Intel 660p 2TB

Inleiding

Er komt een moment dat je net die ene game op Steam aan je bibliotheek wil toevoegen, en plotseling beseft dat je oude MX100 niet meer voldoet met z'n 512GB. Games worden steeds groter, je wil toch niet je bestaande collectie verwijderen en je bent sinds een paar maanden ook lekker met Plex begonnen. Resultaat: je hebt een nieuwe SSD nodig.

Maar welke? De Samsungs worden altijd goed beoordeeld, maar zijn wel behoorlijk aan de prijs. Aan de onderkant van de markt zijn er vooral SATA SSD's te vinden. Dan zou ik wel aan capaciteit winnen, maar eigenlijk ben ik toch ook wel benieuwd naar die nieuwe NVME SSD's, en schrijfsnelheden boven de 500MB/s.

Dat leek een lastige combinatie. Een grote SSD (>1TB), voor minder dan 300 euro, én met een fatsoenlijke implementatie van het NVME protocol. Want het nieuwe speeltje moet natuurlijk sneller kunnen dan SATA.

En toen introduceerde Intel de 660P serie. Met QLC geheugen, dus 4 bits per cel, in plaats van de gebruikelijke 3 voor MLC geheugen, wat wordt gebruikt bij de meeste huidige SSD's. En toen was het opeens wél mogelijk om voor een 2TB SSD minder dan 300 euro neer te leggen met een snelle NVME aansluiting. Prachtig, zou je zeggen. Gek genoeg waren de meeste reviews niet zo positief.

Professionele reviewers

In veel van de reviews van techsites die ik las kwamen allerlei perfomance problemen bovendrijven. QLC zou trager zijn dan het bestaande geheugen, na een test zakte de performance drastisch in, en ik zag cijfers voorbijkomen die zelfs lager lagen dan mijn huidige SATA SSD. Is het dan toch te mooi om waar te zijn?

Ja, en nee. Als je beter kijkt naar de soort workloads die de professionele reviewers los laten op deze schijven, dan blijken dat de soort lasten te zijn die ik als consument nooit zal uitvoeren. Repeterende benchmarks draaien, terabytes achter elkaar wegschrijven als torture test, en scenario's die voor mij als consument bij pure theorie zijn in plaats van praktijk. Het is dan ook helemaal niet gek dat de performance van deze schijf instort bij zulke doemscenario's. De cijfers die Intel namelijk communiceert (1.8GB/s schrijven en lezen uit de SLC cache) zijn prima te behalen, ALS je binnen de SLC cache blijft.

SLC caching

Wat is SLC caching? Kort gezegd doet een gedeelte van de schijf zich voor als SLC (single-level cell). SLC is veel sneller dan QLC. Een deel van de SLC is statisch (verandert niet naarmate de SSD voller raakt) en een deel is eigenlijk "vermomd" QLC. Dat dynamische gedeelte SLC wordt omgezet naar QLC naarmate je de schijf vol stampt met data.


Hierboven zie je netjes hoeveel SLC cache er op de schijf staat bij verschillende vullingen. De SLC cache bij het 512GB model is redelijk bescheiden. Als je een grote game installeert dan zul je er bij de helft van de vulling al overheen gaan.

Bij het 2TB model echter, is de SLC cache bij zo'n 60% vulling nog steeds 100+GB! Dat betekent dat je meer dan 100GB moet schrijven/lezen om buiten de snelheid van de SLC cache te vallen. Dan pas zal je last hebben van terugvallende performance.
Voor mij biedt het 2TB model de komende jaren nog voldoende ruimte om netjes onder die 60% te blijven. Tegen die tijd koop ik een nieuwe SSD, met weer nieuwe technieken. Dit model kan ik dan mooi inzetten als opslagschijf.

Garantie en endurance

Een ander veel aangehaald punt bij QLC SSD's is de betrouwbaarheid. QLC SSD's kunnen inderdaad minder bewerkingen aan dan TLC of MLC SSD's. Met een TBW (hoeveel TB je naar de schijf kunt schrijven zonder falen) waarde van 400 maak ik mij daar echter weinig zorgen over. Voordat ik 400 terabyte geschreven heb, ligt er alweer een nieuwe SSD in. Intel geeft verder 5 jaar garantie op de SSD, en mijn gok is dat ik de TBW waarde toch niet haal binnen die periode. Verder is de DWPD (hoevaak je de gehele schijf per dag kunt beschrijven zonder falen tot de garantieperiode) 0.1, wat betekent dat je dus binnen de garantie iedere dag zo'n 200GB kunt schrijven! Niet iets wat de normale consument doet in mijn ogen.

Is het slechter dan MLC of TLC? Absoluut.
Is het relevant slechter voor een normale consument? Nee, zolang je niet honderden GB's per dag overpompt hoef je je weinig zorgen te maken.

Conclusie

Intel zet met de 660p een NVME SSD neer die voor de budgetbewuste koper een erg net product is. Zolang je je bewust bent van de nadelen van SLC caching en de schijf niet 100% vol ramt is er weinig aan de hand. Wil je nóg meer snelheid, elke dag databases weg kunnen schrijven of 4K video exporteren, dan kijk je beter naar de opties die een stuk duurder zijn.

Een korte blik in de Pricewatch geeft weer dat je voor rond de 200 euro zit met SSD's die of kleiner zijn (1TB ipv 2 TB), of een stuk langzamer met de SATA aansluiting. De 660p is dus een absolute aanrader voor prijs/GB met een fatsoenlijke snelheid.