Inleiding
Consumenten willen liever laptops dan desktops, bewijzen cijfers over de pc-markt van de afgelopen jaren. Al in 2008 overtrof het aantal laptopverkopen het aantal desktops dat werd aangeschaft en sindsdien is het verschil alleen maar toegenomen. Een van de gevolgen is dat het aantal soorten notebooks is toegenomen. Fabrikanten willen zoveel mogelijk voldoen aan verschillende wensen van consumenten en richten zich steeds specifieker op verschillende groepen gebruikers.
Zo verschenen in de loop der tijd netbooks, ultraportables, designmodellen, thin & lights, convertible tablet-pc's, multimediamachines, gamingnotebooks enzovoorts. Dit jaar is een nieuwe productgroep aan het lijstje toegevoegd: ultrabooks. Hier is echter iets vreemds mee aan de hand; volgens Intel gaat de categorie diverse andere segmenten 'opslokken' en zal de notebookmarkt over een paar jaar voor een groot deel uit ultrabooks bestaan.
Deze boude uitspraak staat echter in schril contrast tot de uiterst aarzelende start van de ultrabooks die dit jaar plaatsvond. In dit jaaroverzicht bekijken we wat ultrabooks nu precies zijn, waarom Intel en andere fabrikanten de introductie zo belangrijk vinden, waar het idee vandaan komt en wat ons nog te wachten staat.

Van netbook naar thin & light naar ultrabook
Wie de processormarkt een beetje in de gaten heeft gehouden, weet dat Intel begin dit jaar een enorme prestatieboost heeft gegeven aan zijn chips, dankzij de Sandy Bridge-architectuur. Dit geldt niet alleen voor de desktopversies; waar vroeger de notebookprocessors nog wel eens als de slappe aftreksels van de desktopvarianten gezien konden worden, zijn de prestatieverschillen tussen de chips tegenwoordig lang niet meer zo groot. Intel richt zich bij het ontwerpen tegenwoordig voor een groot deel op notebookgebruik.
Gevolg van de prestatietoename is dat het steeds eenvoudiger wordt om 'good enough'-prestaties te bieden bij een laag energiegebruik. Intel realiseerde zich eerder al dat het een gouden combinatie is om zeer goedkoop te produceren chips net genoeg rekenkracht te geven om huis-, tuin- en keukencomputertaken uit te voeren, bij een laag energiegebruik: namelijk bij de Atom.
Juist met de Atom is het bedrijf er echter ook achter gekomen dat je hier heel voorzichtig mee moet zijn. Netbooks waren een groot succes, maar het bleek noodzakelijk voor zowel Intel als Microsoft om strenge eisen wat betreft schermgrootte, geheugen en OS te stellen aan fabrikanten, anders zouden de systemen te traag worden en de gebruikerservaring teveel tegenvallen.
Na de netbook-hype stimuleerde Intel fabrikanten om thin & lights te maken. Dit waren dunne en lichte notebooks met goedkope zuinige processors in bijvoorbeeld de Celeron of Core 2 Solo-lijn. Intel verwees naar de chips onder de noemer consumer ultra low voltage, maar een nieuwe naam voor de notebooks zelf kwam er niet en ook leken er geen eisen gesteld te worden aan de producten. Ondanks dat alle ingrediënten aanwezig leken te zijn voor een flinke opmars van betaalbare ultraportables, wist de productcategorie geen voet aan de grond te krijgen.
Met name Acer en MSI werden hier de dupe van: ze hadden flink ingezet op het segment. De ceo van Acer wees de lage prijzen van de krachtiger mainstreamnotebooks als boosdoener aan, terwijl hij ook vond dat Intel niet genoeg deed om de categorie succesvol te laten worden. De eigenschappen van de notebooks werden niet duidelijk genoeg gemaakt aan het publiek, maar feitelijk waren het ook de relatieve traagheid en de magere bouwkwaliteit van veel modellen die de consument deed afhaken.
Intel laat met ultrabooks zien geleerd te hebben van de fouten uit het verleden. Dit keer laat de chipfabrikant te pas en te onpas de 'hippe' naam ultrabook vallen om de consument maar duidelijk te maken dat het hier een 'nieuw soort laptop' betreft. Ook benadrukt het bedrijf keer op keer dat het flink investeert in de ontwikkeling en dat het ultrabookfabrikanten financieel en met kennis helpt. Er is een duidelijke strategie voor de lange termijn en een set van eisen moet ervoor zorgen dat de consument verzekerd is van bepaalde eigenschappen als hij een ultrabook koopt.

Maar wat zijn het?
Een van de belangrijkste eigenschappen van ultrabooks is dat ze niet met de goedkope zuinige processors op basis van een verouderde architectuur uitgerust worden, maar met relatief krachtige Sandy Bridge-processors en volgend jaar met Ivy Bridge-exemplaren. Ivy Bridge brengt weinig veranderingen aan de architectuur, maar de chips worden op 22nm in plaats van 32nm geproduceerd. De opvolger van Ivy Bridge, met codenaam Haswell, zal weer een geheel nieuwe architectuur brengen, volgens Intel's tick-tock-strategie. Haswell betekent volgens Intel een derde grote stap richting dunnere en lichtere notebooks; de fabrikant claimt dat het verbruik van mainstreamnotebooks de helft wordt van wat tegenwoordig gebruikelijk is.
Er is dus een groot verschil met de culv-processors van de voorgaande thin & lights. Naast het feit dat Intel meer op de krachtige zuinige processors verdient, en daar is het bedrijf het uiteraard om te doen, moet dit garanderen dat de gebruikerservaring niet tegenvalt.
De processors beschikken dan ook over HyperThreading en Turbo. Om te benadrukken dat het om 'volwaardige' cpu's gaat, schaart Intel ze momenteel dan ook onder de Core i5- en Core i7-vlag. Desondanks zijn de chips met hun tdp van 17W vrij zuinig. De ingebouwde HD Graphics 3000-igp is wel een stuk lager geklokt dan die van de non-ulv Sandy Bridge-chips en ook is de baseclock een stuk conservatiever ingesteld, maar duidelijk is dat de doorsnee prestaties een stuk dichter in de buurt van 'good enough' liggen dan de vorige ultrazuinige chipgeneraties voor consumenten.
Processor | Core i5-2557M | Core i7-2637M | Core i7-2677M |
Cores/threads |
2/4 |
2/4 |
2/4 |
Kloksnelheid (turbo) |
1,7GHz (2,7GHz) |
1,7GHz (2,8GHz) |
1,8GHz (2,9GHz) |
L3-cache |
3MB |
4MB |
4MB |
HD 3000-gpu (turbo) |
350MHz (1,2GHz) |
350MHz (1,2GHz) |
350MHz (1,2GHz) |
Tdp |
17W |
17W |
17W |
Procedé |
32nm |
32nm |
32nm |
Socket |
BGA1023 |
BGA1023 |
BGA1023 |
De processorlijn voor ultrabooks van 2011De overige vereisten die Intel fabrikanten stelt om hun producten van de ultrabook-naam te mogen voorzien, zijn dat ze dunner dan 20mm moeten zijn, een stevige behuizing moeten hebben maar toch minder dan 1,4 kilo mogen wegen en een accuduur van 5 tot 8 uur moeten bieden.
Daarnaast bevatten ultrabooks in de ogen van Intel geen optische drive en bieden ze ssd-achtige prestaties. Het liefst ziet Intel dat ze daadwerkelijk ssd's bevatten, maar onder druk van fabrikanten is de concessie gedaan dat ook snelle hdd's zijn toegestaan, al dan niet aangevuld met een caching-ssd om snel op te starten.
De ssd-eis is verlaagd vanwege de laatste, belangrijke stelregel voor ultrabooks: fabrikanten moeten een model in hun ultrabook-gamma hebben die goedkoper dan 1000 dollar is. Ook deze eis is afgezwakt. Iedereen is het erover eens dat het gros van de ultrabooks minder moet kosten dan 1000 dollar om succesvol te zijn. Niet alleen omdat ze anders niet meer het mainstream-segment bedienen, maar ook omdat ze anders niet kunnen concurreren met Apples MacBook Air.
Het probleem is echter dat het de fabrikanten niet lukte om aan alle vereisten van Intel te voldoen en toch onder een prijs van 1000 dollar te blijven. Om de prijzen toch te kunnen verlagen stappen Asus en Acer bij komende ultrabooks bijvoorbeeld over op behuizingen van glasvezel in plaats van aluminium. De fabrikanten zetten Intel daarbij onder druk om meer in het ultrabooksegment te investeren om lagere prijzen mogelijk te maken. Acer verwacht dat de prijzen van ultrabooks halverwege volgend jaar met 20 procent gedaald zullen zijn tot 799 à 899 dollar, terwijl in 2013 een verdere daling tot zelfs 499 dollar een feit moet zijn. Concurrent Asus liet weten dat de startprijs van Ivy Bridge-ultrabooks op 600 dollar komt te liggen en het duurste model gaat 900 dollar kosten.
De eerste generatie
De eerste ultrabook die onthuld werd was de UX31 van Asus. Dat gebeurde in juni op de Computex-beurs, waar Tweakers.net aanwezig was. Meteen was duidelijk waar Abraham de mosterd haalde: de UX-serie leek sterk op de MacBook Airs.
Acer Aspire 3951
De eerste uitgebreide test van een ultrabook die we publiceerden was die van de Aspire 3951. Het ging nog een engineering sample die de nodige oneffenheden bevatte, zoals bij de scharnieren, die te slap waren afgesteld. We waren onder de indruk van de dikte. Dichtgeklapt is de Acer Aspire 3951 op zijn dikste punt 16,5mm en 7mm op het dunste punt. Het gewicht van 1,34kg maakte ook indruk. De prestaties van de Core i7 2637M vielen ons niet tegen, maar jammer was dat ons testmodel met 120GB-ssd niet in Nederland op de markt kwam, zodat verdere testen niet representatief waren. De drie Acer Aspire 3951-modellen die in Nederland beschikbaar zijn, bevatten een 320GB-hdd plus een aanvullende 20GB-ssd voor snel opstarten, een 500GB hdd met 20GB ssd en een 240GB ssd.
Asus UX31
Op Intels IDF zagen we de UX31 met 13,3"-scherm en zijn kleinere broertje, de UX21 met 11,6"-scherm. Na deze hands-on brachten we half oktober de uitgebreide review uit, terwijl het nog tot november zou duren voor ze beschikbaar kwamen. We constateerden dat de UX31 een strakke, lichte, solide behuizing heeft en aan alle kanten degelijkheid uitstraalt. Vooral het scherm maakte indruk, met zijn resolutie van 1600x900 en hoge helderheid van 520 nits. Wel vielen de prijzen wat tegen: de goedkoopste UX31 was bij introductie 1149 euro. Dat exemplaar bevat een Core i5-2557M en een 128GB-ssd. Het door ons gereviewde model, met i7-2677M en een ssd van 256GB, kost 1399. Asus positioneert de UX-laptops daarmee 100 euro onder de Airs van Apple.
Toshiba Satellite Z830
De derde ultrabook die in Nederland verscheen was de Satellite Z830 van Toshiba. We zetten onze test van dit exemplaar half december op de site. Deze ultrabook bevat enkele afwijkende eigenschappen en een geheel eigen design. Zo is de behuizing van een magnesiumlegering in plaats van aluminium. Ook heeft de Toshiba toetsenbordverlichting en een mat scherm. We waren onder de indruk van de hoeveelheid poorten die de Z830 in zijn dunne behuizing heeft: naast usb 3.0 zijn bijvoorbeeld ook vga en ethernet aanwezig. Minder tevreden waren we over de kijkhoeken van het scherm, de hoeveelheid bloatware, het toetsenbord en de prijs-prestatieverhouding.
De rest
Er waren meer fabrikanten die dit jaar ultrabooks aankondigden, maar die producten komen niet naar Nederland of ze moeten nog uitgebracht worden. Zo brengt Lenovo zijn U300S hier niet uit en LG zijn P220 of X Note Z330 evenmin. HP's Folio 13-ultrabook komt hier waarschijnlijk wel uit, maar wanneer is onbekend; hetzelfde geldt voor Samsungs 13"- en 14"-ultrabooks in de 5-serie. Ook Dell zou aan ultrabooks werken, maar daar is verder weinig over bekend.
Straks: hoge resolutie en touchscreens
Revolutionair is het ultrabook-concept allerminst. We hoeven niet meer in te gaan op het feit dat er al een bedrijf is dat al een tijdje, erg succesvol, bezig is met ultraportables die aan alle vereisten van een ultrabook voldoen, maar niet als zodanig aangeprezen worden - Apple. Ook is de gang naar dunnere laptops en ssd-gebruik al langer bezig. Wel brengt Intel die ontwikkeling in een stroomversnelling.
Cijfers zijn nauwelijks bekend, maar de eerste indicaties zijn dat de eerste generatie niet zo goed verkoopt als fabrikanten gehoopt hadden. Vanuit Taiwan klonk het dat Acer en Asus de productie flink naar beneden bijgesteld hadden. Intel stelt de fabrikanten echter gerust dat het vastbesloten is het concept tot een succes te maken, onder andere door honderden miljoenen dollars in ultrabook-technieken zoals accu's en schermpanelen te steken.
Op de Intel Developer Forum in september toonde het chipbedrijf al de nodige ultrabooks met Ivy Bridge-processors waar de Taiwanese systeembouwers aan werken. Die maakten weinig indruk en de verwachting is ook dat veel van de fabrikanten hun huidige model een upgrade naar Ivy Bridge zullen geven: die introductie is immers al in mei.
:fill(white)/i/1315948539.jpeg?f=thumb)
Later in 2012 komen waarschijnlijk wel nieuwe exemplaren en naar verwachting gaan die beschikken over schermen met een resolutie van 1920x1080 pixels. Volgens Intel zijn hogere resoluties en dunnere schermen met smalle bezels belangrijke eigenschappen waarmee notebookmakers zich kunnen onderscheiden.
:fill(white)/i/1322126408.jpeg?f=thumb)
Daarnaast komen meer sensoren, touchscreens en Thunderbolt naar ultrabooks. De vraag is of deze uitbreiding van features niet ten koste zal gaan van de belangrijkste voorwaarde om ze succesvol te maken: een lagere prijs.