen zou besluiten dat ze ASML wel zouden willen hebben en daar tien miljard belastinggeld voor over zouden hebben om de verhuiskosten te vergoeden dan is die tien miljard peanuts voor hen maar niet voor Nederland.
Er zijn in de EU wel staatsteun mogelijkheden met grote programma’s maar die zijn altijd heel streng geregeld om de markt niet te verstoren. Ieder bedrijf moet een aanvraag voor zo’n programma mogen doen om oneerlijke concurrentie te voorkomen. De steun mag nooit meer dan een bepaalde percentage zijn van de totale kosten van een project (vaak hooguit 40%, de rest moet eigen geld zijn). Er zijn allerlei eisen voor waar het geld wél (onderzoek, ontwikkeling) en niet (salarissen van het management, schulden afbetalen) aan mag worden besteedt. Er moet uitgebreid gerapporteerd worden met accountantsverklaringen met bonnetjes en al hoe het geld gebruikt is.
Dit is allemaal omdat we door schade en schande wijs zijn geworden. Maar, het is ook een beetje onderhevig aan ideologie. Met de opkomst van het Neo-Liberalisme in de jaren ‘80 werd overheidsingrijpen in de markt gezien als een vies iets. Inmiddels is die ideologie op zijn retour en is de grote overheid weer in. Deels omdat we zien dat het voor de markt lastig concurreren is met een grote overheid als de Chinese (al helemaal omdat een Chinees die zich luid afvraagt wat er met hun belastinggeld gebeurt gewoon spoorloos verdwijnt). Deels omdat we zelfs zonder Chinees overheidsingrijpen al zien dat de markt een hele reeks problemen niet kan oplossen omdat markten niet goed zijn in belangen van de mens, of lange termijnen, of de neiging hebben om voordelen (winst) naar zich toe te trekken en nadelen (vervuiling) te externaliseren.
Het is overigens niet alleen de Chinezen waar we last van hebben. De Biden Administration heeft met hun Inflation Reduction Act een meesterzet gedaan waar we in Europa veel last van hebben. Allemaal Europese bedrijven in de CleanTech en Renewable Energy die hier tegen problemen aanlopen kunnen simpelweg naar de VS verkassen en daar financiële steun krijgen. Alsof Frankrijk tegen ASML zegt “als jullie naar ons verhuizen betalen wij alle verhuiskosten en de eerste drie jaar personeelskosten”.
[Reactie gewijzigd door Maurits van Baerle op 22 juli 2024 14:00]