De Nederlandse Eerste Kamer heeft dinsdagmiddag ingestemd met het wetsvoorstel voor het afschaffen van de salderingsregeling: 52 leden stemden voor, 23 tegen. Een motie om de salderingsregeling geleidelijk af te schaffen haalde het niet. Daarmee is het voorstel er definitief doorheen en is het definitief dat de salderingsregeling op 1 januari 2027 zal verdwijnen.
Met de stemming komt er een wet waarvan eigenaren van zonnepanelen al jarenlang weten dat die eraan zat te komen. Waarom moet de salderingsregeling verdwijnen en waarom juist dan?
Stemming Eerste Kamer | Voor | Tegen |
Partij | BBB (16) VVD (10) CDA (6) D66 (5) PVV (4) JA21 (3) CU (3) Volt (2) FvD (2) |
PvdA/GL (14) PvdD (3) SP (3) SGP (2) OPNL (1) |
Foto bovenaan: Westend61/Getty Images
De salderingsregeling is al oud
De salderingsregeling houdt in dat je de teruggeleverde energie van je zonnepanelen volledig kunt wegstrepen tegen de bij je energieleverancier afgenomen energie. Verbruikt je huishouden per jaar 3500kWh en leveren je panelen jaarlijks 2000kWh op? Dan streep je die 2000kWh weg en betaal je dus nog maar voor 1500kWh. Salderen is alleen wegstrepen: als je meer opwekt dan je gebruikt, kun je dat terugleveren tegen een vergoeding.
Nederland versus België
Let op: dit artikel betreft de saldering in Nederland. In België zijn zaken anders geregeld en het verschilt per regio hoe dat precies geregeld is.
De regeling was bedoeld om het plaatsen van zonnepanelen financieel aantrekkelijk te maken. Ze dateert uit 2004, toen zonnepanelen veel duurder waren en minder vermogen konden leveren. De salderingsregeling zorgde ervoor dat veel meer mensen de investering in zonnepanelen konden dragen.
Sinds twintig jaar is dat wettelijk geregeld, ook al piept en kraakt die regeling al jaren. De belangrijkste reden is dat het stroomnet volloopt. Stroomprijzen variëren steeds. Als gebruikers stroom opwekken met zonnepanelen, kost de stroom weinig. Maar de stroom die huishoudens verbruiken, waartegen dat wordt weggestreept, is juist veel duurder. Als de zon schijnt en het waait, hebben we in Nederland te veel stroom en is de prijs laag; soms is de prijs negatief en krijg je geld om stroom te verbruiken. Op een grijze winterdag, zoals vorige week, kan de stroomprijs pieken op 1,20 euro per kWh.
Bovendien zoeken kabinetten vaak naar bezuinigingen en de salderingsregeling kost de schatkist veel geld: 665 miljoen euro per jaar door gemiste energiebelasting. Op de daken van drie miljoen huishoudens liggen zonnepanelen, wat neerkomt op meer dan 200 euro per huishouden per jaar.
Veel mensen die het minder breed hebben, wonen in huurhuizen waar ze geen panelen op mogen leggen, en ook veel mensen in appartementencomplexen kunnen niet of beperkt met zonne-energie aan de slag. Bovendien moet je duizenden euro's achter de hand hebben voor de investering, en veel huishoudens hebben dat niet.
Afschaffen: eerst in stapjes
Het afschaffen van de salderingsregeling zit al lang in de pijplijn. Het kabinet-Rutte IV, dat regeerde van 2022 tot 2024, was niet het eerste kabinet dat tegen de regeling was; ook Rutte III, dat regeerde van 2017 tot 2021, was daar al mee bezig. Dat kabinet was daar niet op tijd mee klaar en bij de val verklaarde het de wetgeving controversieel, en schoof het dus door naar het volgende kabinet.
Rutte IV was er heel dichtbij. De wet was al door de Tweede Kamer, maar de Eerste Kamer stemde tien maanden geleden tegen. Onder meer de fracties van GroenLinks-PvdA en BBB, de twee grootste fracties, stemden op dinsdag tegen het voorstel van toenmalig demissionair minister Rob Jetten. Ook de PVV, SP, PvdD en JA21 waren ertegen.
2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | 2030 | 2031 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Afbouw saldering (%) | 100 | 64 | 64 | 55 | 46 | 37 | 28 | 0 |
Oorspronkelijk plan voor afbouw salderingsregeling dat het niet haalde
De salderingsregeling bleef dus bestaan, maar energieleveranciers kwamen na die stemming in actie. Dat is logisch, want de kosten voor energieleveranciers van salderen zijn hoog. Energiespecialist Jan Willem Zwang zei in maart tegen Tweakers dat het verschil in kosten tussen huishoudens zonder en met zonnepanelen een factor acht tot tien is: "Huishoudens zonder zonnepanelen kosten op jaarbasis ongeveer 4 tot 8 euro per MWh aan onbalanskosten. Voor huishoudens mét panelen is dat 35 tot 65 euro per MWh, een enorm verschil dat het probleem voor energieleveranciers verklaart."
Het gevolg was dat er terugleverkosten kwamen. Hoe dat zit, verschilt per energieleverancier. Dat maakt het vergelijken van leveranciers en de energierekening minder transparant. Het is duidelijk dat de leveranciers op zijn minst een deel van de onbalanskosten op de rekening van eigenaren van zonnepanelen zetten.
En toen: een nieuw kabinet
Waarom moet de salderingsregeling nu toch weg, terwijl de grootste coalitiepartij PVV in zijn verkiezingsprogramma had staan dat de salderingsregeling moest blijven? Verantwoordelijk minister Sophie Hermans zei al dat het vooral huishoudens moet stimuleren om stroom uit zonnepanelen zelf te gebruiken. Dat is op zich een prima argument, want de salderingsregeling stimuleert huishoudens op geen enkele manier om de zelf opgewekte stroom meteen te gebruiken. Het zelf gebruiken van de stroom vermindert netcongestie.
/i/2007133212.png?f=imagenormal)
Omdat in de verkiezingsprogramma's van diverse coalitiepartijen stond dat de salderingsregeling moest blijven, was het een verrassing toen in de begrotingsbijlage van het hoofdlijnenakkoord stond dat de regeling per 2027 zou verdwijnen. Binnen een paar maanden lag er een wet om dat te regelen. Dat wil zeggen: er moeten diverse wetten worden aangepast om de salderingsregeling af te schaffen.
Enkele van die fracties zitten nu in het kabinet dat de salderingsregeling wil beëindigen. BBB-senator Tekke Panman erkende tijdens het debat dat hij 'ongemakkelijk stond'. "Deze wet moeten wij nu met spoed behandelen. De wet is op twee punten verslechterd ten opzichte van februari en de vorige keer waren we al tegen. De antwoorden van het kabinet op onze vragen over deze wet zijn niet goed of ontwijkend beantwoord. Maar je kunt niet altijd zessen gooien en daarom steunen we als coalitiepartner dit voorstel." BBB zit in het kabinet met PVV, NSC en VVD.
Die verslechteringen zitten in twee factoren. Ten eerste zou de afschaffing eerst in stapjes gaan tot 2031, terwijl dat nu in een keer is in 2027. Bovendien neemt de terugverdientijd voor zonnepanelen voor huishoudens toe. Waar die eerst rond zeven jaar was, loopt dat nu volgens onderzoek dat de senatoren citeerden op tot zeventien jaar. Minister Hermans wees erop dat dit binnen de technische levensduur van zonnepanelen valt, maar dat geldt niet voor omvormers: die gaan tien tot vijftien jaar mee. Bovendien weten veel huishoudens niet of ze meer dan vijftien jaar in hetzelfde huis zullen blijven wonen. Investeren in zonnepanelen terwijl je de investering pas zo laat terugverdient, is weinig aantrekkelijk voor veel huishoudens.
ChristenUnie-fractievoorzitter Eric Holterhues sprak ook zijn steun uit voor de afschaffing. "Onze opvatting is niet veranderd, we staan positief tegenover afschaffing. De salderingsregeling heeft zijn dienst bewezen. Het was al langer duidelijk dat de regeling eindig zou zijn. Het geld dat de regeling kost, 665 miljoen euro per jaar, kunnen we beter gebruiken voor andere zaken in de energietransitie." Het vrijgekomen geld gaat niet per se naar de energietransitie, maar het komt ten goede aan de algemene begroting van het kabinet.
Ook Volt stemt voor, zegt Gaby Perin-Gopie. "De salderingsregeling is vooral gebruikt voor rijke mensen, maar de hardwerkende Nederlander in een tochtige huurwoning betaalt voor deze regeling. Daarom willen wij ervan af."
Toch is er ook in de Eerste Kamer veel tegenstand. GroenLinks-PvdA, de grootste fractie van de oppositie in de Senaat, is tegen het voorstel. "Dit is geen goede wet", betoogde Ferd Crone. "Het kwam lang ten goede aan rijke mensen, en net nu armere mensen er ook gebruik van kunnen maken, schaffen we het af. Wij willen best versoberen, maar nu gaan we niet akkoord met deze wet. We gooien onze oude schoenen weg zonder nieuwe te hebben."
Desondanks kwam het voorstel dinsdag door de Eerste Kamer: een meerderheid stemde in, en zo zal de salderingsregeling verdwijnen. Maar hoe ziet die afschaffing er precies uit?
De inhoud van de wet
De basis van de wetswijziging is duidelijk: vanaf 1 januari 2027 mogen huishoudens en 'micro-ondernemingen' niet langer teruggeleverde stroom wegstrepen tegen verbruikte stroom. Voor alle teruggeleverde stroom krijg je een 'redelijke vergoeding'; voor alle verbruikte stroom betaal je het hele tarief, inclusief btw.
/i/2007134416.png?f=imagemedium)
Wat is een 'redelijke vergoeding'? Dat is de eerste jaren duidelijk: tot 2030 gaat het om minimaal 50 procent van de prijs voor levering. Als de prijs voor levering bijvoorbeeld 50 cent per kWh is, is de vergoeding minimaal 25 cent per kWh.
De vraag is hoe dit in de praktijk werkt. De wetstekst maakt niet duidelijk wat de prijs is voor de geleverde elektriciteit, maar vermoedelijk gaat het bij dynamische contracten om de uurprijs, die uiteraard laag is als de zon schijnt, en bij vaste contracten om de vaste prijs. Dat zou betekenen dat eigenaren van zonnepanelen veel beter af zijn met vaste contracten, omdat ze dan meer krijgen voor opgewekte energie.
Het zal ook in hoge mate de prijzen van energieleveranciers bepalen, omdat zij moeten bepalen hoe dat uit kan voor hen. De bedoeling van de regeling is dat de terugverdientijd minder hard oploopt; in elk geval is de bedoeling dat het eigenaren van zonnepanelen beschermt.
Kosten voor het terugleveren mogen alleen nog direct verband houden met de kosten die energieleveranciers maken voor het mogelijk maken van terugleveren. Dat zou de energierekening simpeler moeten maken. In de wet staat: "Kosten die gerelateerd zijn aan het terugleveren van zelfopgewekte hernieuwbare elektriciteit door actieve afnemers (...) aan een marktdeelnemer, kunnen uitsluitend in rekening worden gebracht bij die actieve afnemers." Of dat eerlijk verloopt, daar gaat de Autoriteit Consument & Markt op toezien.
De bedoeling is dat mensen meer van hun opgewekte stroom zelf gaan gebruiken. Vermoedelijk komt er voorlichting over hoe dat het beste kan, al is het nu nog onbekend hoe dat er precies uit gaat zien.
De gevolgen voor de markt van zonnepanelen zijn ook nog onduidelijk. Minder mensen zullen zonnepanelen nemen door het afschaffen van de salderingsregeling, maar een deel van de markt betreft zakelijke klanten voor wie deze beperkingen niet gelden. Bovendien kon de hausse niet aanhouden: er is een beperkt aantal huishoudens in Nederland en veel van de daken waar zonnepanelen op kunnen liggen, hebben die al.
Tot slot
Minister Hermans is ervan overtuigd dat het afschaffen van de salderingsregeling geen grote invloed heeft op zonnepanelen. "Het kopen van zonnepanelen blijft lonen, ook al duurt het langer om het terug te verdienen. Je verdient het terug in de technische levensduur van de panelen."
Toch is het de vraag hoeveel huishoudens nog voor zonnepanelen gaan kiezen. De meeste huishoudens die het makkelijk kunnen betalen en er ruimte voor hebben, zullen al panelen hebben liggen. Investeren in zonnepanelen die pas na twaalf of zeventien jaar renderen, zullen de meeste huishoudens niet doen: de meeste mensen weten niet of ze over die tijd nog op dezelfde plek wonen. Daarmee komt vermoedelijk ook een einde aan de hausse in de plaatsing van zonnepanelen, al is het exacte effect pas over jaren te zien.