Taalgebruik, presentatie van aanbod, prijsstelling, informatiedesign, fictieve productassociaties, noem maar op - er zijn eindeloos veel manieren om ervoor te zorgen dat mensen kopen wat ze niet van plan waren, meer kopen dan ze van plan waren, ja zeggen tegen een slechte deal of denken dat ze iets nodig hebben wat niet zo is en je hebt als individu in de praktijk verrassend weinig mogelijkheden om weerstand te bieden aan dit soort praktijken, zie
Kahneman.
Ik vroeg om concrete voorbeelden hoe ik, specifiek als hoogopgeleide liberaal denkende persoon (okee, op dat liberaal kan ik wel wat afdingen, maar laten we van een mug geen olifant maken), word overgehaald door dit soort dingen. Je noemt nu de trukendoos, dat is niet hetzelfde. Ik hoopte op sneaky advertentiecampagnes op sites die ik bezoek aangevuld met subtiele mediaplacement in diverse bekende TV-series enzo. Misschien nog wel een paar tijdschriften die vertellen over 'een groeiende groep mensen die...' waarna de laatste onzinfad in een handig verkapte advertorial breed wordt toegelicht.
Het geval wil dat ik zo goed als volkomen ongevoelig ben voor die kul. Ik kijk er dwars doorheen, durf mensen glashard 'nee' te verkopen zelfs als ze opdringerig worden of een zielig verhaal ophangen. Oh, ik sluit niet uit dat ik met écht nare en schadelijke manipulatie door een team van getrainde en onder een hoedje spelende professionals alsnog voor de bijl ga. Ik ben ook meermaals door het lezen van een of ander artikel of het zien van een interview o.i.d. op het spoor gezet van een product dat ik niet kende en later ook aanschafte. Ik noem: MP3-speler, diverse computergames,
Hanayama puzzels, keukengerei, kleding. Mensen vertellen elkaar dingen, dat kun je nooit voorkomen... maar dat is natuurlijk niet hetzelfde als gerichte manipulatie. Toch? De grens is niet zo makkelijk te trekken!
Handige kooplui gebruiken dit soort 'trucjes' al sinds mensenheugenis, je kunt van mening verschillen over hoe onschuldig e.e.a. is maar het blijft manipulatie en het werkt supergoed, mensen vallen er massaal voor.
Dan is het dus ook per definitie niet te stoppen. Je kunt de ergste uitwassen misschien wel wat inperken, maar dat is het dan wel.
Naarmate het kennisgat tussen bedrijf en consument groeit neemt de macht van die consument per definitie af (want kennis is macht). Reken maar dat er op dit moment, nu bedrijven voor het eerst in de geschiedenis toegang hebben tot een gigantische, continue stroom van bijzonder gedetailleerde gedragsdata terwijl ook de ontwikkeling van analytische methoden een vogelvlucht heeft genomen, een hoop nieuw inzicht verkregen wordt over jouw gedrag waar jijzelf helemaal geen weet van hebt, maar waar partijen wel op inspelen om jouw acties succesvol te sturen.
Ik heb toevallig wel enige weet van die analysemethoden, en die zijn op een uitzondering na al minimaal een eeuw oud. Ze doen niks nieuws of bijzonders en gehoorzamen als zoveel methoden aan 'garbage in, garbage out'. De nieuwste methode daarentegen, neurale netwerken, is anders; want die is goed in het spotten van ook hele kleine patronen... mits correct aangeleerd. Je hebt dan weliswaar petabytes aan data, maar die kun je niet zomaar in een AI gieten.
Natuurlijk gaat het hierbij altijd om het grote getal - sommige individuen zullen totaal immuun zijn voor dit soort praktijken omdat ze uitzonderlijk oplettend zijn c.q. op de hoogte zijn van de gebruikte technieken...
Dat zal ik maar als een compliment beschouwen, dan. Uitzonderlijk oplettend ben ik niet, ik ben zelfs erg lui en vertrouwend. Wel zelfverzekerd.
Als mensen ergens een vinkje zetten, kun je dan stellen dat ze bewust meewerken aan deze ontwikkeling?
Als ze wisten wat ze weggaven met dat vinkje zetten denk ik dat het allemaal heel wat minder vaart zou lopen. Ik moet hierbij eerlijk zeggen dat ik er niet aan meedoe en dus ook niet veel van mijzelf weggeef in die zin... maar meer vanuit het oogpunt van luiheid en in mijn ogen nutteloosheid van die actie. Waarom moet ik overal van zeggen of ik het leuk vind of niet? Ik ben een random internet nobody, dus??? Pas later leerde ik de schaduwzijde van die actie kennen.
Daarnaast kun je bedrijven verplichten om alle data compleet te anonimiseren. Kunnen ze nog steeds een hoop bijleren over consumentengedrag maar als ze jou niet individueel kunnen targeten, zul je blootgesteld worden aan een generiekere boodschap waardoor je minder geraffineerd gemanipuleerd wordt.
Compleet anonimiseren laat veel data verdwijnen waardoor bedrijven eronderuit zullen proberen te komen met allerhande kunstgrepen. Ik ben daarom voor binning:
elke combinatie van datastromen in het verwerkingsproces moet worden gebind tot er, ik noem maar wat, 10 bits entropie overblijven. Kun je prima mee uit te voeten als het gaat om het analyseren van consumentengedrag, maar is niet meer herleidbaar tot individuen. Ik doe het zo omdat je altijd slimme jongens en meiden hebt die weer een andere manier vinden om iemand te volgen (denk aan CSS- of canvastracking). Door binning grijp je elke datawolf pecies waar het pijn doet: aggregatie.