Uiterlijk en aansluitingen
Samengevat
De Surface Pro X is Microsofts eerste tablet met een eigen soc; de SQ1. Die arm-soc zorgt ervoor dat niet alle software op de tablet draait. x64-applicaties werken niet en 32bits-software kan geëmuleerd worden, wat meestal goed gaat. Het is echter raadzaam om te controleren of de software die je wilt draaien werkt voor je een Pro X aanschaft. Doe je dat, dan krijg je een stevige tablet met een erg goed scherm, zoals we dat van Microsoft gewend zijn. Uniek is dat je de ssd eenvoudig kunt vervangen. De accuduur is met 9,5 uur tijdens browsen niet slecht, maar we hadden meer verwacht van de zuinige soc. Accessoires, waaronder het bijna verplichte toetsenbordje, zijn duur.
Eindoordeel
In het najaar van 2019 bracht Microsoft een reeks nieuwe hardware uit, waaronder twee nieuwe Surface Laptop-modellen en de Surface Pro 7-tablet. Daar bleef het niet bij, want het bedrijf had nog een tablet gebouwd, die er anders uitziet dan de bekende Surface Pro-tablets. De schermranden zijn smaller, de hoeken zijn meer afgerond en hij is een stuk dunner. Het opvallendste kenmerk is misschien wel onder de motorkap te vinden, want de Surface Pro X heeft geen x86-processor, maar een Microsoft SQ1-cpu, gebaseerd op de arm-architectuur.
/i/2003320772.jpeg?f=imagearticlefull)
Aan de buitenkant zie je in een oogopslag dat de Surface Pro X een nieuwe tablet is. Microsoft heeft het ontwerp van de Surface Pro-tablets sinds de Surface Pro 4 vrijwel niet meer veranderd, maar daar komt met de Pro X verandering in, hoewel sommige zaken gelijk zijn gebleven. De tablet is nog steeds van metaal gemaakt en hij is net als elke Surface-tablet voorzien van een kickstand waarop het Microsoft-logo prijkt.
Maar er is dus ook het een en ander veranderd. De tablet is bijvoorbeeld dunner geworden, wat betekent dat de scharnieren opnieuw moesten worden ontworpen. Tweakers sprak bij de introductie van de Surface Pro X met Daniël Dhondt, principal designer bij het Microsoft Surface Design Team. Hij werkte onder andere aan het scharnier en vertelde dat er behoorlijk wat werk in is gestoken. Het scharnier moest zo worden gemaakt dat het de druk kan weerstaan die ontstaat als je op het scherm tekent, terwijl er tegelijkertijd niet te veel 'bounce' in zit en het scharnier ook nog genoeg weerstand biedt zodat het traploos is te verstellen.
Daarnaast vertelde Dhondt dat er hard is gewerkt om ervoor te zorgen dat de Surface Pro X open kan zodat je bij de hardware kunt. Dat is iets dat bij de Surface Pro 7 een lastig karwei is waarbij je de lijm tussen het paneel en de behuizing moet verhitten om de beide delen van elkaar te scheiden. Er zijn veel verschillende modellen van de schermbevestiging gebouwd. Dhondt legde bijvoorbeeld uit dat er versies zijn geweest waarbij schroeven werden gebruikt om het scherm in de behuizing te monteren. Uiteindelijk was hij blij met het eindresultaat, waarbij het scherm aan de behuizing is geplakt, maar beide delen makkelijk van elkaar zijn te scheiden met een daarvoor bestemd gereedschap. Daar is bovendien geen warmte bij nodig.
Als we met dat verhaal in het achterhoofd nog eens naar de behuizing van de Pro X kijken, zien we een minieme naad tussen de glasplaat en het metaal van de behuizing, waartussen een spudger is te prikken. Daarnaast veert de kickstand mee als hij in de uiterste positie staat en je op het scherm drukt, maar hij 'knalt' niet terug. De kickstand geeft bovendien in bijna iedere positie waarin je hem zet evenveel weerstand. Als we niet beter hadden geweten, waren we er waarschijnlijk vanuit gegaan dat hetzelfde scharnier uit de gewone Surface Pro ook in de Pro X terecht was gekomen. De behuizing is, kortom, zoals we van Microsoft gewend zijn: stevig en netjes afgewerkt.
Wat we helaas ook van Microsoft gewend zijn is de weerstand tegen Thunderbolt-aansluitingen. De Surface Pro X heeft twee usb-c-aansluitingen die gebruikt kunnen worden om de tablet op te laden en externe schermen aan te sluiten, maar ze hebben geen Thunderbolt-ondersteuning. Voor een dock zul je dus gewoon usb-c, of Microsofts eigen dock-connector aan de rechterkant moeten gebruiken. Die connector werkt alleen met Microsofts eigen dock en dat is wel een prijzige optie van ongeveer 230 euro. Opvallend is dat ook een minijack-aansluiting ontbreekt en je daarvoor dus ook op een usb-c-adapter bent aangewezen. Hoewel de jack-aansluiting op smartphones steeds vaker wordt weggelaten, zijn veruit de meeste laptops en tablets er nog gewoon van voorzien.
Onze Surface Pro X werd geleverd met een toetsenbordje met daarin een vakje om de stylus draadloos in op te laden. Het toetsenbordje kan magnetisch tegen de tablet aan 'plakken' zodat het onder een hoek komt te staan, zoals bij eerdere Surface-tablets ook het geval was. Hoewel de Surface Pro X een nieuwe connector heeft die dus niet compatibel is met eerdere Surface TypeCovers lijkt er aan de toetsen niet veel te zijn veranderd. Ze zijn vlak en hebben redelijk veel travel gezien de dunne cover waarin ze zijn verwerkt. De toetsen geven een duidelijke feedback en zijn voorzien van achtergrondverlichting.
De stylus is in het toetsenbord terug te vinden en wordt daarin opgeladen. Hij heeft dus geen aaaa-batterij meer. De vorm is ook veranderd; het pennetje is nu 'platgeslagen' en iets korter. In plaats van een rubberen puntje, zoals dat bij de gewone Surface Pro-stylus wordt geleverd, heeft deze stylus een plastic puntje. We vinden dit minder prettig werken omdat het iets minder grip op het scherm heeft. Het puntje is eventueel wel te vervangen.
Specificaties en benchmarks
De Surface Pro X is in verschillende uitvoeringen te krijgen en daarbij verschillen alleen de ssd en de hoeveelheid werkgeheugen. De goedkoopste uitvoering heeft 8GB werkgeheugen en een ssd van 128GB en kost ongeveer 1100 euro. Er is ook een versie met een grotere ssd van 256GB beschikbaar en die kost meteen 1360 euro. Wil je het werkgeheugen verdubbelen naar 16GB, dan betaal je 1550 euro. De upgrade naar 512GB opslag kost vervolgens nog eens een euro of vierhonderd.
Met de aanschaf van de tablet heb je nog niet het complete pakket, want het toetsenbord zit er niet bij. Je kunt erover discussiëren of de Surface Pro X een op zichzelf staand product is zonder dat toetsenbord. Wat ons betreft is hij dat niet. Met alleen een touchscreen beperk je je tot apps die zijn gemaakt voor touchscreens. Het voordeel van Windows boven bijvoorbeeld iOS of Android is echter dat er ook andere software op draait die is te gebruiken met toetsenbord en muis. Je kunt een toetsenbord via usb of bluetooth aansluiten, maar Microsofts eigen toetsenbord werkt eigenlijk wel het beste op de Pro X, omdat het ook als bescherming van het touchscreen fungeert als je het dichtklapt. Dat toetsenbordje kost ongeveer 120 euro en vanwege de aangepaste magnetische aansluiting is het niet compatibel met TypeCovers van de eerdere Surface Pro-tablets. Je hebt dus een nieuw toetsenbordje nodig als je overstapt van een Surface Pro naar de Surface Pro X. Wil je ook gebruikmaken van de stylus, dan kun je die samen met een toetsenbord aanschaffen. Je krijgt dan een andere versie van het toetsenbord, met een vakje waarin de pen wordt bewaard en draadloos wordt opgeladen. Die set kost bijna driehonderd euro. Als je de Surface Pro X van alle toeters en bellen voorziet, loopt de prijs dus flink op.
|
Microsoft Surface Pro X |
Processor |
Microsoft SQ1 |
Cores/threads |
8/8 |
Klokfrequentie |
3,0GHz |
Gpu |
Microsoft SQ1 Adreno 685 |
Werkgeheugen |
16GB lpddr4x |
Ssd |
Hynix BC501 256GB (m.2-30) |
Netwerkverbinding |
Qualcomm B/G/N/AC (2x2) Svc Qualcomm X24 LTE |
Scherm |
2880x1920 pixels, ips, touchscreen |
Schermpaneel |
LG LP129WT112684 |
Gewicht |
Tablet: 776g, stylus: 14g, TypeCover: 279g |
Accu |
38,2Wh |
Besturingssysteem |
Windows 10 Home arm |
De Surface Pro X die wij hebben getest heeft de bovenstaande specificaties. Wil je achteraf de ssd nog upgraden, dan kan dat, want net als bij de Surface Laptop 3 heeft Microsoft de ssd van de Surface Pro X makkelijk vervangbaar gemaakt. Hij is zelfs nog wat makkelijker bereikbaar dan bij de Surface Laptop 3, want onder de kickstand zit een klepje dat je met een simprikker open kunt maken. De ssd die daaronder zit heeft een m.2-connector en is 30mm lang. Dat is niet de meest voorkomende maat, maar ssd's tot 512GB groot zijn gewoon in de Pricewatch te vinden, voor niet al te gekke prijzen. Een ssd van 512GB heb je bijvoorbeeld al voor een euro of 100, en een ssd van 1TB kost ongeveer 175 euro.
/i/2003313220.jpeg?f=imagenormal)
Surface Pro X teardown, beeld: iFixit
Wil je toegang krijgen tot de andere onderdelen, dan is dat relatief gemakkelijk. Microsoft heeft zich de kritiek op de nauwelijks repareerbare Surface Pro blijkbaar aangetrokken en het makkelijker gemaakt om de Surface Pro X uit elkaar te halen. Het scherm zit weliswaar in de behuizing gelijmd, maar dat is met een soort lijm gedaan die niet hoeft te worden verwarmd. Daardoor kun je het scherm eruit halen met behulp van bijvoorbeeld een gitaarplectrum of vergelijkbaar gereedschap. De accu zit helaas nog wel vastgelijmd, dus als je die wil vervangen zul je hem alsnog voorzichtig moeten verwarmen om de cellen los te krijgen. Aan de hardware valt op de ssd na niets te upgraden, maar als je aan de hardware kunt komen, kun je bijvoorbeeld het scherm of de camera-module apart vervangen.
Windows 10 op arm en benchmarks
De Surface Pro X is voorzien van Microsofts eigen processor, de SQ1. Dit is een 8-core-procesor die het bedrijf samen met Qualcomm heeft ontwikkeld en is afgeleid van de Snapdragon 8cx-soc. De 8cx wordt op 7nm gemaakt en heeft vier snelle Kryo 495 Gold-cores en vier langzamere Kryo 495 Silver-cores. De snelste cores zijn op 3GHz geklokt. Dat is iets sneller dan bij de gewone 8cx, waarbij de snelste cores een maximale kloksnelheid van 2,84GHz hebben.
Arm-processors zitten sinds jaar en dag in smartphones en hebben ten opzichte van de x86-processors die je vooral in laptops, desktops en servers tegenkomt, over het algemeen het voordeel zuinig te zijn. Als je de gebruikelijke x86-processor zomaar voor een arm-cpu vervangt, loop je echter tegen softwarecompatibiliteit aan. Vrijwel alle software op Windows is voor de x86-architectuur geschreven en werkt dus niet op arm-processors. Dat betekent dat Windows, inclusief de drivers, geschikt moet worden gemaakt voor arm, en dat geldt ook voor alle software van derden. De Surface Pro X is niet het eerste apparaat waarbij Microsoft die stap maakt. In 2012 was er al de Microsoft Surface RT, waarop Windows RT draait en je in principe alleen apps uit de Microsoft Store kunt installeren als er een arm-versie van beschikbaar is.
In tegenstelling tot bij de Surface RT heeft Microsoft voor de Surface Pro X emulatie van x86-code ingebouwd. Je kunt dus 32bits-applicaties draaien, maar x64-applicaties werken niet. De 64bits-applicaties die je wel kunt draaien moeten speciaal voor de arm-architectuur zijn ontwikkeld. Voor huis-tuin-en-keukengebruik zul je met de Surface Pro X wel uit de voeten kunnen, omdat van veel software wel een 32bits- of webversie is te krijgen.
Bij software die wat zwaarder is, wordt het een moeilijker verhaal. Adobe Creative Cloud kun je bijvoorbeeld wel installeren, maar de nieuwste versie van Photoshop die je kunt installeren is CC 2018, de laatste 32-bitsversie van de fotobewerkingssoftware. Lightroom (Classic) is überhaupt geen optie; je wordt via de launcher doorverwezen naar de webversie van de software. Adobe heeft overigens aangekondigd arm-versies van Creative cloud-software voor de arm-architectuur te bouwen en daarbij aangegeven dat het om Adobe Fresco gaat, maar het heeft geen andere titels gespecificeerd. Het is dus aan te raden om te kijken of er een 32bits- of arm-versie van de software die je wil gaan draaien beschikbaar is, mocht je een Surface Pro X overwegen. Dat geldt overigens ook voor games, want er is geen OpenGL-ondersteuning boven versie 1.1, uit 1997. We wilden graag onze throttling-test draaien waarbij we gebruikmaken van Blender, en hoewel daar een 32bits-versie van beschikbaar is, wordt de hele interface met behulp van OpenGL getekend en kunnen we die applicatie dus ook niet draaien. Het aantal benchmarks dat wel draait is daardoor beperkt tot Geekbench en 3DMark Night Raid.
- Geekbench 4.1 - Multi
- Geekbench 4.1 - Single
- Geekbench 4.1 - Memory
Het mooie van Geekbench is dat je de keuze hebt om de x86-versie of de armv8-versie van de benchmark te draaien. We hebben ze beide gedraaid en daaruit blijkt uiteraard dat de native arm-versie sneller is. Het emuleren van de x86-code slokt ruim een derde op van de prestaties in de singlecore- en de multicoretest. In de multicore-test van Geekbench kan de SQ1-processor zich meten met een quadcore i5-processor van de Kaby Lake R-generatie.
- 3DMark Night Raid
- 3DMark Night Raid graphics
- 3DMark Night Raid Cpu
De andere benchmark die arm en x86 ondersteunt is 3DMark Night Raid. Die benchmark is bedoeld voor laptops zonder aparte videokaart en maakt gebruik van DirectX 12. We zullen de benchmark binnenkort opnemen in het standaardtestprotocol, als vervanger van Cloud Gate, dat niet meer door de ontwikkelaar wordt ondersteund. In Night Raid worden de cpu en gpu op de proef gesteld. Het cpu-gedeelte van de SQ1-processor is ongeveer even snel als een quadcore Whiskey Lake-processor, maar de gpu doet het in deze benchmark erg goed, en beter dan de bekende Intel-igp's.
Op basis van de twee benchmarks is het moeilijk om een oordeel over de SQ1-processor te vellen, maar ze geven wel een indicatie. Volgens Qualcomm kan de 8cx, en dus ook de SQ1, zich met een i5-processor meten. In onze benchmarks waarbij de arm-processor native wordt aangesproken is dat ook wel zo, maar zodra x86 moet worden geëmuleerd lever je ongeveer een derde van de prestaties in. De gpu is wat vlotter dan de Intel uhd-gpu's, maar de software moet hem wel kunnen benutten.
In de praktijk zal dan ook niet de snelheid van de gpu of cpu beperkend werken, maar vooral de compatibiliteit. De gpu was bijvoorbeeld niet bruikbaar in Photoshop en zorgde ervoor dat Blender niet wilde starten. Lightroom is al jaren alleen in 64bits-smaak te krijgen en draait dus helemaal niet op de Surface Pro X. Dat wil niet zeggen dat je niks aan de Pro X hebt, want iedereen gebruikt andere software op zijn systeem en voor iemand die juist veel gebruikmaakt van Office-software is er geen vuiltje aan de lucht. Ook games zoals Minecraft kun je prima draaien op de Pro X. Sterker nog, er is een native arm-uitvoering van beschikbaar. Denk je erover om een Surface Pro X aan te schaffen, dan is het echter raadzaam om te controleren of de software die je wil draaien compatibel is met de tablet.
Scherm en accuduur
De Surface Pro X heeft, zoals we van Microsoft Surface-apparaten gewend zijn, een schermverhouding van 3:2. De verhoudingen zijn dus ongewijzigd, maar het scherm is wel groter geworden en heeft een diagonaal van 13", ten opzichte van 12,3" bij de Surface Pro. De resolutie is ook verhoogd, naar 2880x1920 pixels, waardoor de pixeldichtheid op 266ppi uitkomt, even hoog als bij de Surface Pro. Het paneel wordt door Microsoft ingekocht bij LG en is netjes verlijmd met het touchscreen.
Als we vervolgens met behulp van onze colorimeter en CalMAN-software schermmetingen uitvoeren, blijkt het scherm een relatief hoge helderheid en behoorlijk goed contrast te hebben. Van de panelen die Microsoft in zijn Surface-apparaten toepast zijn we een goede kwaliteit gewend en de Pro X stelt niet teleur, maar we kijken natuurlijk ook naar de kalibratie. Microsoft kalibreert het scherm op twee standen: srgb en enhanced. Op enhanced lijken de kleuren iets contrastrijker te worden weergegeven dan op de srgb-stand.
We hebben ze allebei gemeten en opvallend genoeg heeft de enhanced-modus in onze tests de kleinste afwijking. De srgb-stand verschilt weinig qua afwijking, maar doet het net iets minder goed.
Accuduur
Een van de grote voordelen van de arm-soc in de Surface Pro X moet zijn dat hij erg zuinig is. Bij eerdere Windows 10-apparaten met een arm-soc beloofden fabrikanten een accuduur van 20 en 22 uur. Microsoft is wat bescheidener en belooft 'tot dertien uur bij normaal gebruik van het apparaat'. In dat testscenario worden verschillende websites in browsertabs geopend en worden Word, PowerPoint, Excel en Outlook gebruikt. Tijdens Microsofts accutest wordt echter ook gebruikgemaakt van de moderne stand-byfunctionaliteit en er wordt niet bij vermeld hoe lang het systeem in stand-by staat. Microsofts aanpak moet een werkdag simuleren en de geclaimde dertien uur is ongetwijfeld haalbaar, maar houdt dus niet dertien uur continu gebruik in.
Onze accutests houden de Pro X wel continu aan het werk, totdat de accu leeg is. Normaal gesproken draaien we op laptops en tablets drie accutests: een webbrowsetest, een videotest en een zwaardere accutest met behulp van PCMark. Die laatste accutest maakt echter gebruik van x64-software en die draait niet op de Surface Pro X, waardoor we het met twee accutests moeten doen.
Browsen kan via wifi, maar natuurlijk ook met behulp van de geïntegreerde 4g-modem. We hebben beide scenario's getest, en over 4g konden we een uurtje minder lang browsen dan over wifi. De accuduur van de Pro X is op zich niet slecht, maar gezien de zuinige arm-hardware hadden we beter verwacht. De Pro X komt tijdens browsen bijvoorbeeld maar net boven de Surface Laptop 3 uit en scoort in de videotest aanmerkelijk lager. We vermoeden dat de hoge resolutie een aandeel in de kortere accuduur heeft, want meer pixels aansturen kost meer energie. Daarnaast is de accu in de Pro X kleiner, waardoor het voordeel van de zuinige arm-hardware ten opzichte van de x86-Surfaces niet groot is.
Conclusie
In 2015 introduceerde Microsoft de Surface Pro 4, met een nieuw design. Daar was het bedrijf blijkbaar zo tevreden mee dat het design aan de buitenkant sindsdien vrijwel niet meer is veranderd, ook niet bij de in 2019 geïntroduceerde Surface Pro 7. Toch wilde Microsoft ook een andere kant op met zijn Surface-tablet. Het resultaat van die wens is de Surface Pro X, een tablet die zowel van buiten als van binnen flinke veranderingen kent ten opzichte van de Surface Pro-tablets waar we in de loop der jaren aan gewend zijn geraakt.
Om te beginnen met de buitenkant: hier is wat ons betreft een stap vooruit gezet. Microsoft gaat met zijn tijd mee en heeft de schermranden flink smaller gemaakt terwijl de tablet zelf niet veel breder is geworden. Het scherm werd wel groter en heeft door een iets hogere resolutie nog dezelfde pixeldichtheid die voor een scherp beeld zorgt. Het scherm heeft bovendien een relatief hoge maximale helderheid en een goed contrast, en het is ook nog eens goed gekalibreerd. Die hogere resolutie zorgt vermoedelijk wel voor een hoge energiebehoefte, want de accuduur is met negenenhalf uur tijdens browsen niet slecht, maar gezien de zuinige arm-hardware hadden we beter verwacht. De behuizing voelt stevig aan. Hij is netjes afgewerkt en wat dunner dan die van de Surface Pro 7, terwijl het gewicht met ongeveer 780 gram gelijk is gebleven.
Daarnaast heeft de Pro X als eerste Microsoft-tablet een vervangbare ssd gekregen. Dat is überhaupt een zeldzaamheid bij tablets, en het heeft als voordeel dat je als koper niet bijna duizend euro extra hoeft te betalen voor de Pro X met 512GB-ssd, maar gewoon de goedkoopste uitvoering aan kunt schaffen en zelf de ssd kunt upgraden.
Toch zal de aankoop van een Pro X in eerste instantie niet moeten afhangen van dunne schermrandjes of een vervangbare ssd, maar van de software die je erop wil draaien. De arm-processor, die op zich niet langzaam is, beperkt je namelijk in de software die je kunt draaien. Die beperking is minder groot dan in het Windows RT-tijdperk, want 32 bits x86-applicaties kunnen gewoon geëmuleerd worden, maar dat geldt niet voor x64-software. Wij konden bijvoorbeeld geen Adobe Lightroom draaien en van Photoshop werkte alleen een oudere versie. Blender ging helemaal niet en dat kwam weer doordat OpenGL-versies van na 1997 niet worden ondersteund.
Maar er zijn natuurlijk genoeg scenario's waarin de Pro X wel prima werkt. Microsofts eigen Office-software is weliswaar niet 'native arm', maar draait prima en is goed geïntegreerd met het besturingssysteem. Maak je gebruik van die software, of vooral van webapps, dan zul je het verschil met een x86-tablet niet merken. Weet dus waar je aan begint als je een Pro X aanschaft. Als je rekening houdt met de softwarematige beperkingen heb je aan de Pro X een mooie afgewerkte tablet, zoals we die van Microsoft gewend zijn. Helaas zijn we ook gewend aan de prijzige accessoires van Microsoft, want een toetsenbord en stylus zul je los moeten aanschaffen. Alleen voor de ssd-upgrade geldt dat je niet meer enorm hoeft bij te betalen.
Eindoordeel
- 8GB, 128GB
- 8GB, 256GB
- 16GB, 256GB
- 16GB, 512GB