Wanneer is een thuisaccu interessant?

Salderen, V2X en smarthome-optimalisatie

Situatie in Nederland en België: van vraag- naar aanbodgestuurd

Salderingsregeling (beeld: Milieu Centraal)

De elektriciteitsmarkt gaat de komende jaren flink veranderen, waarbij zonnepanelen en thuisaccu's steeds interessanter worden. Dat geldt zowel voor Nederland als België, al zijn er op dit vlak grote verschillen tussen de landen.

Nederland

In Nederland is een salderingsregeling van kracht die de installatie van zonnepanelen extra aantrekkelijk maakt, maar thuisaccu's juist niet. Stroom terugleveren aan het net levert exact dezelfde vergoeding op als stroom afnemen. De geleverde opbrengst van zonnepanelen wordt dus weggestreept tegenover het verbruik van netstroom. De Tweede Kamer heeft een wetsvoorstel aangenomen waarbij de regeling vanaf 2023 langzaam wordt afgebouwd. Vanaf dat moment kun je ieder jaar 9% minder salderen, tot 2030. In dat jaar zakt het percentage van 28% naar 0% in 2031. Je krijgt vervolgens nog steeds een vergoeding voor de stroom die je teruglevert, maar dan op basis van de werkelijke stroomprijs - bijvoorbeeld 6 cent per kWh. Volgens organisaties als Milieu Centraal blijven zonnepanelen ook met de afbouw van de salderingsregeling interessant, met een gemiddelde terugverdiendtijd van circa zeven jaar - nog los van andere motieven, zoals meer duurzame energie en minder CO₂-uitstoot van fossiele elektriciteitscentrales. De afbouw van de salderingsregeling moet overigens nog door de Eerste en Tweede Kamer worden goedgekeurd.

België

In België is de situatie anders. Vanaf 2023 is een 'terugdraaiende meter', wat in feite neerkomt op salderen, hier niet meer toegestaan. In plaats daarvan komen er digitale meters en een terugleververgoeding; in feite de situatie waar het in Nederland op termijn ook naartoe gaat. In België betaal je een variabel tarief voor elektriciteit, dat afhankelijk is van de maximale afname in een kwartier. Het hoogste kwartiervermogen dat je in een maand hebt verbruikt, is je piekvermogen. Aan het einde van het jaar kijkt de regulator naar het gemiddelde van je hoogste pieken van iedere maand en dat bepaalt het capaciteitstarief. Het maakt in financieel opzicht dus uit op welk moment je elektriciteit gebruikt en wat het totale gebruikte vermogen is. Het loont daardoor om je gebruik te spreiden. Omdat de terugleververgoeding lager is dan wat je betaalt voor elektriciteit, is het voordelig om zoveel mogelijk stroom van zonnepanelen zelf te gebruiken. En om stroom te gebruiken of eventueel op te slaan als het goedkoop is. Door deze situatie is een thuisaccu in België nu al interessant. Niet alleen kun je er overtollige zonnestroom in kwijt, hij helpt ook om het piekvermogen omlaag te brengen. Bovendien is er in België een subsidieregeling voor thuisaccu's.

Van vraag- naar aanbodgestuurd: fluctuerende energieprijzen

Energie van zonnepanelen en windmolens is niet alleen duurzaam, maar ook goedkoper dan het verbranden van fossiele bronnen. Een nadeel is echter dat het aanbod sterk fluctueert. De zon schijnt alleen overdag, waardoor zonnepanelen na zonsondergang niets meer opleveren. De energie moet dan uit andere bronnen komen, zoals windenergie. Maar waar de hoeveelheid zon op een dag - in combinatie met het weer - redelijk is te voorspellen, is windsterkte dat veel minder. In de herfst en winter waait het gemiddeld meer, maar er zijn ook periodes waarin het een aantal dagen achter elkaar nauwelijks waait. Ook op die dagen moet de energievoorziening natuurlijk worden gewaarborgd.

Spreiding van windmolenparken helpt, want het waait altijd wel ergens en de kans op wind is op zee groter dan op land. Meer energie-uitwisseling in Europa zou ook helpen, want de opbrengst van zonnepanelen is hoger in het zuiden, terwijl het in het noorden gemiddeld meer waait en er bijvoorbeeld in Scandinavië meer stroom wordt opgewekt door waterkrachtcentrales. Uitwisseling vindt al plaats, maar naarmate het aantal duurzame energiebronnen toeneemt en de samenwerking intensiever wordt, vereist dit extra investeringen in het elektriciteitsnet. Onder andere met hvdc-kabels en gelijkstroom kunnen grote afstanden worden afgelegd zonder dat er al te veel verlies optreedt. Even essentieel is de tijdelijke opslag van energie op het moment dat er een overschot is, zodat hij op een later moment kan worden gebruikt. Ook daarvoor zijn accu's van belang. In landen met een minder stabiel stroomnet worden accu's al regelmatig ingezet om het net te stabiliseren en pieken op te vangen, en daarnaast als buffer voor de korte termijn. Diverse leveranciers van snelladers, zoals Vattenfall en Alfen/Shell plaatsen dergelijke accu's ook bij laadpunten.

Momenteel worden energieprijzen bij energieleveranciers voor een bepaalde periode vastgelegd, maar in de toekomst worden die prijzen flexibel en zullen ze afhankelijk zijn van het actuele aanbod. Op drukke momenten is de stroom dan duur en als er overschotten zijn, wordt het tarief juist lager zodat consumenten worden gestimuleerd om juist dan stroom af te nemen. Slimme domotica kan daar bijvoorbeeld een rol bij spelen door de wasmachine en vaatwasser op een gunstig moment te laten starten. Of om die goedkope stroom op te slaan.

Sinds 2015 is het in Nederland mogelijk optioneel flexibele energietarieven te bieden. Een aantal energieleveranciers doet dat inmiddels, zoals Qurrent, easyEnergy en Frank Energie. De elektriciteitsprijs kan daarbij per uur fluctueren. Voor het bedrijfsleven zijn flexibele energietarieven al veel gebruikelijker. Bedrijven met een 3x80-ampère-aansluiting kopen stroom in op de APX, de beurs voor stroom. Slim gebruik van flexibele stroomprijzen leidt tot een lagere stroomrekening. In de toekomst worden zogenaamde aggregators mogelijk ook actief op de consumentenmarkt. Als consument kun je ze dan in ruil voor een vergoeding toestemming geven om je thuisaccu te laden of te ontladen, afhankelijk van de situatie op het net. Ook kun je mogelijk via een energieblockchain je overcapaciteit delen met buren.

Tijdelijke energie-opslag in accu's is nodig als buffer om het elektriciteitsnet te stabiliseren (beeld: Netbeheer Nederland, Het Energiesysteem van de Toekomst)

Verzwaring van het net

Door de grote veranderingen moet het elektriciteitsnet op de schop. Volgens Hans-Peter Oskam van Netbeheer Nederland, de brancheorganisatie van alle netbeheerders, wordt momenteel drie miljard euro per jaar in het net geïnvesteerd. Medio 2050 zal in totaal 100 miljard euro zijn geïnvesteerd. De komende tien jaar moet de capaciteit van het net worden verdubbeld. Vanwege de shift van centrale naar decentrale energieopwekking, met enerzijds zonnepanelen op daken, zonneweides en windmolens in buitengebieden en anderzijds een toename van elektrische gebruikers, moeten er dikkere kabels worden gebruikt, en grotere transformatorstations. Een derde van alle straten moet daardoor open.

Hans-Peter Oskam: "De afgelopen jaren is er 12GW aan zonnepanelen geïnstalleerd, wat op sommige momenten zelfs voldoende is om heel Nederland van stroom te voorzien. Er komt de komende jaren nog veel meer zonne-energie bij, maar tijdens zo'n piek is daar geen extra vraag naar en is er dus sprake van overcapaciteit; daar begint het verhaal van thuisopslag. Daar komt bij dat de elektriciteitskabels die vroeger in straten en wijken zijn aangelegd minder koper bevatten dan nu het geval is en daardoor een beperkt gelijktijdig gebruik aankunnen. Bij de aanleg is destijds geen rekening gehouden met zonnepanelen en elektrische auto’s - en die vermogens zijn een factor drie tot vier groter. Als de hele straat zonnepanelen wil, dan kan dat niet, tenzij het om een nieuwbouwwijk gaat waar al dikkere kabels liggen. Dat is vervelend, want we willen juist meer duurzame energie opwekken, en emissieloos vervoer."

De verzwaring van het net is een grote uitdaging. Het probleem zit niet zozeer in de financiering van investeringen, maar vooral in een tekort aan arbeidskrachten: er worden 10.000 mensen gezocht om het net te kunnen verzwaren. Tegelijkertijd worden ook in andere groeimarkten, zoals die van warmtepompen en accu's, technische mensen gezocht. Een ander probleem betreft de planning en logistiek. Oskam: "Het kost twee jaar om een hoogspanningsstation te bouwen, maar daar moet eerst acht jaar over worden vergaderd. Momenteel is de salderingsregeling een rem op de verduurzaming. We willen graag dat thuisopslag snel lonend gaat worden voor huishoudens; daarom pleiten we voor subsidie. Vervolgens willen we het nettariefstelsel hervormen, net zoals ze dat in België hebben besloten. We willen naar een bandbreedtemodel waarbij je net als bij telefonie niet meer per tik betaalt, maar voor de brandbreedte. We hopen daar over vijf jaar te zijn."

Dit artikel kun je gratis lezen zonder adblocker

Alle content op Tweakers is gratis voor iedereen toegankelijk. Het enige dat we van je vragen is dat je de advertenties niet blokkeert, zodat we de inkomsten hebben om in Tweakers te blijven investeren. Je hoeft hierbij niet bang te zijn dat je privacy of veiligheid in het geding komt, want ons advertentiesysteem werkt volledig zonder thirdpartytracking.

Bekijk onze uitleg hoe je voor Tweakers een uitzondering kunt maken in je adblocker.

Ben je abonnee? Log dan in.

• Volgende pagina 3. Voordelen van een thuisaccu en/of bi-directionele elektrische auto's (V2X)