Burgerrechtenvereniging Vrijbit wil bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een klacht indienen tegen de Nederlandse Staat. Vrijbit is fel gekant tegen het opslaan van vingerafdrukken van Nederlanders in een landelijke databank.
Momenteel worden in Nederland alleen vingerafdrukken en andere lichaamskenmerken opgeslagen van personen die verdacht worden van een misdrijf, maar vanaf 21 september moet elke Nederlander die een nieuw paspoort aanvraagt, zijn vingerafdrukken achterlaten. Deze gegevens worden, tezamen met een gezichtsscan van de pasfoto, niet alleen opgeslagen in een chip die in het reisdocument is verwerkt, maar tevens in een centrale database. Met de nieuwe eisen voldoet Nederland aan EU-richtlijnen die tot doel hebben fraude met identiteitspapieren tegen te gaan, maar de Nederlandse paspoortadministratie gaat dan nog een stap verder door de biometrische gegevens ook voor opsporingsinstanties en justitie toegankelijk te maken. De EU-richtlijn vereist geen centrale opslag.
Volgens critici groeit de reisdocumentenadministratie op termijn uit tot een opsporingsregister waarin de biometrische data van vrijwel elke Nederlander is opgenomen. De vereniging Vrijbit wil het niet zo ver laten komen en zegt vermoedelijk nog deze week bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens een klacht tegen de Nederlandse Staat in te gaan dienen. Volgens Miek Wijnberg, voorzitter van Vrijbit, is de paspoortmaatregel in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens omdat de maatregel elke proportionaliteit mist en de privacy van de burger ernstig wordt geschonden. Bovendien twijfelt Wijnberg aan de doeltreffendheid en veiligheid van een centrale database met biometrische data. Vrijbit ziet aanknopingspunten in een uitspraak van het Hof uit 2008 waarin een Britse dna-database als schending van de mensenrechten werd gezien.
Wijnberg verwacht dat vanaf de invoeringsdatum van 21 september een grote groep burgers zal weigeren om tijdens een paspoortaanvraag vingerafdrukken af te geven. Bovendien zouden deze burgers, grotendeels op dezelfde gronden als de aanklacht die Vrijbit wil neerleggen, bij het Hof juridische procedures tegen de Nederlandse overheid kunnen starten.
Vrijbit staat niet alleen in zijn kritiek. Het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten heeft aan het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties in haar schaduwrapportage gevraagd om te kijken of de nieuwe wetgeving niet in strijd is met de mensenrechten omdat deze de privacy zou schenden. Het VN-comité bekijkt om de vijf jaar of de landen die het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten-verdrag hebben ondertekend, zich wel aan de daarin vastgelegde regels houden. Minister van Justitie Hirsch Ballin zal dinsdag in Genève gehoord worden door het VN-mensenrechtencomité. Quirine Eijkman, voorzitter van de NJCM, laat aan Tweakers.net weten dat een berisping van het comité aan het adres van de Nederlandse Staat, ernstig internationaal gezichtsverlies voor Nederland kan betekenen. Ook is het niet ondenkbaar dat de wetgeving dan nog eens tegen het licht wordt gehouden.
Het College Bescherming Persoonsgegevens had in een advies uit 2007 al stevige kritiek op de plannen voor de oprichting van een centrale database met biometrische data van alle Nederlanders. Het CBP oordeelde dat een 'nieuw nationaal opsporingsregister' een ernstige inbreuk maakt op de privacy, omdat ook onverdachte burgers daarin worden opgenomen. Bovendien zou bij drie procent van alle afgenomen vingerafdrukken technisch iets misgaan, waardoor het systeem onvoldoende betrouwbaar is. Ten slotte bracht het CBP de kritiek naar voren dat de burger geen enkele controle op de inhoud van de database heeft.