Uiterlijk en aansluitingen
Samengevat
De X40 is een bijzonder snelle laptop, voorzien van een RTX 4090-videokaart en een Core i9 13900HX-processor. De laptop onderscheidt zich door de mogelijkheid van een externe waterkoeler. Die levert eigenlijk alleen snelheidswinst in games op, een procent of acht bij de hoogste instellingen. Bovendien hoeven de ventilators in de laptop minder hard te draaien, wat minder herrie betekent. De hardware is eenvoudig te upgraden. Het scherm heeft een 240Hz-refreshrate, maar haalt de bijbehorende responstijden net niet. Je moet zelf koelvloeistof voor de waterkoeler regelen en gezien de meerprijs van 250 euro had dat er wel bij mogen zitten.
Op desktops zijn al sinds het najaar van 2022 processors van Intels Raptor Lake-generatie te krijgen en ook Nvidia RTX 4070 Ti-, 4080- en 4090-videokaarten. Nu kun je die hardware ook in laptops krijgen. De eerste laptop die we ermee testen, is misschien wel meteen de overtreffende trap. De Medion Erazer Beast X40 is voorzien van een Core i9-13900HX-processor met 24 cores en een mobiele RTX 4090-videokaart. Om die hardware op de toppen van hun kunnen te laten draaien, kun je bovendien een optionele waterkoeler aansluiten. Die laptop én de waterkoeler bespreken we in deze review.
Medion Erazer Beast X40
De laptop in kwestie heet voluit Medion Erazer Beast X40. Het is een 17"-laptop, die er redelijk slank uitziet, gezien de potente hardware die hij huisvest. Mocht de behuizing je bekend voorkomen, dan kan dat kloppen, want Medion koopt de barebones in bij Uniwill, wat de nieuwe naam van Tongfang is. Die fabrikant heeft een laptop met een opgeruimde uitstraling en vrij dunne schermranden gebouwd. In de bovenste schermrand zit een 1080p-camera met ondersteuning voor gezichtsherkenning. De luidsprekers zijn aan de onderkant van de behuizing geplaatst en kunnen aardig wat volume produceren, maar klinken erg schel.
Als je de laptop vastpakt, voelt hij stevig aan. De behuizing is deels van plastic gemaakt, maar niet de harde soort die goedkoop aanvoelt; het heeft een wat 'rubberachtig' gevoel. De achterkant van het scherm en de onderkant zijn van metaal gemaakt. Wat ook opvalt, is dat de X40 een heel grote trackpad heeft, die enigszins aan die van een Apple MacBook Pro doet denken. Er zit ook een gedachte achter de grote trackpad. Op laptops met een numeriek toetsenblok, zoals de X40, vinden fabrikanten het vaak moeilijk om te kiezen waar ze de touchpad plaatsen. Plaats je hem in het midden van het alfanumerieke gedeelte van het toetsenbord, dan zit de touchpad niet in het midden van de behuizing. En plaats je hem midden in de behuizing, dan ligt het midden van je touchpad ter hoogte van de rechtercontroltoets.
De oplossing is deze grote touchpad, de in het midden van de laptop ligt, maar waarbij je de rechterhelft kunt uitschakelen. Dat doe je door dubbel te tappen op het puntje rechtsboven op de touchpad. Doe je dat, dan kun je alleen nog de linkerhelft van de touchpad gebruiken, die dus netjes midden onder het alfanumerieke deel van het toetsenbord zit. Wil je de touchpad helemaal uitschakelen, bijvoorbeeld omdat je zit te gamen, dan tap je twee keer op het puntje daar linksbovenop. Is de plek waar de touchpad is geplaatst een onoverkomelijk probleem? Dat kunnen we ons niet voorstellen, maar het mooie van deze oplossing is wel dat hij lekker groot is en dat werkt prettig als je veel gestures met meer dan één vinger gebruikt.
Boven de touchpad zit natuurlijk het toetsenbord en ook daar is iets bijzonders mee. Er zitten namelijk mechanische switches van Cherry in. Cherry MX Ultra Low Profile Tactile Switches, om precies te zijn. De switches hebben een travel van 1,8mm, wat vrij veel is voor een laptoptoetsenbord, en een kracht van 65cN. De gif hierboven laat mooi zien hoe de toets werkt. Membraantoetsenborden geven wel een veel duidelijker toetsgevoel dan mechanische en klinken ook iets luidruchtiger, maar ze zijn niet 'clicky', zoals blauwe Cherry-switches bijvoorbeeld. Helaas zijn niet alle toetsen op het X40-toetsenbord mechanisch. De bovenste toetsenrij en het numerieke toetsenblokje maken gewoon gebruik van membraanswitches.
De aansluitingen tref je links, rechts en aan de achterkant van de laptop aan. Dat laatste is prettig als je de laptop vaak op dezelfde plek hebt staan, want de kabels voor je randapparatuur zitten dan niet links of rechts van je laptop in de weg. Achterop zit de HDMI 2.1-aansluiting, met daarnaast 2,5Gbit/s-ethernet en een USB-C-aansluiting met ondersteuning voor Thunderbolt 4. De twee gaten naast elkaar zijn voor de slangen voor de waterkoeling.
Aan de linkerkant lijkt nog een USB-C-aansluiting te zitten, maar dat is de plek om een slot te monteren. Verder zitten daar nog een 10Gbit/s-USB-A-connector en de jackaansluitingen. Rechts bevinden zich nog twee USB-5Gbit/s-aansluitingen en een kaartlezer.
De waterkoeler
Wat de Erazer X40 uniek maakt, is de externe waterkoeling. Waterkoeling op een laptop is ongebruikelijk, maar niet uniek. In 2016 reviewden we de ASUS GX700 met een externe waterkoeler en het grappige is dat de aanpak van het koelsysteem nu heel anders is. De basis is hetzelfde; er loopt een soort met water gevulde heatpipe over de gewone heatpipes van de koeling heen. De filosofie achter het koelsysteem van de GX700 lijkt op die van de all-in-onewaterkoeler die je van desktops kent; het is een onderhoudsvrij systeem.
Dat is bij de X40 anders. De waterkoeler wordt ook door Uniwill gemaakt en het systeem lijkt veel meer op 'zelfbouw'-waterkoeling. Het systeem kost 250 euro en voor dat geld krijg je er geen koelvloeistof bij; die moet je zelf aanschaffen. Medion adviseert om gewoon gedemineraliseerd water te gebruiken. Het aansluiten van de waterkoeling is in principe heel eenvoudig. De waterslangen klikken magnetisch aan de laptop en de waterkoeler. Als ze vastgeklikt zitten, kun je ze een beetje op en neer wiebelen, maar dat zal in principe geen lekkages veroorzaken. Ook als je per ongeluk een slang lostrekt, omdat je misschien de laptop oppakt en was vergeten dat er nog een waterkoeler aan hing, is er geen nood. De koppelingen sluiten zichzelf af als ze los zijn en meer dan een paar druppeltjes water komen er dan niet vrij.
Toch blijft het opletten, want het kan voorkomen dat de slangen niet helemaal recht komen te zitten, maar de koppelingen wel open blijven staan, merkten we tijdens het fotograferen van de laptop. We hadden het systeem in verschillende posities gezet en ongemerkt was de koppeling scheef komen te zitten, waardoor de laptop in een plas water stond.
De waterkoeler heeft geen aparte voeding. In plaats daarvan stop je de voeding van de laptop in de externe koeler en die lus je weer door naar de laptop zelf. Communiceren met de waterkoeler gaat via bluetooth en Medions control center-software. Daar kun je instellen in welke kleuren de ventilator knippert en hoe snel de ventilator draait.
Voor mensen die niet in het tweaken van hardware geïnteresseerd zijn, is de waterkoeler misschien intimiderend, maar waarschijnlijk zijn die gebruikers ook niet de doelgroep. Wat ons betreft is het 'open karakter' van de waterkoeler juist een voordeel. Je kunt makkelijk koelwater bijvullen als dat nodig is en je kunt de waterkoeler zelf ook eenvoudig openmaken, bijvoorbeeld om een andere ventilator te monteren. Tot slot is de koeler ook nog eens compact; je hebt geen rolkoffer nodig om hem mee te nemen.
Cpu: 13900HX = 13900K
Toen Intel zijn dertiende generatie Core-laptopprocessors aankondigde, kwam de chipmaker met vier verschillende categorieën, gekenmerkt door een achtervoegsel van een of twee letters. 'U' hoort bij de 15W-chips, 'P' bij 28W, 'H' bij de 45W-cpu's en 'HX' bij de snelste 55-watters. Dat was niet voor het eerst, bij de twaalfde generatie had Intel ook al HX-chips, maar die zagen we in de praktijk nauwelijks terug in laptops. Met de dertiende generatie moet dat anders zijn, want tijdens de CES kondigden Alienware, ASUS, Razer en Lenovo allemaal laptops met de HX-laptopprocessors aan. Hoewel, laptopprocessors?
De HX-chips zijn eigenlijk geen laptop-, maar desktopprocessors. De bovenstaande overzichten vatten het mooi samen. De H-, P-, en U-processors, op de rechterafbeelding, zijn 'echte' laptopprocessors. De nadruk ligt daar meer op energie-efficiëntie. De cpu en de pch zitten bijvoorbeeld op dezelfde package en er is ondersteuning voor zuinig Lpddr4- of voor Lpddr5-geheugen. Meer dan twee SATA-aansluitingen heb je niet nodig en meer dan acht PCIe gen5-lanes zul je waarschijnlijk ook niet verzadigen. Bij maximaal zes P-cores houdt het op, maar er is wel een relatief krachtige Iris Xe-gpu aanwezig. Oja, en Thunderbolt natuurlijk.
De HX-chips zijn dus desktopchips die gericht zijn op snelheid en niet op efficiëntie. Om te beginnen zijn de cpu en pch losse chips en is er geen ondersteuning voor Lpddr-geheugen, dat je in desktops helemaal niet tegenkomt. Je hebt de beschikking over meer SATA- en USB-aansluitingen dan je ooit in een laptop zult tegenkomen, maar ook over tot acht P-cores en 16 PCIe gen5-lanes. De geïntegreerde gpu stelt niet veel voor, maar dit soort chips zullen altijd vergezeld worden van een vlotte videokaart.
De Medion X40 is van een Core i9-13900HX voorzien en dat is bijna dezelfde processor als een 13900K, maar dan op lagere kloksnelheden. Beide chips hebben acht P-cores en zestien E-cores, 36MB cachegeheugen in totaal, en ze hebben beide ondersteuning voor DDR4-geheugen op 3200MT/s of DDR5 op 5600MT/s. Hoewel de geïntegreerde gpu's een andere naam hebben, hebben ze beide 32 execution-units en komt zelfs de maximale kloksnelheid overeen. De 13900K heeft een basepower van 125W en een maximumturbopower van 253W. Dat ligt lager bij de 13900HX, die een basepower van 55W en een maximumturbo van 157W heeft. De maximale klokfrequentie van de mobiele chip ligt daardoor niet op 5,8, maar op 5,4GHz en de E-cores doen geen 4,3, maar 3,9GHz. Het mag echter duidelijk zijn dat de HX-chips voor maar één ding gemaakt zijn: snelheid. Efficiëntie is secundair.
Gpu: RTX 4090, of is het een 4080?
Tijdens de CES, begin januari, presenteerde Nvidia zijn nieuwe mobiele videokaarten. De chips zijn net zoals de desktopvideokaarten gebaseerd op de 4nm-Ada Lovelace-architectuur. Daarmee beschikken de laptopchips over dezelfde nieuw geïntroduceerde functionaliteit als de desktopvideokaarten. De RTX 40-laptopkaarten krijgen dus ook beschikking over de derdegeneratie-RT-cores, DLSS3 en AV1-codering.
Specifiek voor laptopvideokaarten heeft Nvidia een aantal tweaks gedaan, die het bedrijf onder de Max-Q-merknaam schaart. Bij de eerste generaties Max-Q-videokaarten bestonden er nog laptop-gpu's die wel of geen Max Q-ondersteuning hadden. Had je wel een Max-Q-videokaart, dan was die zuiniger, maar ook langzamer dan een niet-Max Q-videokaart. Dat is ondertussen veranderd. We zijn al bij de vijfde generatie aangeland en alle laptopvideokaarten van Nvidia maken gebruik van 'Max Q-technieken'.
:strip_exif()/i/2005598424.jpeg?f=imagenormal)
Bij de vijfde generatie Max-Q ligt de nadruk op het efficiënter maken van geheugen. Dat is het geval bij de cache en bij het werkgeheugen. Daar worden zuinigere chips voor gebruikt en de kloksnelheid wordt sneller omlaaggeschroefd als dat mogelijk is.
4090 = 4080
Laptopvideokaarten zijn in naamgeving meestal niet met de desktopvideokaarten te vergelijken. De snelste laptopvideokaart van dit moment heet weliswaar RTX 4090, maar hardwarematig gezien is het dezelfde gpu als op een RTX 4080-desktopkaart. De mobiele gpu is lager geklokt om het verbruik binnen de perken te houden. Het verbruik bedraagt maximaal 150W en daar kan nog maximaal 25W dynamic boost bovenop komen, als de temperaturen het toelaten. Desondanks komt de kloksnelheid een stuk lager uit dan bij een desktop-4080, want die mag 320W verbruiken. Het werkgeheugen van de mobiele RTX 4090 is gewoon GDDR6, in plaats van GDDR6x. Gewoon GDDR6 werkt op lagere klokfrequenties, met als resultaat een lager verbruik, maar ook een lagere bandbreedte.
| |
RTX 4090-laptop |
RTX 4080-laptop |
RTX 4080-desktop |
| CUDA-cores |
9728 |
7424 |
9728 |
| Tensor-cores |
304 |
232 |
304 |
| Raytracingcores |
76 |
58 |
76 |
| Kloksnelheid (MHz) |
1455-2040 |
1350-2280 |
2210-2510 |
| Vermogen (W) |
80-150 |
60-150 |
320 |
| Werkgeheugen |
16GB GDDR6 |
12GB GDDR6 |
16GB GDDR6x |
| Geheugenbus |
256bit |
192bit |
256bit |
| Geheugenbandbreedte |
576GB/s |
384GB/s |
717GB/s |
De RTX 4090 die in de Medion X40 zit, heeft een tgp van 150W, plus 25W dynamic boost, in totaal 175W. De tgp is een belangrijke waarde, want in theorie kun je als laptopbouwer een RTX 4090 ook op 80W configureren, met lagere prestaties als resultaat. Begin 2021 leidde het verschil in tgp tot ophef, vanwege de onduidelijkheid omtrent tgp's. Fabrikanten zijn er ondertussen duidelijker over geworden en gebruiken de tgp's nu als onderdeel van de marketing. Bijna alle gamelaptops die tijdens de CES werden aangekondigd, maken gebruik van de maximale tgp van de chip.
Specificaties en cpu-benchmarks
Medion verkoopt de Erazer in de onderstaande configuratie, voorzien van de nieuwe Intel 13900HX-processor en Nvidia RTX 4090-videokaart. Deze uitvoering kost 4500 euro en Medion zal ook een variant met RTX 4080-videokaart 1TB opslag en 16GB werkgeheugen leveren voor 3500 euro.
| |
Medion Erazer X40 |
| Processor |
Intel Core i9-13900HX |
| Cores/threads |
24 (8P+16E) 32 threads |
| Max. klokfrequentie |
5,4GHz (P-cores) 3,9GHz (E-cores) |
| Gpu |
Nvidia RTX 4090 (175W tgp) |
| Werkgeheugen |
32GB DDR5-4800 |
| Ssd |
2x 1TB Phison B47R |
| Ethernet |
Realtek gaming 2,5Gbit/s |
| Wifi |
Intel Wi-Fi 6E AX211 160MHz |
| Scherm |
17", 2560x1600 pixels, 240Hz, mat |
| Paneel |
BOE NE170QDM-NZ1 |
| Accu |
99,8Wh |
| Besturingssysteem |
Windows 11 |
De X40 is voorzien van zo'n beetje de snelste hardware die je op dit moment kunt krijgen. Van de Core i9-13900HX is nog een iets hoger geklokte versie te krijgen, de 13980HX, maar die heeft evenveel cores. De RTX 4090 is de snelste videokaart die Nvidia kan leveren en in dit geval is de kaart afgestemd op het maximale vermogen van 175W.
:strip_exif()/i/2005613038.jpeg?f=imagenormal)
Mocht je niet genoeg hebben aan de 32GB werkgeheugen of de twee 1TB-ssd's, dan kun je die hardware nog achteraf upgraden. De bodemplaat is makkelijk van de laptop te verwijderen, waardoor je eenvoudig toegang krijgt tot de hardware.
Benchmarks
De i9-13900HX is, zoals je eerder in deze review hebt kunnen lezen, eigenlijk gewoon een desktopprocessor. Als we Cinebench draaien, schiet het opgenomen vermogen van de cpu package naar - dit is geen grap - 160W.
- Cinebench 23 - Multi
- Cinebench 23 - Single
Daarmee is de 13900HX anderhalf keer zo snel als een 12900H. Grappig genoeg maakt het niet uit of je de waterkoeling bij het werken op enkel de cpu aansluit. De scores in Cinebench en in de andere benchmarks hieronder zijn even hoog.
- Geekbench 5 - Single
- Geekbench 5 - Single Crypto
- Geekbench 5 - Single Integer
- Geekbench 5 - Single Floating Point
- Geekbench 5 - Multi
- Geekbench 5 - Multi Crypto
- Geekbench 5 - Multi Integer
- Geekbench 5 - Multi Floating Point
In Geekbench is de i9-13900HX niet anderhalf keer zo snel als de 12900H, maar alsnog een stuk vlotter dan de laptops van de vorige generatie die we getest hebben. Ook hier maakt koeling op lucht of water geen verschil.
- PCMark 10 Extended
- PCMark 10 Essentials
- PCMark 10 Productivity
- PCMark 10 Digital Content Creation
- PCMark 10 Gaming
PCMark 10 laat verschillende taken de revue passeren, waarbij Essentials de eenvoudigste is. Het gaat daarbij om het starten van applicaties, webbrowsen en videobellen. In dat scenario maakt de snelle hardware in de X40 geen verschil. Het Productivity-scenario gaat om tekstverwerking en spreadsheets. Bij Digital Content Creation krijgt de hardware het al wat lastiger en bij gaming worden cpu en gpu flink belast en daar zie je duidelijk dat de i9-processor en RTX 4090 het verschil maken.
DaVinci Resolve schaalt niet zo mooi als Cinebench, maar de nieuwe i9-chip is alsnog een halve minuut sneller in deze taak dan de ASUS Scar 17 met i9-12900H.
De benchmarks op deze pagina laten zien dat de waterkoeler weinig toevoegt. Blender zorgt voor een flinke cpu-belasting en dan zie je dat het iets uitmaakt, maar niet veel. De echte winst behaal je in games, die we op de volgende pagina getest hebben.
Gamebenchmarks
Zoals een paar pagina's terug al bleek, is de mobiele RTX 4090 niet te verlijken met de desktop-4090. De mobiele RTX 4090 is wat chip betreft eerder een RTX 4080, met wat minder geheugenbandbreedte en natuurlijk een lagere kloksnelheid door het lagere verbruik. Als je de prestaties wilt vergelijken met die van een desktopvideokaart, komt hij in de buurt van een RTX 4070 Ti. Dat klinkt misschien teleurstellend, maar voor een laptopvideokaart is dat bijzonder snel.
- 3DMark Time Spy
- 3DMark Time Spy - Graphics
- 3DMark Time Spy - CPU
In 3DMark Time Spy Graphics is de RTX 4090 bijna twee keer zo snel als de 3080 Ti in de Alienware x17, de snelste gamelaptop die we tot nu toe getest hebben. Een verdubbeling haal je in de praktijk niet, maar de 4090 is wel aanzienlijk sneller dan de videokaarten van de vorige generatie.
- 3DMark Fire Strike
- 3DMark Fire Strike - Graphics
- 3DMark Fire Strike - Physics
- 3DMark Fire Strike - Combined
In Fire Strike, dat nog gebruikmaakt van de DirectX 11-api, is het verschil een stuk minder groot dan bij Time Spy. In zowel de cpu- als de gpu-test staat de Medion ruimschoots bovenaan.
- Total War: Troy - 1920x1080 - Medium
- Total War: Troy - 1920x1080 - Ultra
- Total War: Troy - 2560x1440 - Medium
- Total War: Troy - 2560x1440 - Ultra
- Total War: Troy - 3840x2160 - Medium
- Total War: Troy - 3840x2160 - Ultra
Vervolgens testen we Total War: Troy. Daarin is mooi te zien dat de Core i9-13900HX zijn mannetje staat, want op 1920x1080-resolutie en medium-instellingen wordt de framerate vooral door de processor begrensd. De waterkoeling maakt pas verschil als we de benchmark op 4k-resolutie draaien.
- F1 2020 (DX12) - 1920x1080 - Medium
- F1 2020 (DX12) - 1920x1080 - Ultra
- F1 2020 (DX12) - 2560x1440 - Medium
- F1 2020 (DX12) - 2560x1440 - Ultra
- F1 2020 (DX12) - 3840x2160 - Medium
- F1 2020 (DX12) - 3840x2160 - Ultra
F1 2020 draait al een tijdje mee en is ook een game die vooral op de processor leunt, zeker op lage resolutie. Op 4k en ultra-instellingen is de Medion bijna twee keer zo snel als de Alienware x17.
- Metro Exodus - 1920x1080 - Medium
- Metro Exodus - 1920x1080 - Ultra
- Metro Exodus - 2560x1440 - Medium
- Metro Exodus - 2560x1440 - Ultra
- Metro Exodus - 3840x2160 - Medium
- Metro Exodus - 3840x2160 - Ultra
- Metro Exodus - 2560x1440 Ultra (DXR - high)
In Metro: Exodus moet de videokaart echt zweten en levert de waterkoeling een boost van een procent of acht op.
- Far Cry: New Dawn - 1920x1080 - Medium
- Far Cry: New Dawn - 1920x1080 - Ultra
- Far Cry: New Dawn - 2560x1440 - Medium
- Far Cry: New Dawn - 2560x1440 - Ultra
- Far Cry: New Dawn - 3840x2160 - Medium
- Far Cry: New Dawn - 3840x2160 - Ultra
Tot slot zien we in Far Cry: New Dawn opnieuw dat de Medion X40 mooie prestaties neerzet in vergelijking met de oudere laptops. De verschillen zijn niet zo groot als bij de drie voorgaande games. Het lijkt erop dat de game-engine hier de beperkende factor is.
Crashend systeem - update
Tijdens het draaien van gamebenchmarks crashte de Medion X40 een aantal keer terwijl we hem op luchtkoeling testten. Bij het testen op waterkoeling gebeurde dit eenmaal. We hebben het probleem voorgelegd aan Medion en die hebben ons van een bios- en een firmwareupdate voorzien. Na de installatie bleek het systeem wel stabiel. We hebben Metro: Exodus en F1 2020, de games waarbij het probleem speelde, opnieuw gedraaid en de scores aan de bovenstaande grafieken toegevoegd.
Beeldkwaliteit en responstijden
De X40 is voorzien van een 17"-scherm met een resolutie van 2560x1600 pixels en een refreshrate van 240Hz. Het paneel is afkomstig van BOE en specifiek gaat het om typenummer NE170QDM-NZ1. Het is een paneel met matte afwerking en aan de hoge verversingsfrequentie zie je al dat het bedoeld is voor gamelaptops. Hoe goed is dat paneel? We checken het met behulp van een colorimeter en CalMAN-software.
- Helderheid wit
- Contrast
- sRGB-dekking
Om te beginnen kijken we naar de helderheid en die is met 400cd/m² lekker hoog. Kijken we naar het contrast, dan zien we iets eigenaardigs. Een verhouding van 340:1 valt erg tegen voor een ips-achtig paneel. Andere reviewers, die een andere laptop met hetzelfde paneel getest hebben, komen ook wat hoger uit, rond 900:1. Dat zouden we voor dit type 'in orde' vinden. Het is niet zo dat de weergave van het beeld 'niet om aan te zien' is. Misschien valt het je niet eens op als je aan dit scherm gewend bent, maar als je een ander beeldscherm ernaast zet, wordt het verschil snel duidelijk. We hebben contact gehad met Medion over het teleurstellende contrast en bij een exemplaar dat zij zelf testten kwam het contrast uit op 943:1. Het lijkt er dus op dat er iets mis is met ons exemplaar, maar dat je normaal gesproken hoger uitkomt.
Het contrast valt dus tegen en dat kun je ook van de kalibratie zeggen. Er is te veel rood en groen en te weinig blauw in de kleurbalans aanwezig. Dat zal de fijnproevers sneller opvallen dan iemand die de laptop alleen voor games gebruikt, want de afwijking is bij vrijwel alle tinten grijs gelijk. Het scherm kan wel de volledige sRGB-gamut weergeven, maar voor 4500 euro is dat ook het minste wat je mag verwachten.
Bij gamelaptops is de beoordeling van de beeldkwaliteit altijd lastig. Als je de laptop enkel voor games gebruikt, zijn een hoge schermhelderheid en vooral snelle responstijden, waarover hieronder meer, van het grootste belang. Of een bepaalde kleurtint net wel of net niet goed wordt weergegeven, is niet zo belangrijk. Aan de andere kant is dit een laptop van 4500 euro en leent de snelle hardware zich ook voor ander gebruik, zoals het bewerken van foto's en video's, waarbij die kalibratie wel weer van belang is. Vanuit dat standpunt gezien valt het scherm van de X40 tegen en kun je beter een externe monitor aansluiten.
Reactietijden
Belangrijk voor gamers zijn snelle reactietijden van beeldschermen. Het scherm ververst weliswaar met 240Hz, maar kan het ook zo snel schakelen? Met behulp van een oscilloscoop kijken we naar de responstijden van het scherm in twee scenario's: van wit naar zwart en van twintig procent grijs naar tachtig procent grijs.
- Reactietijd 0-100%
- Reactietijd 100-0%
- Reactietijd 20-80%
- Reactietijd 80-20%
Een refreshrate van 240Hz betekent dat het scherm iedere 4,17ms een nieuw beeldje moet kunnen tonen. Lukt dat niet, dan krijg je last van ghosting. Het paneel in de X40 doet het aardig. In alle tests zit het net boven de 4,17ms, maar het scheelt niet veel. De Corsair A1600 laat zien dat het slechter kan.
Geluidsproductie en accuduur
:strip_exif()/i/2005602442.jpeg?f=imagemedium)
De externe waterkoeler zorgt ervoor dat de hardware sneller kan draaien, maar de extra koeling heeft nog een tweede voordeel; daardoor hoeven de ventilators in de laptop minder hard te draaien. Er komt wel geruis van het pompje en de ventilator in de waterkoeler bij, maar in totaal maakt dat merkbaar minder geluid dan de laptop zonder waterkoeling.
Dat gevoel willen we natuurlijk kwantificeren en dat doen we met behulp van een Larson Davis 831C-geluidsmeter met een 378A04-microfoon die is voorzien van een voorversterker. De microfoon heeft een noisefloor van 5,5dB(A). Door onvermijdelijk omgevingsgeluid is de noisefloor van onze geluidarme ruimte ongeveer 12dB(A). Een veilige marge nemend kunnen we vanaf 14dB(A) consistente metingen uitvoeren. We meten de geluidsdruk op 50cm afstand, onder een hoek van 45°. We hebben twee tests gedaan en bij de test met de waterkoeler is de opstelling zoals op de foto hierboven. Het testen doen we in vier scenario's: WebXPRT simuleert webbrowsen, PCMark 10 is representatief voor wat zwaarder desktopgebruik en Blender is een zware multithreaded workload voor de cpu. Om games te testen maken we gebruik van F1 2020. We meten de geluidsdruk over de periode die iedere test duurt en drukken het resultaat uit in een gemiddelde, LAeq, in dB.
- WebXPRT 3 - LAeq
- PCMark 10 Express - LAeq
- Blender - LAeq
- F1 2020 - 1080p ultra - LAeq
Is de belasting niet al te groot, zoals bij WebXPRT, waarmee we webbrowsen simuleren, dan is de set-up met waterkoeler opvallend genoeg juist luidruchtiger. Het geruis van de pomp en de ventilator zorgt ervoor dat de totale geluidsdruk hoger is dan wanneer je alleen de interne ventilators zou gebruiken. Gaat de belasting verder omhoog, zoals bij Blender, of ga je gamen, zoals we met F1 2020 doen, dan is het verschil aanzienlijk en is de koeling voor een gamelaptop relatief stil. Hou je van stilte, dan zou je eigenlijk pas de waterkoeling aan moeten sluiten als je de hardware zwaar gaat belasten.
Accuduur
De Erazer X40 heeft de grootste accu die je in een laptop zult tegenkomen: 99Wh. Groter dan dat en je mag er het vliegtuig niet mee in. Die capaciteit is ook wel nodig, want eigenlijk is op geen enkele plek in deze laptop rekening gehouden met het energiegebruik. De processor komt eigenlijk uit een desktop, er zit een 240Hz-scherm in en er is (gelukkig) ook niet gekozen voor zuinig Lpddr-geheugen. Een lange accuduur kun je dus op voorhand wel vergeten.
- Accutest browsen
- PCMark 10 - Accu - Tijd
- PCMark 10 - Accu - Digital
- PCMark 10 Accu Essentials
- PCMark 10 Accu Productivity
We komen in de browsetest op iets meer dan drie uur uit en als je de hardware flink de sporen geeft, zoals we met PCMark simuleren, hou je een uur of twee over. Tsja, dat is niet veel en eigenlijk ook niet echt verbazend. Dit is duidelijk geen laptop voor onderweg.
Conclusie
De Medion Erazer Beast X40 is met gemak de snelste laptop die we tot nu toe op Tweakers getest hebben. De nieuwe Intel-processor en Nvidia-videokaart zijn echt next-level en de waterkoeler kun je gebruiken om er nog eens een (klein) schepje bovenop te doen.
Laten we beginnen met de processor. De HX-chip is, zoals we al noemden, in feite een desktopchip in een laptop. Dat betekent snelheid, maar ook weinig efficiëntie en dat zie je terug in de accuduur. Dat geeft niet; een lange accuduur vinden we niet belangrijk bij een gamelaptop. De prestaties wel en die zijn indrukwekkend. Vooral als je software hebt die alle 24 cores kan benutten. Lukt je dat, dan kun je anderhalf keer zo snel zijn als met een i9-12900H van de vorige generatie.
Ook de RTX 4090 biedt indrukwekkende prestaties. Het is weliswaar niet dezelfde gpu als op de desktop, maar deze mobiele RTX 4090 presteert op 4k-ultra tot een procent of zeventig beter dan de snelste gpu van de vorige generatie, de RTX 3080 Ti, op 4k-resolutie en ultra-instellingen.
Om de toch al snelle hardware nog wat sneller te laten draaien, kun je voor 250 euro ook de waterkoeler erbij kopen. Het is jammer dat je de koelvloeistof los moet kopen, maar dan kun je nóg wat meer snelheid uit je hardware persen. Dat geldt dan voornamelijk voor games, want als je alleen zware software op de cpu draait, maakt de waterkoeling geen verschil. Ook bij games is niet altijd een verschil zichtbaar; dat komt pas op de hoogste instellingen bij een hoge resolutie. Moet je voor de ongeveer acht procent frameratewinst 250 euro uitgeven? Aan de ene kant zal die paar procent geen wereld van verschil maken, maar aan de andere kant is 250 euro wel te doen gezien de prijs van de laptop zelf.
Tsja, de prijs: 4500 euro. Dat is veel geld en we vermoeden dat concurrerende laptops met RTX 4090 en Core i9-processor niet veel goedkoper zullen zijn. Dit is dan ook geen laptop voor gebruikers die veel waar voor hun geld willen, maar een voor mensen die de snelste laptop van dit moment willen hebben.
Update 17:43: de eerder gemelde crashes zijn dankzij een biosupdate verholpen.
:strip_exif()/i/2005594948.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005614048.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614046.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614038.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614040.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614042.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614044.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005613058.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614028.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614030.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614034.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614032.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005614036.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005546152.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005546154.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005598424.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005613038.jpeg?f=imagegallery)
/i/2005606078.png?f=imagegallery)
/i/2005606080.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005602442.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005594948.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007172014.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005721388.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005599442.jpeg?f=fpa)
/i/2005593762.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005546162.jpeg?f=fpa)
/i/2004719138.png?f=fpa)
/i/2004692272.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005547756.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004697034.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005546498.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004862418.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005362044.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/42999/kamikaze.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/27002/av-10.jpg?f=community){kind=small}
/u/416523/fotos_in_de_cloud_android.png?f=community){kind=small}
/u/40481/crop63f777c898038_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/1233292/crop62f4a6b865ddc_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/219668/crop6818d9983dc68_cropped.webp?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/120394/talic.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/285051/teaglass_tweakers.jpg?f=community){kind=small}
. :strip_exif()/u/481554/crop5a9ffc5d3aef6_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/649844/crop5f804331d9657_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/927793/crop6287d17c69a60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78991/Image2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/28880/crop63705e0287ae4_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
/u/691857/crop61d5657a87739_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/286848/crop5893df624a917.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/3287/crop6274f828ec8f4.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/436496/freakie.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/37911/zlao.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/12461/crop65b195553d948.jpg?f=community){kind=small}
/u/357965/avatar2.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/5677/crop60a67856c31dd_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/145751/check-in-minion-small2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/41507/crop5e808de4a35b0_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/129411/therapieklein1.jpg?f=community){kind=small}
/u/1199540/crop677c3c8f2c048_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/345172/crop58f93c8ebe8aa_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/623199/crop5818669bdbe95_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/638706/crop63a0472c94b13_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1900012/crop65eee6f31bbd4_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/189748/1984-14997.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/263676/crop59d23bc64c985_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/707894/crop6590aa11ca349_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/714982/crop566812d61015a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/426927/crop5bc892f4bdf70_cropped.jpeg?f=community){kind=small}