Inleiding
Bijna twee jaar geleden verwonderden we ons over het heuglijke feit dat er diverse ssd's, NVMe-drives nog wel, voor ongeveer 100 euro te koop waren. Inmiddels zijn ssd's nog veel meer gemeengoed geworden en is die 100-eurogrens al lang niets opzienbarends meer. Sterker nog, die grens is bijna gehalveerd. De goedkoopste M.2-drive uit deze round-up koop je voor slechts 5 cent per gigabyte.
We hebben tien budgetdrives met een capaciteit van 1TB uitgezocht en tegen elkaar afgezet in deze round-up. De goedkoopste daarvan kost op het moment van schrijven 49,99 euro en de duurste 89 euro. Binnen die range kiezen fabrikanten voor diverse manieren om hun prijspunt te realiseren, waarbij sommige prettiger zijn voor jou als consument dan andere. Wat we daar precies mee bedoelen, lees je op de volgende pagina.
We kijken natuurlijk niet alleen maar naar de prijs, maar ook naar de prestaties. Je zou deze budgetdrives waarschijnlijk niet primair kopen vanwege hun vermogen om de zwaarste toepassingen met verve te volbrengen. Toch zou het aardig zijn als je niet alsnog met de snelheid van een harde schijf hoeft te worstelen. Voordat we naar die prestaties kijken, zetten we de specificaties van de kandidaten voor je op een rij.
De drives
Alle tien geteste ssd's zijn NVMe-drives in de M.2-formfactor. Van die tien drives beschikken er twee over de nieuwere PCIe Gen4-interface; de overige acht zijn Gen3-drives. Prik je de Gen4-drives in een moederbord met PCIe Gen3-slots, dan haal je dus mogelijk niet de maximale prestaties. Wij hebben de drives in Gen4-slots getest. De WD Black SN770 heeft die PCIe Gen4 x4-interface, net als de NV2 van Kingston. Grappig detail daarbij is dat de WD-drive de op een na duurste in de round-up is en de Kingston de op een na goedkoopste. Beide drives werden in 2022 geïntroduceerd, terwijl het oudste model de 660p van Intel is. Ondanks de al bejaarde leeftijd - de drive kwam in augustus 2018 beschikbaar - is de ssd nog altijd aardig verkrijgbaar.
In onderstaande tabel hebben we de belangrijkste eigenschappen van de geteste drives op een rijtje gezet.
Drive |
Nandtype |
Nandcontroller |
Nandgeheugen |
Cache/hmb |
Garantie |
TBW |
Prijs |
Crucial P2 1TB * |
tlc of qlc |
PS5013-E13T |
Micron 64l tlc Micron 96l tlc Micron 96l qlc* |
64MB hmb |
5 jaar carry in |
450TB |
Onbekend |
Intel 660p 1TB |
qlc |
SM2263EN |
Micron 64l qlc |
256MB DDR3l-1600 |
5 jaar carry in |
200TB |
€ 180,90 |
Kingston NV1 1TB * |
qlc |
PS5013-E13T SM2263XT |
Micron 64l qlc Micron 96l qlc* |
64MB hmb |
3 jaar carry in |
240TB |
Onbekend |
Kingston NV2 1TB * |
tlc of qlc |
PS5021-21T SM2267XT |
112l Toshiba tlc 112l Toshiba tlc 144l Intel qlc* |
64MB hmb |
3 jaar carry in |
320TB |
€ 64,90 |
Kioxia Exceria G2 1TB |
tlc |
PS5012-E12 |
112l Toshiba tlc |
1GB DDR4-1600 |
5 jaar carry in |
400TB |
€ 52,99 |
Kioxia Exceria M.2 1TB |
tlc |
PS5012-E12C |
96l Toshiba |
1GB DDR4-2666 |
5 jaar carry in |
400TB |
Onbekend |
Lexar NM620 1TB |
tlc |
IG5216 |
96l Micron tlc |
64MB hmb |
5 jaar carry in |
500TB |
€ 57,90 |
Samsung 980 1TB |
tlc |
Pablo |
96l Samsung tlc |
64MB hmb |
5 jaar carry in |
600TB |
€ 86,29 |
WD Black SN770 1TB |
tlc |
WD 20-82-10081-A1 |
112l Toshiba tlc |
64MB hmb |
5 jaar carry in |
600TB |
€ 70,25 |
WD Blue SN570 1TB |
tlc |
WD 20-82-10048-A1 |
112l Toshiba tlc |
64MB hmb |
5 jaar carry in |
600TB |
€ 101,40 |
* Van de drives met variabele bill of materials hebben we de volgende versies getest:
Crucial P2: PS5013-E13T-controller icm Micron 96l qlc-nand
Kingston NV1: SM2263XT-controller icm Micron 96l qlc-nand
Kingston NV2: SM2267XT-controller icm Intel 144l qlc-nand
Hierbij valt op dat je op de meeste drives vijf jaar garantie krijgt, behalve bij de twee Kingston-drives; daar is de garantie slechts drie jaar. Dat gaat gepaard met een beperkt aantal TBW, of terabytes written, een maat voor hoeveel data je naar de ssd's kunt schrijven voordat het nand de geest geeft. Twee andere drives met (mogelijk) qlc-nand aan boord, de 660p van Intel en de P2 van Crucial, hebben wel vijf jaar garantie, waarbij Crucial een opvallend hoge TBW-opgave heeft voor een drive die ofwel tlc- ofwel qlc-nand aan boord heeft.
Dat laatste is een heikel punt; wat krijg je nou als je een drive koopt? Zowel bij die Crucial P2 als bij de twee Kingston-drives is het een beetje een loterij wat je koopt. Je kunt in het geval van de P2 sneller of minder snel tlc-geheugen aantreffen, of het nog langzamere qlc-nand. En bij Kingston ben je behalve van het nand, qlc of tlc, niet eens zeker van de controller die je krijgt. Dat maakt het kopen van dergelijke ssd's op basis van benchmarkresultaten niet echt betrouwbaar en is wat ons betreft geen aanbeveling voor die modellen.
Openheid over componenten is ook bij Kioxia en WD een probleem; beide fabrikanten doen geheimzinnig over hun controllers. Bij Kioxia zijn dat, in het geval van de twee Exceria-drives, rebranded controllers van Phison, waarbij Kioxia overigens ook nog eens het nand van eigen labeltjes voorziet. De controllers van WD zijn van eigen makelij, maar WD is bijzonder geheimzinnig over de architectuur daarvan. Zo weten we niet hoeveel kanalen of chip enables die controllers hebben, hoeveel cores ze hebben en op welk procedé ze gemaakt worden.
Testmethode
Onze vier ssd-testsystemen zijn opgetrokken rond de 8-core AMD Ryzen 7 3700X-processor, een ASUS Prime X570-A Pro-moederbord en een Kingston HyperX Fury DDR4-kitje met twee 8GB-modules op DDR4-2666. Op de systemen staat Windows 10 Pro met versienummer 2004. Dat updaten we niet, om onze resultaten consistent te houden. Ook alle benchmarksoftware hebben we gefixeerd op de opgegeven versies.
Testconfiguratie
Moederbord |
ASUS Prime X570-A Pro |
Processor |
AMD Ryzen 7 3700X |
Geheugen |
Kingston HyperX Fury 2x8GB DDR4-2666 |
Systeemdrive |
Samsung 850 EVO 500GB |
Videokaart |
Nvidia Quadro K2000 |
Koeler |
AMD Wraith Prism |
Voeding |
Seasonic Prime Titanium 650W |
Windows-versie |
2004, build 19041.330 |
Gebruikte software |
AS SSD 2.0.7316.34247 ATTO 4.01.0f1 PCMark 10 2.1.2177 64 NasPT 1.7.1 |
Synthetische benchmarks
Grof gezegd draaien we twee soorten benchmarks: synthetische tests en zogenaamde traces. Voor de synthetische benchmarks gebruiken we allereerst AS SSD, een compleet ssd-testpakket dat je gratis kunt downloaden en eenvoudig op je eigen ssd kunt draaien om te vergelijken. Deze test maakt gebruik van niet-comprimeerbare data en bevat deeltests die de sequentiële lees- en schrijfsnelheden meten, maar ook de verwerkingssnelheid bij kleine bestanden en de toegangstijd. De 4kB-test draaien we met een lage (1) en een hoge (64) queue depth, wat zoveel betekent als het aantal opdrachten waaraan de ssd tegelijk kan werken. Per stuk duren de tests vrij kort, waardoor AS SSD niet geschikt is om de worstcaseprestaties van een ssd te testen. Daarnaast draaien we ATTO Disk Benchmark, een oorspronkelijk voor harde schijven ontwikkelde test die met comprimeerbare data werkt. Veel fabrikanten gebruiken juist deze test om de maximale doorvoersnelheden te specificeren.
Praktijktests: traces
Een trace is in feite de opgenomen schijfactiviteit tijdens het uitvoeren van een bepaalde real-world-taak, zoals het starten of gebruiken van een softwarepakket. Zelf hebben we drie van dergelijke traces gemaakt, die we afspelen met behulp van Intels Nas Performance Toolkit, kortweg NasPT.
De light desktop workload bestaat uit het starten van het Windows 10-systeem, waarna alledaagse programma's als de Chrome-browser en Office-applicaties worden gebruikt. Om de testduur te verkorten, wordt de idle-tijd tussen transacties beperkt tot maximaal 100ms. De gemiddelde doorvoersnelheid in de trace is, na verkorting van de idle-tijd, 22,9MB/s. In totaal worden er 1,96GB gelezen en 1,37GB geschreven. 6,8 procent van de transacties is sequentieel.
De 'Photoshop & Lightroom heavy workload' is gebaseerd op een trace van Photoshop en Lightroom in een multitaskingscenario. Hierbij wordt gewerkt met Photoshop-bestanden die zeer veel geheugen gebruiken en daarmee een grote aanslag plegen op de scratchfile die wordt gebruikt voor het bijhouden van de history states. Gelijktijdig met het gebruik van Photoshop wordt door een catalogus met 20-megapixelfoto's in Lightroom gebrowsed, en worden foto's van een netwerkshare naar de lokale drive gekopieerd en vandaaruit in Lightroom geïmporteerd. De Photoshop & Lightroom heavy workload is een zware trace. Om de testduur te verkorten, wordt de idle-tijd tussen transacties beperkt tot maximaal 100ms. De gemiddelde doorvoersnelheid in de trace is, na verkorting van de idle-tijd, 162,9MB/s. In totaal worden er 19,1GB gelezen en 56,0GB geschreven. 4,0 procent van de transacties is sequentieel.
De gametrace met de games Grand Theft Auto V en Rise of the Tomb Raider is een relatief lichte workload met veel idle-tijd tussen de transacties. Om de testduur te verkorten, wordt de idle-tijd tussen transacties beperkt tot maximaal 15 milliseconden. De gemiddelde doorvoersnelheid in de trace is, na verkorting van de idle-tijd, 54MB/s. In totaal worden er 13,0GB gelezen en 1,3GB geschreven. 31,2 procent van de transacties is sequentieel. Deze test betreft de gemiddelde doorvoersnelheid over de totale duur van de transacties in de trace. Dat wil zeggen dat de tijd waarin de ssd of harde schijf idle is, niet wordt meegeteld.
Daarnaast meten we de ssd door met PCMark 10, dat eveneens gebruikmaakt van traces van een hele trits programma’s en zo tot een totale bandbreedtescore komt. Die scores splitsen we uit in
PCMark 10 deelresultaten: starten en gebruik software, Gaming en Bestandsmanipulatie.
Energiemetingen
Het stroomverbruik van NVMe-ssd's testen we op ons desktoptestsysteem, waarbij we het met behulp van een riserkaart kunnen meten. We doen dat met zowel een 4k-random write als een 1MB-sequential write-workload.
AS SSD en ATTO Disk Benchmark
Zoals gebruikelijk starten we onze benchmarks met synthetische tests: AS SSD en ATTO Disk Benchmark. We zetten eerst de totaalscore van AS SSD in een aparte grafiek, zodat we in beeld hebben welke controller in elke drive zit en welke interface ze hebben.
De drive van WD Black, de SN770, is de snelste in deze synthetische test. Het verschil met de runner-up, de 980-drive van Samsung, is flink. Hekkensluiters zijn de qlc-drives van Intel en Kingston.
De SN770 scoort in de deeltests over het algemeen uitstekend, al zien we in sommige randomtests dat er opeens andere drives voor de WD Black komen. De verschillen zijn dan echter niet zo groot als de voorsprong die de SN770 neemt als hij echt zijn spierballen kan laten zien.
- Read - Sequential
- Write - Sequential
- Read - 4k-blokken
- Write - 4k-blokken
- Read - 4k-blokken - 64 Threads
- Write - 4k-blokken - 64 Threads
ATTO
Diskbenchmark ATTO maakt gebruik van comprimeerbare data en dat levert in de regel wat hogere resultaten op voor sequentiële activiteiten. Hoewel de Kingston NV2-drive net als de SN770 over een Gen4 x4-interface beschikt, is die laatste de enige die de extra snelheid daadwerkelijk benut. Die WD Black SN770 is de enige die met grotere bestanden ruimschoots boven de 4GB/s scoort.
- Read - QD 4 - 4 kB - Gem. snelheid
- Read - QD 4 - 64 kB - Gem. snelheid
- Read - QD 4 - 1 MB - Gem. snelheid
- Write - QD 4 - 4 kB - Gem. snelheid
- Write - QD 4 - 64 kB - Gem. snelheid
- Write - QD 4 - 1 MB - Gem. snelheid
Traces en PCMark 10
In de totaalscores van de Storage-test van PCMark zien we, aardig volgens de verwachting, de WD SN770 bovenaan en ook de Samsung 980 scoort goed. De hoge positie van de NV2 van Kingston verrast ons echter behoorlijk; die hadden we wel wat lager verwacht, meer in lijn met de andere qlc-drives.
In de deeltests is het bijna elke keer de SN770 die bovenaan staat, soms gevolgd door de 980, soms door een andere ssd. De NV2 komt in bijna elke test als een van de snelste schijven naar boven. De allergoedkoopste drive, op het moment van schrijven de NM620, is vaak een van de traagste drives. Dat heeft voor een deel met de hoge latency's van die drive te maken.
- Lightdesktopworkload - Doorvoer ex opentijd
- Gamingworkload - Doorvoer ex opentijd
- Photoshop & Lightroom-heavy workload - Doorvoer ex opentijd
- PCMark 10 - Storage - Totaalscore - Bandbreedte
- PCMark 10 - Storage - Totaalscore
- PCMark 10 - Storage - Totaalscore - Toegangstijd
PCMark 10 deelresultaten: starten en gebruik software
- PCMark 10 - Starten Adobe Acrobat
- Starten Adobe Photoshop
- Starten Adobe Lightroom
- Starten Adobe Premiere Pro
- Starten Adobe Illustrator
- Starten Adobe After Effects
- PCMark 10 - Starten Windows 10
- Gebruiken PowerPoint
- Gebruiken Excel
- Gebruiken Photoshop Heavy
- Gebruiken InDesign
- Gebruiken Illustrator
- Gebruiken After Effects
Gaming
- PCMark 10 - Starten Overwatch
- Starten Call of Duty: Black Ops 4
- Starten Battlefield V
Bestandsmanipulatie
- PCMark 10 - 2.37GB_(399_JPEGs)_leestest
- 2.37GB_(399_JPEGs)_kopieertest
- 2.37GB_(399_JPEGs)_schrijftest
- 20GB_(4_ISOs)_leestest
- 20GB_(4_ISOs)_kopieertest
- 20GB_(4_ISOs)_schrijftest
Opgenomen vermogen en index
Idle zijn de Samsung 980, WD SN770 en Intel 660p echt zuinig, terwijl de overige drives rond een halve watt verstoken. Echt slapen doen ze dus niet in ons systeem en dat geldt dubbel en dwars voor de NV2-drive; die verstookt in ons testsysteem idle nog anderhalve watt. Mogelijk ligt dat aan de combinatie van testsysteem en ssd en haal je in je eigen desktop of laptop betere resultaten. Onder volle belasting, tijdens sequentieel schrijven, zijn de Samsung- en Lexar-drives het minst zuinig. De rest zit wat dichter bij elkaar. Tijdens de randomschrijventest is de NV2 het minst zuinig en zijn het de qlc-drives NV1 en P2 die het zuinigst zijn.
- Opgenomen vermogen, idle
- Opgenomen vermogen, seq. schrijven
- Opgenomen vermogen, random schrijven
Prestatie-index
We kijken primair naar de index voor licht gebruik, aangezien deze ssd's niet direct bedoeld zijn om in een high-end systeem ingezet te worden. In de index voor zwaar gebruik zit bijvoorbeeld de extreem zware Consistency-test, een benchmark waarin vooral qlc-drives het lastig hebben. De drie best presterende drives in die test zijn de SN570 en SN770 van WD en de Exceria G2 van Kioxia, waarbij de SN770 zich het best leent voor dergelijke zware belasting
In de index voor licht gebruik is de WD Black SN770 met afstand de snelste drive, met de Samsung 980 en WD Blue SN570 als vrij logische runners-up. De NV2-drive presteert, zeker voor een qlc-drive, nog best aardig, al is dat natuurlijk vooral aan de peudo-slc-cache te danken. De NM620 en NV1 zijn de duidelijke hekkensluiters en ook de P2 van Crucial is niet direct een snelheidsmonster.
- Prestatie-index licht gebruik
- Prestatie-index zwaar gebruik
Conclusie
Een ssd van 1TB voor 50 euro? Ten tijde van de eerste ssd-review op Tweakers, inmiddels vijftien jaar geleden, kostte een 1TB-drive nog ongeveer 17.000 euro. Dat is 17 euro per gigabyte, terwijl we nu 5 cent betalen. Of nou ja, als je 10 cent per gigabyte betaalt, zit je al voorbij het instapsegment waar we het hier over hebben. Zelfs in het echte budgetsegment van toen, eind 2008, betaalde je bijna 3 euro voor 1GB ssd-opslag: 200 euro voor een schijfje van 60GB in het geval van een OCZ Core V2. Ssd's zijn dus letterlijk honderden keren goedkoper geworden.
Wat krijg je dan voor die fractie van wat je vroeger betaalde? Uiteraard extreem veel hogere prestaties, want destijds mocht je blij zijn met een paar honderd MB/s. Tegenwoordig meten we de prestaties in duizenden MB/s, tenminste, zolang de pseudo-slc-cache gebruikt kan worden. Is die uitgeput, dan dalen de prestaties aanzienlijk en dan zijn het met name qlc-drives die traag zijn. Daardoor vallen ssd's als de Crucial P2 en NV1 van Kingston al snel af, waarbij je overigens mazzel kunt hebben met die eerste; die wordt ook wel met tlc-nand geleverd. Intels 660p kocht je voorheen wegens de lagere prijs ten opzichte van tlc-drives, maar inmiddels is er veel meer keus aan budgetdrives.
Dat brengt ons bij die andere Kingston-drive: de NV2. De ssd is spotgoedkoop en de drive kwam op onze radar door de lage Black Friday-prijs, die in december overigens nog eens dunnetjes geëvenaard werd. Helaas is een van Kingstons manieren om die prijs zo laag mogelijk te houden, het gebruik van variabele componenten. Je weet vooraf niet of je een tlc- of qlc-drive koopt en welke controller de boel aanstuurt. Zo kregen wij een drive met Silicon Motion-controller en Intel qlc-nand, maar er zijn ook combinaties van Phison en Toshiba tlc-nand mogelijk: een loterij dus. Voor een privéaankoop zouden we niet aan die loterij meedoen, tenzij je een monsteraanbieding tegenkomt. Alternate had de 2TB-uitvoering bijvoorbeeld korte tijd voor 100 euro in de aanbieding.
Welke moet je dan wel hebben? De allerallergoedkoopste van dit moment is de NM620 van Lexar. Dat is geen slechte drive, maar wel een beetje de hekkensluiter wat prestaties betreft. De WD Blue SN570 presteert prima en is een van de goedkoopste drives uit de test en daarom de Best Value-winnaar. De WD Black 770 is een van de snelste en kan goed mee in het middensegment, maar is wel de op een na duurste uit deze budgettest. De verhouding tussen prijs en prestaties rechtvaardigt echter een Excellent-award. Dat geldt ook voor de Samsung 980; ook die kan met het middensegment mee en kreeg al eerder een Excellent-award wegens de goede mix tussen prijs en prestaties. Let wel dat de prijzen van ssd's nogal fluctueren en dat de prijzen waarmee we in deze round-up rekenen, op een later moment heel anders kunnen liggen.