De CES is een beurs waarop schermen volop in de aandacht staan. Ieder jaar trekken nieuwe tv's veel bekijks en dit keer waren er ook vouwbare pc's als blikvangers. Monitoren staan wat minder in de schijnwerpers, maar de ontwikkelingen bij deze productgroep zijn daarom niet minder interessant. Dit jaar waren op de CES interessante nieuwe modellen te zien. We kunnen de ontwikkelingen daarbij grofweg samenvatten als 'sneller, krommer en feller'. In dit artikel bespreken we de nieuwe modellen en technieken.
Sneller
Monitoren voor gamers kregen tot een paar jaar geleden steeds hogere refreshrates, maar de ontwikkelingen op dat vlak staan inmiddels stil. Schermen met een verversingssnelheid van 240Hz zijn al ruim drie jaar te koop en vooralsnog is dat het maximum. Asus brengt daar verandering in met de introductie van een 360Hz-monitor in de ROG-serie, die later dit jaar moet uitkomen. Het scherm is in samenwerking met Nvidia ontwikkeld en dus ook voorzien van G-Sync.
Asus maakt nog niet alle details rond de 360Hz-monitor bekend. Het scherm krijgt een 24,5"-paneel met een resolutie van 1920x1080 pixels. Het paneel is zo goed als zeker afkomstig van AU Optronics, want Asus werkt nauw samen met die fabrikant. Om welk paneeltype het gaat, is evenmin duidelijk, maar vermoedelijk is het een tn-paneel, net als bij de voorganger.
De nieuwe 360Hz-monitor is de opvolger van de ROG Swift PG258Q, die sinds 2017 wordt verkocht. Dat scherm heeft een 24,5"-paneel met een verversingssnelheid van 240Hz. De grote vraag is natuurlijk of het verschil tussen 240 en 360Hz in de praktijk zichtbaar is. Op de CES konden we de schermen vergelijken om een indruk te krijgen.
Asus plaatste de nieuwe 360Hz-monitor op zijn stand naast het oude 240Hz-model. In samenwerking met Nvidia en de website Blur Busters was een test ontwikkeld die het verschil moest weergeven. Het ging om een demo waarbij op hoge snelheid door het beeld werd gescrold met een weergave van Dota 2. En inderdaad, als je goed keek, was te zien dat de weergave op 360Hz wat scherper oogde. Dat was vooral te zien bij de tekst, die op het nieuwe scherm beter was te lezen. In de demo-opstelling kon het beeld ook worden vergeleken met lagere refreshrates als 144Hz en 60Hz. Het verschil was daarbij beduidend groter.
De Dota 2-test sprak niet echt tot onze verbeelding, want het is immers geen praktijktest. Op de stand van Nvidia stonden ook demo-opstellingen waarbij we aan de slag konden met het 360Hz-scherm in combinatie met tests in CS:GO om nauwkeurigheid en reactietijd te testen. Nvidia zette het nieuwe scherm naast een 60Hz-monitor. Het verschil bleek daarbij zo groot als tussen dag en nacht.
Bij de reactietijdtest lukte het ons op de 60Hz-monitor niet of nauwelijks om het doel te raken, met een score van 1 uit 10 als gevolg. Overschakelen naar 360Hz maakte het raken van het doelwit een stuk gemakkelijker en we haalden een score van 9 uit 10. Deze test zegt op zich echter nog niets over het verschil tussen een 240Hz-monitor en het nieuwe 360Hz-scherm.
Na wat aandringen veranderde Nvidia de demo-opstelling voor ons, zodat we het verschil tussen 144Hz en 360Hz konden ervaren in een demo die op nauwkeurigheid is gericht, door headshots te maken. Het verschil was duidelijk te zien en spelen op het 360Hz-scherm voelde merkbaar vloeiender aan, wat zich ook vertaalde in een wat betere score.
Een praktijktest om 240Hz met 360Hz te vergelijken werd niet geboden; daarvoor moesten we het met de Blur Busters-weergave doen. Wel vertelde Nvidia dat uit eigen tests is gebleken dat professionele e-sporters in de reactietest zo'n vier procent beter scoren op een 360Hz-scherm dan op een 240Hz-monitor. Dat is wellicht een klein verschil, maar voor die doelgroep wel relevant.
Het verhogen van de refreshrate stelt gamers uiteindelijk in staat om sneller te reageren, doordat frames eerder worden weergegeven. Bij een 360Hz-scherm wordt elke 2,8ms een frame weergegeven. Bij een 240Hz-monitor is dat ongeveer elke 4,2ms en bij een 60Hz-scherm iedere 17ms. Om daarvan te profiteren, moeten games op zeer hoge framerates draaien. Bij competitieve games als CS:GO en Overwatch is dat mogelijk met de huidige hardware.
Vooralsnog is Asus de enige fabrikant die een 360Hz-monitor heeft aangekondigd, maar vermoedelijk volgen er later meer. Wat het scherm van Asus gaat kosten, is nog niet bekend. Een Asus-medewerker vertelde ons dat het scherm wat duurder zal worden dan de huidige PG258Q. Dat scherm staat momenteel voor zo'n 550 euro in de Pricewatch.
Krommer
In 2017 verschenen de eerste monitoren met een 32:9-verhouding, waaronder Samsungs 49"-model. Met dergelijke afmetingen is een kromming geen overbodige luxe, en vooral in games komt die goed tot zijn recht. De eerste 49"-monitoren hadden nog een kromming van 1800R en nu introduceert Samsung een nieuwe versie met een kromming van 1000R, gelijk aan een cirkel met een radius van een meter. Samsung toonde het scherm met daarop beelden van de game Overwatch. We hebben er even voor kunnen zitten en werden behoorlijk enthousiast. De grote kromming maakt het gemakkelijker om de hoeken van het scherm te zien en het beeld komt aardig overeen met het menselijke blikveld.
Samsungs nieuwe Odyssey G9-monitor is in meer opzichten indrukwekkend. Het 49"-paneel heeft opnieuw een resolutie van 5120x1440 pixels, net als zijn voorganger, maar de verversingssnelheid is nu maximaal 240Hz en de responstijd 1ms. Het scherm is gebaseerd op een va-paneel met een laag quantumdots en geschikt voor hdr-weergave met een maximale helderheid van 1000cd/m². Het scherm heeft FreeSync 2-ondersteuning en is daarmee ook compatible met G-Sync.
Ook het uiterlijk van de monitor is imposant en dat komt niet alleen door de afmetingen. Aan de achterkant zit een rond gat met daarin leds. Gecombineerd met de glanzend witte afwerking geeft dat een futuristische uitstraling. Wanneer Samsungs monsterlijke gamemonitor uitkomt en wat hij gaat kosten, is nog niet bekend. De voorganger met een 120Hz-paneel en een kromming van 1800R kost momenteel zo'n 1200 euro.
Ook MSI had een monitor met een kromming van 1000R meegenomen naar de CES. Het ging om de Optix MAG342CQR, een 34"-monitor met 21:9-verhouding en een resolutie van 3440x1440 pixels. Dit scherm heeft een wat minder brede beeldverhouding, dus valt de kromming minder op. Wel is deze monitor aanzienlijk krommer dan andere 21:9-schermen, die tot nu toe verkrijgbaar waren met een kromming van 1800R of 1500R. MSI mikt met zijn scherm ook op gamers. Het paneel heeft een verversingssnelheid van 144Hz en een grijs-naar-grijsresponstijd van 4ms.
Feller
Vorig jaar zagen we op de CES bij Asus de eerste monitor met een miniledbacklight. Dat scherm had een maximale helderheid van 1200cd/m² en zo'n duizend dimbare zones. Door veel kleine ledjes achter een schermpaneel te plaatsen maakt de fabrikant een hoge helderheid en goede hdr-weergave mogelijk, doordat het beeld plaatselijk licht of donker is te maken. Dit jaar stonden diverse nieuwe monitoren met een miniledbacklight op de beurs, en zagen we exemplaren met meer dimbare zones en een hogere maximale helderheid.
Bij Asus namen we plaats achter de ROG Swift PG32UQX. Dat is een 32"-monitor met een ips-paneel, een resolutie van 3840x2160 pixels, een verversingssnelheid van 144Hz en een G-Sync Ultimate-module. De miniledbacklight kan het scherm op 1152 verschillende zones dimmen en het scherm heeft een DisplayHDR 1400-certificaat. Het kan dus tot 1400cd/m² weergeven. In de donkere ruimte waarin het scherm stond, zag de hdr-weergave er indrukwekkend uit.
Een medewerker van Asus vertelde ons dat het paneel en de backlight zijn gebaseerd op de eerder aangekondigde PA32UCG uit de ProArt-serie. Dat is een 4k120Hz-monitor die tot maximaal 1600cd/m² haalt, met eveneens 1152 dimbare zones. Wanneer de gamemonitor uitkomt en voor welke prijs, is nog niet bekend. Wel weten we dat Asus' eerste monitor met miniledbacklight, de ProArt PA32UCX, inmiddels te koop is voor zo'n drieduizend euro.
Acer heeft met de Predator X32 een vergelijkbare monitor aangekondigd. Ook dit is een 4k-model met een 144Hz-paneel, een miniledbacklight en een G-Sync Ultimate-module. Acer spreekt van een maximale helderheid van 1440cd/m² en zegt dat de monitor in het tweede kwartaal van dit jaar uitkomt, met een winkelprijs van 3299 euro.
Opvallend is dat zowel Asus als Acer ruim een half jaar geleden op de Computex-beurs al monitoren met miniledbacklight voor gamers aankondigde, maar ze nog niet heeft uitgebracht. Het ging toen om 27"-varianten met eveneens een 4k-resolutie en 576 dimbare zones. Asus was van plan om zijn model eind 2019 uit te brengen, maar dat is dus niet gebeurd.
Dell toonde op de CES zijn eerste monitor met miniledbacklight. Het ging om een 31,5"-model gericht op ontwerpers. De maximale helderheid is met 1000cd/m² minder hoog dan wat we bij Asus en Acer zien, maar Dell belooft tweeduizend dimbare zones, bijna het dubbele van wat de concurrentie nu te bieden heeft.
Laptops met miniledbacklight
We sluiten af met een letterlijk kijkje achter de schermen bij Asus. De fabrikant toonde een prototype van een laptopscherm met een miniledbacklight van AUO en liet daarbij de miniledbacklight zien, zonder het schermpaneel. De demo-opstelling toonde ook een volledige laptop met backlight en scherm. Het beeld was gesynchroniseerd zodat zichtbaar werd hoe de miniledbacklight werkt.
Het ging hier om een 17,3"-scherm met een 4k-resolutie, een verversingssnelheid van 120Hz en een helderheid van maximaal 1000cd/m². De miniledbacklight bestaat uit duizenden ledjes, maar met de huidige timing controllers voor laptopschermen zijn maximaal 240 zones aan te sturen. Asus stopt dit scherm dan ook nog niet in laptops die te koop zijn. Misschien gaat dat in de toekomst wel gebeuren. Overigens heeft MSI een laptop aangekondigd met een miniledscherm en vergelijkbare specificaties. Wellicht maakt het bedrijf daarbij gebruik van dezelfde leverancier.