Gesteggel over uploadfilters

Sla artikel 17 erop na en je vindt nergens een verplichting om uploadfilters in te stellen. Volgens de betrokkenen en zeker de tegenstanders van de nieuwe regels is er echter geen twijfel dat deze filters zullen verschijnen. Niet omdat ze direct worden voorgeschreven, maar omdat ze in de praktijk simpelweg onmisbaar zijn om aan artikel 17 te voldoen. Het is ook veelzeggend dat in een eerdere Memorie van Toelichting, waarin de gedachtegang achter de Nederlandse implementatiewet en de achterliggende richtlijn wordt uiteengezet, over een 'filterverplichting' wordt gesproken.

Artikel 17 richt zich op aanbieders van onlinediensten om inhoud te delen. Het is bedoeld om de rechten van uitgevers en auteurs te beschermen. Het idee is als volgt: platformaanbieders bieden gebruikers de mogelijkheid auteursrechtelijk beschermde content te uploaden en daarmee openbaar te maken, waarmee de platformaanbieders ook geld verdienen door middel van advertenties. Volgens de voorstanders van de richtlijn profiteren rechthebbenden daar nu onvoldoende van. Artikel 17 moet dat oplossen. Daarmee moeten aanbieders vooraf toestemming krijgen om dergelijke content op hun platforms beschikbaar te stellen. Is die toestemming er niet, dan zijn de platforms verantwoordelijk voor de inbreuk op het auteursrecht en kunnen ze aansprakelijk worden gesteld. De rechthebbenden hoeven dus niet meer zelf in actie te komen tegen individuele gebruikers, maar kunnen de platforms aansprakelijk stellen als een gebruiker iets uploadt waar auteursrecht op zit. Om dat laatste te voorkomen, zijn uploadfilters in de praktijk bijna niet weg te denken.

Deze regeling richt zich vooral op grotere platforms als YouTube en Facebook. Categorieën die erbuiten vallen, zijn internetproviders, online encyclopedieën, wetenschappelijke platforms, platforms die opensourcesoftware ontwikkelen, clouddiensten en internetmarktplaatsen. GitHub en WhatsApp vallen er evenmin onder. Ook een website als Tweakers valt buiten artikel 17, al kan er natuurlijk wel auteursrechtelijk beschermd materiaal worden geüpload, bijvoorbeeld op het forum. Omdat het bieden van de mogelijkheid aan gebruikers om content te uploaden of streamen echter geen hoofddoel is, krijgen ook dit soort sites niet te maken met de verschuiving van aansprakelijkheid.

Zijn er ook uitzonderingen om te ontkomen aan de uploadfilterverplichting?

Een belangrijke waarborg die in artikel 17 is opgenomen, is dat kleine platforms onder bepaalde voorwaarden worden ontzien. Dit is om innovatie niet in de kiem te smoren. De gedachte is dat het voor kleine platforms vaak ondoenlijk zal zijn om aansprakelijkheid te ontlopen door licentieovereenkomsten te sluiten met de vele rechthebbenden. Platforms met een jaarlijkse omzet van niet meer dan 10 miljoen euro, die nog geen drie jaar bestaan en die gemiddeld per maand niet meer dan 5 miljoen unieke bezoekers krijgen, zijn uitgezonderd van de filterverplichting. Als zo'n platform wel over die 5 miljoen gebruikers heengaat, gaat de filterverplichting niet direct gelden. Dan moeten deze platforms wel aantonen inspanningen te hebben verricht om verdere inbreuken op het auteursrecht te voorkomen. Ook is er geen algemene monitorverplichting en de maatregelen die genomen moeten worden, zoals filteren, moeten mogelijk zijn tegen aanvaardbare kosten.

Als dat laatste niet mogelijk is, zijn er nog steeds verplichtingen: de zogenaamde notice and takedown-procedure. Websites die onder de hierboven omschreven uitzondering vallen, moeten nog altijd hun best doen om te voorkomen dat er beschermd materiaal op hun platforms verschijnt. Bijvoorbeeld door de plicht om licenties af te sluiten. Dat geldt ook voor de kleinste partijen. Ook nieuwe, kleine platforms moeten dus in actie komen, vooraf met de licenties en het krijgen van toestemming, en achteraf als er sprake is van een ongeoorloofde upload. Dat laatste geldt bijvoorbeeld als ze zelf een onrechtmatige upload op het spoor komen of daarop gewezen worden door een rechthebbende. De verplichting om maatregelen te nemen en licenties af te sluiten is voor deze kleine platforms niet zo strikt als voor grote partijen. Dus als dat niet lukt, hoeven ze niet meteen uploadfilters in te stellen. Daarmee ontkomen ze ook aan de aanzienlijke kosten die dat met zich meebrengt.

Inmiddels is het notice and takedown-principe geëvolueerd tot een strengere notice and staydown-verplichting. Eenmaal verwijderde content moet dus ook blijvend geweerd worden. Dit komt vooral om de hoek kijken als een platform niet meer onder de uitzonderingsregeling valt, waarbij het voldoen aan de notice and staydown-verplichting in de praktijk neerkomt op de noodzaak van een uploadfilter.