Inleiding: meer lagen
Samengevat
Met de Black SN850X heeft WD een grote inhaalslag ten opzichte van de concurrentie gemaakt. De geteste 2TB-uitvoering is dankzij getweakte componenten, waaronder de controller, sneller nand en sneller dram, opeens de snelste drive die we tot dusver hebben getest. Enkel in een paar synthetische tests en de PCMark Consistency-test is de drive niet de allersnelste, maar de praktijkprestaties maken dat ruimschoots goed. WD heeft een verbeterde Game Mode ontwikkeld die het laden van games sneller moet maken, maar dat zien we niet direct terug in de resultaten. Wel levert de ssd als hij slecht gekoeld is consistentere prestaties met Game Mode ingeschakeld. De keerzijde van de medaille met daarop het predicaat 'snelste Gen4-drive' is dat dit een prijzige ssd is. Of je er nog in wil investeren terwijl de Gen5-drives om de hoek staan, is een persoonlijke afweging.
Toen WD eind 2020 zijn WD Black SN850 uitbracht, bleek dat een rappe ssd die ondanks wat aanloopproblemen met firmware toch een prestatiekroon wist te veroveren. Dergelijke aanloopproblemen hebben we met de snellere opvolger, de WD Black SN850X, niet gehad, maar inmiddels zijn er wel meer kapers op de kust. Kan WD op de valreep - vlak voordat de eerste PCIe Gen5-drives arriveren - nog de titel 'snelste Gen4-drive' op zijn naam schrijven?
Om dat laatste mogelijk te maken, heeft WD niet alleen een X aan de naam toegevoegd omdat het zo leuk oogt. WD heeft daadwerkelijk andere componenten gebruikt en biedt de ssd ook in grotere capaciteiten aan. De SN850X is in capaciteiten van 1TB, 2TB en 4TB verkrijgbaar, terwijl de SN850 alleen in 1TB- en 2TB-varianten verkrijgbaar is. Net als van de SN850 kun je ook een uitvoering met een heatsink kopen, al is de 4TB-versie enkel zonder heatsink verkrijgbaar. De heatsink-versies hebben rgb aan boord, wat in combinatie met WD's Game Mode 2.0 de focus op gaming onderstreept. Die mode is een automatische functie die laadtijden van games moet verkorten.
We hebben de 2TB-variant in deze review afgezet tegen de andere 2TB-drives die we hebben getest. Aangezien verschillende capaciteiten in de regel verschillend presteren, doen we alleen uitspraken over deze capaciteitsklasse. De vraag daarbij is of WD met deze late toevoeging in het Gen4-segment een winnaar heeft te pakken, of een gevalletje too little, too late op de markt heeft gezet.
:strip_exif()/i/2005336458.jpeg?f=imagenormal)
Componenten en features
Op het oog lijkt de SN850X als twee druppels water op de gewone SN850, maar onder de sticker schuilen andere componenten. Op het enkelzijdig bezette pcb zitten nog steeds twee nand-chips, een dram-chip en een controller, samen met een paar handenvol andere componenten voor onder meer voeding.
:strip_exif()/i/2005336460.jpeg?f=imagenormal)
De verandering die WD zelf voor het voetlicht brengt, is een upgrade van het nand. Waar de SN850 met 96-laags BiCS4-geheugen werkt, heeft de SN850X 112-laags BiCS5-nand aan boord. Dat geheugen wordt samen met Kioxia, ooit onderdeel van Toshiba, ontwikkeld en draagt SanDisk-markeringen. Voor de volledigheid: SanDisk is een dochteronderneming van Western Digital, waarbij opslagproducten onder de WD-vlag worden verkocht.
Drive |
SN850X |
SN850 |
Capaciteiten |
1TB |
2TB |
4TB |
500GB |
1TB |
2TB |
Formaat |
M.2 2280 |
Interface / protocol |
PCIe 4.0 x4, NVMe 1.4 |
Controller |
WD_Black G2 (20-82-20035-B2) |
WD_Black G2 (20-82-10034-A1) |
Nand |
SanDisk BiCS5 112-laags |
SanDisk BiCS4, 96-laags |
Dram |
DDR4, 3200MT/s |
DDR4, 2666MT/s |
Opgegeven leessnelheid |
7300MB/s |
7000MB/s |
Opgegeven schrijfsnelheid |
6300MB/s |
6600MB/s |
4100MB/s |
5300MB/s |
5100MB/s |
Random read (iops) |
800k |
1200k |
800k |
1000k |
Random write |
1100k |
570k |
720k |
710k |
Endurance |
600TBW |
12TBW |
2400TBW |
300TBW |
600TBW |
1200TBW |
Garantie |
5 jaar |
5 jaar |
Prijzen zonder heatsink |
€ 87,89 |
€ 151,90 |
€ 284,99 |
€ 99,04 |
€ 126,39 |
€ 301,99 |
Prijzen met heatsink |
€ 106,90 |
€ 172,99 |
|
€ 123,88 |
€ 254,02 |
€ 336,25 |
Nand
Terug naar het nand. BiCS5 heeft dankzij de extra laagjes uiteraard een hogere dichtheid dan BiCS4, waardoor drives grotere capaciteiten kunnen krijgen. De dies van het nand in de SN850X zijn 512Gb of 1Tb groot, terwijl de SN850 dies van 256Gb of 512Gb had. In het SN850X-geval is die drive dan ook met maximaal 4TB opslagcapaciteit verkrijgbaar, waar de SN850 maximaal 2TB kreeg. Bovendien moeten de prestaties van de 112-laaggeneratie beter zijn dan die van de 96-laagse variant. Volgens de fabrikant zouden de i/o-prestaties zelfs tot 50 procent beter zijn: het BiCS5-nand heeft een interface van 1200MT/s.
Die betere prestaties moeten de inherente vertragingen van een grotere die goedmaken. Die grotere die is bijvoorbeeld de reden voor de mindere prestaties van de 2TB-uitvoering van de SN850 ten opzichte van de 1TB-versie daarvan. Die laatste heeft 256Gb-dies terwijl de grotere drive 512Gb-dies heeft. Dat verklaart ook de lagere opgegeven snelheden van de 1TB-versie van de SN850X; hij heeft met 512Gb-dies in twee packages slechts zestien dies aan boord. Met een achtkanaals-controller met vier CE's per kanaal is die drive suboptimaal bezet, terwijl de 2TB- en 4TB-varianten wel optimaal verbonden zijn, met elk 32 dies van respectievelijk 512Gb en 1Tb, verdeeld over twee packages.
Het BiCS5-nand gebruikte WD ook al op zijn SN770-ssd's, waar het voor goede prestaties zorgde. Ter vergelijking: concurrerende topdrives gebruiken inmiddels 176-laags nand van SK Hynix of Micron.
Controller
Het nand is niet het enige onderdeel dat is aangepast. Ook de controller is vernieuwd, hoewel WD dat niet van de daken roept. Het bedrijf is altijd erg stil over zijn propriëtaire controllers, en veel meer dan een WD_Black G2-aanduiding laat het bedrijf er van zien. De controller heeft wel een update gekregen, zo zien we onder de sticker, want waar de SN850 2TB nog een controller had met de aanduiding 20-82-10034-A1 op de verpakking, is dat bij de SN850X 2TB veranderd in 20-82-20035-B2. Welke veranderingen daarmee gepaard gaan, is verder onduidelijk. Ten slotte valt op dat een andere dram-leverancier is gekozen. De SN850 heeft Nanya-geheugen aan boord, terwijl onze SN850X een Micron-dramchip heeft. Dat is met 3200MT/s iets sneller geheugen dan het dram op de SN850, dat een snelheid heeft van 2666MT/s.
Dashboard en Game Mode
Game Mode 2.0 is een verbetering van de originele Game Mode van WD. Waar de eerste Game Mode alleen aan- of uitgezet kon worden via het Dashboard, is er bij versie 2.0 een automatische modus bijgekomen. Die detecteert of een game wordt gestart, waarna de Game Mode automatisch inschakelt. Dat moet de drive op drie manieren in staat stellen games soepeler te laten lopen. Sequentiële data moet sneller worden ingelezen dankzij een voorspellend algoritme, de slaapstand wordt uitgeschakeld zodat de drive responsiever blijft, en de thermal throttling wordt getuned om ook bij langere activiteit een balans tussen snelheid en temperatuurmanagement te houden.
We hebben de drive met en zonder ingeschakelde Game Mode getest, en daarbij de nieuwste firmware, versie 620281WD, op de drive geflashed.
AS SSD en ATTO Disk Benchmark
Zoals gebruikelijk, starten we onze benchmarks met synthetische tests: AS SSD en ATTO Disk Benchmark. We zetten eerst de totaalscore van AS SSD in een aparte grafiek, zodat we in beeld hebben welke controller in elke drive zit.
De SN850X is eerst met de 'out-of-the-box'-firmware getest, in dit geval was dat versie 620241WD. Vervolgens hebben we via het Dashboard de firmware een update naar versie 620281WD gegeven en alles opnieuw getest. Met die nieuwe 620241WD-firmwareversie is ook de Game Mode getest.
Met zijn totaalscore komt de SN850X een beetje in het midden tussen de Gen4-drives met 2TB uit, waarbij opvalt dat de scores van de drives met de nieuwe firmware wat lager zijn.
Die gemiddelde totaalscore is duidelijk geen representatie van de sequentiële leessnelheid, want daarin is de SN850X de snelste van het testveld. De schrijfsnelheid is wat meer naar het middenveld verschoven, waarbij hij in de game-mode iets hoger is dan in de normale modus.
Wat de random prestaties betreft, blijven de leesacties behoorlijk achter, maar de random schrijfprestaties van de game-mode zijn de beste van het testveld.
De score van de Exceria Pro blijft in AS SSD wat achter bij de concurrentie. Als we in de deelresultaten duiken, lijkt dat vooral aan de schrijfsnelheden te liggen, en dan met name aan de sequential- en 4k-snelheden. Ook de leesprestaties met 64 threads blijven wat achter. Als de queues verzadigd zijn, houdt het BiCS5-nand de concurrentie niet meer bij. Vooral de vaak iets lagere prestaties van de drive met de nieuwe firmware ten opzichte van de prestaties met de oude firmware vielen ons op. In non-game-mode bleek de nieuwe firmware ook bij meerdere hertests niet sneller te presteren dan de oude firmware.
- Read - Sequential
- Write - Sequential
- Read - 4K blokken
- Write - 4K blokken
- Read - 4K blokken - 64 Threads
- Write - 4K blokken - 64 Threads
In ATTO zijn vooral de random write-prestaties met 4k-blokken met de nieuwe firmware verbeterd, en ook de sequentële schrijfprestaties zijn met afstand de beste in de test. De 64k-prestaties voor zowel lezen als schrijven zijn daarentegen middelmatig en de verschillen tussen de oude en nieuwe firmware laten geen eenduidige resultaten zien. Met de nieuwe firmware werd 64k-schrijven een stuk langzamer, terwijl 64k-lezen juist veel sneller werd.
- Read - QD 4 - 4 kB - Gem. snelheid
- Read - QD 4 - 64 kB - Gem. snelheid
- Read - QD 4 - 1 MB - Gem. snelheid
- Write - QD 4 - 4 kB - Gem. snelheid
- Write - QD 4 - 64 kB - Gem. snelheid
- Write - QD 4 - 1 MB - Gem. snelheid
Traces en PCMark 10
De nieuwe firmware maakt de SN850X de allersnelste drive in de test. Met de oude firmware was de ssd al duidelijk sneller, maar de nieuwe firmware doet er nog een flinke schep bovenop. Met Game Mode ingeschakeld zien we een duidelijke extra winst, waarmee de afstand tot de rest van de drives nog groter wordt.
In de Full Storage-benchmark van PCMark levert de Game Mode vreemd genoeg echter mindere prestaties en een van de features die Game Mode juist zou moeten verbeteren - de latency - is volgens PCMark hoger. Deze modus heeft ook een behoorlijke impact op de prestaties tijdens het kopiëren van kleine bestanden; in de bestandsmanipulatie-deeltests scoort de SN850X met Game Mode slecht. Zonder die scores is de SN850X met én zonder Game Mode veruit de snelste in deze praktijktest.
In de traces van PCMark zien we een vergelijkbaar beeld als in onze eigen traces. De Exceria Pro komt iets te kort ten opzichte van de E18-drives en de Samsung-drives, maar laat nergens grote steken vallen. De scores zijn zeer vergelijkbaar met die van de Spatium 480 van MSI en Gigabytes Aurus-drive, wat doet vermoeden dat er weinig aan de firmware van de controller is gesleuteld.
- Lightdesktopworkload - Doorvoer ex opentijd
- Gamingworkload - Doorvoer ex opentijd
- Photoshop & Lightroom-heavy workload - Doorvoer ex opentijd
- PCMark 10 - Storage - Totaalscore - Bandbreedte
- PCMark 10 - Storage - Totaalscore
- PCMark 10 - Storage - Totaalscore - Toegangstijd
PCMark 10 deelresultaten: starten en gebruik software
- PCMark 10 - Starten Adobe Acrobat
- Starten Adobe Photoshop
- Starten Adobe Lightroom
- Starten Adobe Premiere_Pro
- Starten Adobe Illustrator
- Starten Adobe After Effects
- PCMark 10 - Starten Windows 10
- Gebruiken PowerPoint
- Gebruiken Excel
- Gebruiken Photoshop Heavy
- Gebruiken InDesign
- Gebruiken Illustrator
- Gebruiken After Effects
Gaming
- PCMark 10 - Starten Overwatch
- Starten Call of Duty: Black Ops 4
- Starten Battlefield V
Bestandsmanipulatie
- PCMark 10 - 2.37GB_(399_JPEGs)_leestest
- 2.37GB_(399_JPEGs)_kopieertest
- 2.37GB_(399_JPEGs)_schrijftest
- 20GB_(4_ISOs)_leestest
- 20GB_(4_ISOs)_kopieertest
- 20GB_(4_ISOs)_schrijftest
PCMark 10 Consistency en opgenomen vermogen
De score van de SN850X in de Consistency-test is weinig imponerend. Met de oude firmware zijn de prestaties een stuk beter dan met de nieuwe, maar ook dan is de drive nog altijd niet meer dan een middenmoter. De game-mode brengt de SN850X met nieuwe firmware terug op het niveau met de oude firmware.
De verschillen tussen de oude en nieuwe firmware zouden kunnen worden veroorzaakt door tweaks in het warmtemanagement. Wellicht laat de nieuwe firmware de drive eerder throttlen om oververhitting te voorkomen. Met een hoge nand-dichtheid dankzij het gebruik van slechs twee chips op een singlesided pcb zou de drive wellicht makkelijker oververhit raken dan een drive met meer nand-packages, al dan niet verdeeld over twee kanten van het pcb. Overigens worden de drives getest met actieve koeling, juist om dit soort scenario's het hoofd te bieden. Hoe het ook zij, de SN850X is duidelijk geen datacenter-drive.
We zijn dieper in de data van de Consistency-test gedoken om de resultaten nader te bekijken. Het blijkt dat de SN850X in de degradatiefase tijdens de eerste drie runs veel sneller is dan concurrenten; we meten ongeveer 950MB/s waar de snelste overall-drive, de FireCuda 530, op ongeveer 660MB/s blijft steken. De steady-state-performance is daadwerkelijk zo laag als in onderstaande grafiek, maar de recoverystappen halen heel rap weer gemiddeld de 940MB/s, waar de FireCuda opnieuw op gemiddeld 630MB/s blijft steken. Kortom, de cijfers zien er op het eerste oog niet best uit, maar de SN850X blijft vrij lang op een hoog niveau presteren en herstelt sneller dan de rest.
- PCMark 10 Consistency - Steady state bandwidth
- Steady state read latency
- Steady state write latency
Opgenomen vermogen
Idle verstookt de SN850X bijna niets; we meten een mediaan van slechts 3mW. De slaapstand werkt dus uitstekend, in tegenstelling tot die van de SN850. Bij de schrijfacties is de drive niet al te hongerig, maar ook niet direct zuinig. In dat opzicht is het dus een typische middenklasser.
- Opgenomen vermogen, idle
- Opgenomen vermogen, seq. schrijven
- Opgenomen vermogen, random schrijven
Extra tests: temperaturen en een praktijktest
Het effect van Game Mode is lastig te kwantificeren. In de synthetische tests heeft de modus meestal een positief effect, maar soms is het tegenovergestelde het geval. Ook in de op de praktijk gebaseerde traces presteert de SN850X met Game Mode ingeschakeld minder goed in de zware traces, en in de PCMark-test is de ssd met Normal Mode opnieuw regelmatig sneller dan met Game Mode.
Op grond daarvan hebben we gekeken of we twee aspecten van Game Mode daadwerkelijk kunnen meten: het sneller inlezen van sequentiële data dankzij het voorspellend algoritme, en de throttling-eigenschappen. Die eerste meting hebben we verricht door de kopieertest van externe ssd's in te zetten. Daarbij wordt immers data sequentieel gekopieerd vanuit een ramdisk.
In slechts één geval is een significant verschil tussen de twee modi te zien, namelijk bij het lezen van het 50GB-bestand. De overige verschillen zijn te klein om er uitspraken over te doen. Nu worden games steeds groter, maar bij Game Mode was een winst bij kleinere overdrachten dan 50GB prettig geweest.
SN850X 2TB |
1000x 5MB lezen |
10GB lezen |
50GB lezen |
1000x 5MB schrijven |
10GB schrijven |
50GB schrijven |
Normal Mode |
1663MB//s |
2560Mb/s |
2226MB/s |
1667MB/s |
2560MB/s |
2695MB/s |
Game Mode |
1667MB/s |
2563MB/s |
2559MB/s |
1643MB/s |
2557MB/s |
2692MB/s |
Game Mode nader bekeken
We hebben de schrijf- en leesprestaties nogmaals getest met een actief gekoelde ssd en workloads van IOMeter (16MB sequential, vier threads). Daarbij werd de temperatuur gelogd via HWinfo. Voor de tests met actieve koeling bleef de ventilator die we altijd op de ssd leggen om thermal throttling te voorkomen op zijn plaats. Bij de test met een ongekoelde ssd hebben we hem verwijderd.
Actief gekoeld, fan
Game Mode houdt de temperatuur tijdens sequentieel lezen keurig op maximaal 61 graden en de leessnelheid blijft gefixeerd op ongeveer 7350MB/s. De gewone modus doet vrijwel exact hetzelfde, al zien we de helft van de temperatuurmetingen naar 62 graden gaan. Dat heeft geen invloed op de leessnelheid, die blijft 7350MB/s.
Bij schrijven in Normal Mode zorgt de cache aanvankelijk voor een hogere snelheid van ongeveer 6682MB/s, maar die zakt iets naar 6293MB/s. De temperatuur komt daarbij op 60 graden Celsius. In Game Mode daalt de temperatuur opnieuw tot 60 of 61 graden. De snelheid bedraagt hierbij aanvankelijk 6660MB/s en hij zakt terug naar 6275MB/s. Dat is marginaal langzamer dan zonder Game Mode. Dit is terug te zien in het totaal aantal MB's dat is weggeschreven; dat is ongeveer 16GB minder.
Ongekoeld
Om het de drive moeilijker te maken en throttling te accentueren, hebben we de drive ook zonder koeling getest. De begintemperatuur is dan met ongeveer 44 graden al een stuk hoger, en dit loopt tijdens het lezen in Normal Mode op tot een gevaarlijke 90 tot 91 graden, met uitschieters naar 92 graden. De leessnelheid blijft aanvankelijk nog goed, met in de eerste drie minuten de bekende snelheid tot 7350MB/s, maar daarna fluctueert die snelheid hevig. Hij zakt in tot soms onder de 200MB/s. Ook bij schrijven probeert de drive tweeënhalve minuut lang de 6300MB/s vast te houden, maar ook hier fluctueert hij daarna hevig, tot opnieuw ruim onder de 200MB/s.
Met Game Mode ingeschakeld, blijft de temperatuur binnen een veel veiliger range, met gemiddeld 81 graden en maxima van 82 graden. De leessnelheid start weer op 7360MB/s, maar wordt al snel geknepen tot ongeveer 4229MB/s. Schrijven op deze stand begint weer op 6660MB/s, en deze snelheid zakt snel in naar gemiddeld 3604MB/s. Daarbij wordt de temperatuur op 80 graden gehouden. In beide gevallen zijn nauwelijks fluctuaties te zien en hoewel de snelheid aanzienlijk lager ligt, wordt hij wel constant gehouden.
Prestatie-index en conclusie
In de prestatie-index voor licht gebruik steekt de WD Black SN850X met kop en schouders boven het maaiveld uit. De drive is met name in de praktijktests veruit de snelste, iets dat je niet helemaal terugziet in de minder belangrijke synthetische tests. In de index voor zwaar gebruik staat de FireCuda 530 van Seagate nipt boven de SN850X, voornamelijk omdat die laatste in de consistency-test van PCMark niet geweldig scoort. Dat hoeven we een drive die op gaming is gericht echter niet zwaar aan te rekenen, want het scenario van die test zul je in de praktijk zeer zelden tegenkomen.
- Prestatie-index licht gebruik
- Prestatie-index zwaar gebruik
Conclusie
WD heeft op de valreep voor de introductie van Gen5-drives nog een WD Black on steroids uitgebracht. Na bijna twee jaar was dat eigenlijk ook wel nodig, want waar de gewone WD Black SN850 bij de introductie enorm imponeerde met zijn snelheid, werd die drive door een hele sloot snelle op Phison E18-gebaseerde drives ingehaald. De vraag is alleen of WD beter zijn pijlen op een nieuwe generatie had kunnen richten.
Aan de snelheid zal het niet liggen. De WD Black SN850X is in praktijktests, zoals onze eigen traces en die van PCMark, sneller dan alle concurrerende 2TB-drives. Alleen in synthetische benchmarks is de drive niet altijd de snelste, maar wat ons betreft hoeft een ssd niet elke wedstrijd ver-plassen te winnen. In de consistencytest lijkt de drive eveneens behoorlijk achter te blijven, maar ingezoomd doet de SN850X het ook daar helemaal niet verkeerd.
In onze tests met een actief of passief gekoelde ssd hebben we geen aantoonbaar voordeel van de nieuwe Game Mode 2.0 kunnen ontdekken en in sommige tests maakt die modus de ssd zelfs langzamer. In de traces blijkt de ssd met Game Mode ingeschakeld wel duidelijk sneller dan in de normale modus. Het kan geen kwaad hem eens aan te zetten en te kijken of je games daadwerkelijk sneller draaien, of in ieder geval zo aanvoelen. Heb je geen zin om daar steeds voor te rebooten, dan kun je ook de auto-detectfunctie inschakelen. Verzuim je je ssd met de heatsink van je moederbord te koelen, dan heeft Game Mode een duidelijk effect. De temperaturen lopen minder hoog op en de prestaties worden netjes constant gehouden, zij het op een lager niveau.
Op de resultaten in een enkele synthetische en extreem zware benchmark na kunnen we wel stellen dat WD met de SN850X het prestatiekroontje heeft teruggewonnen. Bedenk wel dat je een forse meerprijs betaalt dan voor andere drives; de runner-up, de FireCuda 530, kost vijftig euro minder. Daarmee rijst de vraag of je nu nog veel geld aan de snelste PCIe Gen4-drive moet uitgeven, of beter kunt wachten op Gen5-drives die naar verwachting nóg sneller zullen zijn. Dat is iets dat je voor jezelf moet beslissen. Hoe het ook zij, WD levert met de SN850X de allersnelste ssd die we tot dusver hebben getest.
Laagste prijzen voor:
WD Black SN850X (zonder heatsink) 2TB
Winkel |
Beoordeling |
|
Prijs |
Totaal |
|
ALTERNATE.nl
|
|
|
€ 151,90
|
€ 151,90
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Azerty
|
|
|
€ 151,90
|
€ 151,90
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
Amazon.nl
|
|
|
€ 151,90
|
€ 151,90
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
bol
|
|
|
€ 152,90
|
€ 152,90
Kostenoverzicht |
Bekijk
|
NBB.com
|
|
|
€ 152,99
|
€ 152,99
Kostenoverzicht |
Bekijk
|