Jammer dat er weinig bronnen in je reactie staan. Daardoor blijft het lastig om te beoordelen waarop bepaalde claims zijn gebaseerd en hoe ze zich verhouden tot andere data. Met bronnen zou het makkelijker zijn geweest om na te gaan welke cijfers en studies hieraan ten grondslag liggen.
Zon en wind zijn relatief goed per toegevoegde kW, maar verhogen de systeemkosten enorm.
Je start al vrij subjectief door 'enorm' niet te kwantificeren. Zonder duidelijke cijfers blijft dit een losse bewering zonder onderbouwing. Bovendien suggereer je met de tweet die je linkt een direct verband tussen de toename van hernieuwbare energie en stijgende systeemkosten, terwijl dit niet 1-op-1 zo werkt. Als dit direct zo zou zijn, zouden we hetzelfde effect in andere landen zien.
Een goed
voorbeeld hiervan is Spanje (maar ook Denemarken en Portugal zijn te gebruiken), waar hernieuwbare energie juist heeft bijgedragen aan goedkopere elektriciteit. Zo is de prijs van elektriciteit in Spanje met ongeveer 50% gedaald door de groei van wind- en zonne-energie sinds 2017 en zou de groothandelsprijs van elektriciteit in Spanje 25% hoger zijn geweest in 2023 en 40% hoger in 2024 zonder de toename van zon en wind.
Je suggereert een direct verband tussen de groei van hernieuwbare energie en de stijging van elektriciteitsprijzen, maar dat verband bestaat niet op de manier waarop jij het presenteert, of in ieder geval zoals die tweet suggereert. Dit is te kort door de bocht en negeert andere factoren die prijsstijgingen en vooral de toegenomen vraag en te langzame actie van de overheid/netbeheerders beïnvloeden en hoge belastingen.
Er is ons inderdaad goedkope/gratis groene energie lang voorgehouden en Remco de Boer heeft in zijn boek "Droomland" de hele transitie tot 2024 beschreven waaruit vooral blijkt dat de transitie tot nu toe vooral is ingegeven door hoop en belofte, maar te weinig door cijfers. Aan deze hoop doen veel kranten/nu/tweakers gretig mee.
Het is mij onduidelijk wie precies heeft beweerd dat groene energie 'gratis' zou zijn. Je schaft zonnepanelen aan, als we het nu over huishoudens hebben, en die investering verdien je over tijd terug doordat je minder betaalt voor elektriciteit (vooral als je die op dat moment zelf gebruikt). Dat betekent echter niet dat de opgewekte stroom ‘gratis’ is, net zoals fossiele of nucleaire stroom niet ‘gratis’ is zodra een centrale is gebouwd...
De meeste serieuze analyses die ik ken, waaronder rapporten van het IPCC, IEA en de Europese Commissie, hebben altijd rekening gehouden met kosten voor netuitbreiding, opslag en systeemintegratie. De kern van de transitie is niet dat hernieuwbare energie 'gratis' is, maar dat het op de lange termijn goedkoper is dan fossiele energie, zeker als je externe kosten zoals lucht- en landvervuiling, gezondheidsschade en aanpassing op klimaatverandering meerekent (zowel als punt en in de prijs, dan slaat de meter nog meer uit in het voordeel van hernieuwbare bronnen, en ja, ook deze bronnen hebben uiteindelijk altijd een effect op het milieu) en het geopolitieke klimaat en afhankelijkheid ook meeneemt.
Ik wilde dit punt eigenlijk later maken, maar het is wel opvallend dat je op een later moment kerncentrales noemt als oplossing. Gezien de kosten juist enorm veel hoger liggen, is het ironisch dat je dit als alternatief aandraagt, terwijl kernenergie een van de duurste opties is. Dit is ook precies een van de problemen met kernenergie, zoals blijkt
uit het rapport van Berenschot, dat aan het vorige kabinet is overhandigd toen zij de haalbaarheid van nieuwe kerncentrales onderzochten. Je veroordeelt hernieuwbare energie vanwege hoge systeemkosten, maar negeert dat kernenergie óók extra systeemkosten met zich meebrengt door aanpassingen aan het net. Ook daarbij kunnen we niet meteen overstappen, omdat Nederland een heel andere energie-infrastructuur heeft dan Frankrijk. Veel Franse reactoren kampen trouwens met onderhoudsproblemen, wat in 2022 tot energie-import leidde. Ons net is niet ingericht op grote baseload-centrales zoals kernenergie, maar meer op flexibele gascentrales en dus ook het groeiend aandeel hernieuwbaar. Kernenergie kan niet zomaar in het bestaande systeem worden opgenomen zonder daar dus ook forse aanpassingen aan het net te maken.
Jaarlijkse nationale meerkosten van uit tabel 9 van bovenstaand onderzoek zonder rekening te houden met de hogere kosten voor aanleg van de kerncentrales vs het scenario zonder:
- Variant 1 (+ 9 GW nucleair en- 9 GW gas; nucleair in merit order) heeft een meerprijs van 3 miljard* of 1 miljard** per jaar
- Variant 2 (+ 9 GW nucleair en - 9 GW gas + 4.5 GW elektrolyzers; nucleair in merit order met elektrolysers) heeft een meerprijs van 3 miljard* of 1 miljard** per jaar,
- Variant 3 (+ 9 GW nucleair, - 9 GW gas en - 9 GW wind; nucleair must run) heeft een meerprijs van 2 miljard* of 0 miljard** per jaar,
- Variant 4 (+ 9 GW nucleair, + 9 GW elektrolyse en - 9 GW SMR + CCS; Nucleair dedicated waterstof productie middels elektrolyse) heeft een meerprijs van 4 miljard* of 2 miljard**per jaar,
*Jaarlijkse nationale meerkosten ten opzichte van Europees scenario zonder nucleair bij een technologiespecifieke publiek-private WACC
**Jaarlijkse nationale meerkosten ten opzichte van Europees scenario zonder nucleair bij een
maatschappelijke (uniforme publieke) WACC
Zie ook:
jdh009 in 'Planbureau: Doel zonne- en windparken blijft haalbaar, maar er zijn knelpunten'
Conclusie? Kernenergie is duurder, en dat is zonder de structurele budgetoverschrijdingen en vertragingen van nieuw gebouwde Europese kerncentrales mee te rekenen, én zonder rekening te houden met de trend dat uraniumschaarste de komende decennia een steeds grotere uitdaging kan worden en hierdoor, en door andere redenen, ook geopolitiek niet de meest handige optie is (o.a. Rusland, Kazachstan, en Niger zullen hier blij mee zijn, gezien zo'n 40% van het verrijkte uranium
uit Rusland kwam in 2023).
Thereafter we predict that uranium mine production will decline to at most 54 ± 5 ktons by 2025 and, with the decline steepening, to at most 41 ± 5 ktons around 2030. This amount will not be sufficient to fuel the existing and planned nuclear power plants during the next 10–20 years. In fact, we find that it will be difficult to avoid supply shortages even under a slow 1%/year worldwide nuclear energy phase-out scenario up to 2025. We thus suggest that a worldwide nuclear energy phase-out is in order.
Bron:
https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2013.04.035Nu we heel veel renewables opwek de laatste jaren aan het netwerk hebben toegevoegd zie je problemen optreden. Een vraag gebaseerd systeem heeft een veel goedkoper netwerk dat een aantal factoren lichter kan worden uitgevoerd dan een systeem dat grotendeels afhankelijk is van weersomstandigheden. Dit noemen we dan ook "wiebelstroom".
Problemen die we ook zien (of zouden zien/gaan zien) bij het uitbreiden naar andere energiebronnen, aangezien deze problemen geen inherent gevolg zijn van hernieuwbare energie zelf, maar van hoe het energiesysteem NU is ingericht, zoals ook blijkt uit het duurdere kernenergie-scenario in het vorige stuk.
Je stelt dat een vraaggestuurd systeem een goedkoper netwerk oplevert dan een systeem dat grotendeels afhankelijk is van weersomstandigheden, maar dit is een te simplistische vergelijking en suggereert dat er nu geen afstemming plaatsvindt tussen vraag en aanbod. In werkelijkheid is het huidige systeem al een combinatie van vraagsturing en opwekking, waarbij zowel fossiele als hernieuwbare bronnen flexibiliteit vereisen. Het klinkt een beetje als energiepopulisme om dit zo te roepen, soort zwart-witdenken zonder nuance waarbij complexe netproblemen worden versimpeld tot 'hernieuwbaar werkt niet' zonder rekening te houden met bestaande oplossingen en (neven)problemen..
Kolencentrales en kerncentrales leveren baseload en zijn niet makkelijk op- en af te schalen, terwijl gascentrales en waterkrachtcentrales in het buitenland juist wél flexibel zijn. Dit betekent dat zelfs in een fossiel systeem vraagsturing en netaanpassingen noodzakelijk blijven.
Daarnaast negeer je dat ook fossiele energie hoge infrastructuurkosten heeft, zoals gasleidingen, LNG-terminals en brandstofopslag. De keuze voor een bepaald energiesysteem bepaalt welke infrastructuur vereist is, maar dat betekent niet dat een vraaggestuurd systeem per definitie goedkoper is dan een weersafhankelijk systeem. Het voordeel voor fossiel is wel dat de huidige infrastructuur er al voor een deel ligt, maar dit brengt nog steeds kosten met zich mee voor onderhoud en uitbreiding.,. De werkelijke kosten hangen af van hoe efficiënt vraag en aanbod worden afgestemd, niet alleen van de energiebron zelf.
Om zon en windenergie qua tijd en locatie te verplaatsen naar momenten en plekken wanneer/waar er wel vraag is moet je veel meer energie over het netwerk verplaatsen en heb je dus een netwerk nodig dat vele malen zwaarder is dan vandaag. We hebben inmiddels een beter beeld van de kosten hiervan en er komen nu bedragen van 200 miljard voor de komende 16 jaar op land en 40 miljard op zee. Daarnaast heb je opslag nodig om het moment te verplaatsen, de hiervoor benodigde accu's leveren geen energie, maar zijn alleen maar een kostentoevoeging om energie waar geen vraag naar is, te verplaatsen naar een gunstiger moment.
Als je belasting niet meerekent is de prijs van elektriciteit van 6ct naar 16 ct gegaan met pieken tot 50ct per Kw ertussen. De leveringskosten zijn meer dan verdubbeld en zullen 4 a 5 keer hoger zijn in 2040 dan in 2015.
Je vergeet hierbij dat ook bij uitbreiding van kernenergie of grootschalige elektrificatie (zoals elektrisch rijden en warmtepompen) netverzwaringen nodig zijn, omdat steeds meer energiegebruik van andere energiedragers naar elektriciteit verschuift. Zelfs in een fossiel systeem moet het net continu worden aangepast en uitgebreid, omdat de vraag naar elektriciteit groeit door elektrificatie, ondanks een stabiel of dalend totaal energieverbruik. Daarnaast zijn niet alle extra netinvesteringen direct een gevolg van hernieuwbare energie. De manier waarop je het neerzet is te simplistisch... de werkelijkheid is veel complexer en genuanceerder.
Voor die claim over de kosten zou je wel een bron en citaat mogen toevoegen, aangezien elke onderbouwing lijkt te ontbreken. Daarnaast ontbreekt een vergelijking met een alternatief scenario, zoals ik eerder aangaf met het rapport waar ik naar verwees. Zonder netinvesteringen zou het systeem óók duurder worden door inefficiënties, energieverliezen en noodzakelijke aanpassingen in vraag en aanbod. Netbeheerders zoals TenneT en Netbeheer Nederland hebben investeringsplannen die uitbreidingen voor elektrificatie bevatten, en dus niet alleen voor hernieuwbare energie.
Daarnaast presenteer je opslag als een pure kostentoevoeging, terwijl opslag juist ook kunnen helpen om netkosten te verlagen. Batterijen en andere opslag verminderen piekbelastingen, maken efficiënter gebruik van beschikbare energie en zorgen ervoor dat goedkopere stroom van wind en zon op een later moment beschikbaar is. Dit is al zichtbaar in landen als Duitsland en Australië, waar batterijen de behoefte aan dure piekcentrales en netverzwaring verminderen. Is het op dit moment voldoende? Nee, er zijn nog steeds stappen te zetten voor zowel het dag-nachtcyclusprobleem als het zomer-wintercyclusprobleem.
Verder stel je dat elektriciteitsprijzen fors zijn gestegen, maar je negeert de bredere oorzaken hiervan. De stijging van 6ct naar 16ct per kWh, met pieken tot 50ct, is niet uitsluitend toe te schrijven aan hernieuwbare energie. Dit was grotendeels een gevolg van de gascrisis, geopolitieke instabiliteit en de stijgende netwerkkosten door achterstallig onderhoud en onvoldoende anticipatie op de energietransitie.
De meeste pieken vonden plaats in 2022, toen gasprijzen extreme hoogten bereikten door de schandalig en illegale Russische inval in het soevereine Oekraïne. Sindsdien zijn elektriciteitsprijzen weer gedaald, mede dankzij een grotere rol van hernieuwbare energie en betere marktomstandigheden.
Seeds hogere jaarlijkse transportkosten voor elektriciteit. In de prognose zien de netbeheerders de nettarieven voor elektriciteit daarom jaarlijks met 4,8% tot 6,7% stijgen tussen nu en 2040, exclusief inflatie.
Bron:
https://www.netbeheernede...ttarieven-blijven-stijgen
Je claimt dat de leveringskosten in 2040 vier tot vijf keer hoger zullen zijn dan in 2015, maar deze voorspelling mist onderbouwing en lijkt speculatief. Beschikbare prognoses wijzen op aanzienlijke stijgingen, maar niet in die mate.
Volgens de
Autoriteit Consument & Markt en YTennet kunnen de tarieven voor regionale netbeheerders in reële termen met 94% stijgen tegen 2040. Dat is fors, maar nog altijd geen verviervoudiging van de totale leveringskosten.
Daarnaast voorspelt PwC dat de totale kosten voor
elektriciteit EN gas zullen stijgen van €22 miljard in 2020 naar €43 miljard in 2030 en €56 miljard in 2040, een stijging van 155% over twee decennia. Dus niet alleen elektra stijgt, naast gas en uranium, wat een deel van jouw punt alleen al te niet doet.
Daarbij blijf ik het belangrijk vinden om te benadrukken dat een deel van deze stijgingen hoe dan ook zou plaatsvinden, ongeacht de energiebron. Zoals eerder aangegeven, zorgt elektrificatie ervoor dat de vraag naar elektriciteit toeneemt, wat sowieso investeringen in de netinfrastructuur vereist en kosten met zich meebrengt (door investeringen enerzijds of door hogere vraag dan aanbod anderszijds).
Hoewel deze prognoses aanzienlijke stijgingen in energiekosten laten zien, ondersteunen ze niet de bewering dat de leveringskosten vier tot vijfmaal hoger zullen zijn dan in 2015. De verwachte stijgingen zijn zeker substantieel, vooral in netwerkkosten, terwijl de elektriciteitsprijs zelf naar verwachting sterk zal blijven fluctueren op basis van vraag, aanbod en het tijdstip van verbruik/opwekking. Daarbij blijft het plaatsen van zonnepanelen financieel aantrekkelijk, vooral als de opgewekte stroom direct wordt verbruikt, al kan dit in de toekomst meer naar alleen of voornamelijk eigen verbruik verschuiven, afhankelijk van overheidsbeleid en acties van de netbeheerders en energieleveranciers.
Als je naar studies kijkt die systeemkosten meenemen dan is puur fossiel het goedkoopst en worden de kosten van renewables hoger naarmate dit een groter percentage van het totaal gaat uitmaken.
Dit hangt er sterk vanaf wat je bedoelt met ‘systeemkosten’. Neem je alleen de kosten van opwekking en netwerk mee, of kijk je ook naar externe kosten zoals luchtvervuiling, gezondheidsschade en klimaatimpact? Diverse studies, waaronder van het IEA en IPCC, laten zoals ik eerder zei zien dat als je álle kosten meerekent, fossiele energie niet het goedkoopst is op lange termijn. En dan laten we geopolitieke zaken buiten en zelfredzaamheid buiten beschouwing.
Martien Visser op Twitter en die legt een directe verband tussen het aantal uren met een negatieve stroomprijs en de stijging van de gemiddelde stroomprijs. Daarom wordt er momenteel werk gemaakt van kerncentrales omdat deze baseload het totale systeem goedkoper maakt. Er zijn goede redenen om van fossiel af te willen, maar naarmate je het stabiele gedeelte van je systeem kleiner maakt, wordt het duurder om een achtervang te hebben.
Door te zeggen dat Martien Visser dit op Twitter stelt, presenteer je het als een feit zonder verdere onderbouwing. Heel leuk, maar daar kun je in een discussie weinig mee. Een correlatie tussen negatieve stroomprijzen en een stijging van de gemiddelde stroomprijs betekent niet automatisch dat hernieuwbare energie de oorzaak is van die stijging, correlatie ≠ causaliteit...
Uit analyses van het CBS en de ACM blijkt dat de stijging van de gemiddelde stroomprijs in 2022 en 2023 vooral te wijten was aan hogere gasprijzen, netwerkkosten en belastingverhogingen. Zover ik kan vinden. De invloed van negatieve stroomprijzen op het jaargemiddelde is op dit moment beperkt en wordt vaak gecompenseerd door lagere prijzen op andere momenten, ldus ook het ACM.
Dat stabiliteit in een energiesysteem belangrijk is, staat natuurlijk buiten kijf, maar het idee dat een groter aandeel hernieuwbare energie automatisch leidt tot exorbitant hogere kosten voor back-up capaciteit, gaat voorbij aan de schaalvoordelen van opslag, vraagsturing en interconnecties tussen landen. We zijn op dit moment in een overgangsfase waarin het energiesysteem zich aanpast aan een groter aandeel hernieuwbare bronnen, en dat brengt uitdagingen met zich mee, maar ook mogelijkheden om stabiliteit op nieuwe manieren te waarborgen.
Daarom wordt er momenteel werk gemaakt van kerncentrales omdat deze baseload het totale systeem goedkoper maakt.
Wow... Kerncentrales bieden baseload, maar dat maakt ze niet per definitie goedkoper. Zie het rapport en vele andere studies die hierna gedaan zijn. Kernenergie is niet goedkoop... of laat je nu bewust de bouwkosten buiten beschouwing? Zie rapporten van LCA. Ze zijn duur in aanleg, hebben lange bouwtijden en zijn minder flexibel en kosten nog een flink bedrag extra om ze op te ruimen na gebruik.
Lazard, a leading investment and asset management firm, uses Levelized Cost of Energy (LCOE) to estimate the average cost of various forms of energy. Lazard found that utility-scale solar and wind is around $40 per megawatt-hour, while nuclear plants average around $175.*
Alleen daardoor zou je al meer moeten inzetten op zon- en windenergie + opslag i.p.v. nucleair. Ook de reden waarom ik het raar vind dat de vorige regering inzette op twee extra kerncentrales i.p.v. de goedkopere optie die uit het onderzoek naar voren kwamen. Als kernenergie zo goedkoop was, zou de markt er zonder overheidssteun vanzelf in investeren, maar dat zien we niet gebeuren.
*Dit is een wat oudere bron uit 2020. In de meest recente update van Lazard (2023) zijn de kosten voor kernenergie bijgesteld naar $141-$221 per MWh (middenwaarde ~$171 per MWh), terwijl utility-scale zonne-energie nu $24-$96 per MWh kost, met een vaak genoemde mediaan van ~$29 per MWh. Daarmee is zonne-energie in drie jaar tijd aanzienlijk goedkoper geworden, terwijl kernenergie duur blijft.
Succesvolle economieën en goedkope energie gaan hand in hand. Dure energie gaat ten koste van economische groei.
Je suggereert dat lage energieprijzen de sleutel zijn tot economische groei, maar dat is een vereenvoudiging. Sterke economieën worden bepaald door meer dan alleen energieprijzen. Factoren als innovatie, infrastructuur en productiviteit spelen minstens zo’n grote rol. Nederland had in het verleden relatief hoge energieprijzen, maar ook een sterke economie.
Nederland staat op
plaats 12 van de wereld op basis van energiekosten per kWh.
Voor elektriciteit en gas zijn de prijsverschillen groter. In een wereld waar de energiemix uitsluitend uit hernieuwbare energiebronnen bestaat, zullen de internationale energieprijsverschillen waarschijnlijk beperkt zijn.
Bron:
https://www.ecorys.com/nl...ustry-in-the-netherlands/
Bovendien kun je stellen dat hernieuwbare energiebronnen op lange termijn voor stabielere elektriciteitsprijzen zorgen in Nederland en Europa, omdat ze veel minder afhankelijk zijn van geopolitieke schommelingen en externe marktfactoren.
en mix van goedkope stroom als de zon schijnt of het hard waait en gas op de momenten dat het niet zo is, is altijd nog goedkoper dan altijd de dure fossiele opwekking gebruiken.
Hier ben ik het grotendeels mee eens. Dit is precies waarom investeringen in slimme netten, opslag en vraagsturing zo belangrijk zijn. De uitdaging is om het systeem zo in te richten dat gas alleen als back-up dient, en dat oplossingen zoals batterijen en demand-response steeds meer kunnen overnemen, zodat we uiteindelijk helemaal van fossiel kunnen afstappen. Maar om in deze fase weer extra te investeren in gascentrales als structurele oplossing, lijkt mij persoonlijk een stap terug in plaats van vooruit. Zeker als het ten koste gaat van wel duurzame oplossingen of keuzes.
Als consument kun je profiteren door je auto te laden als energie goedkoop is, maar de meeste industriële processen kunnen niet zomaar een paar dagen uit.
Klopt dat sommige industrieën minder flexibel zijn, maar steeds meer bedrijven passen hun productie al aan op energiekosten. Ik krijg het idee dat je nu net doet alsof dit nog helemaal niet gebeurt, terwijl bedrijven dit al deels toepassen, zelf generatoren gebruiken of investeren in eigen opwek en opslag. Voor het kleine aantal bedrijven, zoals glasfabrieken of staalovens, die écht niet zonder constante energie kunnen, zijn er afspraken mogelijk met netbeheerders.
We hebben niet genoeg energie van de Noordzee om alle industrie te voorzien, dus we blijven afhankelijk van import.
Er zijn plannen om deze capaciteit tegen 2030 uit te breiden naar 11,5 gigawatt en hebben andere landen rondom de Noordzee, zoals Duitsland en Denemarken, ook aanzienlijke offshore-windcapaciteiten en uitbreidingsplannen.
In March 2017, TenneT Netherlands, TenneT Germany and Energinet signed an agreement for the development of a large-scale, trans-European system for renewable energy in the North Sea with the potential to supply as many as 100 million European citizens with renewable energy by the year 2050.
Volgens een overeenkomst tussen TenneT Nederland, TenneT Duitsland en Energinet uit 2017, zou een energie-eiland op de Doggersbank tot wel 100 GW aan windenergie kunnen genereren al is de verwachting dat in ieder geval
60 tot 70 GW wind op zee haalbaar is zonder dat bijv. militaire zones gebruikt worden.
en wind op land:
Dit is afhankelijk van hoe wind op land ingepast wordt. Bij opstellingen waar meer rekening gehouden wordt met de inpassing of koppeling met andere ruimtelijke opgavesis het potentieel naar verwachting 30 GW. Bij opstellingen waar hier minder rekening mee wordt gehouden 60GW. (Generation.Energy & PosadMaxwan, 2020) Bij de potentiële productie gaan we uit van 3.000 vollast-uren, [...]
Voor zon:
https://tweakers.net/foto...xWAS69SUqBoqWghG139dP.png
Op je Frankrijkstuk heb ik al gereageerd, dus daar ga ik niet opnieuw op in. Exact hetzelfde pad volgen als Frankrijk zou betekenen dat we decennia teruggaan in de tijd, met alle bijbehorende tekortkomingen (en voordelen), het forse prijskaartje en de andere structurele problemen (en voordelen) waar zij nu mee kampen. Het idee dat dit zonder grote nadelen hier zou werken, is meer wensdenken dan realiteit.
TL;DR: Je betoog rust grotendeels op aannames die niet goed onderbouwd worden, terwijl er voldoende data en rapporten zijn die een genuanceerder beeld geven. Kernenergie is duurder dan je suggereert, en hernieuwbare energie is niet (altijd) de oorzaak van alle (/gehele) kostenstijgingen die je noemt. We zitten in een overgangsfase waarin investeringen in netbeheer, opslag en slimme vraagsturing sowieso nodig zijn. Het zwart-witdenken dat jij hanteert doet geen recht aan de complexiteit van het energiesysteem, en hernieuwbare energie als zondebok aanwijzen zonder oog te hebben voor alternatieve scenario’s en hun kosten, is gewoon weg misleidend te noemen.
[Reactie gewijzigd door jdh009 op 11 maart 2025 12:06]