Inleiding
Canonical heeft, zoals altijd netjes volgens het halfjaarlijkse releaseschema, versie 9.04 van zijn Linux-distributie uitgebracht. De Ubuntu-ontwikkelaars, bekend om hun voorliefde voor obscure dierennamen bij de keuze van codenamen, hebben dit keer voor een mythologisch dier gekozen: de 'Jaunty Jackalope', wat zich vrij laat vertalen als 'het zwierige krijgskonijn'.
Voor de nieuwe versie belooft Ubuntu met name verbeterde bootprestaties, dankzij de invoering van het ext4-bestandssysteem. Jaunty Jackalope beschikt verder over kernelversie 2.6.28-11.37 en X.Org versie 1.6. Er zijn enkele kleine veranderingen doorgevoerd die het gebruiksgemak moeten verbeteren, en het publiek kan kennismaken met een live-versie van Ubuntu Netbook Remix.
Wij bekijken in deze hands-on welke veranderingen in Jaunty Jackalope zijn doorgevoerd en welke invloed deze op de prestaties hebben. Ook werpen we een blik op de Netbook Remix-versie, die een toegankelijker gui voor netbookgebruikers zou leveren.

Sneller booten met ext4
Deze hands-on is opgesteld aan de hand van de 32bit- en de 64bit-uitvoeringen van de Release Candidate van 9.04. Het installatieproces van de vorige versie, 8.10, kon onze waardering al wegdragen en in versie 9.04 is het stappenplan op details aangepast.
De belangrijkste verandering treffen we aan bij het partitioneren, waar voor het ext4-bestandssysteem kan worden gekozen. Net als ext3 is ext4 een journaling file system, dat elke actie van het bestandssysteem logt. Bij een crash of bij stroomuitval kan aan de hand van dat log worden nagegaan welke schrijfacties niet voltooid zijn, zodat het besturingssysteem de schade zelfstandig kan repareren. Bij een systeem waar we abusievelijk de stroom afhaalden, bleek dit uitstekend te werken. In tegenstelling tot ext3, dat een doorontwikkelde variant is van ext2, is ext4 vanaf de grond af opnieuw opgetrokken. Dat zou onder andere voor betere prestaties zorgen, zodat bijvoorbeeld de opstarttijd van het OS kan worden bekort.
/i/1240488318.png?f=thumb)
Om de belofte van verkorte boottijden - Ubuntu rept over 25 seconden bij snelle schijven - in de praktijk te testen, installeerden we de RC achtereenvolgens op een ext3- en op een ext4-partitie op een 400GB grote WD Caviar WD400YR-schijf, om daarna met een stopwatch in de hand de boottijden te noteren. We namen het gemiddelde van een drietal cold boots. De tijden zijn inclusief de 22 seconden die het duurde tot bootloader Grub thuis geeft.
Opstarttijd Ubuntu 9.04 RC1 |
32bit, ext3 |
  54,6 |
32bit, ext4 |
  50,9 |
64bit, ext3 |
  57,9 |
64bit, ext4 |
  49,3 |
Tijd in seconden, korter is beter
Het ext4-bestandssysteem weet het bootproces duidelijk te verkorten. De 64bit-versie van Ubuntu 9.04 boekt de meeste winst; het OS is ruim 8,5 seconden sneller beschikbaar. De 32bit-versie laat een kleinere snelheidswinst zien van 3,7 seconden, maar omdat het hier uitsluitend om een vernieuwd bestandssysteem gaat, kunnen we ook dit resultaat goed noemen. We mogen stellen dat de claim van de Ubuntu-ontwikkelaars klopt: het OS is bij een (re)boot rapper gebruikersklaar, en al is de winst niet gigantisch: alle beetjes helpen.
Ubuntu 9.04 Desktop Edition
Canonical heeft diverse veranderingen en verbeteringen in de grafische werkomgeving doorgevoerd. Zo is X.Org bij versie 1.6 aangekomen en is van de Mesa 3D-bibliotheek, die wordt gebruikt door OpenGL-toepassingen, versie 7.4 meegeleverd. OpenOffice.org 3.0, die het net niet haalde voor de 8.10-release, is in Jaunty Jackalope de standaard officesuite.
Bezitters van ATI-videokaarten met een gpu uit de R6x/R7X-serie kunnen in versie 9.04 dankzij een ververste opensource-driver profiteren van verbeterde 2d-versnelling in de Gnome-omgeving, maar de 3d-ondersteuning van deze driver is beperkt tot de R5x-gpu's. Voor bezitters van een R6x/R7X-kaart is 3d-versnelling beschikbaar met een nieuwe propriëtaire fglrx-driver van ATI. De videodriver voor Intel-igp's tenslotte benut de uxa-architectuur die de 2d-weergave moet versnellen. De Ubuntu-ontwikkelaars hebben ook nog gesleuteld aan de display preferences-dialoog. Het zou nu eenvoudiger moeten zijn om multimonitor-setups te configureren.
/i/1240490047.png?f=thumb)
Binnen de vertrouwde Gnome-omgeving, die is bijgewerkt naar versie 2.26, zijn weinig schokkende vernieuwingen te vinden. Wat wel direct opvalt is dat het bureaublad een nieuw behangetje heeft gekregen. Verder is Brasero verkozen tot standaard-tool voor het branden van cd's en dvd's. De tool is eenvoudig in het gebruik en biedt onder andere de mogelijkheid om video-dvd's aan te maken. Daarnaast kan Brasero direct vanuit Nautilus, de bestandsbeheerder van Gnome, worden aangesproken voor het uitvoeren van brandklussen.
Versie 9.04 introduceert binnen Gnome ook een universele manier voor het tonen van allerhande systeemboodschappen, wat Canonical-oprichter Mark Shuttleworth al had aangekondigd. Het nieuwe notificatiesysteem werkt prettig: meldingen worden op een vaste positie en met een identieke vormgeving getoond, waardoor de gui een professionelere en harmonieuzere indruk maakt.
Canonical heeft ook gesleuteld aan de code voor de standby- en hibernate-modi. Op een van onze testlaptops - een Compaq 6710b - verloopt het overschakelen naar zowel de slaapstand als de standby-modus probleemloos. Een oude desktop-pc met een Athlon XP-processor, een ideale kandidaat voor een Ubuntu-installatie, blijkt met 9.04 eveneens goed met de standby- en hibernatestanden overweg te kunnen. In eerdere versies leek het succesvol wakker maken van een systeem nog een kwestie van geluk; het lijkt er voorlopig op dat deze functionaliteit in 9.04 ingrijpend is verbeterd.
Ubuntu 9.04 Server Edition en Netbook Remix
In de gui-loze Server Edition van Ubuntu 9.04 zijn de nodige vernieuwingen doorgevoerd. Zo bevat de kernel de laatste features van de kvm-virtualisatiemotor, kunnen Samba 3.3-fileservers geclusterd worden en is het opzetten van een e-mailserver volgens Canonical vereenvoudigd door het integreren van de Dovecot-mailserver met Postfix. Ook moet in versie 9.04 het Exchange-alternatief OpenChange beter aansluiten op de wensen en behoeften van de Microsoft Outlook-gebruikers.
/i/1240497757.png?f=thumb)
Canonical heeft zijn serverversie op de hardware van diverse grote serververkopers getest. Ubuntu 9.04 Server Edition zou volgens de Ubuntu-makers goed werken op 45 populaire serversystemen uit het middensegment. Deze servers waren onder andere afkomstig van IBM, Dell, Sun en HP.
Ubuntu 9.04 Server Edition zal verder, zoals in december al bekend was geworden, worden opgenomen in het virtuele serveraanbod van Amazons EC2-clouddienst. Canonical claimt bovendien dat zijn Ubuntu Enterprise Cloud-technologie - waarvan in de Server Edition een previewversie is te vinden - en de bijbehorende Eucalyptus-beheertool flexibel genoeg zijn om in rekencentra van bedrijven te worden uitgerold.
Systeembeheerders kunnen met Ubuntu Server 9.04 aan de slag met toepassingen die het amqp-messaging-protocol gebruiken. Daarvoor beschikt het OS over het RabbitMQ-platform. Tenslotte is MySQL 5.1 beschikbaar, waarbij Canonical belooft dat gebruikers van versie 5.0 zonder problemen kunnen overstappen.
Ubuntu Netbook Remix
Samen met de 'volwaardige' releases van Ubuntu 9.04 is ook een image gepresenteerd van Ubuntu Netbook Remix, een voor de compacte notebooks geoptimaliseerde versie van de Ubuntu-distributie. Het imagebestand kan met behulp van een imagewriter, die ook voor Windows beschikbaar is, eenvoudig op een usb-stick worden geplaatst.
/i/1240497611.png?f=thumb)
Het booten van Ubuntu Netbook Remix verloopt vrij vlot, mits een snelle usb-stick wordt gebruikt. Canonical heeft een apart gebruikersinterface voor de 10"-displays ontwikkeld. Deze gui biedt grote iconen voor veelgebruikte applicaties, die zijn verdeeld over thematisch ingedeelde tabbladen. De menu's zijn netjes afgewerkt, maar laten het geheel naar onze smaak net iets te veel op een soort grote smartphone zonder touchscreen lijken. Gelukkig kan de normale desktop ook gebruikt worden, net als de terminals.
Volgens Canonical werkt Ubuntu Netbook Remix prima samen met de meeste netbooks, waaronder de Aspire One, netbooks uit de Asus Eee PC 900- en 1000-series, de Dell Mini 9, de HP Mini Mi en de Toshiba NB100. Bij een vlugge test op een Medion Akoya, eveneens een Atom-netbook, blijken ook de versnelde standby- en hibernate-modi goed te werken. In de nabije toekomst moet er verder een versie verschijnen die ARM-processors ondersteunt.
Conclusie
We kunnen het kort houden: Ubuntu 9.04 bevalt ons goed. De populairste Linux-distro kiest wederom voor evolutie in plaats van revolutie; in plaats van overdadig met nieuwe functionaliteit te strooien, hebben de ontwikkelaars zich gericht op het verbeteren van de prestaties en de stabiliteit. Wat ons betreft hebben Canonical en de ontwikkelgemeenschap daarbij goed werk afgeleverd.
Wanneer we naar de desktopversie kijken, zijn we vooral te spreken over het sneller opstarten van het OS en over de verbeterde standby- en hibernate-modi. Ook op netwerkgebied is vooruitgang geboekt, al moeten met name wifi-kaarten en -modules nog vaak handmatig aangeslingerd worden.
De serverversie hebben we niet uitgebreid getest, maar over Netbook Remix hebben we gemengde gevoelens. Het ontwikkelen van een aparte extra shell voor netbooks is een aardig initiatief, maar het nut ontgaat ons nog een beetje. Wellicht dat ondersteuning voor aanraakgevoelige schermen de bruikbaarheid kan vergroten, maar voorlopig ervoeren we het vooral als een overbodige gimmick. Gelukkig is het onderliggende OS net zo goed als de desktopvariant.
Inmiddels is de Ubuntu-crew alweer bezig met Ubuntu 9.10. Bij deze versie, die 'Karmic Koala' is genoemd, zal nog meer dan bij 9.04 de nadruk worden gelegd op cloud computing. Ook moet er van 9.10 een volwaardige Netbook Edition gaan verschijnen. Deze editie zal uiteraard voortborduren op de Netbook Remix, maar er zal ook de nodige kennis van Intels mobiele-Linux-project Moblin worden geleend. In mei moet tijdens de Ubuntu Developer Summit in Barcelona meer duidelijk worden over wat er nog meer van Karmic Koala verwacht kan worden. Tot die tijd voelen we ons prima thuis bij Jaunty Jackalope.