Inleiding
Voor wie het ontgaan is: in de afgelopen jaren heeft een geheel nieuw segment stormenderhand de notebookmarkt veroverd: de netbook. De kleine laptopjes waren in 2008 en 2009 niet aan te slepen en fabrikanten struikelden over elkaar om nieuwe modellen aan de consument te presenteren.
In 2010 is de storm gaan liggen. Sterker nog: de verkoop voldeden bij lange na niet aan de verwachtingen van fabrikanten, zo moesten ze schoorvoetend aan het einde van het jaar toegeven. Bedrijven, media en consumenten lijken netbook-moe en hebben vooral oog voor the new hotness: tablets.
Uitgerekend onder die marktomstandigheden introduceerde Google zijn Chrome OS voor netbooks. Daarmee lijkt de fabrikant rijkelijk laat, vooral aangezien van een daadwerkelijke introductie niet eens sprake is: de consument moet zelfs wachten tot medio 2011 op de eerste modellen met het besturingssysteem. Nu is er alleen een testprogramma.
De vraag is of de netbook aan het einde van een kort leven is aangekomen of dat het segment volwassen aan het worden is. De komst van de MacBook Air 11,6" lijkt op het laatste te duiden: volgens Apple zijn bij dit model alle nadelen van netbooks ongedaan gemaakt.
Naast deze ontwikkelingen was er meer te melden op notebookgebied in 2010. Er werden een aantal nieuwe technologieën geïntroduceerd en we kunnen trends voor 2011 signaleren.

Netbooks op hun retour
De beste indicatie voor de verkopen van netbooks is de levering van Atom-processors door Intel. Vrijwel elke netbook bevat zo'n chip. Vorig jaar pochte de chipfabrikant nog met een Atom-omzetgroei van wel 65 procent, maar dit jaar waren de cijfers minder positief, terwijl de economie juist wat opkrabbelde.
Begin dit jaar stortte de Atom-verkopen in met 19 procent. Hoewel deze daling nog aan seizoensinvloeden kon worden toegewezen, bleek ook in het derde kwartaal de verkoop sequentieel met 9 procent te dalen. Intel verwacht het niet veel beter te doen in het laatste kwartaal. Volgens de fabrikant nemen consumenten 'een pauze' en is de markt in de Westerse landen 'volwassen' geworden. In de praktijk lijkt de aandacht echter vooral uit te gaan naar Atoms in combinatie met tablets. Geen wonder dat Intel hier mee hoopt te scoren op de CES-beurs in januari.
Asus, dat als een van de eerste bedrijven met een netbook op de markt kwam, liet in augustus al weten dat zijn doel van 7 à 8 miljoen verkochte Eee PC-netbooks dit jaar bij lange na niet gehaald ging worden, waarbij de ceo, Jerry Shen, met de beschuldigende vinger richting de iPad wees. Asus verwacht net als grootste concurrent Acer een flinke daling van de netbookverkopen in 2011: de fabrikant houdt rekening met een daling van bijna vijftig procent ten opzichte van de doelstelling van 2010.
Naast de toegenomen interesse in tablets en de goede iPad-verkopen zal ongetwijfeld meespelen dat de Atom maar traag evolueert en de netbooks zelf ook niet echt veel spannende vernieuwingen brengen.
Begin dit jaar verschenen weliswaar de eerste netbooks met N450-Atom die een geïntegreerde videochip bevat, maar die modellen bieden geen snelheidswinst. In maart kwam iets de snellere variant, de N470, maar deze chip werd nauwelijks opgepikt door fabrikanten, waarschijnlijk omdat de snelheidswinst niet opwoog tegen de meerprijs die fabrikanten zouden moeten doorberekenen. Iets dat met de lage marges waarschijnlijk niet aantrekkelijk werd bevonden. In de zomer kwamen daarop de N455 en N475, die ddr3-ondersteuning brachten. Hiermee werden de notebooks iets energiezuiniger, maar eveneens niet echt veel sneller.
De grootste vernieuwing was dan ook de komst van de N550: een heuse dualcore. Aangezien Intel de kloksnelheid verlaagde om het verbruik binnen de perken te houden, presteert deze chip met twee rekenkernen niet beter bij veel applicaties, alleen bij software die multithreading ondersteunt. Waar de mobiele Core i-chips over geavanceerde technologie als Turbo Boost beschikt en inmiddels op 32nm geproduceerd wordt, hobbelt de Atom-melkkoe hier achteraan met zijn in-order-verwerking van data en het productieprocedé van 45nm.
De volgende Atom-generatie is Oak Trail, die begin 2011 arriveert en vooral voor tablets zal zijn en energiezuinigheid zal bieden. In de laatste zes maanden van 2011 moet vervolgens Cedar Trail uitkomen, dat op 32nm geproduceerde Atoms zal brengen, wat mogelijk in snelheidswinst door hogere kloksnelheden omgezet kan worden. Intel is in ieder geval van plan de Atom de komende jaren nog flink door te blijven ontwikkelen, blijkt uit de roadmap.

Chrome OS: op de valreep

In juli van 2009 sloeg het nieuws dat Google met een eigen besturingssysteem zou komen in als een bom. Als er een partij in staat leek de hegemonie van Microsoft Windows te doorbreken, was het Google wel, zo verzuchtten velen op het web. Dat Google meteen duidelijk maakte dat Chrome OS in eerste instantie alleen voor netbooks was en dat het feitelijk om een browser ging waarbinnen web-applicaties draaien, leek hen niet te deren.
In 2009 bleef het, afgezien van een bèta, vervolgens lang stil over de OS-aspiraties van Google. Het bedrijf beloofde dat eind 2010 de eerste netbooks met Chrome OS zouden verschijnen. Begin december kondigde Google de eerste netbook met Chrome OS inderdaad aan, de CR-48, die toont hoe Google de ideale netbook ziet. Maar verkrijgbaar voor de consument bleek die nog allerminst: het ging om een testprogramma met een beperkt aantal netbooks die Google aan de eerst geïnteresseerde testers en bedrijven verstrekte.
:fill(white)/i/1291755607.jpeg?f=thumb)
Google wil het opensource OS naar eigen zeggen de komende maanden beter afwerken. De eerste netbooks met het OS moeten vervolgens halverwege 2011 in de schappen liggen. Uit de eerste reviews van de CR-48 blijkt echter dat de fabrikant nog veel werk te verzetten heeft.
Met de hardware, dat als referentieplatform voor andere fabrikanten dient, blijkt weinig mis: de CR-48 is een model met 12"-scherm met 1280x800-resolutie, een dikte van 2,28 centimeter en een gewicht van 1,6 kilogram. De netbook heeft een groot touchpad met klik-mogelijkheid en wat het toetsenbord betreft heeft het bedrijf de functie-keys weggelaten en de caps lock vervangen door een dedicated zoek-knop.
Wat de interfaces betreft lijkt minder is beter: de CR-48 heeft een geheugenkaartlezer, audio-out, vga-uitgang en een enkele usb-poort. Ook moet elke Chrome OS-netbook over een 3g-optie gaan beschikken en de verwachting is dat de modellen in combinatie met data-abonnementen verkocht gaan worden.
Onder de motorkap zit een Atom N455-processor met 2GB geheugen. Chrome OS ondersteunt alleen x86-cpu's. Of er ook een versie met ondersteuning voor de ARM-architectuur onderweg is, heeft Google niet bekendgemaakt. Een groot probleem hoeft dit niet te zijn aangezien ARM-smartbooks nog een zeer bescheiden rol spelen op de notebookmarkt en het er niet op lijkt dat dit gaat veranderen. Wel komen er steeds meer tablets met ARM-chips, maar hiervoor zet Google uiteraard Android in.
Een ssd van 16GB moet garanderen dat Chrome OS-netbooks snel opstarten: dit gebeurt bij de CR-48 binnen 15 tot 20 seconden en vrijwel direct als de kleine notebook uit stand-by moet komen. Inloggen verloopt exclusief via Google-acounts en een internetverbinding is essentieel voor de werking.
Helaas!
De video die je probeert te bekijken is niet langer beschikbaar op Tweakers.net.
Het viel de eerste lichting testers vooral op hoeveel je nog niet kan met Chrome OS. Usb-apparatuur wordt bijvoorbeeld nog niet herkend. Om te kunnen printen moet je via Googles Cloud Print-dienst verbinding maken met een Windows-pc waarop de Chrome 9 bètabrowser draait. Als je de op de CR-48 aanwezige bestanden wilt zien kun je alleen terecht bij de download- en upload-vensters, een verkenner-achtige optie is er niet. Ook is de systeemconfiguratie niet te zien, laat staan dat er systeeminstellingen zijn te wijzigen. Energiebeheeropties ontbreken eveneens. Verder blijkt het OS, ondanks de focus op snelheid, af en toe uiterst traag te reageren. Vooral de Flash-weergave hapert nog aan alle kanten: zelfs een 480p-filmpje van YouTube was al te zwaar.
Hoewel Google veel oneffenheden nog wel zal gladstrijken de komende maanden, is duidelijk dat het concern daadwerkelijk met een heel kaal OS met weinig meer dan een browser komt. Nagenoeg alle functionaliteit is afhankelijk van webdiensten. De vraag is of de consument al klaar voor is voor dit minder-is-meer-principe, en of ze dit accepteren als de Chrome OS-netbooks niet veel goedkoper aangeboden zullen worden dan Windows 7 Starter-modellen.
AMD in de spotlight
AMD speelde lang een bescheiden rol op de notebookmarkt en ook de netbook-hype liet het bedrijf lang aan zich voorbij gaan. Aangezien Intel niet bepaald een snelheidsboost voor de Atom op de agenda had, heeft de concurrent zijn kans dit jaar schoon gezien.
In de lente van 2010 introduceerde AMD namelijk zijn Nile-platform voor netbooks en andere ultraportables. Hierbij hebben fabrikanten de keuze uit single- en dualcores die alle sneller zijn dan de Atom. De igp van de chipset van het platform is een andere sterke troef en aanzienlijk krachtiger dan de videochip van de Atom, onder andere door de mogelijkheid van hardwarematige versnelling van de verwerking van video. De prijzen van de AMD-ultraportables schommelen tussen die van de Atom-netbooks en thin&lights met Intel ulv-processors. Het nadeel is de accuduur, die achterblijft bij die van de Intel-modellen.

Door het ultaportable-platform en het Danube-platform voor mainstream-laptops kon AMD dit jaar op meer aandacht van laptopfabrikanten rekenen dan voorgaande jaren: de fabrikant claimde dat er in 2010 109 verschillende laptop-modellen zouden verschijnen, waar dat er in 2009 slechts 40 waren. De hernieuwde aandacht voor AMD-laptops bleek bijvoorbeeld half november, toen de Media Markt in folder en zijn site ruim aandacht gaf aan de processors van, en systemen met AMD-hardware.
Verder wist AMD de aandacht op zich te vestigen met tal van demonstraties van zijn Fusion-apu's. Stukje bij beetje liet het bedrijf informatie los over zijn hybride cpu- en gpu-accelerated processing units. Begin november verschenen dan de details: AMD zou begin 2011 met het Brazos-platform komen, bestaande uit Zacate- en Ontario-apu's. Die eerste zouden onder de noemer E-350 en E-240 uitkomen, terwijl de eerste Ontario's de C-50 en C-30 moeten worden. Dit zijn chips die in netbooks, goedkope laptops en small form factor-systemen moeten verschijnen.
Processor | Cpu-cores | Kloksnelheid | Gpu alu's
| gpu-klokspeed
| tdp |
AMD E-350 met Radeon HD 6310 graphics |
2 |
1,6GHz |
80 |
500MHz |
18W |
AMD E-240 met Radeon HD 6310 graphics |
1 |
1,5GHz |
80 |
500MHz |
18W |
AMD C-50 met Radeon HD 6250 graphics |
2 |
1GHz |
80 |
280MHz |
9W |
AMD C-30 met Radeon HD 6250 graphics |
1 |
1,2GHz |
80 |
280MHz |
9W |
Welke prestaties de snelste Brazos-apu, de E-350, levert is al bekend. Uit de eerste testresultaten blijkt dat de chip op cpu-gebied weinig potten kan breken maar een Atom D525, die een tdp van 13W heeft, nog wel voorblijft. De gpu streeft die van de Core i-'s van Intel ruimschoots voorbij. Het grote voordeel van de Zacate's en Ontario's ten opzichte van de Core i's, is de die size: die is 75mm2, kleiner dan alleen het cpu-gedeelte van de Inte Core i-chips en 40 procent kleiner dan die processors als de igp wordt meegeteld.
/i/1283561906.jpeg?f=imagenormal)
Mogelijk dat Ontario en Zacate voor een nieuwe opleving van de netbooks en thin & lights gaan zorgen. Het geeft fabrikanten in ieder geval de mogelijkheid met modellen met nieuwe eigenschappen te komen, zoals 3d-gaming, full hd-weergave en hdmi, zonder de prijs al teveel te verhogen.
Arrandale, Optimus en Apple
Begin 2010 begon voortvarend met de komst van de Arrandales van Intel: de Core i3-, Core i5- en Core i7-dualcores die gebouwd zijn op basis van de Westmere-architectuur. Het chipbedrijf bracht hiermee de Nehalem-architectuur naar mainstream-laptops en schakelde met de cpu's over van het 45nm- naar het 32nm-procedé. De gpu's en de chipsets worden nog wel op 45nm geproduceerd. Wel is de gpu bij Arrandale onderdeel van dezelfde package als de cpu. Door van een tri-package, cpu, gpu en chipset, naar een dual-package, cpu/gpu en chipset, te gaan, wordt 30 procent ruimte bespaard, wat fabrikanten meer mogelijkheden wat betreft het ontwerpen van laptops biedt.

Arrandale bezorgde laptops eigenschappen als de Turbo Boost, waarmee cores automatisch op hogere snelheid kunnen lopen dan ze standaard draaien, als verbruik en warmteontwikkeling daar ruimte voor laten. Ten opzichte van de desktop-varianten kunnen de gpu's ook op hogere kloksnelheid draaien als de cpu weinig te rekenen heeft. Desondanks zijn de geïntegreerde videochips van Intel nog altijd geen hoogvliegers. Intel belooft dat Sandy Bridge hier verandering in gaat aanbrengen: de igp van die processors wordt op 32nm gebakken, maakt onderdeel uit van dezelfde die als de cpu en zou met mainstreamkaarten kunnen wedijveren.
Nvidia liet zich ook niet onbetuigd dit jaar en baarde vooral opzien met Optimus, waarmee laptops automatisch en realtime kunnen wisselen tussen de igp en een discrete gpu. Nvidia gebruikt standaard api-calls voor Optimus en schakelt de gpu in veel gevallen automatisch in als er applicaties draaien die dxva, DirectX, OpenGL of Nvidia's Cuda gebruiken. De herkenning van overige programma's wordt door Nvidia bijgehouden door middel van profielen. Dit laatste zorgde er nog wel eens voor dat gebruikers klaagden over de techniek, omdat hun games en andere applicaties niet met de dedicated gpu aan de slag kregen.
Nvidia bracht ook nog de snelste mobiele gpu tot nu toe uit: de GeForce GTX 480M. Laptops met de chip zijn we in het wild nog niet tegengekomen, waarschijnlijk omdat de GTX 480M een voor notebookbegrippen onwaarschijnlijk hoog verbruik en warmteontwikkeling heeft. De beste keuze voor mobiele gamers was voor een groot deel van het jaar laptops met de Radeon Mobility HD 5870, zoals de Asus G73JH en de HD 5850, terwijl daar in het najaar modellen met de Nvidia GeForce GTX 460M bijkwamen, zoals de Asus G53JW.
Dell gooide het met zijn Alienware M11x over een andere boeg en probeerde portabiliteit met gaming te combineren. Heel draagbaar was het model niet en gamen op de hoogste settings was ook niet mogelijk, maar het resultaat oogde interessant. Op multimediagebied was het Asus die met een vreemde eend in de bijt kwam, in de vorm van de spiegellaptop met zijspeakers, de NX90.
Apple heeft naast Core i5- en Core i7-processors weinig vernieuwingen toegevoegd aan zijn MacBook Pro's. Zo zijn de overige hardware-onderdelen, behuizingen en interfaces nagenoeg onveranderd gebleven. Desondanks was de invloed van de Apple-laptops merkbaar en speelden enkele concurrenten leentjebuur bij het bedrijf uit Cupertino. Zo lijken de Envy's van HP, door onder andere de slotloading optische drive en het achter een glasplaat geplaatste scherm, sterk geïnspireerd te zijn op de MacBook Pro's. Elementen van het design van de Envy's, zoals de grote touchpads met geïntegreerde muisknoppen, hebben hun weg gevonden naar de dm- en dv-series van HP.
Ook Samsung heeft voor zijn SF- en QX-notebooks voor een groot touchpad met ingebouwde klik-mogelijkheid gekozen. Vooral bij de QX is de invloed van de MacBook Pro's zichtbaar, met zijn behuizing met aluminium delen, scherm achter glas en niet verwisselbare accu. Steeds meer fabrikanten verliezen na Apple hun schroom en bouwen de accu in de laptop, waarmee deze niet eenvoudig te verwisselen is. Het biedt wel mogelijkheden voor betere accutijden en voordeel bij het ontwerpen van de laptops.
:fill(white)/i/1293440152.jpeg?f=thumb)
Vernieuwing liet Apple wel zien bij zijn nieuwe MacBook Air-laptops. Hoewel de dunne en lichte laptops van twee jaar oude processors zijn voorzien, heeft Apple voor de modellen exclusief voor flash-opslag gekozen, met alle voordelen op het gebied van ruimtebesparing, verbruik en opstartsnelheid van dien. Ook heeft Apple zijn unibody-ontwerp voor de behuizing doorgetrokken naar het scherm-omhulsel.
/i/1288210992.jpeg?f=imagenormal)
De grootste verrassing was dat een van de Air-modellen een 11,6"-scherm had en daarmee onder de netbooks te scharen is. Apple heeft zich altijd uitgesproken tegen netbooks omdat ze gebrekkige hardware zouden huisvesten en te klein zouden zijn om goed mee te kunnen werken. De fabrikant denkt die nadelen ondervangen te hebben met de aanwezigheid van de ssd, 2GB ddr3-geheugen en een dedicated GeForce-gpu. Verder zijn het touchpad en het keyboard nagenoeg even groot als die van de MacBook Pro's. Waarschijnlijk kijken concurrenten goed naar deze door sommigen genaamde 'netbook done right' en mogelijk zien we dan een opleving van het genre. De volwassen geworden kleine notebooks kunnen dan volgend jaar aan een nieuw leven beginnen, met een jong fris besturingssysteem.
Als de voortekenen van dit jaar niet liegen belooft 2011 een interessant jaar te worden voor laptops waarin Intel zijn Sandy Bridge-kanonnen in stelling brengt en AMD misschien gaat verrassen met zijn Fusion-lijn van apu's. Bij beide fabrikanten krijgen de gpu's een boost waarmee het voor ontwikkelaars interessanter wordt gpgpu-toepassingen te maken. Daar kan Google met zijn Chrome OS weer van profiteren, als het om webbased applicaties gaat: het OS ondersteunt net als steeds meer browsers hardwarematige acceleratie van beeldverwerking.