Hoeveel datacenters kunnen we aan?

De impact van rekencentra op het energienet

Hoeveel datacenters kan Nederland aan?

Nederland blijkt een aantrekkelijk land voor datacenters dankzij de ligging, de goede netwerkinfrastructuur en de aanwezigheid van een van ’s werelds grootste internetknooppunten. Toch lijken, door de grote energiebehoefte van datacenters, de grenzen aan de groei in zicht.

Donderdag 12 maart 2020 is een gedenkwaardige dag voor de ict-markt in Nederland en België. Op die dag maakten de overheden van beide landen bekend dat burgers zoveel mogelijk moesten gaan thuiswerken. Dat besluit had grote consequenties op vele vlakken, waaronder op ict-gebied. In allerijl richtten werknemers thuiswerkplekken in, waarbij een run ontstond op webcams en monitoren, en bedrijven en onderwijs gingen massaal over op online diensten voor samenwerken, videoconferencing en projectbeheer. Naast het werk verplaatste een groot deel van het maatschappelijke leven zich naar internet, nog meer dan al het geval was.

Groei van het dataverkeer

Hoewel het daardoor stil werd op straat, leidde het in rekencentra verspreid over Nederland en België tot een enorme groei van activiteit. De systemen in de meer dan zesduizend datacenters die Nederland bijvoorbeeld rijk is, moesten flink aan de bak om de toename aan gevraagde diensten te kunnen leveren. KPN zag een toename van 25 procent op het reguliere internetverkeer. AMS-IX, een van de grootste internetknooppunten van de wereld, zag de hoeveelheid dataverkeer ook toenemen. Waar het knooppunt op een willekeurige dag eind februari nog ongeveer 50 petabyte verwerkte, lag dat vanaf 12 maart op zo’n 55 petabyte: een stijging van tien procent op een al enorme hoeveelheid. Ook overschreed AMS-IX vervolgens de piek van 8Tbit/s: een nieuw record. Het vorige record was nog jong; in december 2019 werd de grens van 7Tbit/s bereikt, wat aantoont dat het dataverkeer in korte tijd flink is toegenomen. Ook het Belgische internetknooppunt BNIX verbrak zijn record met een piek van 400Gbit/s.

Een groot deel van al dat dataverkeer gaat langs datacenters. Nu heerst het beeld dat datacenters enorme energieslurpers zijn en de verwachting was dan ook dat de toename aan dataverkeer tot een stijging van het energiegebruik zou leiden. Dat valt echter mee, meldt Stijn Grove, directeur van de Dutch Data Center Association, de brancheorganisatie van de Nederlandse datacenters. “We hebben geen harde cijfers over een toename, maar het zal maximaal om enkele procenten gaan. Als we extra load zien, leidt dat niet evenredig tot een stijging van het verbruik.” Volgens Grove is het verbruik van datacenters voor een groot deel basisverbruik van de infrastructuur en zit de grote verschuiving bij een toename van het dataverkeer bij de providers.

Jelle Wils, woordvoerder van beheerder van energienetwerken Liander bevestigt dat. “Uiteraard vindt er veel meer dataverkeer plaats en worden de laptops op de keukentafel intensief gebruikt, maar ons beeld is niet dat dit tot een significant ander energiegebruik leidt. Het betekent dat de gemiddelde belasting van het elektriciteitsnet valt tussen die van een weekdag, waarin het iets lager dan normaal ligt, en die van een weekenddag, met een iets hoger verbruik dan normaal. Dit komt natuurlijk doordat veel kantoren dicht zijn en elektrische auto’s minder of niet worden opgeladen.”

Aantal datacenters en hun oppervlakte in Nederland

Nederland telt meer dan zesduizend datacenters. Veruit de meeste daarvan zijn van bedrijven zelf, zoals van providers en multinationals.

Verder zijn er zeventig zogenoemde colocatie-, of multitenantdatacenters, die connectiviteit en ruimten voor servers bieden aan verschillende externe klanten.

Twee datacenters zijn van het hyperscaletype. Dit zijn de datacenters van Google in het Groningse Eemshaven en van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer.

Soort	Totale vloeroppervlakte
6000 datacenters	onbekend
400 ‘grote’ datacenters (>100m²)	600.000m²
189 multitenantdatacenters	369.000m²
2 hyperscaledatacenters	100.000m²

Connectiviteitshub

Wat het massaal thuiswerken en gebruiken van online diensten hoe dan ook liet zien, is hoe belangrijk een goede ict-infrastructuur met datacenters is. Vanwege dit belang voor de maatschappij roept de Dutch Data Center Association ertoe op om de sector tot vitaal uit te roepen, zodat het werk ook tijdens crises ongehinderd kan blijven doorgaan. De branchevereniging hoopt ook dat het besef groeit dat het gunstige vestigingsklimaat voor datacenters in Nederland behouden moet blijven. Met name Amsterdam heeft een grote aantrekkingskracht op datacenters. Meer dan 68 procent van de oppervlakte aan datacenters ligt rond Amsterdam en onder andere Equinix, Interxion en Digital Realty hebben hier rekencentra staan. De datacenters zijn met name gevestigd op de locaties Watergraafsmeer, Westelijk Havengebied, Amsterdam Science Park, Zuidoost en Schiphol-Rijk.

Digital Realty

Amsterdam is een connectiviteitshub, wat voor een groot deel te danken is aan de aanwezigheid van de AMS-IX, die snelle en betrouwbare verbindingen en lage latency garandeert. Mede hierdoor zijn techbedrijven als Booking.com, Oracle, Uber en Adyen in Amsterdam neergestreken. De regio Amsterdam behoort tot de regio’s met de meeste datacenters ter wereld en is Europese concurrenten als Londen, Parijs, Frankfurt en Dublin voorbijgestreefd.

Die positie staat echter onder druk. Sinds de zomer van vorig jaar geldt er een bouwstop voor datacenters in Amsterdam en de Haarlemmermeer. “Ze nemen veel ruimte in en leggen vanwege het hoge energiegebruik een groot beslag op het elektriciteitsnet”, noemde de gemeente Amsterdam als reden. In de laatste acht jaar groeide het vermogen van de datacenters in de regio jaarlijks gemiddeld met 18,5 procent. De gemeente wil daarom nieuw beleid opstellen om meer te kunnen sturen en eisen te kunnen stellen, zoals het kosteloos beschikbaar stellen van restwarmte en het gebruik van groene stroom. De bedoeling was dat het beleid eind 2019 gereed zou zijn, maar dat streven is niet gehaald, tot frustratie van de ict-sector in de regio.

Grove is het niet ook eens met de claim wat het innemen van ruimte betreft. “Er is geen grote impact. Alle datacenters passen in de oppervlakte die de grootste kas inneemt en het parkeerterrein van Schiphol is ook groter.” Bedrijven bouwen datacenters ook in de hoogte, zoals de Data Tower van Digital Realty en AM4 van Equinix op het Amsterdam Science Park.

Digital Realty, Amsterdam Datatower, Afbeelding: AGS Architects

Uitdagingen voor het stroomnetwerk

Wat stroomnetwerkinfrastructuur betreft erkent hij dat er uitdagingen zijn. “Dat is overal het geval waar een concentratie van datacenters is. Kijk naar Amsterdam-Zuidoost. Daar willen ze nieuwe woningen bouwen en die wijken moeten dus mixen met datacenters. Dat is lastig.” Volgens hem voeren niet alleen datacenters de druk op energienetwerken op, maar doet de energietransitie dat ook, zoals kassen die overstappen van gas naar elektriciteit en de komst van Europa’s grootste elektrische busvloot naar Schiphol.

Netbeheerder Liander snapt de opstelling van de gemeente Amsterdam wel. “Omdat er weinig regie is op waar datacenters zich vestigen, worden wij geregeld verrast door aanvragen op een bepaalde locatie.” Netbeheerders bouwen de nodige reservecapaciteit in bij transformatorstations, maar zodra daar ook maar een enkel datacenter op wordt aangesloten, is de reservecapaciteit op. Een datacenter kan volgens het bedrijf net zoveel stroom gebruiken als een stad van veertigduizend tot zeventigduizend inwoners.

Het elektriciteitsnet is niet ontworpen voor de komst van datacenters en uitbreiding van de capaciteit kan jaren duren, benadrukt Jelle Wils van Liander. “Het betekent niet alleen extra kabels, maar vaak ook uitbreidingen van installaties vanwaaruit de stroom wordt verdeeld naar dorpen, steden en bedrijven. Die installaties zijn geen transformatorhuisjes in de wijk, maar grotere schakelstations, die vaak ook zijn verbonden met het landelijke hoogspanningsnet. Denk al gauw aan installaties met een omvang van enkele voetbalvelden en die tientallen miljoenen euro’s kosten.”

Een onderstation van Liander

Wils: “Iedereen wil wel snel internetten en alles in de cloud opslaan, maar niemand wil dit soort installaties in zijn achtertuin. De zoektocht naar geschikte plekken kan jaren duren en dan duren de procedures, zoals wijzigingen van bestemmingsplannen, vaak ook enkele jaren. Met een bouwtijd van anderhalf jaar kom je dan in totaal uit op vijf tot zeven jaar. In de Haarlemmermeer, waar zich veel datacenters willen vestigen, zijn we bijvoorbeeld al vier jaar op zoek naar een geschikte locatie, tot op heden zonder succes.” Liander ziet zich volgens hem geconfronteerd met een flinke verbouwing, ook door de komst van zonne- en windparken.

Routekaart

Voor netbeheerders is het van belang om vroegtijdig op de hoogte te zijn van de komst van nieuwe datacenters, om eventueel alternatieve locaties te kunnen vinden waar nog wel ruimte is op het net. Sinds vorig jaar werken de datacentersector, onderzoeksinstellingen, overheden en netbeheerders nauw samen met betrekking tot de groei van het aantal datacenters. Die partijen hebben daarvoor een ‘routekaart’ opgesteld met plannen voor de uitbreiding tot 2030.

Voor de korte termijn is het gebied rond Almere, Zeewolde, Lelystad en Dronten aangewezen als vestigingsgebied om het probleem met het energietekort te omzeilen. Voor zowel groot Amsterdam als Almere betekent dit dat de energie-infrastructuur op korte termijn moet worden uitgebreid. Voor de omvangrijke hyperscaledatacenters blijven Middenmeer en Eemshaven de aangewezen plek. Voor de periode van 2022 tot 2030 zijn Zuid-Holland en Middenmeer in de kop van Noord-Holland aangewezen als regio’s waar nieuwe datacenterclusters kunnen komen, ‘mits de kritieke afstand van vijftig kilometer tot de internetknooppunten geen beletsel is voor de hoge eisen aan latency’. Voor na 2030 komt Amsterdam dan weer in beeld, waarbij gedacht wordt aan de westflank, voor een koppeling met de windparken van Amsterdam. Hiervoor zijn wel grote investeringen in het energienetwerk nodig.

Routekaart voor de strategie van de datacentersector, bron: Rijksoverheid

Volgens de Dutch Data Center Association moeten de beheerders van energienetwerken ernaar streven hun netwerken sneller uit te breiden. “Hoe men vroeger werkte, is niet de oplossing. De wereld is veranderd, ook voor Liander en Tennet. We weten al twintig jaar dat de energietransitie er komt; zij moeten wat sneller gaan werken.” Liander meldt op zijn beurt dat het niet alleen aan hem ligt. “In de Haarlemmermeer zijn we bijvoorbeeld bezig met uitbreiding van het net. Het kost wel de nodige tijd om geschikte vergunningen te krijgen voor de bouw van nieuwe schakelstations.”

Hoe belangrijk verbruik bij datacenters is, blijkt wel uit het feit dat als maat voor de omvang niet alleen de vloeroppervlakte, maar ook het piekvermogen in MW gebruikt wordt. Het vermogen van alle zesduizend datacenters in Nederland was in 2019 opgeteld meer dan 1,5GW. Dat was een groei van 20 procent ten opzichte van 2017. Volgens het overheidsrapport Ruimtelijke Strategie Datacenters zijn datacenters in Nederland verantwoordelijk voor ongeveer 3 procent van het totale Nederlandse stroomverbruik. Wereldwijd nemen datacenters inmiddels 1 procent van het totale verbruik voor hun rekening, is de schatting.

Soorten datacenters

1. Hyperscale - Dit zijn zeer grote datacenters met een vloeroppervlakte van meer dan 10.000m² en met meer dan 10.000 servers. Ze kenmerken zich door een relatief hoog stroomverbruik van meer dan 25MW. Ze hebben een enkele gebruiker, zoals in Nederland Google of Microsoft.
2. Colocatie of multitenant - Deze datacenters zijn middelgroot tot groot, met vloeroppervlakten van 2000 tot 50.000m². Het stroomverbruik is traditioneel middelgroot, tot 25MW, maar in de laatste jaren is een trend zichtbaar naar een vermogen van 40 tot 60MW. Ze zijn meestal gevestigd in de grote steden en bedienen verschillende, al dan niet grote klanten.
3. Regionale datacenters - Deze zijn klein tot middelgroot, met vloeroppervlakten van 500 tot 5000m². Het stroomverbruik is gering, traditioneel met vermogens van minder dan 2MW. Ook hier is echter in de laatste jaren een toename zichtbaar, tot zo’n 15MW. Ze bedienen meestal verschillende zakelijke gebruikers in de regio en hebben een klein verzorgingsgebied.

Efficiëntieverbetering

Met de stijgende populariteit van online diensten, de komst van 5g en de verwachte expansie van het internet-of-things, ligt een enorme groei van de datasector in de lijn der verwachting. Dit leidt nogal eens tot doemscenario’s, met claims over een verdriedubbeling van het verbruik van de rekencentra. De inzet van technieken die tot radicale energiebesparingen kunnen leiden, zoals fotonica en quantumcomputing, laat nog jaren op zich wachten. Daardoor lijkt inderdaad een probleem op ons af te komen, maar volgens onderzoek van de Amerikaanse Northwestern University, gepubliceerd in Science, zou dat weleens kunnen meevallen.

Sinds 2010 is het verbruik per berekening van een doorsnee server met een factor vier omlaaggegaan, becijfert het onderzoek. Dat komt vooral doordat de efficiëntie van processors flink is verbeterd en het idle-verbruik is gedaald. Wat datacenteropslag betreft is de hoeveelheid watt per terabyte zelfs met een factor negen gedaald, onder andere doordat de opslagdichtheid is toegenomen.

En ook de hoeveelheid servers is niet zoveel toegenomen als je op basis van de groei van het dataverkeer zou verwachten. Dankzij virtualisatie is de gemiddelde hoeveelheid compute instances per server namelijk vervijfvoudigd. Daarnaast is de power usage effectiveness, of pue, van datacenters verbeterd. De pue wordt berekend door het totale verbruik van een datacenter te delen door het verbruik van de serverinfrastructuur. Hoe dichter bij de 1, hoe beter. Vooral bij de voeding en koeling is winst behaald, door bijvoorbeeld over te stappen op waterkoeling.

Het gevolg van de verbeterde efficiëntie is dat het verbruik van alle datacenters in 2010 wereldwijd naar schatting op 194TWh uitkwam, terwijl dat in 2018 zo’n 205TWh bedroeg. Dat is dan weliswaar een stijging van 6 procent, maar het aantal compute instances nam in die periode met maar liefst 550 procent toe. De verbeteringen zouden voor een deel toe te schrijven zijn aan de verschuiving van traditionele, kleine datacenters naar grote hyperscalevarianten, die over de laatste generaties systemen, opslag en koeling beschikken. De verwachting is dat deze verschuiving verder doorzet, waardoor verdere besparingen mogelijk zijn en dat zelfs een verdubbeling van de vraag naar compute instances tot slechts een kleine verhoging van het totale verbruik zal leiden.

Googles datacenter in Eemshaven

Daarbij moet dan wel weer worden aangetekend dat de pue van de laatste generatie innovatieve datacenters aardig richting de theoretische limiet van 1 gaat. Bovendien hebben niet alle datacenters de mogelijkheid hun infrastructuur zo efficiënt in te richten als bijvoorbeeld Google en Amazon, die met respectievelijk hun tensor-processingunits en Graviton-processors hun eigen zuinige chips hebben ontworpen, die op de werklast van de bedrijven zijn toegespitst.

Colocationdatacenters leveren de ruimte, koeling en voeding, maar de inrichting van systemen en software is aan de klanten. Ook hier zijn besparingen te realiseren. In Nederland is dit jaar daarom het Lower Energy Acceleration Program gestart en naast datacenters doen bedrijven als Albert Heijn, Schiphol, Booking.com, Dell, HPE en KPN mee. Dit is een project om het gebruik van energiebeheerinstellingen van servers in datacenters te onderzoeken en te stimuleren zonder dat de prestaties hieronder lijden. De eerste stap in de pilotfase is het meten van de server idle coefficient, oftewel de sic. Dit getal geeft de mate aan waarin een server wel energie gebruikt, maar geen rekenwerk verricht. De tweede stap bij het project zal zijn om de sic te meten bij instellingen waarbij de servers zoveel mogelijk in een zuinige modus gaan als ze geen werk verrichten. De verwachting is dat het optimaliseren van het energiebeheer tot een besparing van 20 à 40 procent kan leiden.

Verder zijn er initiatieven in Nederland waarbij datacenters met hun restwarmte als warmtebron dienen voor lagetemperatuurwarmtenetten. Die dienen als alternatief voor verwarming met aardgas. Het voordeel van deze duurzame oplossing is tweeledig; datacenters geven warmte af aan bedrijven of kassen en ontvangen kou voor efficiëntere koeling. Mede door dit soort projecten moet een verdere groei van het aantal datacenters mogelijk zijn zonder dat ze een al te grote negatieve impact op de maatschappij krijgen.

Tweakers Magazine

Een variant van dit artikel verscheen eerder in het Tweakers Magazine, dat elke twee maanden naar alle Hero- en Elite-abonnees wordt verstuurd. Wil jij dit soort artikelen ook als eerste lezen en daarnaast profiteren van alle voordelen die een abonnement biedt? Check dan de Aboshop voor meer info. Je bent al Hero-abonnee vanaf 3,75 euro per maand. Jullie steun wordt enorm gewaardeerd.

Reacties (156)

[init6]

Datacenters kunnen inderdaad veel energie lokaal verbruiken, alleen door het thuis werken verbruiken we nu nationaal minder energie. Met als resultaat dat we in april al 5x een negatieve energie prijs gehad hebben.

De reden is complex, het is niet alleen doordat we minder verbruiken, maar ook omdat er minder lucht vervuiling is door vliegmaatschappijen, waardoor groene energie meer opgewekt kan worden. In april was er een piek in zonne-energie opwekking, met resultaat dat er negatieve prijzen ontstonden, iets wat zeer zelden voorkomt in Nederland. 29 maart is het zelfs gebeurt dat de energie prijs meer dan 6 uur negatief was:
https://www.rvo.nl/actuee...rijs-voor-uw-sde-subsidie

Het grootste probleem in datacenter allocatie is dat deze niet gecoördineerd worden. In het artikel spreekt men van het science park, nu zit ik dit kilometer gebied al 4 datacenters die ik ken: het voormalige Vancis datacenter (InterXion), Digital Realty, Equinix en het Nikhef datacenter. Dat is natuurlijk best een belasting voor een lokaal energienet. Van netbeheerders krijg ik ook vaak het idee dat ze niet alleen bij datacenters achter de feiten aanlopen. Ook krijgen ze vaak een aanvraag dat er een zonnepanelen park aangesloten moet worden waar geen capaciteit is om deze opwekking op te vangen. Ik denk dat Nederland toch eens moet gaan kijken hoe ze dit kunnen verbeteren.

[ocf81]

Van netbeheerders krijg ik ook vaak het idee dat ze niet alleen bij datacenters achter de feiten aanlopen. Ook krijgen ze vaak een aanvraag dat er een zonnepanelen park aangesloten moet worden waar geen capaciteit is om deze opwekking op te vangen. Ik denk dat Nederland toch eens moet gaan kijken hoe ze dit kunnen verbeteren.

Hier sla je de spijker op zijn kop. Netbeheerders lopen al 15 jaar te zeuren dat de energietransitie voor hen te snel gaat. Auto's, zonnepanelen en nu dus ook serverparken. In feite zitten ze daar gewoon te slapen.

[KappeNou]

De netbeheerders geven aan dat er duidelijke plannen moeten zijn.
Die zijn er niet. Op het moment begint dit beter te worden met de RES’en ( https://www.regionale-energiestrategie.nl/default.aspx )

Als het niet duidelijk is wanneer en waar er zonne/windparken komen of grote bedrijven. Dan kan een netbeheerder niet ineens binnen een jaar erop inspelen.
Assetmanagement van de netbeheerders hebben roadmaps welke gebaseerd zijn op risico/geld/capaciteit met wanneer en waar ze investeren in de netten. Waarvan risico op uitval op 1 staat. (Dus niet capaciteit van een weiland waar misschien ooit een windpark komt)
Liander en stedin investeren beide al tegen de 1 miljard per jaar.
Als vervolgens een zonnepark bedacht wordt in een gebied waar het hoogspanning station niet de capaciteit heeft voor zo’n aansluiting, of meerdere van deze aansluitingen heb je dus een uitdaging. Laat het ook net zijn dat dit station pas over 5 of 10 jaar op de rol staat, heb je een probleem.
Geld is dan niet eens altijd het probleem, maar capaciteit van de mensen. Wij hebben maar een paar partijen in NL die dit soort stations kunnen ombouwen, welke de specifieke kennis hebben van de desbetreffende installaties en netten.

Wanneer de capaciteit en geld er wel is zit er ook nog zo’n 3tot4 jaar minimaal tussen van functioneel ontwerp assetmanagement tot een bedrijfwaardig HS station opleveren. Normaliter neem je hier zo’n 5 jaar voor en zijn de lange termijn planningen tot 10 en tot 20 jaar.

Je kan ook de keuze maken om de komende jaren heel veel geld hier in te pompen mensen aan te nemen en over een aantal jaar de capaciteit hebben om random netten te verzwaren waar wellicht niets komt.
In Noord Holland staat ook al 25 jaar een HS station waar nog steeds niets is gebouwd, in de tijd dat het er allemaal wel zou komen:)

[divvid]

slapen....denk het niet. Ze zitten gewoon met hun handen in het haar omdat alle aangeboden zonne energie niet opgeslagen kan worden. Tegelijkertijd als de zon weg is vragen datacenters VEEL energie. Om nog maar te zwijgen van alle Tesla's die 's nachts aan de lader gaan.

De enige oplossing is een efficiënte energie opslag. Als ik de oplossing had dan was ik multimiljardair geweest. Musk komt nog een beetje in de buurt van een oplossing, maar nog lang niet van de opslag capaciteit die nodig is.

[ocf81]

Als je de dijken ophoogt rondom het IJsselmeer kan je dat meer prima als energieopslag gebruiken.

[batteries4ever]

Nou ja, er is zoiets als Plan Lievense.
Even uit mijn hoofd, dus als ik iets fout zeg, dan reageer maar: een dubbele ring om een stuk water Markermeer wordt geplaatst. De buitenste ring -6 m, de binnenste ring +6 m, zodat je 12 m hoogverschil hebt en er bij eventuele dijkdoorbraak geen water wegstroomt: breekt de binnenste dijk, dan stroomt water van de +6 ring naar de -6 ring, en gebeurt er verder niets. breekt de buitenste ring, dan stroomt water van de rest van het Ijsselmeer in de buitenste ring: akelig voor de plaatselijke scheepvaart , maar goed te doen.
is even werk en de vissers van Marken zijn er ook niet blij mee, maar daarmee heb je de Nederlandse energiehuishouding wel zo ongeveer op orde....

https://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_Lievense

[WillySis]

Dat plan is best leuk, maar het IJselmeer of Markermeer is geen goede locatie. om dat grootschalig te doen. Dat zou een enorme impact hebben op het milieu.
Er liggen inmiddels al soortgelijke plannen klaar, maar dan wordt het een "Energie atol" genoemd.
http://www.energiegids.nl...a37f7e/eg062013_25-28.pdf
https://publicwiki.deltar...1.+Atollen+in+de+Noordzee

[Reactie gewijzigd door WillySis op 23 juli 2024 08:06]

[batteries4ever]

Nou ja: impact op het milieu... vergeleken met de huidige stook-maar-raak stroomvoorziening met zijn interessante gevolgen voor het klimaat moet je voor je gevoel zo ongeveer met kernbommen o.i.d. gaan gooien om iets nog ergers te veroorzaken...
Mensen maken zich zorgen over de Corona crisis - you ain't seen nothing yet!
Die atollen in de Noordzee zijn ook niet zonder problemen, alleen wel lekker ver weg, en bovendien verdomd lastig en duur in verhouding en de opslag is zo op het plaatje te zien ook heel erg veel minder!

[WillySis]

De impact van een (dubbele) ringdijk in een klein meer als het Marker meer is heel groot. Het ecosysteem daar is ook niet meer bestand tegen wisselende waterhoogtes.

Een atol in de Noordzee (waar ik lang bodemonderzoek heb gedaan) heeft een impact, maar niet zo groot dat het hele ecosysteem op zijn kop wordt gezet. Er zijn zelfs regio's waar de impact heel klein is. Het gebied voor de Westerschelde hoort daar toevallig bij. Binnen de ontwerpen voor de Atols is ook plaats voor natuurvorming van typen die door allerhande maatregelen (waaronder het Delta plant en dijkverhogingen) nagenoeg verloren zijn gegaan.
De wisselende waterhoogtes zijn voor de kust geen enkel probleem. Het ecosysteem is daar juist van afhankelijk. De atols creëren zelfs natuur reservaten aan de buitenkant. Aan de binnenzijde is zelfs het kweken van vis een reële mogelijkheid. Natuurlijk gaat er een stuk bestaand ecosysteem verloren, maar daar blijft voldoende van over en er komt een verwant ecosysteem voor in de plaats. In het rapport van Deltaris kan je daar uitgebreide informatie over terugvinden.

[batteries4ever]

Ok, kan ik volgen, maar kosten per m3 lijken me bij die atollen veel te hoog. Ecosysteemproblemen ... sneu, maar tegenover de dreigende klimaatramp verwaarloosbaar: ik geloof je best dat ze voor het meer zeer ingrijpend zijn, maar relatief t.o.v. meters waterverhoging, woestijnvorming en andere interessante effecten...

[rschwartnld]

Mja daar heb je deels gelijk in, maar waar anders zou men dan nog moeten bouwen.
De laatste jaren word er al vrolijk in natuurgebieden en dergelijke doorgebouwd.
Dat vind ik allemaal erg zorgelijk, want de mens kan echt niet zonder groene stroken en bossen om zich heen.
De ongebreidelde afbraak van onze groene zones is wat mij betreft al veel te ver doorgeslagen.
Met als gevolg dat er nu steeds minder ruimte voor de natuur overblijft.
In diverse voorheen natuurgebieden zie je dan ook dat er heel veel huizen en recreatie troep is bijgebouwd.
Dus mijn conclusie is dat het heel veel kost maar is mij dat wel waard als dit het inpikken van de natuurgebieden zou tegen houden.

[ocf81]

Ik heb het inderdaad wat vereenvoudigd weergegeven, maar het plan is al heel oud. Ik geloof dat ik het voor het eerst in een boek van de gebroeders Das heb gezien.

[svenk91]

Mwah, valt tegen. Komt wel iets meer bij kijken dan 'simpel' de dijken rond dat meer ophogen. Het heeft ook effect op naburige grondwaterpeilen, de aanvoer rivieren moeten allemaal omhoog (en stromen daardoor anders).

Dat is allemaal heel erg duur, en de energie is er net zo makkelijk uit te halen dus ik betwijfel dat het genoeg oplevert. Om nou daarvoor de toekomstige generaties met dikke leningen op te zadelen... Nu zijn de rentes misschien laag, maar wie zegt dat nog zo is als de leningen vernieuwd moeten worden. Flink investeren vanwege lage rente op staatsobligaties kan je alleen verantwoord doen als de leningen zichzelf terugverdienen in hun looptijd met laag risico (helaas zijn er niet zo veel kippen op de radar die zulke gouden eieren leggen).

[batteries4ever]

Dat is een interessant punt: ik herinenr me een conferentie in canada waar ontario hydro (de energiemaatschappij daar) uitlegde dat duurzame heel moeilijk was want ze hadden al 150 centrales.
Waarop een bezoeker uit Duitsland zei dat ze in hun plaatselijke grid (ik dacht Niedersachesen) 15000 windturbines hadden.
Elektriciteitsmaatschappijen hebben een belangrijke en verrassend moeilijke opgave om het net stabiel te houden, maar je moet natuurlijk ook maar willen!

[RobinKuijp]

Dat de netbeheerders met handen in hun haar zitten klopt
Probleem speelt op alle lagen, zowel engineering als uitvoering. Alles gaat gewoon zo snel en er komen zo veel aanvragen voor aansluitingen binnen dat het niet bij te houden is.

Een van de oplossingen is dat wij als consument ons anders moeten gaan gedragen als het gaat om energieverbruik. Zoals de wasmachine aanzetten als de zon schijnt en slim laden met een elektrische auto.
Dit zal ook wel gebeuren, al zal het een tijdje duren gezien wij mensen gewoonte dieren zijn en velen niet opgegroeid zijn met het idee hier rekening mee te moeten houden.

Alle energie die niet onnodig getransporteerd hoeft te worden tijdens piekuren is meegenomen toch?

[Jeoh]

Het probleem is ook dat de investeringen die nodig zijn voor de netbeheerders niet eenvoudig te financieren zijn. Normaal gesproken zou je dan de tarieven omhoog gooien, maar dat mag niet door wetgeving, dus moeten ze aankloppen bij hun aandeelhouders (lees: gemeenten) die het ook niet al te breed hebben met de extra verantwoordelijkheden die ze vanuit het Rijk hebben gekregen.

(waarom hebben ze dan niet eerder geïnvesteerd? nou ja, voor de Splitsingswet was de netbeheertak vaak de geldkoe van de energiemaatschappij...)

[Glashelder]

Je zou je eens moeten verdiepen in de jaarcijfers van een Liander en dan hier weer terugkomen.

Het is echt te belachelijk voor woorden hoeveel dividend de netbeheerders elk jaar weer uitkeren maar tegelijkertijd wel klagen dat er geen geld is.

Krokodillentranen zijn het!

[Conzales]

Precies. Als je kijkt naar de energierekeningen voor consumenten zie je dat een KWh qua verbruik relatief goedkoop is, maar het vastrecht en de belasting daarintegen? Netbeheerders verdienen bakken met geld, maar investeren dat gewoon niet in het net. Vooral bekabeling en transformatoren zijn sterk verouderd.

[KappeNou]

Dit is gewoon gereguleerd en wordt ook door de overheid ACM uitvoerig bekeken. Dus zo makkelijk kan je dat niet zeggen
Overigens gaat het dividend naar de aandeelhouders welke de gemeentes zijn (aangezien het vroeger gewoon gemeentelijke energiebedrijven waren)
Dus het is niet zo dat er weer een investeerder nog rijker wordt.

[jwvdst]

ik denk dat netbeheerders wel willen maar vaak tegen gewerkt worden door bureaucratische instansies met betrekking tot vergunningaanvragen en bezwaarprocedures. 10 jaar voorbereiding is niet uitzondelijk.
Er zijn plekken waar het net al chronisch overbelast wordt waardoor het net daar exponentieel sneller verouderd.

[KappeNou]

Vergunning trajecten kunnen zeer lastig zijn.
Maar over het algemeen is het gewoon op tijd een handtekening zetten dat een investeerder echt iets gaat bouwen.
Helaas is dat allemaal op het laatste moment.
Weinig partijen gaan een netbeheerder 3/4/5 jaar van te voren zwart op wit zeggen dat iets er komt.
Je ziet het nu met de huidige corona crisis. Zullen ook weer wat projecten geschoven worden. Wellicht een investeerder welke helemaal een bedacht zonnepark niet meer gaat aanleggen

[gold_dust]

Ik ben niet positief over de toename van datacenters in een klein, overbevolkt land als Nederland wat aan het begin van een energietransitie staat. We kunnen de ruimte en energie beter ergens anders voor inzetten. Dat geldt net zo goed voor de kassen, bloemenvelden en intensieve veehouderij trouwens. Er zal een moment komen dat er harde keuzes gemaakt moeten worden: kiezen we voor het milieu of voor de industrie?

Op kleinere schaal zie ik dit ook: je kan bijvoorbeeld prima workstations en complete servers vervangen door een extreem zuinige NUC die luchtgekoeld wordt. Die 19 inch servers in gekoelde ruimtes zijn echt de grootste verspilling die mogelijk is.

En Netflix ook, zelf kijk ik het bijna niet maar mijn kinderen kijken letterlijk 100x hetzelfde Peppa Pig en Zig and Sharko filmpje. Ik kan beter de BluRays kopen en Netflix opzeggen om de enorme verspilling van servers en bandbreedte tegen te gaan.

[Ram-G-maN]

Je stelt een goede vraag wat betreft de inzet van het grondgebied van Nederland. Ik kan je verder toelichten dat we dat in Nederland onze welvaart op grote schaal importeren. Nederland kan zoals elk ander moderne land niet alleen en zelfvoorzienend opereren.

Echter moeten we realiseren dat onze "groene energie" voor een overgroot gedeelte bestaat uit geïmporteerde biomassa dat wordt verbrand in energiecentrales. En dat bijvoorbeeld de "Planet Proof" "Weide Melk" voor een overgroot gedeelte bestaat uit krachtvoer dat weer op zijn beurt voor een groot gedeelte bestaat uit illegale sojateelt uit de Amazone gebieden.

Waar we ons op voor moeten behoeden is dat wij klakkeloos aannemen wat grote bedrijven pretenderen te doen aan duurzaamheid. Green washing vindt vaker plaatst dan wij realiseren.

Terugkomend op de vraag hoe wij met het kostbare grond in Nederland moeten inzetten; ik denk persoonlijk dat wij in onze zoektocht naast technologische oplossingen ook meer mogen nadenken over hoe wij onze collectieve energiebehoefte drastisch kunnen terugdringen. Dat begint niet alleen bij elektrische auto's.

@EnigmA-X Met collectieve energiebehoefte bedoel ik dus totale energie, dus van onder elektrisch (hernieuwbare bronnen) als chemisch (fossielen bronnen). Elektrische auto's dragen aanzienlijk positief bij aan zowel energiereductie als energietransitie daar zijn talrijke wetenschappelijke bronnen voor of het well-to-wheel, cradle-to-cradle en/of circulaire economieën betreft. Wat ik probeer te zeggen is dat er een mentaliteitsverandering zal moeten plaatsvinden willen wij niet weer terugvallen in onze oude gewoontes. We moeten zorgvuldig omgaan met de beschikbare bronnen en het effectieve gebruikstijd maximaliseren. Terugkomend op het voorbeeld elektrische auto's. Het heeft weinig zin om elektrische auto op een oprit te hebben staan waar weinig mee wordt gereden, sterker nog het is zelfs schadelijker. Als we een stapje verder denken; kunnen we zelfs afvragen of het bezit en gebruik van een auto überhaupt efficiënt is om een persoon van A naar B te brengen.
Dat vraag ik mij dus af als autoliefhebber even voor de goede orde.
We dwalen af. Het begon over datacenters, ook daar kunnen wij dezelfde vragen stellen. Heeft het nut om elke scheet te vastleggen in Big Data? Hoe zorgen wij voor dat de datacenters efficiënt worden ingericht en geütiliseerd?

[Reactie gewijzigd door Ram-G-maN op 22 juli 2024 13:38]

[EnigmA-X]

Energiebehoefte terugdringen door elektrische auto's?
Zover ik weet zijn elektrische auto's qua energie niet bijzonder veel zuiniger qua energie (end-to-end)?

Anders gezegd, de hoeveelheid benodigde energie om van A naar B te komen scheelt niet zoveel. Wat wel potentieel uitmaakt is de uitstoot en welke/hoe energie toegepast wordt.

[batteries4ever]

Nou... dat scheelt nogal: een kleine verbrandingsmotor is bijzonder inefficiënt, vaak 30% https://en.wikipedia.org/wiki/Diesel_engine. Elektriciteitscentrales zijn ongeveer 2x zo effectief. Zelfs met transport van stroom tegenover transport van benzine/diesel kom je dan beter uit, zelfs als je die stroom met fossiele bronnen opwekt.
Er zijn auto's die 1l : 1000 km rijden (al zou je daar waarschijnlijk niet mee willen reizen). Die van mij doet 1:16. Daar valt dus veel te halen.

Wat betreft de datacentra: laten we eens kijken wat we uitsparen door niet elke dag een paar millioen mensen te laten pendelen, maar vanaf de keukentafel te laten werken...

[Conzales]

Vergeleken met brandstof ICE auto’s rijdt de gemiddelde elektrische auto ongeveer 1:60 in de zomer en ruim 1:40 in de koude maanden. Dus tot 3x zuiniger als je naar verbruik alleen kijkt.

[FireSheep]

als auto's enkel op zonne energie draaien zeg 7 maanden van de tijd door te laden wanneer panelen terugvoeren is er geen end to end. maar enkel end.

[Bedenker]

Op het gebied van inzet van het grondgebied van Nederland, ik denk dat de Datacenters een geweldig middel zijn die economische groei stimuleert, direct en indirect, op lokaal niveau in de regio en op landelijk niveau voor de schatkist. En dat allemaal hoofdzakelijk gefinancierd met buitenlands geld.
Zoals mijn oma mijn vroeger leerde: als er meer geld in je portemonnee gaat dan dat het er uit gaat, wordt je steeds rijker, dus hoe meer geld van uit het buitenland Nederland in komt, des te beter voor onze economie.

Als je dan het flatgebouw ziet van Digital Reality, dan vraag ik mij af hoeveel andere bedrijven zoveel betekenen voor de Nederlands economie per m2 grond.

[Chrosser]

Werken er echt veel lokalo's bij zo'n datacenter? Kan het me moeilijk voorstellen. Uberhaupt lijkt me het aantal personen op locatie ''weinig''. Daarnaast heeft het hele land er last van qua energieverbruik, dat momenteel veelal helemaal niet duurzaam opgewerkt wordt en dus ook een aanslag pleegt op de fossiele brandstoffen (waarmee we dan hoofdzakelijk andere landen spekken).

Natuurlijk houden we dan mensen aan het werk die energienetwerk moet uitbreiden of die het datacenter mogen bouwen (incidentele economische impuls). Maar weegt dat economisch voordeel dan zoveel op tegen de afbraak van onze planeet? of het in stand houden van grondgebied van Nederland? Ik kan de vraag niet beantwoorden.

[kidde]

Weet niet of u wel eens in Eemshaven was, maar daar werk je niet als je _geen_ lokalI bent Maar goed, het gaat daar bij Google om 250 werknemers. Voor het platteland van Groningen best veel.

Wat betreft onze planeet: Die datacenters komen er toch. Dan liever op Nederlandse windenergie met warmtegebruik dan Poolse bruinkool.

Qua grondgebruik: Het is nou niet per se dat de gemiddelde Nederlander verdrietig is, dat men niet op de plek van het datacenter kan wonen.

@Conzales Heeft u een bron voor die bewering of ventileert u uw mening? Windenergie komt in Eemshaven aan land.

[Reactie gewijzigd door kidde op 23 juli 2024 08:06]

[Conzales]

Die datacenters draaien niet en zullen nooit draaien op groene energie. Groene energie is een farce certificatenhandel voor landen die zelf niet investeren in groene energie en die certificaten opkopen.

[sympa]

In welke mate trekt zo'n flatgebouw werk aan? Voor bouw en onderhoud zeker. De energie die het verstookt al minder.
En qua werk? Een deel van het ontwikkelwerk wordt lokaal gedaan, maar hoe sterk is die verbondenheid? Dat lijkt me wel een onderzoek waard.
Aan de andere kant, een datacenter staat amper in de weg, en anders komt het op een andere plek te staan.
Als het efficiënter moet, en het niet met geld kan, dan zou het met rapportage moeten. "Een bestelling via deze webshop kost gemiddeld 10 gram CO2, dus evenveel als 100 meter auto rijden.".
Natuurlijk hebben ze dan allemaal groene stroom, dus je moet dat berekenen met de landelijke stroommix.

[theduke1989]

ik kan hier niet in mee gaan. Misschien andere branches, zoals winkels etc ja.
Maar op data center gebied? want 1 het is niet voor iedereen bedoeld, dus alleen MKB's etc. Maar particulier, of super kleine bedrijven van 1-10 gebruikers hoeven niet een datacenter te hebben kunnen net zo goed een Synology aanschaffen daarop data opslaan, verwerken etc.

En sinds wanneer ging het beter met Nederland wanneer er een betere econnomie kwam? kan me dat niet de laatste 10-15 jaar herinneren.

[Chrosser]

Het probleem is alleen dat wij als Nederland, in tegenstelling tot sommige scandinavische landen, geen keuzes durven te maken. Ik kan mij niet herinneren dat wij ooit een keer een drastische keuze hebben gemaakt (binnen welke sector dan ook) die leidt tot een ''radicale'' omslag of aanzet tot een andere manier van denken. Wij polderen liever en komen dan altijd, niet op de gulden, maar loden middenweg uit.

t.a.v. elektrische auto's: die zijn überhaupt niet te betalen voor jan modaal. ontmoedigingsbeleid door overal extra accijnzen op te leggen zijn ook niet de oplossing, want jan modaal kan niet anders.dan gebruikte auto's blijven rijden. Positieve stimulering zou meer een stap in de goede richting zijn. En dan bedoel ik niet een slooppremie van € 1000 zoals in het verleden.

[blissard]

Mooie voorbeelden zij de Deltawet en de daaruit voortgekomen Deltawerken. Of het afschaffen van de octrooiwet waarmee de basis van Philips en Unilever is gelegd. Dat zijn allebei wel drastische koerswijzigingen geweest. Zo zijn er vast nog veel meer te bedenken.

[maykoga]

Het is belangrijk je echt af te vragen, wil ik deze data opslaan? moet ik echt elke minuut loggen?

hoelang moet ik dit bewaren? na 2-jaar kun je bijvoorbeeld wel af doen met uur data, en na 4-jaar kun je wel af doen met daggemiddeldes.

dit bespaart enorm op alle resources

[Blokker_1999]

Ik wil je wel eens een film zien renderen op een NUC, op een manier dat je baas het geen verspilling van je tijd vindt. Of een database van een paar 100GB draaien waar duizenden queries per seconde op worden afgevuurd.

Een NUC heeft zijn plaats, maar is geen vervanging voor gespecialiseerde hardware. Dat zou zijn alsof je gaat zeggen dat jij je met een Renault Kangoo ook een kast kunt gaan halen bij Ikea en dat daarom bestelbussen en vrachtwagens de grootste verspillingen zijn.

En waarom heb je nog geen BDs gekocht van Peppa en Zig and Sharko? Omdat op een dag je kinderen er niet meer naar zullen omkijken. Omdat je die ook niet zomaar snel even mee kunt nemen als je op stap gaat. Omdat, als jij de digitale resources van Netflix als een verspilling vindt, dat je de gebruikte resources voor de productie van die BD en speler een nog grotere verspilling zult vinden.

[ppl]

Ik wil je wel eens een film zien renderen op een NUC, op een manier dat je baas het geen verspilling van je tijd vindt.

Slecht voorbeeld aangezien je dit soort zaken ook al prima kunt doen op iets als een NUC of een iPad Pro. Dat laatste is te zien in het volgende filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=-ZpsliNmJLo
Videokaarten worden in deze behoorlijk veel gebruikt om dingen te versnellen. Zelfs een simpele IGP van de NUC kan dat prima doen en middels Thunderbolt is daar tegenwoordig ook een krachtigere eGPU aan te hangen.

Een NUC heeft zijn plaats, maar is geen vervanging voor gespecialiseerde hardware.

De NUC is gespecialiseerde hardware Je snapt het moraal van het verhaal niet. Het gaat nou juist om het zinniger inzetten van bestaande hardware en de juiste hardware bij je klus te zoeken. Dan maak je optimaler gebruik van de hardware en heb je het minste energieverlies (en stroomverbruik). Daar wordt dan ook al veel naar gekeken. Virtualisatie is daar een gevolg van bijvoorbeeld maar ook de ARM servers en iets als de Raspberry Pi dankt er zelfs zijn hele bestaansrecht aan.

Om even weer terug te komen op je volgende uitspraak:

Of een database van een paar 100GB draaien waar duizenden queries per seconde op worden afgevuurd.

Vraag je eerst eens af waar de load in dat soort taken in zit en kijk dan nog eens naar de hardware die je hebt draaien. Sun Microsystems kwam jaren geleden met een nieuwe processor uit. Tweakers.net (en diverse anderen) hebben deze toen naast de AMD Opteron gezet. De conclusie van velen was dat de machine niet geschikt was voor iets als database werk maar het won wanneer het ingezet wordt als een webserver.

Met andere woorden: het gaat er om dat je kijkt naar wat je nodig hebt en daar je hardware+software op afstemt. Mensen overschatten veel te vaak de computing power die ze nodig hebben. Dit is een principe die bedrijven die hun servers op platformen als AWS en Azure hebben draaien veel beter doorhebben. Dat komt omdat die platformen voor ieder wissewasje kosten in rekening brengen. Het is dan ook in je eigen belang om de diverse aspecten van je serverpark in de gaten te houden en zowel op als af te schalen (je zult dus ook moeten zorgen dat je überhaupt kunt op- en afschalen, software moet dat kunnen). Dan verbruik en betaal je namelijk niet meer dan je daadwerkelijk nodig hebt. Die werkwijze heeft als positieve bijkomst dat er ook efficiënter met energie wordt omgegaan, iets wat koren op de molen is van iedereen die zich met het energienetwerk bezig houdt.

[Reactie gewijzigd door ppl op 23 juli 2024 08:06]

[orvintax]

Slecht voorbeeld aangezien je dit soort zaken ook al prima kunt doen op iets als een NUC of een iPad Pro. Dat laatste is te zien in het volgende filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=-ZpsliNmJLo

In die video wordt er "simpel" knip en plakwerk verricht. Dat is inderdaad prima mogelijk maar makkelijk/ met enig comfort is natuurlijk iets anders. Ik denk (weet zeker) als je wat zwaarder videowerk gaat doen dat dan een Ipad Pro vrij nutteloos is.

[rschwartnld]

Ik snap jouw idee heel erg goed. maar je zit appels met olifanten te vergelijken.
Een egpu is een heel slap aftreksel van een echte video kaart in een systeem.
Het feit dat je dit als een krachtig product omschrijft zegt genoeg.
Ik kan niet eens mijn spellen spelen met die zogenaamd krachtige egpu.
Het is leuk voor bepaalde doelen maar kan gewoon in de verste verten niet opwegen tegen de prestatie die bij diverse systemen nodig zijn.
Want er word al heel erg veelvuldig gebruik gemaakt van intel nuc doosjes bij bedrijven, maar dat is allemaal licht kantoor werk of specifieke doelen zoals bijvoorbeeld het draaien van multimedia schermen.
Het blijft nog steeds een onzin verhaal, elke taak heeft een bepaalde hardware nodig.
Je kan letterlijk geen server maken van een nuc, zeker je kan met de nieuwste aardig wat doen.
Maar het blijven zeer energie zuiniger computers welke zeer beperkt zijn in hun prestaties.
Dat deze net als de krachtiger machines steeds beter en sneller worden is alleen maar goed.
Aan de andere kant worden wij nu bestookt met nieuwe hardware wat voor thuis eigenlijk allemaal overkill is want zowel AMD als Intel pompen nu multicore monster producten op de markten waar je eigenlijk voor het overgrote deel meer dan 90% per dag niets mee doet.
Natuurlijk schakelen deze het energie gebruik terug als deze niet gebruikt worden, maar hoe dan ook er zijn momenteel nauwelijks software producten beschikbaar die echt gebruik maakt van al deze power.
Alleen als iemand grafische render klussen en dergelijke loslaat op deze krachtpatsers maak je pas echt gebruik van de volledige kracht hiervan.
Zeg mij dan maar eens waarom zowat iedereen tegenwoordig al zo een machine in huis heeft staan, ik durf zelfs te stellen dat het overgrote deel van deze kopers nooit meer dan 4 cores echt ooit gebruikt.
En dan praat ik in de 85% van de gevallen over mensen die zelfs niet meer dan 1 core nodig hebben om dat wat ze doen uit te voeren. Daar komt ook nog eens bij dat deze dan ook in de meeste gevallen minder dan een uur per dag in gebruik is, hoezo verspilling ja daar zou een nuc absoluut op zijn plek zijn.
Maar servers nee complete onzin de machines waar ik aan werkten staan dag en nacht te stampen, vaak ook nog eens met een hele batterij amd of nvidia copro kaarten om het zware rekenwerk er door te stampen. Dus tsja het blijft een verhaal van onzin nogmaals je kan met een mini ook geen 40 ton lading vervoeren.
Neemt niet weg dat ik het nog steeds bijzonder fijne oplossingen vind voor heel veel kleine IT taken, maar daar blijft het simpelweg bij.
Wat betreft egpu dat blijft echt een speeltje voor diegene die graag rommelen met een laptop, maar voor het serieuze werk heb je toch echt een steviger presterende oplossing nodig.
Om een voorbeeld te geven als je een titan via egpu aanspreekt hou je een eigenlijk een gtx 1070 over.
Geweldig.... maar niet heus

[Scriptkid]

Voor dat soort werk huur je ruimte in een cloud oplossing alla Azure batch jobs,

je verbruikt dan alleen cpu in een data center op het moment dat jij het nodig hebt en jij kunt gewoon verder met je volgende film.

[Squixx]

en waar denk je dat dat azure DC staat?

juist, gewoon in noord-holland..

[gold_dust]

Je moet het natuurlijk niet al te letterlijk nemen, een storage server met 32 hdd's kun je niet zo snel door een NUC vervangen maar het overgrote deel van het simpele webserver werk wel. Wat ik mijn hele carrière al zie dat servers enorm overgedimensioneerd worden gekozen om maar niet tegen mogelijke capaciteitsgrenzen op te lopen. In de praktijk staat dan alles vrijwel altijd idle te draaien. Hier is een voorbeeld van stackexchange met meer dan 1 miljard pageviews per maand: de gemiddelde server cpu load ligt tussen de 1 en 10% en de piek ligt bij 20%: https://stackexchange.com/performance

Dat van die Blurays bedacht ik me zelf ook al: ik ga gewoon de afleveringen eenmalig via een torrent/usenet downloaden. Het lijkt me ook niet echt gezond materiaal waar dvd's en blu-rays van gemaakt zijn en het diesel busje dat ze komt bezorgen is dat ook niet.

[Reactie gewijzigd door gold_dust op 23 juli 2024 08:06]

[chaoscontrol]

Een NUC heeft geen remote management en dus per definitie waardeloos in een datacenter. Al helemaal als edge device want die hangen op plekken waar je helemaal niet wilt komen. Ook daar is geen verspilling want er is genoeg hardware (i.c.m. bijv. Atom C3750, Xeon D-2161 etc.) die zuinig is en voldoet en wel de requirements heeft van server hardware.

[ppl]

Een NUC heeft geen remote management en dus per definitie waardeloos in een datacenter.

Dan zou ik toch wat beter om je heen gaan kijken en ook beter gaan nadenken over de materie want je zit met een uitspraak als deze er behoorlijk naast. Wat je ziet is dat de hardware er tegenwoordig steeds minder aan toe doet. Kijk alleen al naar iets als Ceph. Daarmee kun je een heel netwerk aan datastorage opbouwen waarbij een individuele node er eigenlijk niet echt toe doet. Als deze uitvalt dan is er niks aan de hand. Dat principe wordt toegepast bij o.a. Google en Facebook.

Daarnaast is remote management meestal ook geen enkel toegevoegde waarde. Ja het is leuk in je serverparkje van 20 machines maar niet als je, zoals een Google, Microsoft, Amazon, etc., je een heel datacentre vol hebt hangen met servers en ook nog eens meerdere datacentres te beheren hebt. Je gaat niet alle individuele servers lopen beheren op afstand. Wat je dan wilt is domweg een alarm die afgaat en als dat x aantal keer in een bepaald datacentre is gebeurd dan stuur je er een techneut langs die ze afgaat. Dat kun je dan onder al het overige onderhoudswerk wat je moet doen schuiven.
Het voordeel van deze aanpak is dat je kunt besparen op additionele functies als redundante voedingen en de remote management chips. Met name deze laatste categorie kan al aardig wat hoeveelheid Watts slurpen waardoor je per datacentre toch weer het nodige aan energie kan besparen.

Een ander punt is iets waar ik zelf niet aan gedacht heb maar wat ik bij een klant tegenkwam en waarvan ik later heb gezien dat ze hierin absoluut niet de enige in waren. Er zijn bij de wat grotere bedrijven en ook bij sommige toepassingen nogal wat certificeringen waar men aan dient te voldoen. Dat betekent ook vaak dat hardware gecertificeerd moet worden. In geval van deze klant was de server gecertificeerd maar niet de remote management optie die erop zat. Zij hadden een ander remote management systeem die wel was gecertificeerd...
Houdt er echter ook rekening mee dat het soms ook gewoon een gevalletje is van de tooling die gebruikt kan worden. Als je je remote management lostrekt van de server zelf dan heb je ook meer flexibiliteit qua server hardware. Als je grote aantallen servers moet installeren en/of je wilt je klanten keuze aanbieden dan is deze setup juist fijner om te hebben. Vanuit security oogpunt valt hier ook wel het nodige over te zeggen.

Of anders gezegd: een machine met remote management is in een datacentre per definitie waardeloos. Ook hier geldt weer dat je moet nadenken over het nut van de hardware die je gaat inzetten.

[FireSheep]

er zijn zeer grote ssd's te krijgen enkel geld is dan nog maar een factor.

[Haga]

En Netflix ook, zelf kijk ik het bijna niet maar mijn kinderen kijken letterlijk 100x hetzelfde Peppa Pig en Zig and Sharko filmpje. Ik kan beter de BluRays kopen en Netflix opzeggen om de enorme verspilling van servers en bandbreedte tegen te gaan.
[/quote]

Wat houdt u tegen?

Een beter milieu/klimaat begint bij uzelf 😉

Doen dus. 👍

[pe0mot]

Een DVD met speler is een zwaardere belasting voor het milieu dan een beetje bandbreedte.

[PanaLover]

Niet als de DVD speler al in bezit is...

[Conzales]

Die 10 tot 15 Watt van de speler zal al meer zijn dan dat Netflix nodig heeft voor 1 stream.

[Scriptkid]

Je weet dat er netflix offline is ?

download die serie dan zodat ze offline kunnen kijken.

[SRI]

Gewoon eenmalig downloaden dus 😉 geen vervuiling door productie van DVD's, spelers, vervoer etc en maar een keer de bandbreedte verspilling.

Helaas ondersteunen streamingsdiensten dit niet om lokaal content te houden die je vaak opnieuw bekijkt (laat staan dat je smart tv daarvoor opslag heeft).

[sympa]

Of een client met cache... nog beter. Spotify doet dat, waarom Netflix niet? Ik bedoel, ze weten zelf toch ook hoe sommige content geconsumeerd wordt?

[SadisticPanda]

Workstations kan je vervangen door nucjes maar servers..nooit. nucjes schalen slecht. Prop maar eens 48 disks of 256gb ram in een nucje. Voor sommige toepassing heb je nu eenmaal vette pc's nodig en die nemen plaats in.

Al zie je meer en meer servers arm based en kunnen een oplossing zijn maar niet alles draait op arm.

[Patrickkkk]

Ik ben niet positief over de toename van datacenters in een klein, overbevolkt land als Nederland wat aan het begin van een energietransitie staat. We kunnen de ruimte en energie beter ergens anders voor inzetten. Dat geldt net zo goed voor de kassen, bloemenvelden en intensieve veehouderij trouwens. Er zal een moment komen dat er harde keuzes gemaakt moeten worden: kiezen we voor het milieu of voor de industrie?

Die servers zijn er uiteraard omdat er vraag is (voor een groot deel van Europa). Als ze in niet in Nederland staan komen ze wel ergens anders. Het zou mooi zijn als Nederland wat meer vaart zou maken met groene energie en we er daardoor voor kunnen zorgen dat dit in ieder geval CO2 neutraal gebeurd.

Die keuzes worden nu al constant gemaakt het is altijd een afweging tussen verschillende belangen.

Intensieve veehouderij is juist effectief qua grondgebruikt voor varkens en kippen maar dat is voor dierwelzijn weer niet zo best. (voer wordt voornamelijk geïmporteerd uit Azie)

Op kleinere schaal zie ik dit ook: je kan bijvoorbeeld prima workstations en complete servers vervangen door een extreem zuinige NUC die luchtgekoeld wordt. Die 19 inch servers in gekoelde ruimtes zijn echt de grootste verspilling die mogelijk is.

Nee. Die NUC bied echt niet genoeg snelheid om websites, databases en api's etc. te serveren. En als je dat wel zou doen dat wou dit waarschijnlijk veel inefficienter zijn dan gespecialiseerde servers. Voor eenvoudig computergebruik is het inderdaad een prima alternatief.

[Cergorach]

Ik ben niet positief over de toename van datacenters in een klein, overbevolkt land als Nederland wat aan het begin van een energietransitie staat. We kunnen de ruimte en energie beter ergens anders voor inzetten. Dat geldt net zo goed voor de kassen, bloemenvelden en intensieve veehouderij trouwens. Er zal een moment komen dat er harde keuzes gemaakt moeten worden: kiezen we voor het milieu of voor de industrie?

Er zijn ook oplossingen die efficiënter zijn voor zowel, bouw, energie, milieu en ruimte. Het issue daarmee is dat ze significant duurder zijn (initieel) en mensen je heel raar staan aan te kijken als je er over begint... Neem bv. de sportvelden en sporthallen, die nemen enorm veel ruimte in beslag, vlak naast woongebieden. Maar niemand die denkt, we kunnen die sporthallen ook gewoon onder die sportvelden bouwen... Zwembaden of kassen verwarmen kost behoorlijk wat energie, een datacenter koelen kost behoorlijk wat energie, die naast op op elkaar bouwen zou wellicht een goed idee zijn? En meer ondergronds bouwen voor zaken die ondergronds kunnen zou een goede stap vooruit zijn. Er kan zelfs verticale tuinbouw plaatsvinden ondergrond en door alleen gebruik te maken van de lichtfrequenties die de planten gebruiken kan je per m2 veel meer verbouwen, dan zou je bovengronds prima ruime woningen kunnen bouwen.

Omdat het nooit zo gedaan is en het niet zo 'hoort' denken mensen niet na over zulke zaken en zit bijna iedereen (aan beide zijden van het argument) hun eigen agenda te promoten zonder na te (durven) denken over hoe het alle twee zou kunnen...

Daarnaast heb je ook nog eens enorm veel gebouwen (woningen en bedrijven waar geen zonnepanelen op de daken zit. Als je het hier zo af en toe hoort op Tweakers is dat een financiële overweging omdat het niet altijd even goedkoop is om te plaatsen...

[xmenno]

En Netflix ook, zelf kijk ik het bijna niet maar mijn kinderen kijken letterlijk 100x hetzelfde Peppa Pig en Zig and Sharko filmpje. Ik kan beter de BluRays kopen en Netflix opzeggen om de enorme verspilling van servers en bandbreedte tegen te gaan.

Maar dan ga je een BluRay speler aanzetten alleen voor jezelf terwijl ze bij Netflix een server met een paar SSDs en 100G netwerk kaarten hebben die voor veel meer mensen video's kan streamen?

[theredspecial]

Het is overigens wel zo dat de meest moderne kassen netto energie kunnen produceren door allerlei slimmigheden en de koppeling met de industrie in Rotterdam. Neemt niet weg dat we voorzichtig moeten zijn, maar toch...

[Goderic]

Ik ben niet positief over de toename van datacenters in een klein, overbevolkt land als Nederland wat aan het begin van een energietransitie staat. We kunnen de ruimte en energie beter ergens anders voor inzetten. Dat geldt net zo goed voor de kassen, bloemenvelden en intensieve veehouderij trouwens. Er zal een moment komen dat er harde keuzes gemaakt moeten worden: kiezen we voor het milieu of voor de industrie?

Gaan die ergens anders minder energie verbruiken dan? Het probleem verplaatsen lost niets op.

Op kleinere schaal zie ik dit ook: je kan bijvoorbeeld prima workstations en complete servers vervangen door een extreem zuinige NUC die luchtgekoeld wordt. Die 19 inch servers in gekoelde ruimtes zijn echt de grootste verspilling die mogelijk is.

Zo'n NUC is net even efficiënt als een server of workstation, hier win je niets mee.

En Netflix ook, zelf kijk ik het bijna niet maar mijn kinderen kijken letterlijk 100x hetzelfde Peppa Pig en Zig and Sharko filmpje. Ik kan beter de BluRays kopen en Netflix opzeggen om de enorme verspilling van servers en bandbreedte tegen te gaan.

Dat is echt rommelen in de marge, je gaat hier maximaal een paar kWh per jaar mee besparen, steek je energie ergens anders in.

[goarilla]

Er zal een moment komen dat er harde keuzes gemaakt moeten worden: kiezen we voor het milieu of voor de industrie?

Ik vrees dat zoals het er nu voor staat ... we eerst ecologische hammers op onze kop moeten krijgen voordat er echt gemoved gaat worden. Tot dan zal het iedere keer rijzen en begraven worden in de politieke polemiek de jour ...

Op kleinere schaal zie ik dit ook: je kan bijvoorbeeld prima workstations en complete servers vervangen door een extreem zuinige NUC die luchtgekoeld wordt. Die 19 inch servers in gekoelde ruimtes zijn echt de grootste verspilling die mogelijk is.

Niet akkoord mee. Ooit gehoord van virtualisatie. Dat is hoe we meerdere systemen op 1 fysiek systeem draaien. Het is de job van de datacenterops om deze 19 inch servers zo snel mogelijk, zo bezet als mogelijk te houden. Ook zijn datacenters meer en meer van plan hun systemen minder te koelen omdat het slijtageverschil tussen 30C en 45C praktisch onmerkbaar is.

En Netflix ook, zelf kijk ik het bijna niet maar mijn kinderen kijken letterlijk 100x hetzelfde Peppa Pig en Zig and Sharko filmpje. Ik kan beter de BluRays kopen en Netflix opzeggen om de enorme verspilling van servers en bandbreedte tegen te gaan.

Ja eigenlijk zouden we ons moeten afvragen of die 4K stream echt nodig. Of onze koffie vaker opzij zetten voor water (het is een heel egoistisch gewas). Ons minder douchen, etc ... Maar ... ik zie dat echt niet gebeuren totdat ... ecologische hammers op onze kop vallen.

[D0phoofd]

Op kleinere schaal zie ik dit ook: je kan bijvoorbeeld prima workstations en complete servers vervangen door een extreem zuinige NUC die luchtgekoeld wordt. Die 19 inch servers in gekoelde ruimtes zijn echt de grootste verspilling die mogelijk is.

Servers die een target markt hebben voor datacenters zijn dusdanig gebouwd om een hoge dichtheid te hebben. Juist zo dat er externe koeling nodig is. En niet in het Chassis zelf, maar die komt dan van de cold corridor. Warmte is nog steeds een probleem, maar het word simpelweg verplaatst. Nieuwe datacenters gebruiken ook betere en efficentere technieken om die warmte af te voeren zoal evaporation. Het zijn dus niet altijd Airco's als het niet heel warm is buiten.

Ik kan beter de BluRays kopen en Netflix opzeggen om de enorme verspilling van servers en bandbreedte tegen te gaan.

Ik weet niet of Netflix dat doet. Maar een dienst zoals spotify heeft gewoon een lokale cache.
De Cloud diensten moeten ook gewoon betalen voor hun verkeer. Die hebben er ook baat bij om dat tot een minimum te beperken.

[The Zep Man]

In plaats van enkel kijken naar wat het maximum is aan datacenters dat Nederland aan zou kunnen, kan ook gekeken worden naar hoeveel van de huidige capaciteit wordt verspild. Kijk naar of het goedkoper is om code of implementaties te optimaliseren (lange termijn oplossing, duurzaam) in plaats van er maar meer hardware tegenaan te gooien (korte termijn oplossing, verspilling).

Denk ook aan nutteloze number crunching, zoals sommige cryptocurrency implementaties. Leuk dat iemand ergens bovenop een piramide geld verdient, maar tegen welke kosten voor bijvoorbeeld het milieu (die door iedereen gedragen wordt)?

Ik schat dat minstens 90% van de capaciteit verspild wordt.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 23 juli 2024 08:06]

[Scriptkid]

Dat is juist een van de redenen om voor moderne cloud oplossingen te kiezen.
IPV dat je een eigen OS met patches workloads voor het OS etc neemt bouw je building blocks met functies specifiek voor dat ene taskje die dan op shared hardware draait.

voorbeeldje, Azure SQL, Azure Servicebus, Azure eventhub, Azure app service , Azure Kubernets ,

en je kunt alles appart schalen zonder overhead en waste.

[SRI]

Ja dan komt echter ook weer de vraag wat is goedkoper? Een gespecialiseerde developer die dingen optimaliseert tegenover het 'kilowattje' dat hij bespaart. Manuren blijven vaak veel duurder dan elektriciteit.

Neemt niet weg dat ik geloof dat er een hoop verspilt wordt en voor wellicht minder 'nuttige' taken worden gebruikt. Echter zolang er op een of andere manier meer geld uitkomt dan erin gaat zal het zo blijven.

Heb je nog eventuele onderbouwingen/artikelen/onderzoek waarop je die 90% baseert?

[EnigmA-X]

De vraag is uiteindelijk niet alleen wat "goedkoper" is. Duurzaamheid, werkgelegenheid, millieu en economie in het algemeen geven in de long run vaak veel meer voordeel. Als je in dit voorbeeld kijkt: de developer optie dus.

Ik denk persoonlijk dat een onderliggend probleem weleens een stukje mentaliteit van (te) snel geld willen verdienen kan zijn. Weinig visie en strategie op de wat langere termijn leidt tot het 'verbrassen' van al het moois dat we nu hebben (en dan doel ik zowel op de mooie rekencentra/datacenters als op onze natuur, economie, etc.)

[scholtnp]

De vraag is uiteindelijk niet alleen wat "goedkoper" is. Duurzaamheid, werkgelegenheid, millieu en economie in het algemeen geven in de long run vaak veel meer voordeel. Als je in dit voorbeeld kijkt: de developer optie dus.

Mee eens. Het probleem is dat de direkte drijfveer "meer rekenkracht" goedkoper is uit te breiden met meer hardware en een hoger energieverbruik omdat dat weinig kost. We zouden dus de energiebelasting flink omhoog moeten gooien en daarmee de verlaging op loonbelasting financieren. Dat zou een echte vergroening van de ICT zijn. 'Weglekken' van datacenters naar andere landen kun je tegengaan door een zelfde energiebelasting met alle EU landen samen af te spreken. En datacenters buiten de EU zijn geen concurrentie vanwege de benodigde AVG / GDPR.

[EnigmA-X]

Eens.

Ik denk alleen niet dat datacenters buiten de EU geen concurrentie zouden zijn vanwege AVG/GDPR. Ik vermoed dat het datacenter buiten Europe zich ansich best zou kunnen certifceren, waar dan ook.

Ik vermoed dat de concurrentie vooral niet zal ontstaan vanwege onze natuurwetten. Latency in datacenter land is een belangrijk dingetje. Natuurwetten doorbreek je niet met een certificering ;-)

[Piemol]

Verschuiving van belasting zou op veel meer gebieden mooi zijn.

Zie bijvoorbeeld artikelen als:
Verschuif belasting van arbeid naar grondstoffen
Hef belasting over grondstoffen, niet over arbeid | De Volkskrant

Als onderdeel van een Kringloop economie

[bbob]

Die 90% is natte vingerwerk.

Als je het artikel goed leest, lees ik dat hele grote datacenter veel efficiënter zijn dan kleinere. Heb je een eigen server of deel van een vps zal veel hardware idd 90% van de tijd niet te doen. Ben je onderdeel van een cloudsysteem zal die hardware opschalen bij meer vraag en dus bij minder deel uitschakelen. Daar ligt de efficiency natuurlijk veel hoger. We gaan steeds meer die laatste kant op dus valt het wel mee.
Daarnaast systemen worden steeds sneller dus het stroomverbruik zal niet extreem veel toenemen.

[Ayporos]

Ja maar 'the cloud' is een fancy woord voor 'iemand anders z'n computer'..
Sure schaalbaarheid is tof.. maar hardware tegenwoordig is toch best zuinig én je kunt voor een redelijke prijs toch vrij krachtige hardware krijgen (met dank aan AMD ) die prima inzetbaar is voor 24/7 home-servers. Sowieso heb je natuurlijk ook erg zuinige hardware en kan je prima een NAS-box bouwen die minder watt verstookt terwijl ie aan het werk is dan een ouwe gloeilamp van 40 of 60 watt.
En gezien alle privacy opheft de laatste tijd, tezamen met de leaks en tezamen met de ideologische bias en censuur/misbruik van grote bedrijven (waaronder Google, Facebook en Patreon om zo een paar grote namen te noemen) snap ik goed dat er mensen/bedrijven zijn die liever hun data(verwerking) in eigen hand willen houden.

Persoonlijk draai ik ook liever m'n eigen (VM) servers (media, NAS, web) dan dat ik die toevertrouw aan een derde partij.

[Reactie gewijzigd door Ayporos op 23 juli 2024 08:06]

[bbob]

Je antwoord is een typisch tweaker antwoord eigen nas box bouwen. Voor de massa is dat geen antwoord.

[Ayporos]

Ja maar zélfs voor die 'massa' zijn er prima kant-en-klare 'thuis server' oplossingen.
Kijk naar Synology NAS systemen.. die kunnen praktisch alles wat een 'gemiddeld persoon' zou willen of nodig heeft.
'de cloud' persoonlijk vind ik prima voor dingen als off-site backups (zolang het encrypted is).

Gaming as a Service is dé next 'big thing' waarmee bedrijven willen proberen zo veel mogelijk mensen de cloud in te krijgen zodat ze ze geld kunnen blijven melken en nóg meer de regie van wat je als eindgebruiker allemaal kan.

Persoonlijk vind ik het niet zo'n toffe zaak... we hebben onze EIGEN muziek en film bibliotheken al opgegeven voor 'streaming services', we hebben de mogelijkheid om onze eigen gekochte spellen te kunnen spelen hoe en zo lang we maar willen al opgegeven (always-online checks, geen dedicated online servers meer) en nú willen ze zelfs onze mogelijkheid om zélf spellen te bezitten en kunnen spelen naar zichzelf toe trekken zodat we hélemaal afhankelijk zijn van deze bedrijven om ons hun 'service' te blijven bieden...

We bezitten steeds minder... já het is effectief goedkoper en makkelijker (want op spotify kun je meer verschillende muzieknummers luisteren dan je ooit zelf had kunnen verzamelen fysiek) maar ik vind het maar een enge zaak hoor dat we steeds minder dingen in 'bezit' hebben.. zélfs auto rijden gaat een service worden en dan bezitten we niet eens ons eigen transportmiddel meer!

Ik zie de maatschappij een bepaalde kant op gaan en ik vrees voor 'het volk' en de afhankelijkheid van bedrijven die we nu al hebben en die we steeds meer uitbreiden..

[bbob]

Je geeft het zelf al aan de diensten zijn handig daarnaast je kan ze overal gebruiken.
Wil je onderweg muziek streamen van je nas kan dat maar handig is het niet, NAS is dus leuk voor thuis maar de diensten kun je juist overal gebruiken.

Heb zelf wel nas voor alle data maar backup wel in de cloud mocht de nas stuk zijn, brand, gestolen.

[Squixx]

leuk dat je het hebt over media services, en data storage voor de thuisgebruiker.

Dit heeft natuurlijk 0 te maken met wat er in zo'n datacenter gebeurd.

Denk aan de hele backend voor een ing/rabobank, alles wat de grote verzekeraars aan het doen zijn, de communicatie tussen de verschillen de VW fabrieken.

Enterprise gebruik zal zeker alttijd een datacenter nodig hebben, en juist dit is door het hele cloud (pay per use vs 24/7 servers) enorm veel efficienter geworden

[goarilla]

Ik mis die oude gloeilampen wel: lamp en directe warmte op de plaats waar het licht aanstaat - dus waar dat er werkelijk mensen zijn.

[DaanHetEendje]

Ik schat dat minstens 90% van de capaciteit verspild wordt.

Ik zie in onze datacentra dat onze (dual cpu) servers uit 2013 ~200w per stuk trekken. Onze (single cpu) servers uit 2018 doen het doodleuk op 50w. 1/4e stroomverbruik met 300% rekenkracht!

Rekenkracht is dus omhoog gegaan zoals ieder ander jaar, maar wat mij meer opvalt is de gigantische verbetering in stroomverbruik.

[thomaskoel]

Ik geloof niet dat je 3 x zo veel rekenkracht haalt met 4 x keer zo weinig gebruik.
Dat is too much in een span van 5 jaar.

3 keer zo veel rekenkracht met hetzelfde verbruik, ja, zeker mogelijk.
Zelfde rekenkracht met 1/4e verbruik, ook mogelijk.

Beide? Nee.

[chaoscontrol]

Hij kan toch 2 quad-cores met 1 24-core aan het vergelijken zijn? Idle zijn die nieuwe Intels wel zuinig, dat was ten tijden van bijv. de X5670 wel anders.

[thomaskoel]

Een 24 core CPU die op 50 watt draait?

[DaanHetEendje]

Inderdaad wat @chaoscontrol zegt. De servers uit 2018 bij ons hebben ook de dubbele hoeveelheid cores.

Supermicro X8 met 2x L5520 (Dual 4c8t)
vs
Supermicro X11 met 1x 6130 Gold (16c32t).

Het stroomverbruik wordt gemeten door de BMC. Het gaat echt om een gigantische verbetering in de afgelopen paar jaar. En dan vergelijk ik idle met idle.

[thomaskoel]

Dan moet je de rekenkracht er niet bij zetten

[Andros]

Ook het hele idee dat alles maar continu in de cloud moet worden gezwierd. Tot voor kort had je gewoon lokale opslag, de laatste tijd wordt al-les gestreamd, video, games etc. In plaats van dat je videootje vanaf je eigen toestel draait moet dat continu ergens in een datacenter aangeboden worden en gaat datzelfde videootje via het internet naar je toestel. Leuk om aan te bieden, leuk dat je als klant geen apparatuur meer nodig hebt buiten dat internetlijntje. Maar het moet ergens vandaan komen.

[bbob]

Uiteindelijk zal het goedkoper zijn op de manier die jij beschrijft. In de cloud zal de hardware voor groot deel van de tijd beut zijn en word hardware bijgeschakeld als het nodig is.
Als jij 4 uur per dag video's streams of iets anders zal jou hardware de rest van de tijd niets aan het doen zijn of zoals de meeste pc's staat wel aan verbruikt stroom maar doet niets. De cloud hardware wordt dan weer meeste tijd benut.

[Andros]

Verschil is wel dat de pc's thuis verdeeld zijn. Alle datacentra bij elkaar incl groeiplannen geeft problemen met het elektriciteitsnet zoals vermeld in het artikel. Als er nu een soort databuffer bij de mensen thuis kan staan (server, nas, etc) kan dit probleem voorlopig opgelost worden zonder dat de netbeheerders opdraaien voor de uitbreidingsplannen van de datacentra.

[bbob]

Denk dat je sowieso verder moet kijken. als we elektrisch moeten gaan rijden, van het gas af zal Nederland sowieso iets aan het stroomnet qua capaciteit moeten gaan doen.
Lees nu bijv al dat zonneparken in het Oosten niet aangesloten kunnen worden omdat het net niet zwaar genoeg is.
Datacenters zijn als je naar het totale plaatsje klijkt maar 1 van de onderdelen die zwaarder net in de toekomst nodig hebben. Het hele net zal gewoon op de schop moeten.

[Yordi-]

Tja, nobel streven. Op dit moment is het grootse probleem echter mensen en kennis. Het tekort aan IT personeel is nijpend, zeker als je meerekent dat 75% maar wat aanrommelt. Die zijn al blij als iets werkt. Daarna wordt gekeken of het misschien iets efficiënter kan. Ergens achteraan de rij worden optimalisaties toegepast die raakvlak hebben met jouw streven.

[sympa]

Tja, als ik kijk hoe we vroeger applicaties bouwden (hoeveel IO's maakt 1 transactie nou eigenlijk) gaat het tegenwoordig van 'dit is onze monitoring applicatie en deze data bewaren we voor troubleshooting achteraf' en is het monitoringsysteem 10 keer zo zwaar als de eigenlijke applicatie.
Dan kan er inderdaad zo 90% af.
(En nee, dat zijn geen financiële transacties of zo, puur technische monitoring. Een transactielog voor de gebruikers is daar weer apart van).

[Mifuki]

Waarom ligt meer dan 68 procent van de oppervlakte aan datacenters rond Amsterdam, wat nogal dure grond lijkt en ook nogal vol? Is dat alleen maar omdat ze dan dichter bij de AMS-IX liggen en dus minder snelheidsverlies ten op zichte van bijvoorbeeld Eemshaven? Of is het meer vanwege (specialistische) werknemers die er nodig zijn, of bijvoorbeeld een kabel die aan land komt?

[Blokker_1999]

Het gaat natuurlijk over een totaalplaatje. Je moet je datacenter aansluiten op 1 of meerdere internetknooppunten zoals AMS-IX, toch als je een publiek DC wenst te hebben. Daar heb je ook weer glasvezel voor nodig en die lijnen zijn ook niet altijd goedkoop. Hoe langer de afstand, hoe meer je betaald voor zo een dark fiber over het algemeen. Dat kan al een offset zijn voor de lagere huur of grondprijs ver buiten Amsterdam. Ook als je rechtstreeks wenst te peeren met andere DCs wordt dat ineens iets interessanter in maandelijkse kost.

Maar je hebt ook direct veel expertise in de buurt zitten. Is er een storing is door de nabijheid van alle dienstverleners de kans groot dat deze sneller verholpen zal worden. Je moet niet wachten tot iemand half het land heeft afgereisd voordat deze kan beginnen met een diagnose van wat er mis kan zijn.

Ook is het gebied rond Amsterdam natuurlijk het gebied waar enorm veel bedrijven zitten. Als die ruimte zoeken om hun servers te stallen buiten hun eigen kantoor, dan hebben ze ook liefst een ruimte die relatief dicht bij is, ook weer omdat deze sneller bereikbaar is.

Het zal dus een kwestie zijn van aan de ene kant kosten (en dat is dus meer dan alleen het pand en personeel) als ook potentiële inkomsten.

[Mifuki]

Bedankt! Wat bedoel je met dat DCs samen peeren? Is dat vanwege redundancy bijvoorbeeld of kostenvermindering door samen bepaalde infra te gebruiken / investeren?

[SirBlade]

Dit is het trekken van een rechtstreekse verbinding tussen 2 DC's. Verkeer tussen de 2 DC's hoeft dan niet via een telecom provider te gaan maar blijft "intern". Dit bespaart kosten en verhoogt de betrouwbaarheid. Vergelijk het met het (voor 2000) maken van een telefoonlijn tussen 2 buren om zo geen geld aan de ptt te hoeven betalen om met de buren te praten.

[sympa]

En 'ouderwetse' spullen willen een low-latency verbinding hebben. Sommige applicaties hebben bij een paar km afstand de max.
Enfin, de groeten van de fibre channel ellende! Gebruikt iemand dat nog?

[Clubbtraxx]

Niks mis met Fibre Channel zolang je het gebruikt waarvoor het bedoeld is.

[sympa]

Het werkt zeker. Maar een rare niche met overpriced spul en nog meer overpriced licentiestructuren (koop een switch en betaal dan nog om poorten te activeren? En nog meer als je het RAM (dat al in de poortbuffer zit) wil gebruiken?
Rare business.
Edit: doet die markt dat nog steeds zo? En duurder dan een snellere infiniband-interface of switch?

[Reactie gewijzigd door sympa op 23 juli 2024 08:06]

[EnigmA-X]

Ik vermoed dat de locaties nabij Schiphol ook nog een rol spelen in de zin van bereikbaarheid van (ver) buiten Nederland. Voor een partij welke niet gevestigd is in Nederland, maar hier wel infrastructuur wil plaatsen, is Amsterdam zeer goed bereikbaar. Dus aantrekkelijk.

[Deleon78]

Hoewel ik het grotendeels met je eens bent, ik herinner me nog de explosies/brand in London waardoor wat data centra er uit lagen. Tenzij je de grootste bent, ben je aan de goden overgeleverd voor jouw plekje in de rij.
Er is ook zeker wat spreiding te zeggen

[Dennisdn]

Dat is een combinatie van de bestaande lijnen, de beschikbare power, gunstige locatie in geval van een (natuur)ramp en vooral goedkope grond omdat de regio de bedrijfstak graag wil hebben. Een regio als Groningen heeft er echt wel wat voor over om Google te trekken. Ze mogen nog nét geen zitting nemen in de provincieraad.

[Reactie gewijzigd door Dennisdn op 23 juli 2024 08:06]

[rschwartnld]

Het zou mij ook helemaal niets verbazen als ze amper tot niets aan belastingen en dergelijke afdragen.
Deze giganten beloven altijd werkgelegenheid maar als je een beetje doordenkt weet je dat dit flauwekul is. Ze laten liever hun eigen mensen overkomen vanuit de usa dan dat ze ander volk gaan inhuren.
Natuurlijk heeft het wel wat geld in het laatje gebracht maar het levert die multinationale giganten veel meer op dan wij kunnen bevroeden. Toch blijft de voornaamste reden dat voor deze bedrijven enorme aderlatingen worden toegepast waar soms bijna geld bij moet, terwijl het het bedrijf enorme voordelen hierdoor behaald.

[Dennisdn]

Tijdens de bouw geeft het veel lokale werkgelegenheid. Google Eemshaven heb ik van dichtbij kunnen volgen en is vrijwel helemaal lokaal gebouwd. Van grondverzet, de aannemers en hotels tot broodjeszaken.

Maarja, als het eenmaal up-and-running is vallen ze terug op hun vaste contractors en valt er lokaal weinig meer te halen.

[rschwartnld]

Dat bedoelde ik ook met mijn reactie.
Meestal word er wel degelijk wat werk verschaft als het gebouwd gaat worden omdat dit praktisch gezien veel meer zou gaan kosten als alles uit het eigen land zou moeten komen.
Maar ik weet uit ervaring dat daarna er nagenoeg vrijwel geen enkele werknemer van de lokale bevolking in dienst komt bij deze bedrijven. Buiten dan dat er soms wat beveiliging word ingehuurd. Maar ook dat is vrijwel overal is dit ook al inmiddels volledig opgezet met robotica camera constructies.
Magazijnen en dergelijke zijn ook al volledig mens onvriendelijk geworden dus qua werkgelegenheid valt daar helemaal niets te halen.
Dan blijft er alleen nog een beetje schoonmaak werk over, maar ook daar begint de automatisering de mens te verdringen. Ik heb de robots gezien die dit allemaal dag en nacht doen zonder zeuren 24/7 het hele jaar door dwijlen, stofzuigen, en vegen om de zoveel tijd de hele productie afdelingen door.
Zo gauw er mensen aanwezig waren, kropen deze robots terug in hun hokjes aan de zijkanten van de hallen. Wij mensen beginnen alleen nog maar geschikt te zijn om te consumeren.
Want tsja welke fabrikant wil niet van die lastige mensen af, robots doen alles zonder zeuren en gaan door tot ze helemaal kapot gaan zeker als ze niet zouden worden onderhouden.
In ieder geval zullen we er aan moeten wennen dat er alleen maar minder werk voor mensen zal worden gedaan. Dus beweren dat er werkgelegenheid komt is uiteraard een farce.
Elk weldenkend mens kan door die luchtballon heen prikken als een bedrijf beweerd dat er meer werkgelegenheid komt.
De enige reden waarom die giganten uitwijken naar nederland is puur door het geld toe krijgen van de nederlandse overheid. Ons land valt voor hen allemaal onder het kopje belasting paradijs.
Terwijl wij (het volk) er eigenlijk helemaal niets aan hebben, want ons belasting geld verdwijnt door die constructies in de zakken van die giganten zoals shell, amazon, unilever, google, m$ de lijst in eindelijk deze varen er allemaal wel bij over onze ruggen.

[unf0rg0tt3n]

Goed en duidelijk onderbouwd artikel. Wat ik vooral opsteek uit dit artikel is dat; datacentra veel stroom gebruiken, netbeheerders dit al jaren weten, de bouw van meer capaciteit nog jaren gaat duren.
Wat ik me dan wel afvraag is, waarom netbeheerders niet eerder aan de bel hebben getrokken en eerder actie ondernamen? De groei van stroomverbruik is al jaren inherent aan ICT en infra met een percentage elektrische auto's. Waarom hebben netbeheerders niet al een plan en locaties op de tafel (op zijn minst)

[Anoniem: 345323]

Omdat netbeheerders wel actie ondernemen maar het niet een kwestie is van een paar kabels erbij trekken. Elektriciteit moet daadwerkelijk opgewekt worden en het net moet redundant zijn met een aanzienlijke hoeveelheid overcapaciteit om pieken in verbruik gemakkelijk op te vangen.

Ofwel; ze hebben geen winstoogmerk en groeibehoefte. Dat is in onze tijd van alles vermarkten soms moeilijk voor te stellen, maar gelukkig heeft de politiek in Nederland net op tijd ingezien dat netbeheerders zo'n cruciale rol vervullen in onze samenleving dat ze die niet in de uitverkoop hebben gedaan.

[unf0rg0tt3n]

Wat je zegt klopt, maar niet helemaal. Het net kan het letterlijk niet aan. Door het hoge rendement van zonnepanelen op het dak van de consument is er stroom genoeg. het net kan het alleen niet aan.
Het is inderdaad niet alleen een kwestie van een paar kabels erbij trekken maar ook een kwestie van meer transformator stations bouwen.

[Equestor]

We kennen drie spanningsniveaus met hun eigen uitdagingen; hoog-, midden-, en laagspanning

Voor zonnepanelen heb je eigenlijk twee verschillende uitdagingen. Bij particulieren vindt de invoeding plaats op het laagspanning net, de transformatie naar het hogere spanningsniveau (vaak 10kV) van het distributie netwerk is over het algemeen niet mogelijk. De grote velden met zonnepanelen zijn wel direct aangesloten op het distributienet maar daar is de uitdaging dat die gebieden vaak afgelegen zijn en er slechts dunne kabels beschikbaar zijn die het vermogen niet kunnen transporteren.

Voor datacenters wordt vaak zoveel stroom gevraagd dat er een extra transformatorveld voor noodzakelijk is in een onderstation (hoogspanning). Vergelijk het maar met een extra groep in je meterkast als je elektrisch wilt gaan koken. Dat is een serieuze aanpassing aan je energievoorziening. Het echte probleem ontstaat bij de onderstations die vol zitten en uitgebreid moeten worden of nieuwe geplaatst. Zie de foto bij het artikel, dat zijn geen kleine dingen. Het kost enorm veel tijd om vergunningen te krijgen en daarna de afstemming met de omwonenden want niemand wil een onderstation of hoogspanningsleidingen in zijn/haar achtertuin.
Ofwel een complex vraagstuk met heel erg veel betrokkenen waardoor het allemaal heel erg langzaam gaat.

[Blokker_1999]

De stroom van zonnepanelen is weer een totaal ander verhaal dan de behoeftes van datacentra. Zonnepanelen vormen een probleem omdat het net niet gebouwd is voor decentrale productie, maar enkel voor decentraal gebruik. Zelfs als je dat probleem oplost, los je het probleem voor stroomvoorziening naar nieuwe datacentra niet op.

En de nodige investeringen draaien natuurlijk om veel meer dan alleen wat zonnepanelen en datacentra. Zowel ons verbruikspatroon als de energieopwekking zal de komende decennia sterk veranderen met de omschakeling naar warmtepompen, EVs, zonnepanelen, windmolens, biomassa en andere opwekcapaciteiten. Daar op inspelen is niet eenvoudig. Kondig je vandaag een investetingsplan voor de volgende 10 jaar is de kans groot dat je over 3 jaar je plan alweer overboord mag gooien omdat de markt een andere kant uit gaat.

[unf0rg0tt3n]

Ik kan je reactie helaas niet +1'en omdat het een reactie op de mijne is. Maar ik wist niet dat het zo'n groot verschil maakt met de terug levering. Aan de andere kant zou je toch ook weer denken dat de teruglevering niet voldoende is voor een data centrum, maar je kunt er wel het net mee ontlasten door particulieren ermee te voorzien (lijkt me). Er moet toch een oplossing zijn die redelijk voor de hand ligt maar waar de top niet aan heeft gedacht? Ze zullen vast niet met oplossingen komen die ze hun monopolie laat verliezen of waar de winst niet bij hunzelf ligt.

[jhnddy]

Die oplossing is er: opslag. Dan kun je de zonne-energie die je overdag opwekt, gebruiken op een moment dat er vraag naar is.

Jammer genoeg is opslag van elektriciteit lastig en zit het vol met nadelen. Het is vaak duur (accu's), inefficiënt (waterstofproductie) en soms potentieel gevaarlijk (waterstofopslag in bijvoorbeeld woonwijken). De oplossing om je elektrische auto hiervoor te gebruiken is alvast een eerste stap, maar je hebt dan wel weer een relatief grote accu nodig om dat te laten renderen. (En een eigen laadpaal, etc.)

Zolang die oplossingen nog niet effectief zijn, moeten we energie blijven transporteren en blijft er veel infrastructuur nodig.

[Reactie gewijzigd door jhnddy op 23 juli 2024 08:06]

[Deleon78]

Je eerste paragraaf begint met: de oplossing is er!
Je laatste paragraaf eindigt met:
Zolang de oplossing er niet is.

Misschien moet je je betoog nog iets verder uitwerken

[jhnddy]

Dan is ie nu vast beter

[Deleon78]

Hehehe
In principe wel, maar je geeft nog steeds aan dat er geen geschikte oplossing is, terwijl je opent met "die oplossing is er".
In mijn ogen is die oplossing er dan niet. Een wens is wat anders dan de realisatie

[jdh009]

Daar komt nog eens bij dat bij werkzaamheden niet altijd op zich zelf staan en integraal aangepakt moeten worden. Als een wijk op de schop gaat is dat tegenwoordig niet alleen voor een elektrakabels maar vaak worden ook meteen de riolering, gasleidingen, glasvezel e/ofn nieuwe/herinichting van het groen/weg. Dit is vaak een goed iets maar kan soms ook voor vertragingen zorgen. Bij mijn vorige werkgever vaak genoeg gehad dat een project maanden uitgesteld werd omdat andere partijen nog niet klaar waren.

[Wozmro]

Inderdaad.

Ik doe zelf jaarlijkse inspecties van HS-cabines in de wijk. (België)

Sommige cabines zijn nieuw andere zijn +50 jaar oud; de transformator staat te pruttelen in zijn eigen nat om het zo te zeggen.
Er is al enorm veel werkachterstand om de huidige infrastructuur op niveau te houden, laat staan uitbreiden.

Technisch is het allemaal mogelijk maar de moeilijkste kwestie is de juridische kant. Zelfs een een nieuwe wijkcabine op een nieuwe locatie is al een gedoe met aankoop grond en zo. En dat gaat dan over 20 vierkante meter.

Het is vitale infrastructuur maar de meeste mensen hebben zelfs geen idee dat het bestaat. Behalve dan als er een lijn over hun huis zou gaan.

[Meestervisser]

Gelukkig hoeft er in nederland geen grond aangekocht te worden voor een wijkcabine. Dat is netjes geregeld in de wet.

[Arm1n]

Een grote uitdaging is dat netbeheerders niet mogen voorinvesteren van de ACM. Veel onderstations (waar je van het hoogspanningsnet naar het middenspanningsnet gaat waar datacenters worden op aangesloten) hebben een vermogen van 80 tot 300 MVA (over het algemeen). Een stations dat 160 MVA kan voeden heeft dan bijvoorbeeld 140 MVA aan klanten. Dan komt er een datacenter dat 80 MVA vraagt en moet opeens het station uitgebreid worden tot 220MVA, dit past meestal niet op het bestaande perceel, moet er grond aangekocht worden wat altijd een heel gedoe is. Er zijn ongeveer 500 van dat soort onderstations, een uitbreiding van 80 MVA kan al 10 miljoen euro kosten en dat ga je niet voorinvesteren.

Dus tenzij de netbeheerder meer dan 5 jaar van te voren weet dat een datacenter ergens komt zijn ze eigenlijk al te laat.

[la cucaracha]

Ik ken de details uiteraard niet maar mijn gok is dat het een combinatie is van veel factoren.
De overheid heeft zich gecommitteerd aan het klimaatakkoord en zet groots in op hernieuwbare energiebronnen zoals wind-, en zonne-energie. Die bronnen zijn en erg duur in bouw en onderhoud en de vergunningstrajecten lopen als dikke drek door een trechter. Komt bij dat de capaciteit van die bronnen erg fluctueert en derhalve niet op de noodzakelijke momenten de juiste output leveren.
Verder nog iets met het sluiten van conventionele energiecentrales en de onwil om meer kernenergie te produceren.
Naar mijn bescheiden mening is juist dat laatste de grote bottleneck en voorkomt vooruitgang.
Als laatste dat ik op de vroege ochtend kan bedenken is de uitdaging van het transport van de opgewekte energie naar de klantlocaties.. De benodigde kabels worden dikker en dikker en het is de vraag hoe de datacenters hun capaciteit nog kunnen verhogen en tegelijkertijd het energieverbruik kunnen verlagen.
Zoals gezegd ken ik de details niet en heb er ook niet voor geleerd maar dit is hoe ik er tegenaan kijk.
Overigens is dit in een notendop en in Jip en Janneke taal waar het artikel over gaat.

[Reactie gewijzigd door la cucaracha op 23 juli 2024 08:06]

[rschwartnld]

Het grote probleem is dat er nog steeds geen middelen te vinden zijn om op enorme schaal energie op te slaan zonder dat dit een nog grotere impact op het milieu heeft.
Wat betreft het gebruik van nuc voor servers dat is natuurlijk een giller, je kan met een suzuki minivan ook geen 40 ton lading verplaatsen.

Er word wel veel energie opgewekt maar veel ervan blijft verloren gaan, vanwege het euvel dat het teveel kost om het op te slaan.
Er zijn wel ontwikkelingen gaande om energie op te slaan in super capacitors maar tot op heden is dat nog allemaal in de kinderschoenen en uiteraard extreem kostbaar speelgoed.
Als je energie op die grote schaal moet gaan opslaan zul je ook de enorme ruimtes moeten hebben waar dit kan, en dan zit je in dit overvolle landje ook al meteen weer in de problemen.
Ik ben het wel eens dat de netbeheerders een beetje achter de feiten aanlopen, maar je moet ook beseffen dat er nogal wat hordes te nemen zijn als je dingen wil verbeteren en aanpassen.
Het is niet erg moeilijk om te begrijpen dat je niet zomaar van alles kan gaan doen, maar dat dit zorgvuldige planning en een vooral deugdelijk kosten plaatje voor moet worden gemaakt.

[technopeuter]

Binnen de datacenter bouwwereld word bijv. klimaatverandering als feit gezien, waarop aanpassingen nodig zijn, wereldwijd, ook erg interessant.
Klimaattechnisch kan er nog enorm veel geoptimaliseerd worden, de scheiding tussen de luchtstroom is bij veel dc's bedroevend slecht waardoor de koeling niet goed werkt, zie nog nergens goede afdichtingen en zelf apparatuur met de koeling haaks op het rack.
Daarnaast zie ik dat datacenters te duur worden. Gebruikers willen maar wat graag naar AWS/ Azure IPV een KPN DC waar tot voor kort geen Windows Server 2019 aangeboden werd. Maar dat is ook een iaas/ paas battle.
Zelf denk ik dat de groei gaat stagneren en we naar een aantal grote jongens gaan.

[Snow_King]

Heh? Een KPN DC waar geen Windows wordt geboden? Wat bedoel je? In een DC hang je je eigen apparatuur op.

En KPN is duur. Op een redelijk kleine schaal kan colocatie in een DC al veeel goedkoper zijn dan Amazon of Azure.

[Blokker_1999]

Hangt er ook weer van af natuurlijk. Een kleine onderneming die wat hosted services afneemt van KPN is nog iets anders dan een grote onderneming die gewoon een hele kooi huurt met verschillende racks in.

De TCO tussen cloud en self hosted is trouwens heel moeilijk te berekenen en moet je echt op individuele basis doen. Zeggen dat X of Y goedkoper is, is gewoon verwarring zaaien omdat het zonder dat goed te bestuderen voor ieder geval gewoon een gok is.

[EnigmA-X]

Klopt helemaal. Gartner heeft er een poosje geleden wel iets over geroepen, op basis van (heel veel) onderzoek. Voor wie het interesseert: https://blogs.gartner.com...running-your-data-center/

[Snow_King]

Dit artikel gaat over colocatie. Daarom snapte ik de link niet helemaal dat KPN geen Windows 2019 aan bood in hun DC.

De TCO tussen een eigen cloud en public is ook lastig en wisselt heel erg per bedrijf. Die mening deel ik zeker met je.

[Conijntje]

Interessant artikel!

Mooi om te zien dat ondanks de enorme stijging in het gebruik van datacenters het energieverbruik verbruik maar gering is gestegen.

[Zwarte_os]

Er wordt genoemd in het artikel dat iedereen graag in de cloud wil werken en er alles wil opslaan. Dat is natuurlijk maar weer het halve verhaal, aangezien het aanbod vaak always online door je strot duwt zodat je een abonnement moet afnemen in plaats van een eenmalige aanschaf, terwijl community steeds minder mag tweaken.

[pe0mot]

Kosten baten. Als de kosten van energieverbruik omlaag gaan dan nemen de baten toe.
Oftewel, het is een zelfsturend mechanisme waar "deskundig" of "overheid" ingrijpen zal leiden tot verstoringen.

Laat de datacenters maar lekker concurreren op prijs/performance/kwaliteit dan lost dit non-probleem zich zelf op.

[EnigmA-X]

Eh nee? Want het draait niet alleen om kosten en baten. Het draait ook om een stuk millieu en potentieel zeer ingrijpende wijzigingen in ons energienet. Tijdens een energietransitie.

De datacenters hebben over het algemeen als drijfveer om zoveel mogelijk geld in zo kort mogelijke tijd binnen te harken. Dat is leuk, maar met die oogkleppen op is er weinig zicht voor neveneffecten die zij niet op de radar hebben, of niet belangrijk vinden. Daar kunnen wij (niet-datacenters) in de toekomst flinke problemen mee krijgen. Tenzij je graag naar een land gaat waar je 2-3 uur per dag stroom krijgt en de rest niet. Hint: de kroketten ontdooien dan in je vriezer.

Persoonlijk zie ik het meer als een dusdanig aantrekkelijk klimaat, dat zo toegankelijk is, waar de deuren zo wagenwijd openstaan voor niet-deskundigen... dat het wel nodig is dat we met z'n allen eens gaan nadenken hoe we hier verder mee willen.

Leuk dat abstracte geneuzel, maar dit artikel laat *juist* zien dat er (veel) nuance zit in het hoe en wat voor de toekomst.

[Bassjur]

Tof artikel! Alleen mis ik een ander probleem van datacenters. Het zijn grootse, raamloze gebouwen die als een zwarte doos in een relatief levendig gebied staan. Zoals de AM4 van equinix op het Science Park (ASP). Voor zover ik gesprekken heb gehad met beheerders van het ASP, hebben ze niet per se interesse in meer datacenters want het wordt een soort dode hoek in het gebied. Terwijl ze juist graag een levendig kennisgebied ervan willen maken. Ik denk dat het belangrijk is om te weten dat deze energieslurpende IT-meesterwerken ook een negatief effect meebrengen op het gebied waarin ze staan.